vuitoichat
10-03-2019, 15:49
Cuộc duyệt binh diễn ra tại quảng trường Thiên An Môn hôm 1/10 nhân kỷ niệm 70 năm ngày quốc khánh của Trung Quốc sẽ cho ra mắt nhiều vũ khí nước này mới phát triển, trong khi đó tại Hồng Kông, lại được người biểu t́nh đ̣i dân chủ dán lên tường để ném trứng và vàng mă cũng trong ngày 01/10, được coi là « ngày quốc táng » chế độ độc tài. Ngược lại chân dung chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh được long trọng rước đi trong đoàn diễu hành trên quảng trường Thiên An Môn ngày 01/10/2019 nhân kỉ niệm 70 năm thành lập nước Cộng Ḥa Nhân Dân Trung Hoa.
https://www.vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=1463315&stc=1&d=1570117735
Chân dung chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh đi đầu đoàn diễu binh trên quảng trường Thiên An Môn, ngày Quốc Khánh Trung Quốc 01/10/2019.REUTERS/Thomas Peter
Trong ṿng 70 năm, Trung Quốc đă thay đổi như thế nào về mặt kinh tế, chính trị và xă hội ? Ông Tập Cận B́nh đă đạt được những thành tựu ǵ trong « Giấc mộng Trung Hoa », được ông đề ra năm 2013 để đưa Trung Quốc đứng đầu thế giới vào năm 2049 ?
RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với giáo sư Jean-Pierre Cabestan, đại học Baptiste, Hồng Kông.
RFI : Trung Quốc đă thay đổi như thế nào trong ṿng 70 năm qua ?
G.S. Jean-Pierre Cabestan : Tôi nghĩ là lịch sử Cộng Ḥa Nhân Dân Trung Hoa từ năm 1949 có thể được chia thành hai giai đoạn, rất khác biệt.
Ba mươi năm đầu tiên chủ yếu là thời kỳ thống trị của Mao Trạch Đông, đưa Trung Quốc theo hướng xă hội chủ nghĩa nhưng Mao Trạch Đông cũng là người phá hoại rất nhiều. Ông là nguồn gốc của nhiều thảm họa, trong đó có cuộc Đại Nhảy Vọt (1958-1961) khiến khoảng 30 đến 40 triệu người chết đói, sau đó là cuộc Cách Mạng Văn Hóa, cũng khiến nhiều người trở thành nạn nhân. Rất nhiều người bị chấn thương tinh thần v́ giai đoạn đấu tranh chính trị đầy bạo lực này.
Thực ra, giai đoạn thứ nhất được khởi đầu bằng đợt thanh trừng mà chúng ta vẫn quên mất mức độ bạo lực. Khoảng 5 đến 10 triệu người Trung Quốc bị giết chết từ 1949 đến 1953, trong đó có những người bị coi là địa chủ. Nhưng đây cũng là cách để đảng Cộng Sản Trung Quốc lên cầm quyền, trừ khử những thành phần tinh hoa và loại bỏ mọi mối đe dọa chính trị đối với đảng. Đó là giai đoạn hủy diệt, thất bại kinh tế, bế tắc với sự phát triển khá chậm chạp.
Sau đó, Đặng Tiểu B́nh, cùng với loạt cải cách từ cuối năm 1978, tính đến nay hơn 40 năm, đă tạo điều kiện cho Trung Quốc trở thành nền kinh tế thứ hai thế giới. Trung Quốc phát triển, lột xác một cách ngoạn mục, cùng với quá tŕnh đô thị hóa chưa từng có. Đặng Tiểu B́nh đă cố gắng tái thiết những ǵ Mao Trạch Đông phá hoại trong 30 năm đầu.
Đó chính là nghịch lư của Trung Quốc, nhưng cũng là bí mật cho sự trường tồn của đảng Cộng Sản v́ trong 40 năm gần đây, t́nh h́nh ở Trung Quốc khác hoàn toàn so với những ǵ xảy ra trong ṿng 30 năm đầu.
Nhưng không v́ thế mà nói rằng không có những yếu tố liên tục, như sự độc quyền lănh đạo chính trị của đảng Cộng Sản ; sự gắn bó với một số tư tưởng xă hội chủ nghĩa, mà tôi gọi là tư tưởng Xô Viết và Stalin ; nền kinh tế vẫn do Nhà nước kiểm soát, kể cả việc quản lư đất đai, có nghĩa là đất đai thuộc sở hữu Nhà nước, nông dân chỉ có quyền sử dụng đất.
Ngoài ra, c̣n phải kể đến nền kinh tế công với hệ thống doanh nghiệp Nhà Nước hiện c̣n rất phổ biến tại Trung Quốc. Nền kinh tế công có thể do chính quyền trung ương ở Bắc Kinh, nhưng cũng có thể là chính quyền cấp vùng, cấp thành phố, kiểm soát trên toàn lănh thổ.
RFI : Nh́n chung, liệu người dân Trung Quốc có t́m được « giấc mộng Trung Hoa » của họ dưới thời ông Tập Cận B́nh không ?
G.S. Cabestan : Vấn đề ở chỗ, tôi nghĩ là Tập Cận B́nh đă không làm được việc lớn. Chính điều này sẽ khiến ông gặp khó khăn trong những năm tới. Những thành tựu lớn nhất của Trung Quốc trước tiên là nhờ vào công của Đặng Tiểu B́nh. Ông là người thực hiện ư tưởng doanh nghiệp tư nhân, nhờ đó Trung Quốc phát triển. Tiếp theo, ông Hồ Cẩm Đào tiếp tục công cuộc tư hữu hóa mang quy mô lớn, triển khai dịch vụ xă hội. Dù chưa hoàn hảo nhưng hệ thống xă hội hoạt động.
Thời ông Tập Cận B́nh ghi dấu ấn với hai sự kiện. Trước tiên là cuộc chiến chống tham nhũng, đă đạt được nhiều kết quả lớn. Dù nạn tham nhũng chưa bị triệt hết nhưng không c̣n hoành hành như trước, song lại tốn kém. Thứ hai là củng cố quyền lực, sức nặng chính trị, tập trung vào gương mặt một nhà lănh đạo, chính là ông Tập Cận B́nh, và đang theo hướng độc đoán.
Cách tiến hành này gây lo ngại cho Trung Quốc, cũng như cho chính ông Tập v́ gây ra khá nhiều phản ứng. Điều đáng nói là việc tập trung quyền lực lại không giúp ông Tập triển khai các biện pháp cải cách được ông công bố năm 2013, mà hiện c̣n nửa vời.
Ngoài ra, quá tŕnh mở cửa kinh tế vẫn c̣n nhiều hạn chế lớn. Trên thực tế, xu hướng bảo hộ của Bắc Kinh đă cản trở doanh nghiệp nước ngoài thâm nhập thị trường Trung Quốc. Thị trường vừa mới mở cửa cho lĩnh vực ngân hàng nhưng rất nhỏ. Không những hạn chế mở cửa nền kinh tế, mà trái lại, nền kinh tế lại đang có xu hướng khép lại, ưu tiên trong nước, ví dụ chương tŕnh phát triển 2000-2025 của Trung Quốc được đề ra là nhằm quốc hữu hóa công nghệ trọng điểm, có nghĩa là chiếm hữu rồi tự phát triển.
Những dự án này hiện chưa mang lại thành công lớn. Ông Tập Cận B́nh vẫn đang dựa vào thành tựu của những người tiền nhiệm : quá tŕnh đô thị hóa vẫn tiếp diễn, quân đội tiếp tục được cải tổ. Nhưng không thể nói là ông Tập đă đạt được những thành công về kinh tế, mà ngược lại, ông đang làm tăng trưởng Trung Quốc bị chậm lại, đẩy thế giới vào một thời kỳ tŕ trệ, thậm chí là khủng hoảng kinh tế.
Theo tôi, tất cả những yếu tố này làm gia tăng sức ép đối với ông Tập Cận B́nh, cũng như chuốc thêm khó khăn cho đảng Cộng Sản khi tiếp tục cố phổ biến tinh thần lạc quan. Người ta nói đến « giấc mộng Trung Hoa » nhưng người dân Trung Quốc có những mối bận tâm khẩn thiết hơn là giấc mộng lớn.
RFI : Đâu là những dự án được cho là thành công dưới thời ông Tập Cận B́nh ?
G.S. Cabestan : Năm năm đầu tiên là giai đoạn củng cố quyền lực của Tập Cận B́nh : Cần phải tập trung quyền lực, khẳng định Trung Quốc trở nên mạnh hơn trong thông điệp, vừa lạc quan vừa mang tinh thần dân tộc và đầy tham vọng, tại đại hội đảng Cộng Sản Trung Quốc cách đây 2 năm. Tận dụng thời cơ Hoa Kỳ bị suy yếu, phương Tây bị chia rẽ, c̣n Liên Hiệp Châu Âu bị lu mờ, Trung Quốc muốn trở thành nước đứng đầu thế giới.
Từ cuối năm 2017, đầu 2018, chúng ta thấy ngược lại. Ông Tập, cũng như nền kinh tế Trung Quốc, phải đối đầu với những khó khăn lớn hơn, do ông Tập Cận B́nh, có thể đă cố đi quá xa khi sửa đổi Hiến Pháp để nắm quyền hơn 10 năm, cũng như từ bỏ nguyên tắc lănh đạo tập thể.
Về mặt quốc tế, có thể ông Tập Cận B́nh cũng đi quá xa trong việc khẳng định sức mạnh của Trung Quốc, bởi v́ ông Tập đă gây ra nhiều phản ứng tiêu cực gần như khắp thế giới, chứ không riêng ǵ với Hoa Kỳ. Đó là những cuộc đối đầu, không chỉ về kinh tế, mà c̣n về chiến lược đối với Trung Quốc. Những cuộc đối đầu này sẽ kéo dài, và theo tôi, c̣n sắc nhọn hơn trong những năm tới. Ví dụ Liên Hiệp Châu Âu chính thức coi Trung Quốc « luôn luôn là một đối thủ ». Ngoài ra c̣n phải kể đến Nhật Bản. Sách Trắng Quốc Pḥng mới được Tokyo công bố cho thấy Trung Quốc hiện là mối đe dọa nước ngoài lớn nhất, hơn cả Bắc Triều Tiên.
Như vậy, Trung Quốc không có nhiều bạn. Đó chính là vấn đề của nước này, đặc biệt Trung Quốc, dưới thời Tập Cận B́nh, lại chuốc lấy nhiều kẻ thù hơn. Và đây là điểm mà nhiều nhà lănh đạo Trung Quốc chỉ trích ông Tập, cũng như cách ông giải quyết thương chiến với Mỹ.
Những chỉ trích này cho thấy ông Tập có « kẻ thù » ngay trong bộ máy lănh đạo. Chúng ta không biết được là nội bộ lănh đạo Trung Quốc bị chia rẽ đến mức nào, nhưng rơ ràng ông Tập phải đối mặt với nhiều khó khăn hơn so với cách đây 1-2 năm. Đó chính là điều, theo tôi, làm gia tăng sự bất trắc về tương lai, không hẳn là về tương lai của Trung Quốc, v́ nước này tiếp tục phát triển, dù với tốc độ chậm hơn, và tiếp tục canh tân, mà chủ yếu là cho tương lai của ông Tập Cận B́nh, hiện bất trắc hơn. Nhưng cũng cần thận trọng, thường th́ nhân vật số 1 khó mà lật đổ được. Chúng ta tiếp tục theo dơi t́nh h́nh. Nhưng dù sao phải nói rằng Trung Quốc đang trải qua giai đoạn khó khăn.
RFI : Chủ tịch Trung Quốc phải đối mặt với nhiều thách thức hơn trong nhiệm kỳ 2, bị lên án về việc lập các trại giam người Duy Ngô Nhĩ, thương chiến với Hoa Kỳ, phong trào đ̣i dân chủ ở Hồng Kông, khủng hoảng thịt lợn… Vậy ông Tập có được ủng hộ đủ để vượt qua những thách thức này ?
G.S. Cabestan : Về cuộc khủng hoảng thịt lợn tại Trung Quốc, không thể trách đích danh ông Tập Cận B́nh được. Việc nền kinh tế phát triển chậm lại không hẳn đă đặt nghi vấn hoặc làm suy yếu tính chính đáng của đảng Cộng Sản Trung Quốc trong mắt người dân. Tôi cho rằng rất nhiều người Trung Quốc không nghĩ đến một hệ thống chính trị nào khác có khả năng thay thế, do đối lập bị cấm hoàn toàn. V́ thế, đảng Cộng Sản Trung Quốc vẫn vững tin để lănh đạo và quyết định cho tương lai, không chỉ về kinh tế mà c̣n về ổn định. Thực vậy, nhiều người Trung Quốc tin rằng đảng Cộng Sản đảm bảo an ninh về mặt chính trị. Họ muốn có một Nhà Nước mạnh hơn là không có Nhà Nước.
Ngoài ra, theo tôi, c̣n có một yếu tố khác kích thích người dân ủng hộ đảng : đó là tinh thần dân tộc. Nếu xem truyền h́nh Trung Quốc, chúng ta thấy chỉ có những chương tŕnh hừng hực tinh thần dân tộc, đặc biệt là dịp kỉ niệm 70 năm Quốc Khánh. Liên tục xem những chương tŕnh như vậy, đối với một người nước ngoài, th́ thật khó chịu v́ thông tin chỉ toàn một chiều, chỉ nói về thành tích vang dội của Trung Quốc, hoặc Trung Quốc đứng trên tất cả mọi người. Và đây là điều nguy hiểm bởi v́ theo tôi, tinh thần dân tộc tiếp tục làm mờ mắt nhiều người Trung Quốc.
Điều này cũng có nghĩa là dù Bắc Kinh có đưa ra quyết định như thế nào, đại bộ phận dân chúng Trung Quốc sẽ ủng hộ. Giả sử Bắc Kinh quyết định gây chiến chiếm Đài Loan, có đến 81% người dân Trung Quốc ủng hộ. Đây là tỉ lệ đáng quan ngại !
Những vấn đề mà ông Tập Cận B́nh, cũng như nền kinh tế Trung Quốc, phải đối đầu, có thể là nạn thất nghiệp gia tăng và mức sống của một bộ phận người dân bị sụt giảm. Nhưng tôi không nghĩ rằng những khó khăn này làm suy yếu tính chính đáng của đảng trong mắt một bộ phận dân chúng.
Nhưng trong giới tinh hoa, t́nh h́nh khác hơn một chút. Một số thành phần tinh hoa tự do ngày càng chỉ trích ông Tập Cận B́nh. Họ cho rằng Trung Quốc không đi đúng hướng, thay v́ hội nhập với thế giới th́ lại tách xa, hoặc gây chiến tranh lạnh về ư thức hệ với phương Tây. Đó là những điểm không có lợi cho Trung Quốc về dài hạn.
Dù tồn tại một mặt trận phản đối nhưng những ư kiến chỉ trích chỉ chiếm một bộ phận nhỏ, không có trọng lượng chính trị, đặc biệt đối với vị trí của ông Tập Cận B́nh trong nội bộ đảng.
RFI : Liệu Trung Quốc có tận dụng thời cơ quốc tế chú ư vào cuộc khủng hoảng ở Hồng Kông để hoạt động mạnh hơn ở Biển Đông ?
G.S. Cabestan : Rất khó để liên kết hai cuộc khủng hoảng, hai hoàn cảnh này với nhau. Điều mà chúng ta có thể nói là Trung Quốc chưa bao giờ lơ là ở Biển Đông mà c̣n tỏ ra hung hăng hơn dưới thời ông Tập Cận B́nh. Bắc Kinh áp dụng chiến thuật « việc đă rồi » ngày càng rơ nét ở Trường Sa. Đúng là có nhiều sự kiện diễn ra cùng thời điểm khủng hoảng ở Hồng Kông, nhưng Trung Quốc đă lập kế hoạch những chiến dịch này từ trước đó.
RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn giáo sư Jean-Pierre Cabestan, đại học Baptiste, Hồng Kông.
https://www.vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=1463315&stc=1&d=1570117735
Chân dung chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh đi đầu đoàn diễu binh trên quảng trường Thiên An Môn, ngày Quốc Khánh Trung Quốc 01/10/2019.REUTERS/Thomas Peter
Trong ṿng 70 năm, Trung Quốc đă thay đổi như thế nào về mặt kinh tế, chính trị và xă hội ? Ông Tập Cận B́nh đă đạt được những thành tựu ǵ trong « Giấc mộng Trung Hoa », được ông đề ra năm 2013 để đưa Trung Quốc đứng đầu thế giới vào năm 2049 ?
RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với giáo sư Jean-Pierre Cabestan, đại học Baptiste, Hồng Kông.
RFI : Trung Quốc đă thay đổi như thế nào trong ṿng 70 năm qua ?
G.S. Jean-Pierre Cabestan : Tôi nghĩ là lịch sử Cộng Ḥa Nhân Dân Trung Hoa từ năm 1949 có thể được chia thành hai giai đoạn, rất khác biệt.
Ba mươi năm đầu tiên chủ yếu là thời kỳ thống trị của Mao Trạch Đông, đưa Trung Quốc theo hướng xă hội chủ nghĩa nhưng Mao Trạch Đông cũng là người phá hoại rất nhiều. Ông là nguồn gốc của nhiều thảm họa, trong đó có cuộc Đại Nhảy Vọt (1958-1961) khiến khoảng 30 đến 40 triệu người chết đói, sau đó là cuộc Cách Mạng Văn Hóa, cũng khiến nhiều người trở thành nạn nhân. Rất nhiều người bị chấn thương tinh thần v́ giai đoạn đấu tranh chính trị đầy bạo lực này.
Thực ra, giai đoạn thứ nhất được khởi đầu bằng đợt thanh trừng mà chúng ta vẫn quên mất mức độ bạo lực. Khoảng 5 đến 10 triệu người Trung Quốc bị giết chết từ 1949 đến 1953, trong đó có những người bị coi là địa chủ. Nhưng đây cũng là cách để đảng Cộng Sản Trung Quốc lên cầm quyền, trừ khử những thành phần tinh hoa và loại bỏ mọi mối đe dọa chính trị đối với đảng. Đó là giai đoạn hủy diệt, thất bại kinh tế, bế tắc với sự phát triển khá chậm chạp.
Sau đó, Đặng Tiểu B́nh, cùng với loạt cải cách từ cuối năm 1978, tính đến nay hơn 40 năm, đă tạo điều kiện cho Trung Quốc trở thành nền kinh tế thứ hai thế giới. Trung Quốc phát triển, lột xác một cách ngoạn mục, cùng với quá tŕnh đô thị hóa chưa từng có. Đặng Tiểu B́nh đă cố gắng tái thiết những ǵ Mao Trạch Đông phá hoại trong 30 năm đầu.
Đó chính là nghịch lư của Trung Quốc, nhưng cũng là bí mật cho sự trường tồn của đảng Cộng Sản v́ trong 40 năm gần đây, t́nh h́nh ở Trung Quốc khác hoàn toàn so với những ǵ xảy ra trong ṿng 30 năm đầu.
Nhưng không v́ thế mà nói rằng không có những yếu tố liên tục, như sự độc quyền lănh đạo chính trị của đảng Cộng Sản ; sự gắn bó với một số tư tưởng xă hội chủ nghĩa, mà tôi gọi là tư tưởng Xô Viết và Stalin ; nền kinh tế vẫn do Nhà nước kiểm soát, kể cả việc quản lư đất đai, có nghĩa là đất đai thuộc sở hữu Nhà nước, nông dân chỉ có quyền sử dụng đất.
Ngoài ra, c̣n phải kể đến nền kinh tế công với hệ thống doanh nghiệp Nhà Nước hiện c̣n rất phổ biến tại Trung Quốc. Nền kinh tế công có thể do chính quyền trung ương ở Bắc Kinh, nhưng cũng có thể là chính quyền cấp vùng, cấp thành phố, kiểm soát trên toàn lănh thổ.
RFI : Nh́n chung, liệu người dân Trung Quốc có t́m được « giấc mộng Trung Hoa » của họ dưới thời ông Tập Cận B́nh không ?
G.S. Cabestan : Vấn đề ở chỗ, tôi nghĩ là Tập Cận B́nh đă không làm được việc lớn. Chính điều này sẽ khiến ông gặp khó khăn trong những năm tới. Những thành tựu lớn nhất của Trung Quốc trước tiên là nhờ vào công của Đặng Tiểu B́nh. Ông là người thực hiện ư tưởng doanh nghiệp tư nhân, nhờ đó Trung Quốc phát triển. Tiếp theo, ông Hồ Cẩm Đào tiếp tục công cuộc tư hữu hóa mang quy mô lớn, triển khai dịch vụ xă hội. Dù chưa hoàn hảo nhưng hệ thống xă hội hoạt động.
Thời ông Tập Cận B́nh ghi dấu ấn với hai sự kiện. Trước tiên là cuộc chiến chống tham nhũng, đă đạt được nhiều kết quả lớn. Dù nạn tham nhũng chưa bị triệt hết nhưng không c̣n hoành hành như trước, song lại tốn kém. Thứ hai là củng cố quyền lực, sức nặng chính trị, tập trung vào gương mặt một nhà lănh đạo, chính là ông Tập Cận B́nh, và đang theo hướng độc đoán.
Cách tiến hành này gây lo ngại cho Trung Quốc, cũng như cho chính ông Tập v́ gây ra khá nhiều phản ứng. Điều đáng nói là việc tập trung quyền lực lại không giúp ông Tập triển khai các biện pháp cải cách được ông công bố năm 2013, mà hiện c̣n nửa vời.
Ngoài ra, quá tŕnh mở cửa kinh tế vẫn c̣n nhiều hạn chế lớn. Trên thực tế, xu hướng bảo hộ của Bắc Kinh đă cản trở doanh nghiệp nước ngoài thâm nhập thị trường Trung Quốc. Thị trường vừa mới mở cửa cho lĩnh vực ngân hàng nhưng rất nhỏ. Không những hạn chế mở cửa nền kinh tế, mà trái lại, nền kinh tế lại đang có xu hướng khép lại, ưu tiên trong nước, ví dụ chương tŕnh phát triển 2000-2025 của Trung Quốc được đề ra là nhằm quốc hữu hóa công nghệ trọng điểm, có nghĩa là chiếm hữu rồi tự phát triển.
Những dự án này hiện chưa mang lại thành công lớn. Ông Tập Cận B́nh vẫn đang dựa vào thành tựu của những người tiền nhiệm : quá tŕnh đô thị hóa vẫn tiếp diễn, quân đội tiếp tục được cải tổ. Nhưng không thể nói là ông Tập đă đạt được những thành công về kinh tế, mà ngược lại, ông đang làm tăng trưởng Trung Quốc bị chậm lại, đẩy thế giới vào một thời kỳ tŕ trệ, thậm chí là khủng hoảng kinh tế.
Theo tôi, tất cả những yếu tố này làm gia tăng sức ép đối với ông Tập Cận B́nh, cũng như chuốc thêm khó khăn cho đảng Cộng Sản khi tiếp tục cố phổ biến tinh thần lạc quan. Người ta nói đến « giấc mộng Trung Hoa » nhưng người dân Trung Quốc có những mối bận tâm khẩn thiết hơn là giấc mộng lớn.
RFI : Đâu là những dự án được cho là thành công dưới thời ông Tập Cận B́nh ?
G.S. Cabestan : Năm năm đầu tiên là giai đoạn củng cố quyền lực của Tập Cận B́nh : Cần phải tập trung quyền lực, khẳng định Trung Quốc trở nên mạnh hơn trong thông điệp, vừa lạc quan vừa mang tinh thần dân tộc và đầy tham vọng, tại đại hội đảng Cộng Sản Trung Quốc cách đây 2 năm. Tận dụng thời cơ Hoa Kỳ bị suy yếu, phương Tây bị chia rẽ, c̣n Liên Hiệp Châu Âu bị lu mờ, Trung Quốc muốn trở thành nước đứng đầu thế giới.
Từ cuối năm 2017, đầu 2018, chúng ta thấy ngược lại. Ông Tập, cũng như nền kinh tế Trung Quốc, phải đối đầu với những khó khăn lớn hơn, do ông Tập Cận B́nh, có thể đă cố đi quá xa khi sửa đổi Hiến Pháp để nắm quyền hơn 10 năm, cũng như từ bỏ nguyên tắc lănh đạo tập thể.
Về mặt quốc tế, có thể ông Tập Cận B́nh cũng đi quá xa trong việc khẳng định sức mạnh của Trung Quốc, bởi v́ ông Tập đă gây ra nhiều phản ứng tiêu cực gần như khắp thế giới, chứ không riêng ǵ với Hoa Kỳ. Đó là những cuộc đối đầu, không chỉ về kinh tế, mà c̣n về chiến lược đối với Trung Quốc. Những cuộc đối đầu này sẽ kéo dài, và theo tôi, c̣n sắc nhọn hơn trong những năm tới. Ví dụ Liên Hiệp Châu Âu chính thức coi Trung Quốc « luôn luôn là một đối thủ ». Ngoài ra c̣n phải kể đến Nhật Bản. Sách Trắng Quốc Pḥng mới được Tokyo công bố cho thấy Trung Quốc hiện là mối đe dọa nước ngoài lớn nhất, hơn cả Bắc Triều Tiên.
Như vậy, Trung Quốc không có nhiều bạn. Đó chính là vấn đề của nước này, đặc biệt Trung Quốc, dưới thời Tập Cận B́nh, lại chuốc lấy nhiều kẻ thù hơn. Và đây là điểm mà nhiều nhà lănh đạo Trung Quốc chỉ trích ông Tập, cũng như cách ông giải quyết thương chiến với Mỹ.
Những chỉ trích này cho thấy ông Tập có « kẻ thù » ngay trong bộ máy lănh đạo. Chúng ta không biết được là nội bộ lănh đạo Trung Quốc bị chia rẽ đến mức nào, nhưng rơ ràng ông Tập phải đối mặt với nhiều khó khăn hơn so với cách đây 1-2 năm. Đó chính là điều, theo tôi, làm gia tăng sự bất trắc về tương lai, không hẳn là về tương lai của Trung Quốc, v́ nước này tiếp tục phát triển, dù với tốc độ chậm hơn, và tiếp tục canh tân, mà chủ yếu là cho tương lai của ông Tập Cận B́nh, hiện bất trắc hơn. Nhưng cũng cần thận trọng, thường th́ nhân vật số 1 khó mà lật đổ được. Chúng ta tiếp tục theo dơi t́nh h́nh. Nhưng dù sao phải nói rằng Trung Quốc đang trải qua giai đoạn khó khăn.
RFI : Chủ tịch Trung Quốc phải đối mặt với nhiều thách thức hơn trong nhiệm kỳ 2, bị lên án về việc lập các trại giam người Duy Ngô Nhĩ, thương chiến với Hoa Kỳ, phong trào đ̣i dân chủ ở Hồng Kông, khủng hoảng thịt lợn… Vậy ông Tập có được ủng hộ đủ để vượt qua những thách thức này ?
G.S. Cabestan : Về cuộc khủng hoảng thịt lợn tại Trung Quốc, không thể trách đích danh ông Tập Cận B́nh được. Việc nền kinh tế phát triển chậm lại không hẳn đă đặt nghi vấn hoặc làm suy yếu tính chính đáng của đảng Cộng Sản Trung Quốc trong mắt người dân. Tôi cho rằng rất nhiều người Trung Quốc không nghĩ đến một hệ thống chính trị nào khác có khả năng thay thế, do đối lập bị cấm hoàn toàn. V́ thế, đảng Cộng Sản Trung Quốc vẫn vững tin để lănh đạo và quyết định cho tương lai, không chỉ về kinh tế mà c̣n về ổn định. Thực vậy, nhiều người Trung Quốc tin rằng đảng Cộng Sản đảm bảo an ninh về mặt chính trị. Họ muốn có một Nhà Nước mạnh hơn là không có Nhà Nước.
Ngoài ra, theo tôi, c̣n có một yếu tố khác kích thích người dân ủng hộ đảng : đó là tinh thần dân tộc. Nếu xem truyền h́nh Trung Quốc, chúng ta thấy chỉ có những chương tŕnh hừng hực tinh thần dân tộc, đặc biệt là dịp kỉ niệm 70 năm Quốc Khánh. Liên tục xem những chương tŕnh như vậy, đối với một người nước ngoài, th́ thật khó chịu v́ thông tin chỉ toàn một chiều, chỉ nói về thành tích vang dội của Trung Quốc, hoặc Trung Quốc đứng trên tất cả mọi người. Và đây là điều nguy hiểm bởi v́ theo tôi, tinh thần dân tộc tiếp tục làm mờ mắt nhiều người Trung Quốc.
Điều này cũng có nghĩa là dù Bắc Kinh có đưa ra quyết định như thế nào, đại bộ phận dân chúng Trung Quốc sẽ ủng hộ. Giả sử Bắc Kinh quyết định gây chiến chiếm Đài Loan, có đến 81% người dân Trung Quốc ủng hộ. Đây là tỉ lệ đáng quan ngại !
Những vấn đề mà ông Tập Cận B́nh, cũng như nền kinh tế Trung Quốc, phải đối đầu, có thể là nạn thất nghiệp gia tăng và mức sống của một bộ phận người dân bị sụt giảm. Nhưng tôi không nghĩ rằng những khó khăn này làm suy yếu tính chính đáng của đảng trong mắt một bộ phận dân chúng.
Nhưng trong giới tinh hoa, t́nh h́nh khác hơn một chút. Một số thành phần tinh hoa tự do ngày càng chỉ trích ông Tập Cận B́nh. Họ cho rằng Trung Quốc không đi đúng hướng, thay v́ hội nhập với thế giới th́ lại tách xa, hoặc gây chiến tranh lạnh về ư thức hệ với phương Tây. Đó là những điểm không có lợi cho Trung Quốc về dài hạn.
Dù tồn tại một mặt trận phản đối nhưng những ư kiến chỉ trích chỉ chiếm một bộ phận nhỏ, không có trọng lượng chính trị, đặc biệt đối với vị trí của ông Tập Cận B́nh trong nội bộ đảng.
RFI : Liệu Trung Quốc có tận dụng thời cơ quốc tế chú ư vào cuộc khủng hoảng ở Hồng Kông để hoạt động mạnh hơn ở Biển Đông ?
G.S. Cabestan : Rất khó để liên kết hai cuộc khủng hoảng, hai hoàn cảnh này với nhau. Điều mà chúng ta có thể nói là Trung Quốc chưa bao giờ lơ là ở Biển Đông mà c̣n tỏ ra hung hăng hơn dưới thời ông Tập Cận B́nh. Bắc Kinh áp dụng chiến thuật « việc đă rồi » ngày càng rơ nét ở Trường Sa. Đúng là có nhiều sự kiện diễn ra cùng thời điểm khủng hoảng ở Hồng Kông, nhưng Trung Quốc đă lập kế hoạch những chiến dịch này từ trước đó.
RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn giáo sư Jean-Pierre Cabestan, đại học Baptiste, Hồng Kông.