florida80
08-19-2020, 19:14
Tác Giả: Vũ Thư Hiên
ong va chau
Tôi sung sướng đằm ḿnh trong nước mát. Trên đầu tôi, chung quanh tôi, nắng chói loà. Tôi bập bềnh trôi. Có tiếng sáo diều văng vẳng.
Đang say sưa ngụp lặn bỗng tôi bị một cái ǵ va vào làm tôi vùng vẫy, sặc sụa.
– Cậu ngủ say quá thể! – tôi nghe tiếng người, tiếng cô Lương – Dậy đi, cậu.
Cô Lương lột tấm chăn tôi trùm kín đầu. Tôi giằng lại không được. Thế là tỉnh hẳn.
– Có việc ǵ mà cô đến sớm thế? – tôi càu nhàu.
Tôi tiếc giấc mơ. Tiếc lắm. Không dễ ǵ gặp được một giấc mơ như thế. Với tôi, ḍng sông quê hương mà tôi vừa được thoải mái trầm ḿnh trong đó giờ đây xa lơ xa lắc. Nó gần như mất hẳn trong trí nhớ.
Giấc mơ như một món quà bất ngờ. Món quà tan biến chỉ v́ cái nhà cô Lương thổ tả kia.
Tôi nghe tiếng dép lẹp kẹp đi về phía bếp, tiếng nước đổ vào ấm, tiếng bật công tắc.
– Sớm ǵ mà sớm. – tiếng cô Lương nói – Trưa rồi.
Tôi vẫn c̣n chưa hết bực ḿnh. Kim đồng hồ trên bàn chập nhau ở con số 12. Trưa thật rồi.
Cô Lương chậm răi pha trà. Giữa chúng tôi, hơi trà ngào ngạt và ấm áp bốc trên miệng chén.
Ở khoảng cách gần, tôi thấy cô già sọm – hai mắt lơm sâu, má hóp, da mặt đă có màu bao xi măng. Mấy chiếc răng cửa hơi đưa ra, cái duyên của cô ngày trước, giờ xuống màu, với những khe rộng hơn trước.
Giọng cô không c̣n trong, không c̣n cao, nó mệt mỏi, khàn khàn. Từ nốt ruồi ở quai hàm bên phải chui ra một sợi râu bạc.
– Cửa cũng không thèm đóng. – cô chép miệng, trách – Em chỉ việc đẩy vào. Có ngày trộm vét sạch. Thật đấy. Cậu biết hôm nay ngày ǵ không?
– Ngày ǵ?
– Ngày Ông Táo lên chầu giời rồi đấy.
– Ờ…
Lại một năm trôi qua. Cô Lương là cuốn lịch sống của tôi. Không có cô nhắc, tôi sẽ không biết ḿnh đang ở đâu trong ḍng chảy vô h́nh ấy.
Đă nhiều năm, mỗi khi phải lấy áo ấm ra mặc, thấy tuyết rơi, tôi biết là mùa đông đến; phải lôi cái quạt máy trong đống đồ xếp xó ra cho nó chạy, tôi biết đă vào hè.
– Em mang ít đồ cúng sang cho cậu.
Trên nóc tủ tôi thấy có mâm ngũ quả, xôi lạc, gà luộc. Và nén nhang mới bén.
– Cảm ơn cô.
Cô cười không tươi.
– Đàng nào em chả cúng. Cậu th́ cái ǵ cũng phiên phiến, phiên phiến. Tết nhất phải có chút ǵ gọi là hương khói để nhớ đến tổ tiên, ông bà. Tết này cậu sang em, ăn Tết bên em nhá?
– Ờ…
– Hôm nay em sang đây – cô nói, giọng ngập ngừng – là có việc phiền cậu…
Tôi đặt chén trà xuống, nh́n cô, chờ đợi. Ở đây, chỉ tôi là người thường nhờ vả cô. Chứ cô chẳng bao giờ nhờ vả tôi.
– Việc ǵ vậy?
Cô ngần ngừ.
– Em muốn phiền cậu đi Berlin với em một chuyến.
Tôi ngạc nhiên. Từ khi dọn về đây ở gần cô, tôi chưa thấy cô đi đâu.
– Đi Berlin? Làm ǵ chứ?
Cô nhoẻn cười, ngượng ngập:
– Hỏi vợ cho cháu Hiếu.
Tôi và cô Lương có một t́nh bạn dài nửa thế kỷ.
T́nh bạn của chúng tôi bắt đầu bằng một món ăn. Cô Lương không phải người b́nh thường. Ở đất thủ đô, cô là người nổi tiếng. Cô nổi tiếng không phải v́ cái ǵ to tát, mà nổi tiếng nhờ món bún mọc.
Tôi sẽ không tả nó ngon như thế nào. Không ai có thể tả được cái sự ngon. Chuyện ấy là của riêng cái lưỡi. Cứ phải ăn mới biết.
Chỉ có thể nói gọn một câu: bún mọc là món độc quyền của cô Lương trong toàn thành phố. Về món này không ai cạnh tranh được với cô.
Quanh gánh bún cô Lương, khách ngồi chật vỉa hè đợi đến lượt. Đông thế mà cô tài nhớ lắm ai đến trước, ai đến sau, lần lượt múc cho từng người suất bún nóng hổi, thơm phức, nước dùng ngọt lịm, húp bỏng miệng.
Những viên mọc của cô, được chế tạo cách nào không biết, nêm nếm thế nào không biết, mềm và đàn hồi, cắn ngập chân răng, như thể chúng không phải được nặn bằng thịt lợn tầm thường của trần thế.
Đến đây tôi phải nói ngay rằng giữa hai chúng tôi không hề có chuyện ong bướm. Đơn giản v́ cô Lương không phải là một cô. Cô không phải đàn bà.
Trở thành khách quen của gánh bún mọc, tôi gọi anh chàng Lương này bằng cô, như cách mọi người gọi.
Có người c̣n gọi là cô đồng Lương. Gọi thế không đúng – Lương không phải cô đồng. Không hầu đồng, không am miếu, không hương khói, đàn địch, không con công (con nhang?) đệ tử, sao gọi thế được.
Các nhà khoa học viết khá nhiều về hiện tượng ái nam ái nữ, tôi có đọc, nhưng không hài ḷng. Thế giới “ái” rất đa dạng, rất phức tạp, theo tôi quan sát. Nó không dễ giải thích.
Đơn giản hoá nó, sơ lược hoá nó, trong cái nh́n bất biến, đinh ninh, miêu tả qua lăng kính duy vật cho ra vẻ khoa học là không được.
Lấy cô Lương làm ví dụ. Đực rựa, có vợ có con hẳn hoi. Chị vợ, tôi đă gặp, xinh gái, đàn bà trăm phần trăm, mẹ của hai đứa con giống bố như đúc.
Một gia đ́nh như mọi gia đ́nh. Cái khác là trong gia đ́nh này anh chồng từ tấm bé đă thích trang điểm theo cách nữ – ở nhà không biết thế nào, chứ ra đường là phải thoa một chút phấn hồng lên má, quệt một đường son nhẹ lên môi.
Lại c̣n đeo nịt vú nữa chứ (nó hiện rơ qua lần áo phin nơn), ai cũng thấy. Nói ỏn ẻn, đi nhún nhẩy, hai tay phẩy phẩy bên hông, như thể đàn bà. Thế mới thành cô Lương.
Nhưng “cô” không có một nhân t́nh đàn ông nào, tuyệt không. Chưa ai bắt gặp “cô” cặp kè với một người phái nam. V́ thế, nói rằng trong con người cô Lương có thứ t́nh dục đồng giới, bệnh hoạn, theo cách nh́n của thế hệ tôi, là nói bậy.
Tôi là người không háo lên án ai, lên án cái ǵ. Tôi chỉ háo ăn ngon. Qua một lần nếm thử đă đủ để tôi trở thành khách quen của gánh bún mọc cô Lương. Thấy tôi, khi nào cô cũng đon đả:
– Ḱa, anh giai! – rồi khi múc bát mọc rồi, cô tươi cười hỏi, không thể nói rằng cô hỏi lấy lệ – Anh giai thêm hành trần nhá? Ớt tươi chứ? Anh giai sành một cây, em biết tính ông anh mà, ăn mọc chẳng chịu tra tương ớt đâu. Ngần này đủ chưa?
Rồi lại sợ mất ḷng một ông khách nào đó nghiện tương ớt, cô bả lả:
– Nói vậy chứ bách nhân bách tính, có người thiếu tương ớt là nhạt mồm nhạt miệng, ăn mất ngon, có phải không ạ?
Hoặc:
– Anh giai nom có vẻ mệt, em nhúng hai trứng nhá? Anh giai bổ dưỡng đi cho chị em vui.
Tôi đỏ mặt v́ những lời chớt nhả ấy. Khách tủm tỉm nhận xét: múc cho tôi, trong muôi của cô bao giờ cũng có nhiều mọc hơn cho người khác, một chút thôi, nhưng hơn.
Họ đùa cợt bảo: là do tôi đẹp trai. Tôi soi gương chẳng thấy ḿnh đẹp trai tẹo nào, có lẽ tại hai chúng tôi có duyên tiền kiếp.
Đùng một cái, không thấy cô Lương dọn hàng. Không ai biết cô biến đi đâu.
Khách hàng nghiện bún mọc buổi sáng nh́n cái vỉa hè quen thuộc từ lâu đông nghịt giờ đây trống trơn, chưng hửng dắt xe đi.
Hỏi người chủ ngôi nhà trước gánh bún mọc của cô Lương, một ông già cao lêu đêu, ông ta lắc đầu: không biết.
Cô Lương đến xin đặt nhờ gánh bún th́ ông cho, ông không khoảnh. Ông cho cô ngồi nhờ ở hàng hiên nhà ông vô điều kiện.
Để cảm ơn ông, sáng nào cô cũng làm một bát mọc tú hụ bưng vào cho ông.
Khi khách quá đông, ngồi chật cả lối ra vào, ông chưa kịp trách th́ cô Lương đă bẽn lẽn xin gửi ông ít tiền hàng tháng, coi như thuê chỗ.
– Cô ấy cứ giúi vào tay, bắt tôi phải nhận. Chứ tôi cũng không đ̣i. – ông nói như phân bua – Thời buổi này giúp nhau được chút ǵ th́ giúp, là cái nghĩa đồng bào.
Vỉa hè nào phải của tôi. Nhưng cô ấy là người biết điều. Thấy làm phiền người nhà đi ra đi vào, cô ấy ngại. Tôi không biết cô ấy dọn đi đâu, thật vậy.
https://i.imgur.com/0cs2jb3.gif
Hoá ra trong những ngày ấy cô Lương ở tù. Với người Việt ta, ở tù không phải sự lạ. Thiên hạ gặp nhau thấy ngờ ngợ th́ không hỏi quê quán, họ hàng mà hỏi: ḿnh gặp nhau ở trại nào nhỉ?
Tôi gặp lại cô Lương ở một nơi mà cả hai đều không ngờ: Trại tị nạn Hồng Kông.
– Giời ạ, cậu?! – trông thấy tôi, cô Lương túm lấy, mừng quưnh. Rồi trợn mắt lên, th́ thào – Cậu, sao lại ở đây?
– Th́ có ǵ lạ?
– Cậu là cán bộ kia mà.
Cô Lương thay đổi đến khó nhận ra: Son phấn không, áo quần luộm thuộm, nhếch nhác, trên mép là một hàng ria nham nhở.
Bây giờ tôi không c̣n là khách hàng nữa, cô gọi tôi bằng “cậu”. Tiếng “cậu” của ta có nhiều nghĩa, là cách bạn bè thân mật gọi nhau, cách con gọi cha, vợ gọi chồng, cháu gọi em ruột của mẹ.
Khi dùng với người ngoài nó lại là cách xưng hô tỏ sự tôn trọng đối với người có ḍng dơi hoặc thuộc vai vế xă hội trên ḿnh.
– Cán bộ th́ đă sao? – tôi ôm chầm lấy cô – Đến đây lâu chưa?
– Hai năm rồi. C̣n cậu?
– Mới.
– Em tưởng chỉ có dân chúng em khổ quá mới phải ra đi thôi – cô Lương cụp mắt nh́n xuống bàn chân đầy bụi di di trên mặt đất – Ai tự dưng bỏ nhà bỏ cửa, bỏ quê hương bản quán? Báu lắm đấy, cái đồng đất xứ người… Mà tại sao cậu lại phải đi?
– Chuyện dài – tôi đáp – Lúc nào rảnh, tôi kể. C̣n cô, đang đắt khách sao cô lại dẹp hàng, rồi ở đây?
– Cũng là chuyện dài, cậu ơi.
Chuyện dài ấy là thế này:
Trước, hai mẹ con cô Lương là xă viên hợp tác xă thu mua đồ phế thải, nôm na là hợp tác xă đồng nát.
Dân ta vốn thích oai, gọi vống lên cho sướng, chứ xă viên của cái hợp tác xă này vẫn là những bà đồng nát ngày trước. Đ̣n gánh trên vai, hai đầu hai thúng, họ lang thang khắp phố phường mua đủ thứ đồ vứt đi: Sắt vụn, nồi thủng, mâm bẹp, giấy lộn, tóc rối…, đem bán lại cho các vựa.
Để được phép làm việc ấy, tháng tháng họ phải đóng một khoản tiền cho hợp tác xă, coi như mua sự hợp pháp.
Mẹ cô Lương là con gái Ước Lễ, Hà Đông, làng này nổi danh cả nước về nghề gị chả.
Chồng chết sớm, bà mở hàng ăn kiếm sống, nuôi con. Có nghiệp tổ, miễn chăm làm th́ không giàu được cũng đủ sống.
Mở hàng mới được ít lâu th́ đùng một cái, nhà nước ra lệnh cấm tiệt mọi nghề dính dáng tới lương thực, tức là tuốt tuột mọi thứ – gạo, ngô, khoai, sắn và bất cứ thứ ǵ có chứa tinh bột Vốn liếng thế là tong.
Cũng có vài hàng phở, hàng cháo ḷng đánh liều, bán chui ở trong nhà. Bà không có cái gan ấy. Để được bán chui phải chạy vạy, phải đi đêm với đủ loại quan nha, chức sắc: Cán bộ pḥng thuế, cán bộ quản lư thị trường, công an khu vực… mới yên.
Suy đi tính lại, chỉ có cái nghề mạt hạng, bị khinh khi, là nghề đồng nát, người ta mới không nḥm đến.
Cuộc sống vất vả làm sức khoẻ bà suy sụp, rồi mất. Cô Lương c̣n lại một ḿnh. Cô bỏ gánh giấy vụn, đi làm thuê cho một quán phở chui.
Cho đến khi ông nhà nước thấy cuộc sống sa sút quá, kinh tế xuống dốc quá, thành phố tiêu điều quá, mới rộng lượng ngoảnh mặt đi cho những người buôn thúng bán bưng muốn làm ǵ th́ làm, cô Lương mới dám nghĩ tới việc vay mượn họ hàng sắm sanh gánh bún mọc cho ḿnh. Rồi lấy vợ, đẻ con.
Ai ngờ một gánh bún mà làm nên cơ đồ.
Cô Lương trở nên giàu có. Nói giàu là nói trong khái niệm tương đối. Giàu ở đây là có nhiều tiền hơn người quanh ḿnh thôi, chứ chẳng phải thiên ức vạn tải ǵ.
Có đồng ra đồng vào, cô cũng chẳng sung sướng. Thời bấy giờ, giàu cũng là cái tội cái nợ. Người dư dả đồng tiền ngẩn ngơ không biết dùng nó làm ǵ.
Sắm sửa th́ hàng xóm biết, gửi tiết kiệm nhiều tiền th́ nhà nước biết. Phải t́m mọi cách giấu cho kín cái giàu, không được hở cho bất cứ ai.
Đă trở thành thói tục người này theo dơi người kia, nhà này nḥm ngó nhà khác, không trừ cả thân thuộc. Thành thử cô Lương phải hết sức giấu giếm cái sự giàu của cô, như các cụ nói, như mèo giấu cứt. Nhưng chẳng lẽ cứ tích tiền để đấy trong lúc nó mất giá hàng ngày?
Nhờ ông anh họ mách nước, cô trở thành người “chơi” đồ cổ. Ông này rất sành đồ cổ, nhất là trong lĩnh vực gốm sứ, tôi có nghe tiếng.
Ngay Viện bảo tàng Lịch sử cũng phải mời ông cố vấn mỗi khi phải xác định niên đại một hiện vật mà nhận định của các chuyên gia không thống nhất..
Người như thế lẽ ra phải ở trong biên chế, nhưng ông không được nhận v́ lư lịch – cha ông có thời làm thông phán trong phủ Toàn quyền.
Ông khuyên cô:
– Chú cứ nghe tôi: để tiền vào đồ cổ là an toàn nhất hạng.
Nó là thứ không thiu không thối, càng để lâu càng có giá. Chú quen nghề đồng nát, biết nhiều nhà, cứ lân la ḍ hỏi, biết đâu đấy, có khi vớ được của quư cũng nên.
Gặp đồ cổ chú cứ gọi tôi, tôi biết cái ǵ quư, cái ǵ không quư, trả bao nhiêu là vừa.
Nhà nước mua lại đồ cổ của dân bằng giá rẻ mạt, như cướp không, chẳng ai muốn bán. Dân đào được đồ cổ cũng bị thu mua, chỉ được tí tiền gọi là bồi dưỡng.
Ḿnh trả cao hơn nhà nước là người ta bán. Quen rồi, người nọ mách người kia, chú sẽ mua được khối thứ. Mua rồi cứ để đấy.
Cô hỏi ông anh:
– Mua để đấy phỏng có ích ǵ?
– X́, chú không biết nh́n xa.
– Là thế nào ạ?
Ông nói chắc nịch:
– Thể nào rồi cũng có một ngày khác bây giờ. Lúc ấy chú cứ gọi là ngồi trên đống của.
Cô Lương nghe lời ông anh. Cô làm quen với giới buôn đồ cổ “chui”. Cô ḍ hỏi, cô lùng sục, gặp đồ quư, cô mua.
Dần dà, nhờ sự dạy dỗ của ông anh, cô cũng trở thành một chuyên gia đáng nể.
Cầm cái bát, cái đĩa hay lọ độc b́nh lên, ước lượng nặng nhẹ để biết xương, xem men, xem dáng, cô có thể nói ngay niên đại của món đồ, thuộc đời nào Tống, Đường, Minh, Thanh hay Lư, Trần.
C̣n hơn chuyên gia, cô sở hữu một số đồ độc nhất vô nhị. Các cụ nói: cái kim trong bọc lâu ngày cũng ḷi ra, đồ cổ th́ thứ nào cũng lớn hơn kim hết.
Thế rồi một ngày kia có người chào cô mấy cái đĩa men ngọc đời Lư, men rạn, cực hiếm. Cô mua ngay.
Cũng ngay đấy công an ập vào khám để t́m những hiện vật Viện bảo tàng vừa mất trộm. Người ta t́m ra tức khắc – chính là mấy cái đĩa ấy.
Để “làm rơ” lư lịch những đồ cổ khác, người ta thu tất tần tật các thứ cô tích cóp được trong mấy năm trời.
Cô Lương bị bắt v́ tội “tiêu thụ của gian”. Cô ở tù gần một năm, không xét xử, gọi là giam cứu.
– Rồi họ xác minh cô vô tội?
– Làm ǵ có chuyện ấy?! – lần đầu tiên tôi thấy cô cười gằn – Họ bảo em nhận tội đi rồi họ tha, không nhận th́ cứ ở đấy.
– Rồi cô nhận?
– Chứ sao.
Ra tù, cô trắng tay. Với tấm giấy tạm tha trong túi. Cô vợ xinh gái đi theo một tay cán bộ pḥng thuế. Có thể gây dựng lại cuộc đời bằng gánh bún mọc, như trước kia, nhưng cô không c̣n sức, nói cho đúng, sau khi ở tù ra cô chán mọi sự, không c̣n ư chí, không c̣n ham muốn.
ong va chau
Tôi sung sướng đằm ḿnh trong nước mát. Trên đầu tôi, chung quanh tôi, nắng chói loà. Tôi bập bềnh trôi. Có tiếng sáo diều văng vẳng.
Đang say sưa ngụp lặn bỗng tôi bị một cái ǵ va vào làm tôi vùng vẫy, sặc sụa.
– Cậu ngủ say quá thể! – tôi nghe tiếng người, tiếng cô Lương – Dậy đi, cậu.
Cô Lương lột tấm chăn tôi trùm kín đầu. Tôi giằng lại không được. Thế là tỉnh hẳn.
– Có việc ǵ mà cô đến sớm thế? – tôi càu nhàu.
Tôi tiếc giấc mơ. Tiếc lắm. Không dễ ǵ gặp được một giấc mơ như thế. Với tôi, ḍng sông quê hương mà tôi vừa được thoải mái trầm ḿnh trong đó giờ đây xa lơ xa lắc. Nó gần như mất hẳn trong trí nhớ.
Giấc mơ như một món quà bất ngờ. Món quà tan biến chỉ v́ cái nhà cô Lương thổ tả kia.
Tôi nghe tiếng dép lẹp kẹp đi về phía bếp, tiếng nước đổ vào ấm, tiếng bật công tắc.
– Sớm ǵ mà sớm. – tiếng cô Lương nói – Trưa rồi.
Tôi vẫn c̣n chưa hết bực ḿnh. Kim đồng hồ trên bàn chập nhau ở con số 12. Trưa thật rồi.
Cô Lương chậm răi pha trà. Giữa chúng tôi, hơi trà ngào ngạt và ấm áp bốc trên miệng chén.
Ở khoảng cách gần, tôi thấy cô già sọm – hai mắt lơm sâu, má hóp, da mặt đă có màu bao xi măng. Mấy chiếc răng cửa hơi đưa ra, cái duyên của cô ngày trước, giờ xuống màu, với những khe rộng hơn trước.
Giọng cô không c̣n trong, không c̣n cao, nó mệt mỏi, khàn khàn. Từ nốt ruồi ở quai hàm bên phải chui ra một sợi râu bạc.
– Cửa cũng không thèm đóng. – cô chép miệng, trách – Em chỉ việc đẩy vào. Có ngày trộm vét sạch. Thật đấy. Cậu biết hôm nay ngày ǵ không?
– Ngày ǵ?
– Ngày Ông Táo lên chầu giời rồi đấy.
– Ờ…
Lại một năm trôi qua. Cô Lương là cuốn lịch sống của tôi. Không có cô nhắc, tôi sẽ không biết ḿnh đang ở đâu trong ḍng chảy vô h́nh ấy.
Đă nhiều năm, mỗi khi phải lấy áo ấm ra mặc, thấy tuyết rơi, tôi biết là mùa đông đến; phải lôi cái quạt máy trong đống đồ xếp xó ra cho nó chạy, tôi biết đă vào hè.
– Em mang ít đồ cúng sang cho cậu.
Trên nóc tủ tôi thấy có mâm ngũ quả, xôi lạc, gà luộc. Và nén nhang mới bén.
– Cảm ơn cô.
Cô cười không tươi.
– Đàng nào em chả cúng. Cậu th́ cái ǵ cũng phiên phiến, phiên phiến. Tết nhất phải có chút ǵ gọi là hương khói để nhớ đến tổ tiên, ông bà. Tết này cậu sang em, ăn Tết bên em nhá?
– Ờ…
– Hôm nay em sang đây – cô nói, giọng ngập ngừng – là có việc phiền cậu…
Tôi đặt chén trà xuống, nh́n cô, chờ đợi. Ở đây, chỉ tôi là người thường nhờ vả cô. Chứ cô chẳng bao giờ nhờ vả tôi.
– Việc ǵ vậy?
Cô ngần ngừ.
– Em muốn phiền cậu đi Berlin với em một chuyến.
Tôi ngạc nhiên. Từ khi dọn về đây ở gần cô, tôi chưa thấy cô đi đâu.
– Đi Berlin? Làm ǵ chứ?
Cô nhoẻn cười, ngượng ngập:
– Hỏi vợ cho cháu Hiếu.
Tôi và cô Lương có một t́nh bạn dài nửa thế kỷ.
T́nh bạn của chúng tôi bắt đầu bằng một món ăn. Cô Lương không phải người b́nh thường. Ở đất thủ đô, cô là người nổi tiếng. Cô nổi tiếng không phải v́ cái ǵ to tát, mà nổi tiếng nhờ món bún mọc.
Tôi sẽ không tả nó ngon như thế nào. Không ai có thể tả được cái sự ngon. Chuyện ấy là của riêng cái lưỡi. Cứ phải ăn mới biết.
Chỉ có thể nói gọn một câu: bún mọc là món độc quyền của cô Lương trong toàn thành phố. Về món này không ai cạnh tranh được với cô.
Quanh gánh bún cô Lương, khách ngồi chật vỉa hè đợi đến lượt. Đông thế mà cô tài nhớ lắm ai đến trước, ai đến sau, lần lượt múc cho từng người suất bún nóng hổi, thơm phức, nước dùng ngọt lịm, húp bỏng miệng.
Những viên mọc của cô, được chế tạo cách nào không biết, nêm nếm thế nào không biết, mềm và đàn hồi, cắn ngập chân răng, như thể chúng không phải được nặn bằng thịt lợn tầm thường của trần thế.
Đến đây tôi phải nói ngay rằng giữa hai chúng tôi không hề có chuyện ong bướm. Đơn giản v́ cô Lương không phải là một cô. Cô không phải đàn bà.
Trở thành khách quen của gánh bún mọc, tôi gọi anh chàng Lương này bằng cô, như cách mọi người gọi.
Có người c̣n gọi là cô đồng Lương. Gọi thế không đúng – Lương không phải cô đồng. Không hầu đồng, không am miếu, không hương khói, đàn địch, không con công (con nhang?) đệ tử, sao gọi thế được.
Các nhà khoa học viết khá nhiều về hiện tượng ái nam ái nữ, tôi có đọc, nhưng không hài ḷng. Thế giới “ái” rất đa dạng, rất phức tạp, theo tôi quan sát. Nó không dễ giải thích.
Đơn giản hoá nó, sơ lược hoá nó, trong cái nh́n bất biến, đinh ninh, miêu tả qua lăng kính duy vật cho ra vẻ khoa học là không được.
Lấy cô Lương làm ví dụ. Đực rựa, có vợ có con hẳn hoi. Chị vợ, tôi đă gặp, xinh gái, đàn bà trăm phần trăm, mẹ của hai đứa con giống bố như đúc.
Một gia đ́nh như mọi gia đ́nh. Cái khác là trong gia đ́nh này anh chồng từ tấm bé đă thích trang điểm theo cách nữ – ở nhà không biết thế nào, chứ ra đường là phải thoa một chút phấn hồng lên má, quệt một đường son nhẹ lên môi.
Lại c̣n đeo nịt vú nữa chứ (nó hiện rơ qua lần áo phin nơn), ai cũng thấy. Nói ỏn ẻn, đi nhún nhẩy, hai tay phẩy phẩy bên hông, như thể đàn bà. Thế mới thành cô Lương.
Nhưng “cô” không có một nhân t́nh đàn ông nào, tuyệt không. Chưa ai bắt gặp “cô” cặp kè với một người phái nam. V́ thế, nói rằng trong con người cô Lương có thứ t́nh dục đồng giới, bệnh hoạn, theo cách nh́n của thế hệ tôi, là nói bậy.
Tôi là người không háo lên án ai, lên án cái ǵ. Tôi chỉ háo ăn ngon. Qua một lần nếm thử đă đủ để tôi trở thành khách quen của gánh bún mọc cô Lương. Thấy tôi, khi nào cô cũng đon đả:
– Ḱa, anh giai! – rồi khi múc bát mọc rồi, cô tươi cười hỏi, không thể nói rằng cô hỏi lấy lệ – Anh giai thêm hành trần nhá? Ớt tươi chứ? Anh giai sành một cây, em biết tính ông anh mà, ăn mọc chẳng chịu tra tương ớt đâu. Ngần này đủ chưa?
Rồi lại sợ mất ḷng một ông khách nào đó nghiện tương ớt, cô bả lả:
– Nói vậy chứ bách nhân bách tính, có người thiếu tương ớt là nhạt mồm nhạt miệng, ăn mất ngon, có phải không ạ?
Hoặc:
– Anh giai nom có vẻ mệt, em nhúng hai trứng nhá? Anh giai bổ dưỡng đi cho chị em vui.
Tôi đỏ mặt v́ những lời chớt nhả ấy. Khách tủm tỉm nhận xét: múc cho tôi, trong muôi của cô bao giờ cũng có nhiều mọc hơn cho người khác, một chút thôi, nhưng hơn.
Họ đùa cợt bảo: là do tôi đẹp trai. Tôi soi gương chẳng thấy ḿnh đẹp trai tẹo nào, có lẽ tại hai chúng tôi có duyên tiền kiếp.
Đùng một cái, không thấy cô Lương dọn hàng. Không ai biết cô biến đi đâu.
Khách hàng nghiện bún mọc buổi sáng nh́n cái vỉa hè quen thuộc từ lâu đông nghịt giờ đây trống trơn, chưng hửng dắt xe đi.
Hỏi người chủ ngôi nhà trước gánh bún mọc của cô Lương, một ông già cao lêu đêu, ông ta lắc đầu: không biết.
Cô Lương đến xin đặt nhờ gánh bún th́ ông cho, ông không khoảnh. Ông cho cô ngồi nhờ ở hàng hiên nhà ông vô điều kiện.
Để cảm ơn ông, sáng nào cô cũng làm một bát mọc tú hụ bưng vào cho ông.
Khi khách quá đông, ngồi chật cả lối ra vào, ông chưa kịp trách th́ cô Lương đă bẽn lẽn xin gửi ông ít tiền hàng tháng, coi như thuê chỗ.
– Cô ấy cứ giúi vào tay, bắt tôi phải nhận. Chứ tôi cũng không đ̣i. – ông nói như phân bua – Thời buổi này giúp nhau được chút ǵ th́ giúp, là cái nghĩa đồng bào.
Vỉa hè nào phải của tôi. Nhưng cô ấy là người biết điều. Thấy làm phiền người nhà đi ra đi vào, cô ấy ngại. Tôi không biết cô ấy dọn đi đâu, thật vậy.
https://i.imgur.com/0cs2jb3.gif
Hoá ra trong những ngày ấy cô Lương ở tù. Với người Việt ta, ở tù không phải sự lạ. Thiên hạ gặp nhau thấy ngờ ngợ th́ không hỏi quê quán, họ hàng mà hỏi: ḿnh gặp nhau ở trại nào nhỉ?
Tôi gặp lại cô Lương ở một nơi mà cả hai đều không ngờ: Trại tị nạn Hồng Kông.
– Giời ạ, cậu?! – trông thấy tôi, cô Lương túm lấy, mừng quưnh. Rồi trợn mắt lên, th́ thào – Cậu, sao lại ở đây?
– Th́ có ǵ lạ?
– Cậu là cán bộ kia mà.
Cô Lương thay đổi đến khó nhận ra: Son phấn không, áo quần luộm thuộm, nhếch nhác, trên mép là một hàng ria nham nhở.
Bây giờ tôi không c̣n là khách hàng nữa, cô gọi tôi bằng “cậu”. Tiếng “cậu” của ta có nhiều nghĩa, là cách bạn bè thân mật gọi nhau, cách con gọi cha, vợ gọi chồng, cháu gọi em ruột của mẹ.
Khi dùng với người ngoài nó lại là cách xưng hô tỏ sự tôn trọng đối với người có ḍng dơi hoặc thuộc vai vế xă hội trên ḿnh.
– Cán bộ th́ đă sao? – tôi ôm chầm lấy cô – Đến đây lâu chưa?
– Hai năm rồi. C̣n cậu?
– Mới.
– Em tưởng chỉ có dân chúng em khổ quá mới phải ra đi thôi – cô Lương cụp mắt nh́n xuống bàn chân đầy bụi di di trên mặt đất – Ai tự dưng bỏ nhà bỏ cửa, bỏ quê hương bản quán? Báu lắm đấy, cái đồng đất xứ người… Mà tại sao cậu lại phải đi?
– Chuyện dài – tôi đáp – Lúc nào rảnh, tôi kể. C̣n cô, đang đắt khách sao cô lại dẹp hàng, rồi ở đây?
– Cũng là chuyện dài, cậu ơi.
Chuyện dài ấy là thế này:
Trước, hai mẹ con cô Lương là xă viên hợp tác xă thu mua đồ phế thải, nôm na là hợp tác xă đồng nát.
Dân ta vốn thích oai, gọi vống lên cho sướng, chứ xă viên của cái hợp tác xă này vẫn là những bà đồng nát ngày trước. Đ̣n gánh trên vai, hai đầu hai thúng, họ lang thang khắp phố phường mua đủ thứ đồ vứt đi: Sắt vụn, nồi thủng, mâm bẹp, giấy lộn, tóc rối…, đem bán lại cho các vựa.
Để được phép làm việc ấy, tháng tháng họ phải đóng một khoản tiền cho hợp tác xă, coi như mua sự hợp pháp.
Mẹ cô Lương là con gái Ước Lễ, Hà Đông, làng này nổi danh cả nước về nghề gị chả.
Chồng chết sớm, bà mở hàng ăn kiếm sống, nuôi con. Có nghiệp tổ, miễn chăm làm th́ không giàu được cũng đủ sống.
Mở hàng mới được ít lâu th́ đùng một cái, nhà nước ra lệnh cấm tiệt mọi nghề dính dáng tới lương thực, tức là tuốt tuột mọi thứ – gạo, ngô, khoai, sắn và bất cứ thứ ǵ có chứa tinh bột Vốn liếng thế là tong.
Cũng có vài hàng phở, hàng cháo ḷng đánh liều, bán chui ở trong nhà. Bà không có cái gan ấy. Để được bán chui phải chạy vạy, phải đi đêm với đủ loại quan nha, chức sắc: Cán bộ pḥng thuế, cán bộ quản lư thị trường, công an khu vực… mới yên.
Suy đi tính lại, chỉ có cái nghề mạt hạng, bị khinh khi, là nghề đồng nát, người ta mới không nḥm đến.
Cuộc sống vất vả làm sức khoẻ bà suy sụp, rồi mất. Cô Lương c̣n lại một ḿnh. Cô bỏ gánh giấy vụn, đi làm thuê cho một quán phở chui.
Cho đến khi ông nhà nước thấy cuộc sống sa sút quá, kinh tế xuống dốc quá, thành phố tiêu điều quá, mới rộng lượng ngoảnh mặt đi cho những người buôn thúng bán bưng muốn làm ǵ th́ làm, cô Lương mới dám nghĩ tới việc vay mượn họ hàng sắm sanh gánh bún mọc cho ḿnh. Rồi lấy vợ, đẻ con.
Ai ngờ một gánh bún mà làm nên cơ đồ.
Cô Lương trở nên giàu có. Nói giàu là nói trong khái niệm tương đối. Giàu ở đây là có nhiều tiền hơn người quanh ḿnh thôi, chứ chẳng phải thiên ức vạn tải ǵ.
Có đồng ra đồng vào, cô cũng chẳng sung sướng. Thời bấy giờ, giàu cũng là cái tội cái nợ. Người dư dả đồng tiền ngẩn ngơ không biết dùng nó làm ǵ.
Sắm sửa th́ hàng xóm biết, gửi tiết kiệm nhiều tiền th́ nhà nước biết. Phải t́m mọi cách giấu cho kín cái giàu, không được hở cho bất cứ ai.
Đă trở thành thói tục người này theo dơi người kia, nhà này nḥm ngó nhà khác, không trừ cả thân thuộc. Thành thử cô Lương phải hết sức giấu giếm cái sự giàu của cô, như các cụ nói, như mèo giấu cứt. Nhưng chẳng lẽ cứ tích tiền để đấy trong lúc nó mất giá hàng ngày?
Nhờ ông anh họ mách nước, cô trở thành người “chơi” đồ cổ. Ông này rất sành đồ cổ, nhất là trong lĩnh vực gốm sứ, tôi có nghe tiếng.
Ngay Viện bảo tàng Lịch sử cũng phải mời ông cố vấn mỗi khi phải xác định niên đại một hiện vật mà nhận định của các chuyên gia không thống nhất..
Người như thế lẽ ra phải ở trong biên chế, nhưng ông không được nhận v́ lư lịch – cha ông có thời làm thông phán trong phủ Toàn quyền.
Ông khuyên cô:
– Chú cứ nghe tôi: để tiền vào đồ cổ là an toàn nhất hạng.
Nó là thứ không thiu không thối, càng để lâu càng có giá. Chú quen nghề đồng nát, biết nhiều nhà, cứ lân la ḍ hỏi, biết đâu đấy, có khi vớ được của quư cũng nên.
Gặp đồ cổ chú cứ gọi tôi, tôi biết cái ǵ quư, cái ǵ không quư, trả bao nhiêu là vừa.
Nhà nước mua lại đồ cổ của dân bằng giá rẻ mạt, như cướp không, chẳng ai muốn bán. Dân đào được đồ cổ cũng bị thu mua, chỉ được tí tiền gọi là bồi dưỡng.
Ḿnh trả cao hơn nhà nước là người ta bán. Quen rồi, người nọ mách người kia, chú sẽ mua được khối thứ. Mua rồi cứ để đấy.
Cô hỏi ông anh:
– Mua để đấy phỏng có ích ǵ?
– X́, chú không biết nh́n xa.
– Là thế nào ạ?
Ông nói chắc nịch:
– Thể nào rồi cũng có một ngày khác bây giờ. Lúc ấy chú cứ gọi là ngồi trên đống của.
Cô Lương nghe lời ông anh. Cô làm quen với giới buôn đồ cổ “chui”. Cô ḍ hỏi, cô lùng sục, gặp đồ quư, cô mua.
Dần dà, nhờ sự dạy dỗ của ông anh, cô cũng trở thành một chuyên gia đáng nể.
Cầm cái bát, cái đĩa hay lọ độc b́nh lên, ước lượng nặng nhẹ để biết xương, xem men, xem dáng, cô có thể nói ngay niên đại của món đồ, thuộc đời nào Tống, Đường, Minh, Thanh hay Lư, Trần.
C̣n hơn chuyên gia, cô sở hữu một số đồ độc nhất vô nhị. Các cụ nói: cái kim trong bọc lâu ngày cũng ḷi ra, đồ cổ th́ thứ nào cũng lớn hơn kim hết.
Thế rồi một ngày kia có người chào cô mấy cái đĩa men ngọc đời Lư, men rạn, cực hiếm. Cô mua ngay.
Cũng ngay đấy công an ập vào khám để t́m những hiện vật Viện bảo tàng vừa mất trộm. Người ta t́m ra tức khắc – chính là mấy cái đĩa ấy.
Để “làm rơ” lư lịch những đồ cổ khác, người ta thu tất tần tật các thứ cô tích cóp được trong mấy năm trời.
Cô Lương bị bắt v́ tội “tiêu thụ của gian”. Cô ở tù gần một năm, không xét xử, gọi là giam cứu.
– Rồi họ xác minh cô vô tội?
– Làm ǵ có chuyện ấy?! – lần đầu tiên tôi thấy cô cười gằn – Họ bảo em nhận tội đi rồi họ tha, không nhận th́ cứ ở đấy.
– Rồi cô nhận?
– Chứ sao.
Ra tù, cô trắng tay. Với tấm giấy tạm tha trong túi. Cô vợ xinh gái đi theo một tay cán bộ pḥng thuế. Có thể gây dựng lại cuộc đời bằng gánh bún mọc, như trước kia, nhưng cô không c̣n sức, nói cho đúng, sau khi ở tù ra cô chán mọi sự, không c̣n ư chí, không c̣n ham muốn.