florida80
08-30-2019, 18:53
Những ngày giáp tết giữa thập niên 1950, người dân khu Ḥa Hưng bắt gặp những cụ đồ già người bắc vừa di cư vào nam ngồi trên vỉa hè đường Chason (Phạm Hồng Thái) gần chợ Ḥa Hưng. Họ bày bán những liễn đối chữ Hán viết sẵn trên giấy điều.
https://i.imgur.com/aDEsZeI.jpg
Ban hợp ca Thăng Long nổi tiếng tại Sài G̣n trước 1975 gồm các nghệ sĩ từ miền Bắc vào
như Ḥa Bắc, Hoài Trung, Thái Thanh đă chinh phục khán giả miền Nam
với các ca khúc bất hủ của các nhạc sĩ tiền chiến và của Phạm Đ́nh Chương, Phạm Duy
ẢNH: ĐINH TIẾN MẬU
Thấp thoáng trong số liễn đối có những câu chúc phúc bằng chữ Việt viết theo Hán tự. Họ ngồi buồn v́ ế khách. Cho đến lúc đó, dân Sài G̣n – Gia Định không c̣n mấy ai chơi liễn đối như hồi “đàng cựu” (thời Pháp chưa qua), hoặc nếu có th́ đă quen vào Chợ Lớn mua liễn viết sẵn. Những ông đồ già ngồi trầm ngâm dưới nắng tháng chạp vàng ươm dễ chịu, nhưng trời đất xung quanh vẫn không phải mùa xuân xứ bắc với mưa xuân phơi phới bay mà họ mới rời xa.
Đó là một h́nh ảnh trong câu chuyện trên tờ báo xuân xưa tôi c̣n nhớ. Lớp người miền ngoài, v́ hoàn cảnh đă rời quê hương vào sống trên đất Sài G̣n. Vượt qua những dị biệt ban đầu và cả nỗi nhớ quê dậy sóng mỗi đêm, họ thành cư dân miền Nam, cư dân Sài G̣n… Họ cảm nhận cuộc sống trên đất mới, tuy xô bồ nhưng dễ sống, tuy ồn ào nhưng thật ḷng, tuy thiếu hoa mỹ nhưng biết thưởng thức những điều đẹp đẽ và c̣n tạo điều kiện cho nó thăng hoa. Tuy vậy, ḷng hoài niệm của họ vẫn đầy ăm ắp, nên mới có những vần thơ nhớ bắc của Lê Minh Ngọc, ông chủ quán bánh ḿ Ḥa Mă ở đường Cao Thắng:
“Ngoài ấy trời xuân lạnh/rét căm ḷng cỏ hoa/em nh́n mây không cánh/bay về phương trời xa/nghẹn ngào em thầm hỏi/người đi có nhớ nhà…”.
Mới có những tản văn tuyệt tác của Vũ Bằng trong Thương nhớ Mười Hai với tháng hai nhớ hoa đào, tháng ba cảm nhận “trời chuyển bất ngờ, đương nắng thành râm, và chỉ trong khoảnh khắc, rét của cuối chạp, đầu xuân đă trở về trên cánh gió, giữa một khoảng trời tháng ba nắng ấm”.
Văn hóa mở cơi của đất miền Nam trù phú đă được tiếp thêm màu cổ điển từ những người con đất tổ ngàn năm, tạo dựng nên chất sinh động, đa dạng, thể hiện rơ nhất ở Sài G̣n, thành phố của hội tụ nhân tài tứ xứ.
https://i.imgur.com/GqDmBFI.jpg
Họa sĩ Tú Duyên, người con của làng cổ Bát Tràng, Bắc Ninh, từng theo học Trường
cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Từ năm 1939, gia đ́nh ông chuyển vào Sài G̣n
sinh sống và đóng góp sắc màu Bắc bộ qua các họa phẩm,
trong đó có nghệ thuật sáng tác riêng gắn với tranh dân gian là “thủ ấn họa”
ẢNH: TƯ LIỆU
“Chín giờ mới ra phố”
Tuy nhiên, thuở ban đầu luôn là khó khăn. Giống như tâm t́nh của những cụ già xứ bắc viết liễn ngày giáp tết ở lề đường sát chợ Ḥa Hưng. Có nhiều khác biệt, và có lúc không chịu nổi.
Người mới vào đă có nhiều điều quá bỡ ngỡ trước vùng đất mới đầy nắng gió này. Họ ngạc nhiên khi thấy thuốc lá không được bóc ra ở phần trên bao thuốc, mà dùng tay khoét một lỗ ở phía gần đáy rồi rút điếu thuốc ra; khi uống cà phê lại đổ ra đĩa rồi húp từng ngụm; tờ bạc 1 đồng xé làm hai để thành 5 cắc cho tiện; nữ sinh kẹp tóc cao đến gáy, mặc quần trắng ống rộng gấp đôi b́nh thường và đi guốc mộc.
Phóng sự Sài thành xài tiền của Hà Việt Phương báo Đời Mới số 68 ra đời tháng 7 năm 1953, có kể một ông ngoài bắc vừa vào Sài G̣n. Khi biết ông định đi thăm người quen lúc 7 giờ sáng, bà chủ nhà trọ liền can ngăn, bảo lúc đó c̣n sớm quá, phải “chín giờ trở đi th́ những người như ngài mới ra phố”. Bà này từ Huế vô nam đă lâu, nói rằng ai ở ngoài bắc vô cũng dậy sớm, đi chơi sớm và ngủ sớm. Nhưng người trong này thức khuya, đời sống về đêm nhiều hơn. Bà lớn giọng:
“Tối, ngài ra các tiệm các chợ mà coi, cứ chật nức người là người, phần lớn là anh chị em lao động, kiếm được đồng nào th́ xào ngay đồng nấy. Trong này không biết dành dụm chi cả. Bây giờ mới có người biết vá áo, biết nhặt rau, chứ trước th́ dùng cái ǵ cũng là nguyên chất cả, hơi hỏng là “đổ bỏ” không hề chữa chạy bao giờ… Ban ngày kiếm được bao nhiêu tiền đến tối xài cho kỳ hết, mai sẽ kiếm tiền nữa. Lo chi. Không lụt lội, không mất mùa, không thất nghiệp…”.
Bà chủ c̣n hướng dẫn ông khách: Phu xích lô ở Sài G̣n, ai hay bận quần “cộc” (quần ngắn) th́ người ấy phải là người “ngoài ta” (tức là bắc hay trung vào làm việc). Người trong này hoang phí, cái ǵ cũng ra tiệm. Ăn bận toàn quần áo vải lụa mỏng tanh. Người lao động trong này tiện là ngồi bệt xuống đất không sợ hư áo quần, rách là quăng đi may cái khác, hoang phí đến cả mồ hôi, v́ có sẵn quần áo để thay…
https://i.imgur.com/UA5jd6u.jpg
Các tờ giới thiệu chương tŕnh của đoàn Kim Chung. Đoàn Kim Chung, một đoàn cải lương của người bắc vào nam
năm 1954 và cuối cùng đă có vị trí sáng giá trong làng cải lương miền Nam, thành lập tới sáu đoàn Kim Chung
từ 1 đến 6, ḥa nhập vào đời sống văn nghệ miền Nam, tranh thủ sự ủng hộ của đồng bào vừa từ miền Bắc vào
và “Nam hóa” dàn diễn viên, mời các cây bút viết tuồng người miền Nam tiếp tay trong việc cung cấp tuồng tích
ẢNH: SƯU TẦM CỦA LÊ HOAN HƯNG
Người Sài G̣n hào hiệp
Những người trong giới trí thức, nghệ sĩ miền Bắc chuyển vào Sài G̣n ấp ủ bao nhiêu hoài băo để thực hiện ở quê hương mới. Tuy nhiên, dù có nổi tiếng th́ họ cũng phải đối diện với bao khó khăn để ḥa nhập vào đô thị mà họ sẽ sống lâu dài này. Báo Đời Mới năm 1954 đă làm một chuỗi phóng sự Hồi mới vào của các văn nghệ sĩ, có nhiều chuyện cảm động đáng suy gẫm về những ǵ họ đă gặp.
Nhà văn Thượng Sỹ, một nhà văn nổi danh từ thời tiền chiến mà trong cuốn Bốn mươi năm nói láo, nhà văn Vũ Bằng thường nhắc tới. Gia đ́nh ông vào Sài G̣n định cư chỉ có bốn người, gồm hai vợ chồng, đứa con nhỏ và chị giữ em. Tuy nhẹ gánh gia đ́nh, tên tuổi từng nổi tiếng là nhà phê b́nh văn chương, cả nhà ông cũng gặp những khó khăn ban đầu. Mới vào, ông bị lên cơn sốt rét vào nằm Bệnh viện B́nh Dân. Vợ con ông và chị giúp việc lên xe xích lô máy chạy ṿng ṿng Sài G̣n – Gia Định t́m kiếm bà con họ hàng. T́m măi không ra, thấy trời đă tối, anh xích lô máy bèn đề nghị về tạm nhà anh ở Vườn Lài. Vừa về tới nhà, anh liền bảo vợ:
“Má bầy trẻ đâu, tôi đón được một người làng xóm cũ đây!”.
Anh là người bắc, lấy vợ nam và đă lanh trí nhận “người làng” để thêm thân t́nh, mong vợ trọng đăi khách. Chị vợ, người chất phác, lăng xăng đi quét bộ ván cho ba vị khách nằm nghỉ, đi nấu nước châm trà và c̣n ra tiệm mua thêm 10 đồng thịt quay về đăi cơm khách nữa. Vợ anh xích lô trong lúc ăn cơm không ngần ngại hỏi:
“Chẳng hay anh của chị mần nghề ǵ?”.
Chưa hiểu tiếng Sài G̣n nên chị Thượng Sỹ ngồi yên, anh xích lô đáp thay:
“Anh ấy làm “nhật ch́nh”!” (nhật tŕnh: cách gọi báo chí cách nay trên dưới nửa thế kỷ ở miền Nam). Chị vợ gật gù:
“Ờ, tốt lắm. Có phải như các ông nhà báo ở Sài G̣n thường viết bài bênh vực nhà lá bị đuổi đất không?”.
Chị vợ anh xích lô có thiện cảm ngay với vợ người làm báo mới quen. Sáng hôm sau, anh xích lô tiếp tục chở cả nhà đi thăm nhà văn đang nằm bệnh viện. Ông Thượng Sỹ cảm động về câu chuyện này lắm. Vài ngày sau, ông khỏe nên cả nhà tiếp tục nhờ anh xích lô chở đi t́m bà con. Ông gặp một nhà văn quen biết nên tá túc nhờ vài hôm. Một bữa, ra chợ mua đồ, bà vợ ông gặp một chị không quen, hỏi thăm qua lại thế nào mà chị nói ngay:
“Thôi, chị cứ theo tôi về nhà ba má tôi. Chị nhận là bạn cũ của tôi, thế nào ông bà cũng cho ở đậu”. Cả nhà lại đến đó ở, một căn nhà lá rộng răi ở đường Quang Trung, G̣ Vấp. Ông bà chủ nhà đă lớn tuổi, c̣n làm việc được, chuyên nghề đúc ống cống xi măng. Ông bà nói ngay với khách lạ:
“Thầy cô cứ ở đây với tôi, khỏi phải mua giường chiếu, mùng mền, đồ bếp, tôi có sẵn cả. Tôi để thầy cô dùng chung. Gạo củi, mắm muối, cứ tự nhiên nấu cơm mà ăn!”.
Bà chủ c̣n nói là bà không lấy một xu nhỏ.
Gia đ́nh Thượng Sỹ ở đó, không muốn lạm dụng ḷng tốt của ông bà chủ nhà nên bà Thượng Sỹ xin tự lo ăn uống, chỉ ở nhờ thôi. Ông chủ nhà nói lên điều xuất phát từ đáy ḷng:
“Cô Hai chớ nề hà. Con gái tôi nói cho tôi hay thầy Hai làm báo, nên tôi quư thầy lắm. V́ bấy lâu nay đọc báo, tôi thấy các ông nhà báo luôn bênh vực anh em lao động chúng tôi. Tôi có phải nhịn ăn mà giúp thầy cô, tôi cũng vui ḷng!”.
Sau này, nhà văn Thượng Sỹ nói với tác giả bài tường thuật này:
“Tôi cứ tưởng xảy nhà ra thất nghiệp… nào ngờ tôi lại hai lần “sa” vào hai cảnh gia đ́nh lao động. Ấy cũng là tôi hái quả của một cây mà các anh vun bón cho tươi tốt…”.
Ắt hẳn trong thâm tâm, ông biết rằng c̣n do tính hào hiệp của người Sài G̣n, luôn sẵn sàng giúp người gặp khó khăn. Như khi xưa họ hoặc cha ông chân ướt chân ráo đến thành phố này đă được người ở đây giúp đỡ. Điều đó khiến ông nói lên ư nghĩ:
"Nếu được tiếp tục nghề cầm bút ở đây, tôi sẽ quyết dùng ng̣i bút phục vụ cho đời sống người b́nh dân lao động”.
Đúng như vậy, chỉ một thời gian ngắn sau, ông tiếp tục đi làm tại một tờ báo chứ không đi dạy học như ư định ban đầu.
Nhà văn Tam Lang, tác giả phóng sự nổi tiếng Tôi kéo xe, khi vào miền Nam cũng ấp ủ nhiều mộng ước. Trước khi vào sống hẳn tại Sài G̣n, ông từng vào đây để tĩnh tâm viết hai vở chèo cổ, theo như bài báo trên báo Đời Mới. Viết xong, ông bay ra bắc lập một gánh hát chèo. Theo tác giả Trương Thọ Phú, Tam Lang khi vào nam vẫn muốn làm sống lại chèo cổ ở Sài G̣n. Ông nói:
“Chèo cổ là âm thanh thuần túy của đất nước, không như tuồng cổ là điệu hát bắt chước điệu tuồng Tàu, cũng không như tân nhạc bắt chước điệu hát của Tây. Đây là thứ âm thanh đặc biệt Việt Nam…”.
Đây là tâm huyết của vua phóng sự đất bắc, mong phục hồi vốn văn hóa dân tộc trên vùng đất mới Sài G̣n. Tuy nhiên, chuyện đó đă không thực hiện được như chúng ta đă thấy. Trước kia, ông cũng không thực hiện được điều đó ở Hà Nội ngàn năm văn vật, lúc đó lại đang mê tân nhạc và… cải lương miền Nam.
Câu chuyện hội nhập vào cuộc sống Sài G̣n là một câu chuyện dài nhiều tập, nhiều chương. Trong đó, có nước mắt và nụ cười, có sự rộng răi bao dung và cũng có những khắt khe, thiếu thông cảm và hiểu biết trong cư xử. Qua thời gian và yêu cầu của cuộc sống một đô thị lớn, tính bảo thủ bị pha loăng dần, sự chấp nhận lẫn nhau ngày càng mạnh mẽ và người ta t́m cách dung ḥa những dị biệt, hợp lực xây dựng cuộc sống yên ổn và phát triển. Sự dung ḥa đó đă tạo nên chất Sài G̣n, cá tính Sài G̣n ngày hôm nay.
https://i.imgur.com/aDEsZeI.jpg
Ban hợp ca Thăng Long nổi tiếng tại Sài G̣n trước 1975 gồm các nghệ sĩ từ miền Bắc vào
như Ḥa Bắc, Hoài Trung, Thái Thanh đă chinh phục khán giả miền Nam
với các ca khúc bất hủ của các nhạc sĩ tiền chiến và của Phạm Đ́nh Chương, Phạm Duy
ẢNH: ĐINH TIẾN MẬU
Thấp thoáng trong số liễn đối có những câu chúc phúc bằng chữ Việt viết theo Hán tự. Họ ngồi buồn v́ ế khách. Cho đến lúc đó, dân Sài G̣n – Gia Định không c̣n mấy ai chơi liễn đối như hồi “đàng cựu” (thời Pháp chưa qua), hoặc nếu có th́ đă quen vào Chợ Lớn mua liễn viết sẵn. Những ông đồ già ngồi trầm ngâm dưới nắng tháng chạp vàng ươm dễ chịu, nhưng trời đất xung quanh vẫn không phải mùa xuân xứ bắc với mưa xuân phơi phới bay mà họ mới rời xa.
Đó là một h́nh ảnh trong câu chuyện trên tờ báo xuân xưa tôi c̣n nhớ. Lớp người miền ngoài, v́ hoàn cảnh đă rời quê hương vào sống trên đất Sài G̣n. Vượt qua những dị biệt ban đầu và cả nỗi nhớ quê dậy sóng mỗi đêm, họ thành cư dân miền Nam, cư dân Sài G̣n… Họ cảm nhận cuộc sống trên đất mới, tuy xô bồ nhưng dễ sống, tuy ồn ào nhưng thật ḷng, tuy thiếu hoa mỹ nhưng biết thưởng thức những điều đẹp đẽ và c̣n tạo điều kiện cho nó thăng hoa. Tuy vậy, ḷng hoài niệm của họ vẫn đầy ăm ắp, nên mới có những vần thơ nhớ bắc của Lê Minh Ngọc, ông chủ quán bánh ḿ Ḥa Mă ở đường Cao Thắng:
“Ngoài ấy trời xuân lạnh/rét căm ḷng cỏ hoa/em nh́n mây không cánh/bay về phương trời xa/nghẹn ngào em thầm hỏi/người đi có nhớ nhà…”.
Mới có những tản văn tuyệt tác của Vũ Bằng trong Thương nhớ Mười Hai với tháng hai nhớ hoa đào, tháng ba cảm nhận “trời chuyển bất ngờ, đương nắng thành râm, và chỉ trong khoảnh khắc, rét của cuối chạp, đầu xuân đă trở về trên cánh gió, giữa một khoảng trời tháng ba nắng ấm”.
Văn hóa mở cơi của đất miền Nam trù phú đă được tiếp thêm màu cổ điển từ những người con đất tổ ngàn năm, tạo dựng nên chất sinh động, đa dạng, thể hiện rơ nhất ở Sài G̣n, thành phố của hội tụ nhân tài tứ xứ.
https://i.imgur.com/GqDmBFI.jpg
Họa sĩ Tú Duyên, người con của làng cổ Bát Tràng, Bắc Ninh, từng theo học Trường
cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Từ năm 1939, gia đ́nh ông chuyển vào Sài G̣n
sinh sống và đóng góp sắc màu Bắc bộ qua các họa phẩm,
trong đó có nghệ thuật sáng tác riêng gắn với tranh dân gian là “thủ ấn họa”
ẢNH: TƯ LIỆU
“Chín giờ mới ra phố”
Tuy nhiên, thuở ban đầu luôn là khó khăn. Giống như tâm t́nh của những cụ già xứ bắc viết liễn ngày giáp tết ở lề đường sát chợ Ḥa Hưng. Có nhiều khác biệt, và có lúc không chịu nổi.
Người mới vào đă có nhiều điều quá bỡ ngỡ trước vùng đất mới đầy nắng gió này. Họ ngạc nhiên khi thấy thuốc lá không được bóc ra ở phần trên bao thuốc, mà dùng tay khoét một lỗ ở phía gần đáy rồi rút điếu thuốc ra; khi uống cà phê lại đổ ra đĩa rồi húp từng ngụm; tờ bạc 1 đồng xé làm hai để thành 5 cắc cho tiện; nữ sinh kẹp tóc cao đến gáy, mặc quần trắng ống rộng gấp đôi b́nh thường và đi guốc mộc.
Phóng sự Sài thành xài tiền của Hà Việt Phương báo Đời Mới số 68 ra đời tháng 7 năm 1953, có kể một ông ngoài bắc vừa vào Sài G̣n. Khi biết ông định đi thăm người quen lúc 7 giờ sáng, bà chủ nhà trọ liền can ngăn, bảo lúc đó c̣n sớm quá, phải “chín giờ trở đi th́ những người như ngài mới ra phố”. Bà này từ Huế vô nam đă lâu, nói rằng ai ở ngoài bắc vô cũng dậy sớm, đi chơi sớm và ngủ sớm. Nhưng người trong này thức khuya, đời sống về đêm nhiều hơn. Bà lớn giọng:
“Tối, ngài ra các tiệm các chợ mà coi, cứ chật nức người là người, phần lớn là anh chị em lao động, kiếm được đồng nào th́ xào ngay đồng nấy. Trong này không biết dành dụm chi cả. Bây giờ mới có người biết vá áo, biết nhặt rau, chứ trước th́ dùng cái ǵ cũng là nguyên chất cả, hơi hỏng là “đổ bỏ” không hề chữa chạy bao giờ… Ban ngày kiếm được bao nhiêu tiền đến tối xài cho kỳ hết, mai sẽ kiếm tiền nữa. Lo chi. Không lụt lội, không mất mùa, không thất nghiệp…”.
Bà chủ c̣n hướng dẫn ông khách: Phu xích lô ở Sài G̣n, ai hay bận quần “cộc” (quần ngắn) th́ người ấy phải là người “ngoài ta” (tức là bắc hay trung vào làm việc). Người trong này hoang phí, cái ǵ cũng ra tiệm. Ăn bận toàn quần áo vải lụa mỏng tanh. Người lao động trong này tiện là ngồi bệt xuống đất không sợ hư áo quần, rách là quăng đi may cái khác, hoang phí đến cả mồ hôi, v́ có sẵn quần áo để thay…
https://i.imgur.com/UA5jd6u.jpg
Các tờ giới thiệu chương tŕnh của đoàn Kim Chung. Đoàn Kim Chung, một đoàn cải lương của người bắc vào nam
năm 1954 và cuối cùng đă có vị trí sáng giá trong làng cải lương miền Nam, thành lập tới sáu đoàn Kim Chung
từ 1 đến 6, ḥa nhập vào đời sống văn nghệ miền Nam, tranh thủ sự ủng hộ của đồng bào vừa từ miền Bắc vào
và “Nam hóa” dàn diễn viên, mời các cây bút viết tuồng người miền Nam tiếp tay trong việc cung cấp tuồng tích
ẢNH: SƯU TẦM CỦA LÊ HOAN HƯNG
Người Sài G̣n hào hiệp
Những người trong giới trí thức, nghệ sĩ miền Bắc chuyển vào Sài G̣n ấp ủ bao nhiêu hoài băo để thực hiện ở quê hương mới. Tuy nhiên, dù có nổi tiếng th́ họ cũng phải đối diện với bao khó khăn để ḥa nhập vào đô thị mà họ sẽ sống lâu dài này. Báo Đời Mới năm 1954 đă làm một chuỗi phóng sự Hồi mới vào của các văn nghệ sĩ, có nhiều chuyện cảm động đáng suy gẫm về những ǵ họ đă gặp.
Nhà văn Thượng Sỹ, một nhà văn nổi danh từ thời tiền chiến mà trong cuốn Bốn mươi năm nói láo, nhà văn Vũ Bằng thường nhắc tới. Gia đ́nh ông vào Sài G̣n định cư chỉ có bốn người, gồm hai vợ chồng, đứa con nhỏ và chị giữ em. Tuy nhẹ gánh gia đ́nh, tên tuổi từng nổi tiếng là nhà phê b́nh văn chương, cả nhà ông cũng gặp những khó khăn ban đầu. Mới vào, ông bị lên cơn sốt rét vào nằm Bệnh viện B́nh Dân. Vợ con ông và chị giúp việc lên xe xích lô máy chạy ṿng ṿng Sài G̣n – Gia Định t́m kiếm bà con họ hàng. T́m măi không ra, thấy trời đă tối, anh xích lô máy bèn đề nghị về tạm nhà anh ở Vườn Lài. Vừa về tới nhà, anh liền bảo vợ:
“Má bầy trẻ đâu, tôi đón được một người làng xóm cũ đây!”.
Anh là người bắc, lấy vợ nam và đă lanh trí nhận “người làng” để thêm thân t́nh, mong vợ trọng đăi khách. Chị vợ, người chất phác, lăng xăng đi quét bộ ván cho ba vị khách nằm nghỉ, đi nấu nước châm trà và c̣n ra tiệm mua thêm 10 đồng thịt quay về đăi cơm khách nữa. Vợ anh xích lô trong lúc ăn cơm không ngần ngại hỏi:
“Chẳng hay anh của chị mần nghề ǵ?”.
Chưa hiểu tiếng Sài G̣n nên chị Thượng Sỹ ngồi yên, anh xích lô đáp thay:
“Anh ấy làm “nhật ch́nh”!” (nhật tŕnh: cách gọi báo chí cách nay trên dưới nửa thế kỷ ở miền Nam). Chị vợ gật gù:
“Ờ, tốt lắm. Có phải như các ông nhà báo ở Sài G̣n thường viết bài bênh vực nhà lá bị đuổi đất không?”.
Chị vợ anh xích lô có thiện cảm ngay với vợ người làm báo mới quen. Sáng hôm sau, anh xích lô tiếp tục chở cả nhà đi thăm nhà văn đang nằm bệnh viện. Ông Thượng Sỹ cảm động về câu chuyện này lắm. Vài ngày sau, ông khỏe nên cả nhà tiếp tục nhờ anh xích lô chở đi t́m bà con. Ông gặp một nhà văn quen biết nên tá túc nhờ vài hôm. Một bữa, ra chợ mua đồ, bà vợ ông gặp một chị không quen, hỏi thăm qua lại thế nào mà chị nói ngay:
“Thôi, chị cứ theo tôi về nhà ba má tôi. Chị nhận là bạn cũ của tôi, thế nào ông bà cũng cho ở đậu”. Cả nhà lại đến đó ở, một căn nhà lá rộng răi ở đường Quang Trung, G̣ Vấp. Ông bà chủ nhà đă lớn tuổi, c̣n làm việc được, chuyên nghề đúc ống cống xi măng. Ông bà nói ngay với khách lạ:
“Thầy cô cứ ở đây với tôi, khỏi phải mua giường chiếu, mùng mền, đồ bếp, tôi có sẵn cả. Tôi để thầy cô dùng chung. Gạo củi, mắm muối, cứ tự nhiên nấu cơm mà ăn!”.
Bà chủ c̣n nói là bà không lấy một xu nhỏ.
Gia đ́nh Thượng Sỹ ở đó, không muốn lạm dụng ḷng tốt của ông bà chủ nhà nên bà Thượng Sỹ xin tự lo ăn uống, chỉ ở nhờ thôi. Ông chủ nhà nói lên điều xuất phát từ đáy ḷng:
“Cô Hai chớ nề hà. Con gái tôi nói cho tôi hay thầy Hai làm báo, nên tôi quư thầy lắm. V́ bấy lâu nay đọc báo, tôi thấy các ông nhà báo luôn bênh vực anh em lao động chúng tôi. Tôi có phải nhịn ăn mà giúp thầy cô, tôi cũng vui ḷng!”.
Sau này, nhà văn Thượng Sỹ nói với tác giả bài tường thuật này:
“Tôi cứ tưởng xảy nhà ra thất nghiệp… nào ngờ tôi lại hai lần “sa” vào hai cảnh gia đ́nh lao động. Ấy cũng là tôi hái quả của một cây mà các anh vun bón cho tươi tốt…”.
Ắt hẳn trong thâm tâm, ông biết rằng c̣n do tính hào hiệp của người Sài G̣n, luôn sẵn sàng giúp người gặp khó khăn. Như khi xưa họ hoặc cha ông chân ướt chân ráo đến thành phố này đă được người ở đây giúp đỡ. Điều đó khiến ông nói lên ư nghĩ:
"Nếu được tiếp tục nghề cầm bút ở đây, tôi sẽ quyết dùng ng̣i bút phục vụ cho đời sống người b́nh dân lao động”.
Đúng như vậy, chỉ một thời gian ngắn sau, ông tiếp tục đi làm tại một tờ báo chứ không đi dạy học như ư định ban đầu.
Nhà văn Tam Lang, tác giả phóng sự nổi tiếng Tôi kéo xe, khi vào miền Nam cũng ấp ủ nhiều mộng ước. Trước khi vào sống hẳn tại Sài G̣n, ông từng vào đây để tĩnh tâm viết hai vở chèo cổ, theo như bài báo trên báo Đời Mới. Viết xong, ông bay ra bắc lập một gánh hát chèo. Theo tác giả Trương Thọ Phú, Tam Lang khi vào nam vẫn muốn làm sống lại chèo cổ ở Sài G̣n. Ông nói:
“Chèo cổ là âm thanh thuần túy của đất nước, không như tuồng cổ là điệu hát bắt chước điệu tuồng Tàu, cũng không như tân nhạc bắt chước điệu hát của Tây. Đây là thứ âm thanh đặc biệt Việt Nam…”.
Đây là tâm huyết của vua phóng sự đất bắc, mong phục hồi vốn văn hóa dân tộc trên vùng đất mới Sài G̣n. Tuy nhiên, chuyện đó đă không thực hiện được như chúng ta đă thấy. Trước kia, ông cũng không thực hiện được điều đó ở Hà Nội ngàn năm văn vật, lúc đó lại đang mê tân nhạc và… cải lương miền Nam.
Câu chuyện hội nhập vào cuộc sống Sài G̣n là một câu chuyện dài nhiều tập, nhiều chương. Trong đó, có nước mắt và nụ cười, có sự rộng răi bao dung và cũng có những khắt khe, thiếu thông cảm và hiểu biết trong cư xử. Qua thời gian và yêu cầu của cuộc sống một đô thị lớn, tính bảo thủ bị pha loăng dần, sự chấp nhận lẫn nhau ngày càng mạnh mẽ và người ta t́m cách dung ḥa những dị biệt, hợp lực xây dựng cuộc sống yên ổn và phát triển. Sự dung ḥa đó đă tạo nên chất Sài G̣n, cá tính Sài G̣n ngày hôm nay.