florida80
12-17-2020, 23:26
Ít có loại cây nào cho quả bốn mùa như cây cau. Bắt đầu từ tháng 3 âm lịch, khi hương xuân c̣n vương vấn đâu đó trước hiên nhà th́ hàng cau quanh vườn đă âm thầm nở hoa trắng bẹ. Hương cau cứ thế mà bay vào giấc mơ của các cô gái trẻ. Mỗi bẹ cau rụng xuống là một buồng cau ra đời...
https://i.imgur.com/VS3QI5D.jpg
Ăn trầu cau vốn là phong tục đẹp của người Việt. Cuộc sống đổi thay, giờ chẳng mấy ai c̣n nhai trầu bỏm bẻm. Quả cau, miếng trầu giờ chỉ c̣n có mặt trong lễ cưới hỏi như một biểu tượng cho t́nh yêu son sắt. Thị trường tiêu thụ thu hẹp nên đă có những lúc cau già chín vàng rụng kín sân vườn không ai buồn nhặt.
Xanh lại mùa cau
Thế rồi, quả cau bỗng nhiên trở thành mặt hàng “hot”, khi thị trường xuất khẩu cau sấy khô sang Trung Quốc trở nên sôi động. Chị Phan Thị Phúc ở thôn An Trạch, xă Ḥa Tiến, huyện Ḥa Vang, người đă làm nên sự nghiệp sau hơn hai mươi năm buôn cau cho biết, nghề buôn cau khô xuất khẩu sang Trung Quốc mới rộ lên ở Đà Nẵng từ gần mười năm nay. Trong khi ở Quảng Nam và một số địa phương ở hai đầu đất nước đă nhộn nhịp rất lâu rồi.
Một trong những lư do khiến Đà Nẵng “chậm chân” ở lĩnh vực này là diện tích cau của thành phố vốn đă ít ỏi so với vùng đất anh em Quảng Nam, giờ càng thu hẹp bởi quá tŕnh đô thị hóa. “Cây cau không đ̣i ăn, đ̣i bú chi. Nó chỉ khiêm tốn đứng ngoài b́a vườn hay ngoài ngơ. Nhưng đất vườn th́ càng ngày càng thu hẹp, lấy chỗ mô cho cây cau…”, chị Phúc vừa chỉnh sửa mấy buồng cau mới nhập về, vừa phân trần.
Vợ chồng chị Phúc xây một ḷ sấy cau trong khuôn viên vườn nhà. Theo tiết lộ của chị, hầu hết các ḷ sấy cau ở Đà Nẵng và Quảng Nam đều do các đầu nậu ở Hải Pḥng vào làm chủ. Như anh Nhân chồng chị, tiếng là chủ ḷ nhưng thực ra anh chỉ là người cho thuê đất và làm đại lư thu mua cau tươi để ăn “hoa hồng”. Hiện mỗi kư cau tươi vợ chồng chị kiếm chừng 2.000 đồng, nhưng mỗi lần vô ḷ sấy hàng tấn cau th́ số tiền thu về không phải nhỏ.
Mấy năm trước người ta sấy cau bằng than đá. Cau tươi mua về thường là cau non c̣n ngậm nước được đem luộc nguyên trái trong chừng ba giờ. Sau đó vớt bỏ vô ḷ sấy. Mỗi ḷ thường có khoảng 70 cửa, có thể sấy một lúc từ 5 đến 7 tấn cau tươi.
Than đá đốt liên tục trên dưới mười ngày th́ cau “chín”. Giờ th́ đa số các ḷ chuyển sang sấy bằng điện, tiện lợi, đỡ mất công thức khuya thêm than thêm củi và nhất là không gây ô nhiễm môi trường.
Nhiều người thắc mắc Trung Quốc nhập cau khô làm ǵ khi người dân nước họ đâu có ăn trầu như ông bà ḿnh? Câu hỏi được chị Phúc giải đáp tường tận rằng họ nhập về bổ quả cau làm hai, tẩm thêm các loại gia vị. Thế là loại kẹo làm bằng cau khô organic (thực phẩm hữu cơ) ra đời và được xuất bán sang thị trường châu Âu, nơi người xứ lạnh cần món kẹo ấm, nồng để chống lại cái lạnh của băng giá.
“Tui đă nếm qua loại kẹo cau đặc biệt ni rồi. Vị nó đặc biệt lắm. Vừa cay, vừa ngọt, vừa nồng, bốn người ăn một viên kẹo mà say quay ṃng ṃng”, chị cười bẽn lẽn như cô gái lần đầu ăn trầu say thuốc ngày xưa…
Bỗng dưng có được “đầu ra”, cây cau quay lại thời hoàng kim. Gia đ́nh chị Phúc, ngoài mấy hàng cau cao tít ven hàng rào, c̣n trồng thêm cau non kín khắp đất trống quanh vườn. Anh Vương Đ́nh B́nh, quê Thừa Lưu, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế, vào Đà Nẵng làm nghề mua cau chuyên nghiệp tại địa bàn Ḥa Vang bấy lâu nay, cũng nói ba mẹ ngoài quê phát quang mấy thửa đất hoang để trồng cau lấy trái.
Anh háo hức làm bài tính nhẩm đầy lạc quan: “Nhà nào có chừng 100 cây cau trổ buồng th́ mỗi năm kiếm ít nhất 15 đến 20 triệu đồng. So với lúa th́ cây cau quả là tín hiệu vui cho nông dân. Cây cau “lên đời”, nghề buôn cau cũng nhộn nhịp trở lại và cho thu nhập đáng kể”.
Leo cây hái ra... tiền
Từ tháng 3 đến tháng 9 âm lịch là thời điểm nhộn nhịp nhất của mùa cau. Ở vùng nông thôn Ḥa Vang giáp ranh thị xă Điện Bàn, đội quân mua cau cưỡi xe máy lùng sục khắp xóm làng. Nói không ngoa, nhà nào có vườn cau đang trĩu quả th́ mỗi ngày chí ít cũng phải đón tiếp hơn mươi người hỏi mua cau.
Trong giới buôn cau, những người đi mua dạo như thế gọi là “cau bay”. Có nghĩa là đi dạo quanh các vườn, cân tại chỗ, giá mua theo thời giá thị trường.
Đi “cau bay” gặp chăng hay chớ - theo kinh nghiệm của anh B́nh. Có ngày mua những vài tạ, chở cong cả vành xe. Có lúc lèo tèo chỉ vài chục kư, lỗ công cả ngày chạy long tóc gáy khắp làng trên xóm dưới. Cũng có lúc lấn sân sang Điện Bàn, vô Đông Giang hoặc tuốt lên Tây Giang, tỉnh Quảng Nam.
Với những vườn cau đă được đặt mua từ lúc mới ra hoa như kiểu con gái mới lớn đă được người dạm ngơ th́ dân cau bay không đụng tới. Thường những chủ vườn cau hay bán cho người quen biết nên dân buôn cau muốn “lọt vào mắt xanh” gia chủ đ̣i hỏi phải biết nghệ thuật làm mềm ḷng người.
Tâm lư người bán cau vườn thường muốn cầm tiền cả cục để tiện bề chi tiêu, mua sắm trong gia đ́nh. Nhưng ngộ nhỡ bán xong mà năm ấy giá cau lên vùn vụt th́ nóng mặt v́ tiếc. Gặp trường hợp như thế, dân buôn cau chuyên nghiệp thường biếu cho chủ vườn một món tiền nho nhỏ gọi là… để mùa sau c̣n có cơ hội mua tiếp.
Mỗi ngày đi “cau bay”, những tay buôn như B́nh có thể kiếm tiền triệu. Và nghề cau ở nông thôn đang là nghề hái ra tiền bởi vốn liếng đă có đầu nậu cấp. Hằng ngày chịu khó đi săn lùng, uốn tấc lưỡi dẻo quẹo để thuyết phục chủ vườn và vận dụng ngón nghề leo cau thần thánh th́ dư sức nuôi vợ, nuôi con, làm nhà. Giá cau bán cho đại lư hiện nay là 28.000 đồng/kg. Nếu gặp cau vườn giá rẻ th́ mua 4 tạ có thể kiếm 2 triệu đồng như chơi, trong đó có cả công leo, công hái, công vận chuyển.
Ở gần chợ Miếu Bông có điểm thu mua cau của anh Nguyễn Đ́nh Tuân, nằm gần đầu đường Miếu Bông đi Lệ Trạch. Tên khai sinh là thế, nhưng trong giới buôn cau không ai biết Tuân, chỉ biết mỗi Bờm là tên gọi ở nhà của chàng thanh niên thế hệ 8X này.
Gần 20 người làm nghề “leo cây hái ra tiền” chuyên nhập cau về cho Tuân, trong đó chỉ vài người ở Đà Nẵng, c̣n lại đến từ các xă của Điện Bàn giáp ranh với Ḥa Vang. “Năm ni làm ăn kém quá. Chỉ mới năm ngoái đây thôi, mỗi ngày thu vô tầm 3-4 tấn, chừ chưa được một nửa. Anh em ai cũng nản”, Tuân than thở.
Lư giải cho cái sự ‘tuột dốc” này, Tuân bảo, là do tiêu chuẩn đầu ra giờ khắt khe quá. Mấy năm giá cau b́nh thường nên tiêu chuẩn có “nương tay” đôi chút. Chừ giá cao nhưng bên “ăn” cau đ̣i hỏi phải là cau loại quả dài, mỗi kư không quá 50 quả. Tốt nhất là loại cau tầm 40-45 quả/kg. Đó là loại cau VIP, bán ở đâu cũng được.
Hiểm nguy ŕnh rập
Nghề leo cây hái ra tiền ngó vậy mà không dễ, đôi khi phải trả giá bằng cả mạng sống. Hôm đó, B́nh và vợ mua cau một nhà ở thôn Quang Châu, xă Ḥa Châu. Sau khi mướt mồ hôi leo hết cả vườn cau xanh, anh trải ḷng:
“Ai mới nh́n cũng thấy nhẹ nhàng, nhưng đâu dễ trèo cau. Phải biết hít hơi, đẩy người đưa toàn thân lên cao. Rồi một tay bám cây, một tay xé cau tuột xuống mà người không bị trầy xước và buồng cau vẫn không rụng một trái. Khó kinh...”.
Chỉ cần một dây nài bằng vải bố h́nh số 8 tṛng vào hai chân, một con dao díp bỏ túi và những ngón nghề hít, trườn, tuột... là có thể kiếm ra tiền. Đặc biệt, nhiều tay leo cau thượng thừa c̣n có màn “bay” từ cây này sang cây khác như làm xiếc. Đó là khi gặp hai cây cau gần nhau, hái xong cây này là “bay” sang cây kia để đỡ công trèo lên tuột xuống.
Anh Nguyễn Đ́nh Tuân (phải) nhập cau từ những người đi “cau bay” và xuất cau cho một bạn hàng ở Tam Kỳ.
Anh Nguyễn Đ́nh Tuân (phải) nhập cau từ những người đi “cau bay” và xuất cau cho một bạn hàng ở Tam Kỳ.
Dân leo cau có thể chết v́ cái sự khoe tài khoe sức, như cảnh báo của một “lăo làng” nghề leo cau ở xă Điện Phương, thị xă Điện Bàn. Người đàn ông không muốn nêu tên này kể rằng, trước đây Ḥa Vang là “lănh địa” của ông. Nhà ai có cau tới mùa thu hoạch là ông “nắm lịch” hết. Chừ ở đây có ḷ sấy cau nên dân địa phương đổ xô theo nghề buôn cau, ông chỉ c̣n một ít bạn hàng thân thiết.
Ông đă đi qua “thời oanh liệt”, thanh niên thời nay lắm người ỷ sức thường nhún ḿnh “bay” từ ngọn cau này sang ngọn khác để hái cho nhanh. Cứ như người dơi trong phim truyện chiếu trên ti-vi. Nguy hiểm ở chỗ khi ước lượng không chính xác khoảng cách giữa hai cây cau là có thể dễ dàng “rơi tự do” đến bệnh viện như chơi.
Người kinh nghiệm chỉ “bay” khi khoảng cách tối đa giữa hai ngọn cau không quá 1,2 mét. C̣n hơn nữa th́ chịu khó tuột xuống vậy. Ông ước lượng mỗi mùa cau ở miền Trung đi qua, bên cạnh những con số biết nói về thu nhập tương đối đẹp có cả nỗi đau thương vong cho hàng chục người...
Nghề nào cũng có những hiểm nguy ŕnh rập, chỉ cần bất cẩn là có thể bỏ mạng như chơi. Tai nạn của nghề trèo cau, ngoài khoe tài “bay” c̣n do cau găy. Cây cau nổi tiếng là loại dẻo dai nhất, những cơn băo ở miền Trung vốn dữ dằn nhưng cũng chẳng làm cau gục ngă.
Nhưng chỉ cần một vết xước lâu ngày nước thấm vào trong là thân cau mục ruỗng. V́ vậy, người leo cau phải biết lắng nghe âm thanh từ cây cau. Nếu thấy cây kêu răng rắc th́ tuột xuống ngay lập tức kẻo mang họa vào thân. Té cau thường bị thương rất nặng, nhẹ găy xương sườn, nặng th́ vong mạng. Bởi cây cao, thẳng đứng, không cành lá đỡ người khi rơi.
Nguy hiểm thứ hai là rắn lục. Cây cau cao chót vót nên chim thích về làm tổ. Mà rắn lục là chúa thích ăn trứng và chim non. Thế là sau khi ḅ lên ngọn cau chén ph́nh bụng, rắn lục ngại ḅ xuống. Chúng “tạm trú” luôn trên ngọn cây để xơi cả chim mẹ lẫn chim con.
Chính v́ vậy, dân buôn cau khi leo đến ngọn cau phải quan sát thật kỹ. Rắn lục có màu xanh lá rất dễ lẫn vào màu lá cau non. Mà có lỡ bị rắn lục đớp th́ phải nhanh tuột xuống, sơ cứu và chạy thật nhanh đến trạm xá gần nhất.
Để có những kinh nghiệm thuộc loại “sống c̣n” đó, chàng trai trẻ Vương Đ́nh B́nh phải cơm gạo lên tận Tiên Phước để vừa học nghề vừa theo sư phụ thực hành “trèo lên tuột xuống” tại các vườn cau ngút ngàn trên đó.
Không chỉ học kỹ thuật leo cây mà c̣n luyện đôi mắt để biết cau già, cau non mà hái. Thường th́ mỗi cây cau trổ từ 4 đến 5 buồng theo thứ tự: buồng anh, buồng em, buồng út. Mỗi buồng sau khi vặt cành, cân nặng từ 2 đến 5 kư. Người có “mắt nghề” chỉ cần nh́n thoáng qua là quyết định chính xác gần mười mươi ngay.
***
Những mùa cau đi qua, tṛ chơi con ngựa tàu cau giờ chỉ c̣n trong cổ tích, chỉ có hương cau vẫn vương vấn quanh vườn nhà, quả cau cùng miếng trầu vẫn là biểu tượng cho t́nh yêu son sắt trong các lễ cưới xin. Ngày lại ngày, những người làm nghề cau vẫn cần mẫn rảo quanh các vùng quê, góp thêm nét thơ cho bức tranh quê hữu t́nh và đưa quả cau quê nhà “bay” sang tận trời Âu...
https://i.imgur.com/VS3QI5D.jpg
Ăn trầu cau vốn là phong tục đẹp của người Việt. Cuộc sống đổi thay, giờ chẳng mấy ai c̣n nhai trầu bỏm bẻm. Quả cau, miếng trầu giờ chỉ c̣n có mặt trong lễ cưới hỏi như một biểu tượng cho t́nh yêu son sắt. Thị trường tiêu thụ thu hẹp nên đă có những lúc cau già chín vàng rụng kín sân vườn không ai buồn nhặt.
Xanh lại mùa cau
Thế rồi, quả cau bỗng nhiên trở thành mặt hàng “hot”, khi thị trường xuất khẩu cau sấy khô sang Trung Quốc trở nên sôi động. Chị Phan Thị Phúc ở thôn An Trạch, xă Ḥa Tiến, huyện Ḥa Vang, người đă làm nên sự nghiệp sau hơn hai mươi năm buôn cau cho biết, nghề buôn cau khô xuất khẩu sang Trung Quốc mới rộ lên ở Đà Nẵng từ gần mười năm nay. Trong khi ở Quảng Nam và một số địa phương ở hai đầu đất nước đă nhộn nhịp rất lâu rồi.
Một trong những lư do khiến Đà Nẵng “chậm chân” ở lĩnh vực này là diện tích cau của thành phố vốn đă ít ỏi so với vùng đất anh em Quảng Nam, giờ càng thu hẹp bởi quá tŕnh đô thị hóa. “Cây cau không đ̣i ăn, đ̣i bú chi. Nó chỉ khiêm tốn đứng ngoài b́a vườn hay ngoài ngơ. Nhưng đất vườn th́ càng ngày càng thu hẹp, lấy chỗ mô cho cây cau…”, chị Phúc vừa chỉnh sửa mấy buồng cau mới nhập về, vừa phân trần.
Vợ chồng chị Phúc xây một ḷ sấy cau trong khuôn viên vườn nhà. Theo tiết lộ của chị, hầu hết các ḷ sấy cau ở Đà Nẵng và Quảng Nam đều do các đầu nậu ở Hải Pḥng vào làm chủ. Như anh Nhân chồng chị, tiếng là chủ ḷ nhưng thực ra anh chỉ là người cho thuê đất và làm đại lư thu mua cau tươi để ăn “hoa hồng”. Hiện mỗi kư cau tươi vợ chồng chị kiếm chừng 2.000 đồng, nhưng mỗi lần vô ḷ sấy hàng tấn cau th́ số tiền thu về không phải nhỏ.
Mấy năm trước người ta sấy cau bằng than đá. Cau tươi mua về thường là cau non c̣n ngậm nước được đem luộc nguyên trái trong chừng ba giờ. Sau đó vớt bỏ vô ḷ sấy. Mỗi ḷ thường có khoảng 70 cửa, có thể sấy một lúc từ 5 đến 7 tấn cau tươi.
Than đá đốt liên tục trên dưới mười ngày th́ cau “chín”. Giờ th́ đa số các ḷ chuyển sang sấy bằng điện, tiện lợi, đỡ mất công thức khuya thêm than thêm củi và nhất là không gây ô nhiễm môi trường.
Nhiều người thắc mắc Trung Quốc nhập cau khô làm ǵ khi người dân nước họ đâu có ăn trầu như ông bà ḿnh? Câu hỏi được chị Phúc giải đáp tường tận rằng họ nhập về bổ quả cau làm hai, tẩm thêm các loại gia vị. Thế là loại kẹo làm bằng cau khô organic (thực phẩm hữu cơ) ra đời và được xuất bán sang thị trường châu Âu, nơi người xứ lạnh cần món kẹo ấm, nồng để chống lại cái lạnh của băng giá.
“Tui đă nếm qua loại kẹo cau đặc biệt ni rồi. Vị nó đặc biệt lắm. Vừa cay, vừa ngọt, vừa nồng, bốn người ăn một viên kẹo mà say quay ṃng ṃng”, chị cười bẽn lẽn như cô gái lần đầu ăn trầu say thuốc ngày xưa…
Bỗng dưng có được “đầu ra”, cây cau quay lại thời hoàng kim. Gia đ́nh chị Phúc, ngoài mấy hàng cau cao tít ven hàng rào, c̣n trồng thêm cau non kín khắp đất trống quanh vườn. Anh Vương Đ́nh B́nh, quê Thừa Lưu, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế, vào Đà Nẵng làm nghề mua cau chuyên nghiệp tại địa bàn Ḥa Vang bấy lâu nay, cũng nói ba mẹ ngoài quê phát quang mấy thửa đất hoang để trồng cau lấy trái.
Anh háo hức làm bài tính nhẩm đầy lạc quan: “Nhà nào có chừng 100 cây cau trổ buồng th́ mỗi năm kiếm ít nhất 15 đến 20 triệu đồng. So với lúa th́ cây cau quả là tín hiệu vui cho nông dân. Cây cau “lên đời”, nghề buôn cau cũng nhộn nhịp trở lại và cho thu nhập đáng kể”.
Leo cây hái ra... tiền
Từ tháng 3 đến tháng 9 âm lịch là thời điểm nhộn nhịp nhất của mùa cau. Ở vùng nông thôn Ḥa Vang giáp ranh thị xă Điện Bàn, đội quân mua cau cưỡi xe máy lùng sục khắp xóm làng. Nói không ngoa, nhà nào có vườn cau đang trĩu quả th́ mỗi ngày chí ít cũng phải đón tiếp hơn mươi người hỏi mua cau.
Trong giới buôn cau, những người đi mua dạo như thế gọi là “cau bay”. Có nghĩa là đi dạo quanh các vườn, cân tại chỗ, giá mua theo thời giá thị trường.
Đi “cau bay” gặp chăng hay chớ - theo kinh nghiệm của anh B́nh. Có ngày mua những vài tạ, chở cong cả vành xe. Có lúc lèo tèo chỉ vài chục kư, lỗ công cả ngày chạy long tóc gáy khắp làng trên xóm dưới. Cũng có lúc lấn sân sang Điện Bàn, vô Đông Giang hoặc tuốt lên Tây Giang, tỉnh Quảng Nam.
Với những vườn cau đă được đặt mua từ lúc mới ra hoa như kiểu con gái mới lớn đă được người dạm ngơ th́ dân cau bay không đụng tới. Thường những chủ vườn cau hay bán cho người quen biết nên dân buôn cau muốn “lọt vào mắt xanh” gia chủ đ̣i hỏi phải biết nghệ thuật làm mềm ḷng người.
Tâm lư người bán cau vườn thường muốn cầm tiền cả cục để tiện bề chi tiêu, mua sắm trong gia đ́nh. Nhưng ngộ nhỡ bán xong mà năm ấy giá cau lên vùn vụt th́ nóng mặt v́ tiếc. Gặp trường hợp như thế, dân buôn cau chuyên nghiệp thường biếu cho chủ vườn một món tiền nho nhỏ gọi là… để mùa sau c̣n có cơ hội mua tiếp.
Mỗi ngày đi “cau bay”, những tay buôn như B́nh có thể kiếm tiền triệu. Và nghề cau ở nông thôn đang là nghề hái ra tiền bởi vốn liếng đă có đầu nậu cấp. Hằng ngày chịu khó đi săn lùng, uốn tấc lưỡi dẻo quẹo để thuyết phục chủ vườn và vận dụng ngón nghề leo cau thần thánh th́ dư sức nuôi vợ, nuôi con, làm nhà. Giá cau bán cho đại lư hiện nay là 28.000 đồng/kg. Nếu gặp cau vườn giá rẻ th́ mua 4 tạ có thể kiếm 2 triệu đồng như chơi, trong đó có cả công leo, công hái, công vận chuyển.
Ở gần chợ Miếu Bông có điểm thu mua cau của anh Nguyễn Đ́nh Tuân, nằm gần đầu đường Miếu Bông đi Lệ Trạch. Tên khai sinh là thế, nhưng trong giới buôn cau không ai biết Tuân, chỉ biết mỗi Bờm là tên gọi ở nhà của chàng thanh niên thế hệ 8X này.
Gần 20 người làm nghề “leo cây hái ra tiền” chuyên nhập cau về cho Tuân, trong đó chỉ vài người ở Đà Nẵng, c̣n lại đến từ các xă của Điện Bàn giáp ranh với Ḥa Vang. “Năm ni làm ăn kém quá. Chỉ mới năm ngoái đây thôi, mỗi ngày thu vô tầm 3-4 tấn, chừ chưa được một nửa. Anh em ai cũng nản”, Tuân than thở.
Lư giải cho cái sự ‘tuột dốc” này, Tuân bảo, là do tiêu chuẩn đầu ra giờ khắt khe quá. Mấy năm giá cau b́nh thường nên tiêu chuẩn có “nương tay” đôi chút. Chừ giá cao nhưng bên “ăn” cau đ̣i hỏi phải là cau loại quả dài, mỗi kư không quá 50 quả. Tốt nhất là loại cau tầm 40-45 quả/kg. Đó là loại cau VIP, bán ở đâu cũng được.
Hiểm nguy ŕnh rập
Nghề leo cây hái ra tiền ngó vậy mà không dễ, đôi khi phải trả giá bằng cả mạng sống. Hôm đó, B́nh và vợ mua cau một nhà ở thôn Quang Châu, xă Ḥa Châu. Sau khi mướt mồ hôi leo hết cả vườn cau xanh, anh trải ḷng:
“Ai mới nh́n cũng thấy nhẹ nhàng, nhưng đâu dễ trèo cau. Phải biết hít hơi, đẩy người đưa toàn thân lên cao. Rồi một tay bám cây, một tay xé cau tuột xuống mà người không bị trầy xước và buồng cau vẫn không rụng một trái. Khó kinh...”.
Chỉ cần một dây nài bằng vải bố h́nh số 8 tṛng vào hai chân, một con dao díp bỏ túi và những ngón nghề hít, trườn, tuột... là có thể kiếm ra tiền. Đặc biệt, nhiều tay leo cau thượng thừa c̣n có màn “bay” từ cây này sang cây khác như làm xiếc. Đó là khi gặp hai cây cau gần nhau, hái xong cây này là “bay” sang cây kia để đỡ công trèo lên tuột xuống.
Anh Nguyễn Đ́nh Tuân (phải) nhập cau từ những người đi “cau bay” và xuất cau cho một bạn hàng ở Tam Kỳ.
Anh Nguyễn Đ́nh Tuân (phải) nhập cau từ những người đi “cau bay” và xuất cau cho một bạn hàng ở Tam Kỳ.
Dân leo cau có thể chết v́ cái sự khoe tài khoe sức, như cảnh báo của một “lăo làng” nghề leo cau ở xă Điện Phương, thị xă Điện Bàn. Người đàn ông không muốn nêu tên này kể rằng, trước đây Ḥa Vang là “lănh địa” của ông. Nhà ai có cau tới mùa thu hoạch là ông “nắm lịch” hết. Chừ ở đây có ḷ sấy cau nên dân địa phương đổ xô theo nghề buôn cau, ông chỉ c̣n một ít bạn hàng thân thiết.
Ông đă đi qua “thời oanh liệt”, thanh niên thời nay lắm người ỷ sức thường nhún ḿnh “bay” từ ngọn cau này sang ngọn khác để hái cho nhanh. Cứ như người dơi trong phim truyện chiếu trên ti-vi. Nguy hiểm ở chỗ khi ước lượng không chính xác khoảng cách giữa hai cây cau là có thể dễ dàng “rơi tự do” đến bệnh viện như chơi.
Người kinh nghiệm chỉ “bay” khi khoảng cách tối đa giữa hai ngọn cau không quá 1,2 mét. C̣n hơn nữa th́ chịu khó tuột xuống vậy. Ông ước lượng mỗi mùa cau ở miền Trung đi qua, bên cạnh những con số biết nói về thu nhập tương đối đẹp có cả nỗi đau thương vong cho hàng chục người...
Nghề nào cũng có những hiểm nguy ŕnh rập, chỉ cần bất cẩn là có thể bỏ mạng như chơi. Tai nạn của nghề trèo cau, ngoài khoe tài “bay” c̣n do cau găy. Cây cau nổi tiếng là loại dẻo dai nhất, những cơn băo ở miền Trung vốn dữ dằn nhưng cũng chẳng làm cau gục ngă.
Nhưng chỉ cần một vết xước lâu ngày nước thấm vào trong là thân cau mục ruỗng. V́ vậy, người leo cau phải biết lắng nghe âm thanh từ cây cau. Nếu thấy cây kêu răng rắc th́ tuột xuống ngay lập tức kẻo mang họa vào thân. Té cau thường bị thương rất nặng, nhẹ găy xương sườn, nặng th́ vong mạng. Bởi cây cao, thẳng đứng, không cành lá đỡ người khi rơi.
Nguy hiểm thứ hai là rắn lục. Cây cau cao chót vót nên chim thích về làm tổ. Mà rắn lục là chúa thích ăn trứng và chim non. Thế là sau khi ḅ lên ngọn cau chén ph́nh bụng, rắn lục ngại ḅ xuống. Chúng “tạm trú” luôn trên ngọn cây để xơi cả chim mẹ lẫn chim con.
Chính v́ vậy, dân buôn cau khi leo đến ngọn cau phải quan sát thật kỹ. Rắn lục có màu xanh lá rất dễ lẫn vào màu lá cau non. Mà có lỡ bị rắn lục đớp th́ phải nhanh tuột xuống, sơ cứu và chạy thật nhanh đến trạm xá gần nhất.
Để có những kinh nghiệm thuộc loại “sống c̣n” đó, chàng trai trẻ Vương Đ́nh B́nh phải cơm gạo lên tận Tiên Phước để vừa học nghề vừa theo sư phụ thực hành “trèo lên tuột xuống” tại các vườn cau ngút ngàn trên đó.
Không chỉ học kỹ thuật leo cây mà c̣n luyện đôi mắt để biết cau già, cau non mà hái. Thường th́ mỗi cây cau trổ từ 4 đến 5 buồng theo thứ tự: buồng anh, buồng em, buồng út. Mỗi buồng sau khi vặt cành, cân nặng từ 2 đến 5 kư. Người có “mắt nghề” chỉ cần nh́n thoáng qua là quyết định chính xác gần mười mươi ngay.
***
Những mùa cau đi qua, tṛ chơi con ngựa tàu cau giờ chỉ c̣n trong cổ tích, chỉ có hương cau vẫn vương vấn quanh vườn nhà, quả cau cùng miếng trầu vẫn là biểu tượng cho t́nh yêu son sắt trong các lễ cưới xin. Ngày lại ngày, những người làm nghề cau vẫn cần mẫn rảo quanh các vùng quê, góp thêm nét thơ cho bức tranh quê hữu t́nh và đưa quả cau quê nhà “bay” sang tận trời Âu...