florida80
11-09-2019, 15:49
Hồi tôi c̣n đi học báo chí, bài học quan trọng nhất của nhà báo là tin phải là tin, tin không là b́nh luận. Dĩ nhiên không ai có thể gạt bỏ được hết mọi thiên kiến của ḿnh, nhưng cũng cố gắng để cho bản tin của ḿnh khách quan và chính xác.
V́ truyền thống các bài tường thuật phải có tính khách quan đó, nhà báo không đưa được những cảm nhận hay xúc động của ḿnh, báo chí Anh đă có một cách để gửi đến độc giả hay khán thính giả qua điều được gọi là “postcard-tấm thiệp” hay “letter-lá thư”. Có lẽ đối với truyền thông nhất là truyền thông xă hội ngày nay, truyền thống này không cần thiết nữa. Nhưng báo chí vẫn tiếp tục giữ truyền thống cũ.
Hôm 28 tháng 10 vừa qua, Thông tấn xă Reuters đă gửi đến cho độc giả môt bài mang cái tên “Những tấm thiệp từ vùng bờ biển bị đầu độc: trung tâm của vùng đất buôn người.” Cái mà “tấm thiệp” đó gọi là vùng bờ biển bị đầu độc là hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh.
Hà Tĩnh là quê nội và Nghệ An là quê ngoại của tôi. Lần cuối tôi về Nghệ An và Hà Tĩnh là thời thập niên 1990 khi tôi đi làm phóng sự cho đài BBC.
Trước khi về Nghệ Tĩnh, d́ dượng tôi, nay sống ở Sài G̣n, nghe tôi nói sắp đi làm phóng sự ở Nghệ Tĩnh, bảo với tôi:
“Người ta thường bảo đất Nghệ Tĩnh sản xuất ra những kẻ làm loạn, những kẻ đi làm cách mạng, nhưng muốn có người làm cách mạng th́ cũng c̣n phải có những gia đ́nh khá giả đủ để cho con ăn học. Nghệ Tĩnh bây giờ nghèo đến nỗi mà không c̣n ai khá giả đủ để cho con ăn học nữa rồi cháu ạ”.
Mà quả đất Nghệ Tĩnh nghèo thật. Ngoài thành phố Vinh, bị phá hủy trong chiến tranh và được xây dựng lại theo kiểu kiến trúc duy vật chủ nghĩa kiểu Liên Sô cục mịch, xấu xí, hầu như không có một đô thị nào khác cả. Cuộc sống dân chúng ở thời mới đổi mới đó có lẽ không khác ǵ mấy chục năm trước. Truyền h́nh chưa có, văn minh nhất là “cái đài”, cái radio.
Theo đúng thủ tục của chế độ, chúng tôi, phóng viên truyền thông ngoại quốc đi đâu cũng phải có người mà đài BBC thường gọi một cách lịch sự là “minder” đi theo. Điều mỉa mai là ḿnh phải trả 100 đô la một ngày cho họ đi theo dơi ḿnh. Có điều lúc đó bộ thông tin c̣n được cho phép cung cấp “minder” nên chúng tôi thường chọn họ, bởi tuy làm công việc của công an nhưng cũng vẫn là những nhà báo nên họ thông cảm nhu cầu của nhà báo.
Một buổi tối lai rai tôi nhận xét là Nghệ Tĩnh nghèo thật, anh bạn minder cười bảo:
“Chị ơi, dân th́ nghèo chứ quan không nghèo đâu.”
Tôi ngạc nhiên hỏi th́ anh ta nói:
“Mai em đưa chị đi xem.”
Sáng hôm sau chúng tôi đi thật sớm. Khi tôi hỏi đi đâu th́ anh ta bảo đi Vũng Áng. Vũng Áng, cũng xin thưa ngay, lúc đó chưa phải là một hải cảng lớn, quang cảnh c̣n rất đẹp. Nhưng đến gần th́ đường xá phát triển và xe cộ nườm nượp. Th́ ra, Vũng Áng đă trở thành cảng buôn lậu, thực ra phải nói buôn lậu công khai của tỉnh Hà Tĩnh. Những con tàu biển chở đủ thứ từ vỏ ruột xe hơi đến xe gắn máy và xe hơi cũ. Ra khỏi cảng, hai đoàn xe một trở ra Hà Nội, một xuôi về Sài G̣n. Chả trách mà quan không nghèo!
Trên đường về chúng tôi đi dọc theo bờ biển. Vùng biển miền Trung thật đẹp, những băi cát, những vịnh nhỏ rải rác khắp nơi, trông như là cảnh của những nơi mà ở phương Tây họ coi là thiên đường địa giới. Chúng tôi ngừng lại ở một quán nước ở đầu một làng chài. Chúng tôi đang uống mấy trái dừa th́ một ông ngư dân ghé vào uống ly trà tươi. Tôi mời ông uống và bắt chuyện. Ông than bảo từ khi người ta dùng Cảng Vũng Áng để chở hàng đến nay ông phải đi xa hơn để đánh cá. Ông lắc đầu:
“Mấy cái tàu biển đó làm cá sợ bỏ đi hết.”
Hai thập niên sau, Nghệ Tĩnh vẫn nghèo. Theo thống kê của nhà cầm quyền lợi tức đầu người thấp hơn trung b́nh toàn quốc là 2,540 đô la một năm. Lợi tức đầu người ở Nghệ An chỉ có 1,636 đô la c̣n của Hà Tĩnh cũng chỉ có 2,217 đô la.
Hơn thế như postcard của Reuter viết “Cơ hội công ăn việc làm ở địa phương đă bị thiệt hại nặng v́ thảm họa môi trường. Nằm chen vào những băi cát mỏng và bầy trâu ngâm ḿnh trong bùn, cột khói của Nhà Máy Thép Formosa chế ngự góc nhỏ bé này của tỉnh Hà Tĩnh.” Góc nhỏ bé đó của Hà Tĩnh chính là Vũng Áng.
Xi nghiệp thép đó, chủ nhân là công ty Formosa Plastics của Đài Loan, đă đổ chất thải độc hại thẳng xuống biển tạo nên một trong những thảm họa môi trường lớn nhất của Việt Nam từ trước đến nay, đầu độc vùng biển suốt bốn tỉnh miền Trung, mà tệ hại nhất là ở Hà Tĩnh và Nghệ An, tạo nên phản đối rộng răi và gây thiệt hại khôn lường cho cuộc sống của người dân. Và v́ thế ngày nay dân Nghệ Tĩnh ngày càng bỏ đi tha phương cầu thực. Tờ báo của tỉnh Hà Tĩnh loan tin hồi tháng 9 là có trên 40,000 người rời khỏi tỉnh mỗi năm để đi t́m công việc ở nơi khác, kể cả ở ngoại quốc.
Bà Anna Nguyễn, người chồng đă rời Việt Nam để đi chui qua ngả Ukraine, Pháp và rồi đến Anh để làm nghề nail, đang lo sợ chồng ḿnh là trong số nạn nhân, buồn rầu bảo với Reuters:
“Chúng tôi quyết định để anh ấy đi làm ở ngoại quốc năm 2016 khi vụ Formosa xảy ra. Chúng tôi sợ ô nhiễm làm hại sức khỏe của chúng tôi và v́ tương lai, chúng tôi đă liều. Nhưng nay nếu chồng tôi có hề hấn ǵ th́ cuộc sống của chúng tôi thật vô cùng khó khăn.”
Cũng như bà Anna, nhiều người trong số có thể là nạn nhân mang tên có tên thánh. Miền bắc Trung phần rải rác những cộng đồng Công giáo nhỏ. Theo truyền thông nhà nước Nghệ An có 280,000 giáo dân trong khi Hà Tĩnh có 149,000 giáo dân.
Ở một thánh lễ đặc biệt ở ngôi nhà thờ quét vôi trắng của huyện Yến Thành, tỉnh Nghệ An, tối hôm thứ bảy tuần rồi, Linh mục Antoine Đặng Hữu Nam nói khó khăn xă hội, thiên tai như lũ lụt hạn hán, là những ly do mới nhất cho đợt di dân. Bài giảng mạnh dạn của Cha Nam và những thái độ chỉ trích đối với nhà nước đă khiến cả Cha Nam lẫn nhà thờ bị công an chú ư, một lư do nữa khiến người ta bỏ xứ ra đi t́m một cuộc sống khác.
https://i.imgur.com/zNRG7lY.jpg
Trong bài giảng, Cha Nam được Reuters dẫn lời nói:
“Tại sao có quá nhiều người Việt phải trả rất nhiều tiền để được chết? Tại sao mà, ngay cả khi Việt Nam không c̣n chiến tranh nữa, có quá nhiều người bị buộc phải rời khỏi nơi này đi đến một vùng đất khác?”
Từ vùng đất xa xôi, tôi ngồi xuống viết một tấm thiệp cho quê cũ, cho Vũng Áng và biết bao nhiêu người dân Nghệ Tĩnh vẫn c̣n phải bỏ xứ ra đi và có khi phải bỏ mạng ở quê người.
Không biết bao giờ quê tôi mới hết nghèo
V́ truyền thống các bài tường thuật phải có tính khách quan đó, nhà báo không đưa được những cảm nhận hay xúc động của ḿnh, báo chí Anh đă có một cách để gửi đến độc giả hay khán thính giả qua điều được gọi là “postcard-tấm thiệp” hay “letter-lá thư”. Có lẽ đối với truyền thông nhất là truyền thông xă hội ngày nay, truyền thống này không cần thiết nữa. Nhưng báo chí vẫn tiếp tục giữ truyền thống cũ.
Hôm 28 tháng 10 vừa qua, Thông tấn xă Reuters đă gửi đến cho độc giả môt bài mang cái tên “Những tấm thiệp từ vùng bờ biển bị đầu độc: trung tâm của vùng đất buôn người.” Cái mà “tấm thiệp” đó gọi là vùng bờ biển bị đầu độc là hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh.
Hà Tĩnh là quê nội và Nghệ An là quê ngoại của tôi. Lần cuối tôi về Nghệ An và Hà Tĩnh là thời thập niên 1990 khi tôi đi làm phóng sự cho đài BBC.
Trước khi về Nghệ Tĩnh, d́ dượng tôi, nay sống ở Sài G̣n, nghe tôi nói sắp đi làm phóng sự ở Nghệ Tĩnh, bảo với tôi:
“Người ta thường bảo đất Nghệ Tĩnh sản xuất ra những kẻ làm loạn, những kẻ đi làm cách mạng, nhưng muốn có người làm cách mạng th́ cũng c̣n phải có những gia đ́nh khá giả đủ để cho con ăn học. Nghệ Tĩnh bây giờ nghèo đến nỗi mà không c̣n ai khá giả đủ để cho con ăn học nữa rồi cháu ạ”.
Mà quả đất Nghệ Tĩnh nghèo thật. Ngoài thành phố Vinh, bị phá hủy trong chiến tranh và được xây dựng lại theo kiểu kiến trúc duy vật chủ nghĩa kiểu Liên Sô cục mịch, xấu xí, hầu như không có một đô thị nào khác cả. Cuộc sống dân chúng ở thời mới đổi mới đó có lẽ không khác ǵ mấy chục năm trước. Truyền h́nh chưa có, văn minh nhất là “cái đài”, cái radio.
Theo đúng thủ tục của chế độ, chúng tôi, phóng viên truyền thông ngoại quốc đi đâu cũng phải có người mà đài BBC thường gọi một cách lịch sự là “minder” đi theo. Điều mỉa mai là ḿnh phải trả 100 đô la một ngày cho họ đi theo dơi ḿnh. Có điều lúc đó bộ thông tin c̣n được cho phép cung cấp “minder” nên chúng tôi thường chọn họ, bởi tuy làm công việc của công an nhưng cũng vẫn là những nhà báo nên họ thông cảm nhu cầu của nhà báo.
Một buổi tối lai rai tôi nhận xét là Nghệ Tĩnh nghèo thật, anh bạn minder cười bảo:
“Chị ơi, dân th́ nghèo chứ quan không nghèo đâu.”
Tôi ngạc nhiên hỏi th́ anh ta nói:
“Mai em đưa chị đi xem.”
Sáng hôm sau chúng tôi đi thật sớm. Khi tôi hỏi đi đâu th́ anh ta bảo đi Vũng Áng. Vũng Áng, cũng xin thưa ngay, lúc đó chưa phải là một hải cảng lớn, quang cảnh c̣n rất đẹp. Nhưng đến gần th́ đường xá phát triển và xe cộ nườm nượp. Th́ ra, Vũng Áng đă trở thành cảng buôn lậu, thực ra phải nói buôn lậu công khai của tỉnh Hà Tĩnh. Những con tàu biển chở đủ thứ từ vỏ ruột xe hơi đến xe gắn máy và xe hơi cũ. Ra khỏi cảng, hai đoàn xe một trở ra Hà Nội, một xuôi về Sài G̣n. Chả trách mà quan không nghèo!
Trên đường về chúng tôi đi dọc theo bờ biển. Vùng biển miền Trung thật đẹp, những băi cát, những vịnh nhỏ rải rác khắp nơi, trông như là cảnh của những nơi mà ở phương Tây họ coi là thiên đường địa giới. Chúng tôi ngừng lại ở một quán nước ở đầu một làng chài. Chúng tôi đang uống mấy trái dừa th́ một ông ngư dân ghé vào uống ly trà tươi. Tôi mời ông uống và bắt chuyện. Ông than bảo từ khi người ta dùng Cảng Vũng Áng để chở hàng đến nay ông phải đi xa hơn để đánh cá. Ông lắc đầu:
“Mấy cái tàu biển đó làm cá sợ bỏ đi hết.”
Hai thập niên sau, Nghệ Tĩnh vẫn nghèo. Theo thống kê của nhà cầm quyền lợi tức đầu người thấp hơn trung b́nh toàn quốc là 2,540 đô la một năm. Lợi tức đầu người ở Nghệ An chỉ có 1,636 đô la c̣n của Hà Tĩnh cũng chỉ có 2,217 đô la.
Hơn thế như postcard của Reuter viết “Cơ hội công ăn việc làm ở địa phương đă bị thiệt hại nặng v́ thảm họa môi trường. Nằm chen vào những băi cát mỏng và bầy trâu ngâm ḿnh trong bùn, cột khói của Nhà Máy Thép Formosa chế ngự góc nhỏ bé này của tỉnh Hà Tĩnh.” Góc nhỏ bé đó của Hà Tĩnh chính là Vũng Áng.
Xi nghiệp thép đó, chủ nhân là công ty Formosa Plastics của Đài Loan, đă đổ chất thải độc hại thẳng xuống biển tạo nên một trong những thảm họa môi trường lớn nhất của Việt Nam từ trước đến nay, đầu độc vùng biển suốt bốn tỉnh miền Trung, mà tệ hại nhất là ở Hà Tĩnh và Nghệ An, tạo nên phản đối rộng răi và gây thiệt hại khôn lường cho cuộc sống của người dân. Và v́ thế ngày nay dân Nghệ Tĩnh ngày càng bỏ đi tha phương cầu thực. Tờ báo của tỉnh Hà Tĩnh loan tin hồi tháng 9 là có trên 40,000 người rời khỏi tỉnh mỗi năm để đi t́m công việc ở nơi khác, kể cả ở ngoại quốc.
Bà Anna Nguyễn, người chồng đă rời Việt Nam để đi chui qua ngả Ukraine, Pháp và rồi đến Anh để làm nghề nail, đang lo sợ chồng ḿnh là trong số nạn nhân, buồn rầu bảo với Reuters:
“Chúng tôi quyết định để anh ấy đi làm ở ngoại quốc năm 2016 khi vụ Formosa xảy ra. Chúng tôi sợ ô nhiễm làm hại sức khỏe của chúng tôi và v́ tương lai, chúng tôi đă liều. Nhưng nay nếu chồng tôi có hề hấn ǵ th́ cuộc sống của chúng tôi thật vô cùng khó khăn.”
Cũng như bà Anna, nhiều người trong số có thể là nạn nhân mang tên có tên thánh. Miền bắc Trung phần rải rác những cộng đồng Công giáo nhỏ. Theo truyền thông nhà nước Nghệ An có 280,000 giáo dân trong khi Hà Tĩnh có 149,000 giáo dân.
Ở một thánh lễ đặc biệt ở ngôi nhà thờ quét vôi trắng của huyện Yến Thành, tỉnh Nghệ An, tối hôm thứ bảy tuần rồi, Linh mục Antoine Đặng Hữu Nam nói khó khăn xă hội, thiên tai như lũ lụt hạn hán, là những ly do mới nhất cho đợt di dân. Bài giảng mạnh dạn của Cha Nam và những thái độ chỉ trích đối với nhà nước đă khiến cả Cha Nam lẫn nhà thờ bị công an chú ư, một lư do nữa khiến người ta bỏ xứ ra đi t́m một cuộc sống khác.
https://i.imgur.com/zNRG7lY.jpg
Trong bài giảng, Cha Nam được Reuters dẫn lời nói:
“Tại sao có quá nhiều người Việt phải trả rất nhiều tiền để được chết? Tại sao mà, ngay cả khi Việt Nam không c̣n chiến tranh nữa, có quá nhiều người bị buộc phải rời khỏi nơi này đi đến một vùng đất khác?”
Từ vùng đất xa xôi, tôi ngồi xuống viết một tấm thiệp cho quê cũ, cho Vũng Áng và biết bao nhiêu người dân Nghệ Tĩnh vẫn c̣n phải bỏ xứ ra đi và có khi phải bỏ mạng ở quê người.
Không biết bao giờ quê tôi mới hết nghèo