florida80
03-22-2021, 21:55
Đô thị cổ Hội An (Quảng Nam), nơi đa dạng loại h́nh di tích như đ́nh chùa, miếu, hội quán, nhà ở..., đang hướng đến mốc thời gian chẵn 20 năm được UNESCO công nhận di sản văn hóa thế giới (1999-2019).
https://i.imgur.com/PtkEgwk.jpg
Một góc Chùa Cầu đang soi bóng
ẢNH: HỮU TRÀ
Với sự đồng thuận của chính quyền và người dân, có sự giúp đỡ của các cá nhân, tổ chức quốc tế..., hàng ngàn di tích có nguy cơ sụp đổ đă được tu bổ, tôn tạo, cứu nguy.
Quyên góp tu bổ đ́nh làng
Trước năm 1990, phố cổ Hội An vẫn c̣n ít được biết đến. Lúc đó, dù kinh tế c̣n khó khăn, nhưng cán bộ BQL di tích và dịch vụ du lịch Hội An (tiền thân của Trung tâm Quản lư bảo tồn di sản văn hóa Hội An) đă mở nhiều cuộc triển lăm về Hội An tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP.HCM nhằm quảng bá di sản. Năm 1989, trong một lần triển lăm tại TP.HCM, người dân đă quyên góp ủng hộ Hội An khắc phục băo lũ, trùng tu đ́nh làng Cẩm Phô.
Đ́nh làng của người Việt
Làng Cẩm Phô là một trong những làng h́nh thành khá sớm tại Hội An. Trong Ô Châu cận lục (thế kỷ 16), tác giả Dương Văn An khi liệt kê các xă ở huyện Điện Bàn đă đề cập đến xă Cẩm Phô. Làng Cẩm Phô từng đóng vai tṛ quan trọng trong hoạt động thương nghiệp của thương cảng Hội An. Trước đây, đ́nh làng tọa lạc ở Cẩm Nam, về sau do bị xói lở nên người dân dời về địa điểm hiện nay (52 Nguyễn Thị Minh Khai, thuộc P.Cẩm Phô).
https://i.imgur.com/GA3PNZo.jpg
Đ́nh làng Cẩm Phô trùng tu từ tiền quyên góp của người dân TP.HCM năm 1989
ẢNH: HỮU TRÀ
Đây là một đ́nh làng người Việt có kiến trúc hoàn chỉnh, tiêu biểu với không gian cây đa, bến nước, sân đ́nh. Đ́nh xây về hướng đông-nam, theo h́nh chữ đinh. Từ ngoài đường Nguyễn Thị Minh Khai nh́n vào, có tam quan lớn xây bằng gạch, trên đỉnh hai trụ biểu gắn ch́m tạo h́nh hai búp sen nở và hai quả cầu lớn. Tiền đ́nh được xây dựng theo kiểu 4 mái, nối tiếp tiền đ́nh là chính điện 5 gian, hai bên tiền đ́nh là nhà đông - nhà tây. Đ́nh làng từng được trùng tu năm 1818, do dân làng Cẩm Phô bảo quản, cúng tế hằng năm. Sau năm 1975, di tích trở thành kho của một HTX. Đến năm 1989, HTX đă giao đ́nh lại cho chư phái tộc làng Cẩm Phô. Lúc này, đ́nh làng hư hỏng, xuống cấp; thêm trận băo số 2 năm 1989 gây thiệt hại lớn. Tháng 12.1990, BQL di tích và dịch vụ du lịch Hội An đă đầu tư kinh phí tu bổ...
Người dân TP.HCM giúp giữ di tích
UBND TX.Hội An (lúc đó) quyết định cấp kinh phí để BQL di tích và dịch vụ du lịch Hội An mang hiện vật, bản vẽ phố cổ Hội An đi TP.HCM trưng bày, giới thiệu cho người dân phía nam biết về một Hội An cổ kính, trầm mặc... Ông Nguyễn Đức Minh, trưởng đoàn, nguyên Phó giám đốc Trung tâm Quản lư bảo tồn di sản văn hóa Hội An, nhớ lại: “Lúc đó, Pḥng Tài chính chỉ cấp 4 triệu đồng. Nhưng người tiền trạm báo tin chi phí thuê 10 ngày tại Nhà văn hóa Thanh Niên đă hết 1 triệu đồng. Có tiết kiệm mấy cũng khó!”. Thế nhưng, từ kết quả triển lăm tương tự tại Đà Nẵng (thu hút hơn 10.000 người đến xem) đă thôi thúc BQL phải “mang” Hội An đến với người dân TP.HCM.
Cuối cùng, triển lăm cũng thành công. “Đến bây giờ, nhiều cán bộ trong đoàn vẫn c̣n nhớ t́nh cảm mà người dân TP.HCM và các đơn vị đă động viên, chia sẻ, ủng hộ”, ông nhớ lại. Sau đó, đoàn mở triển lăm tại Nhà hát Ḥa B́nh, Nhà văn hóa Tân B́nh… và được đơn vị quản lư miễn phí thuê mặt bằng (kể cả lần triển lăm ở Nhà văn hóa Thanh Niên). Chưa kể nhiều đơn vị khác c̣n bao ăn ở, cho mượn panô, vật liệu trưng bày… Nhiều người dân TP.HCM, trong đó có các cụ già quê Quảng Nam, Hội An tỏ ra xúc động khi bắt gặp kư ức xưa cũ. Khi nh́n h́nh ảnh băo số 2 tàn phá Hội An qua video, nhiều người không cầm được nước mắt và chung tay quyên góp. Số tiền quyên góp lên đến 900.000 đồng, đấy là khoản tiền đầu tiên quyên góp tại TP.HCM và được sử dụng để trùng tu, sửa chữa mái tây đ́nh làng Cẩm Phô. Việc tu bổ kịp thời đ́nh làng Cẩm Phô đă kịp cứu một “di tích sống” để giúp h́nh dung về lịch sử h́nh thành làng xă Hội An vào thế kỷ 15.
Nhưng không chỉ có đ́nh làng Cẩm Phô. Bây giờ, du khách có nh́n thấy tấm bia được UBND TP.Hội An trang trọng đặt tại đ́nh làng Hội An (số 3 Lê Lợi), ghi nhớ những đóng góp tích cực của chính quyền, nhân dân TP.HCM cho quá tŕnh trùng tu, tôn tạo, bảo tồn di tích này vào năm 1992. Tại đây từng được tu bổ 2 lần vào năm 1911 và 1921. “Cùng với bước chân khẩn hoang của người Việt, nhiều làng xă ra đời. Ngôi đ́nh h́nh thành, phát triển ở Hội An đă trở thành biểu trưng văn hóa tín ngưỡng của cộng đồng dân cư. Xuân thu nhị kỳ, cả làng nô nức về ngôi đ́nh của làng ḿnh cùng nhau tổ chức nghi lễ cúng tế”, ông Nguyễn Chí Trung, Giám đốc Trung tâm Quản lư bảo tồn di sản văn hóa Hội An, nói thêm về vai tṛ của các đ́nh làng ở Hội An. (c̣n tiếp)
Người dân ngăn lính Hàn “trộm” linh cẩu
Theo ông Nguyễn Đức Minh, trước năm 1975 từng xảy ra vụ mất cắp linh cầu ở di tích Chùa Cầu. Cụ thể, có tốp lính Hàn đi ngang qua, thấy cặp tượng linh cẩu quá đẹp liền đánh cắp. Theo một số bô lăo kể lại, người dân như có ai “mách bảo” đă kịp kéo đến chặn đường. Ban đầu, tốp lính này hùng hổ, gương súng dọa bắn, nhưng rồi phải nhượng bộ trước sự quyết liệt, khôn khéo của người dân. Tuy nhiên, chúng chỉ trả lại 1 tượng. Đ̣i lại 1 tượng, người dân cất giữ kỹ; năm 1986, khi Chùa Cầu trùng tu, họ mới giao lại cho chính quyền Hội An. Lúc này, GS-TS Hoàng Đạo Kính và chính quyền Hội An quyết định t́m thợ có tay nghề, mua gỗ tốt đẽo lại tượng.
https://i.imgur.com/t6ZpUD3.jpg
Tượng linh cẩu được thờ ở Chùa Cầu
ẢNH: MINH HẢI
Đáng chú ư, lần tu bổ năm 1986 được xem là đợt trùng tu lớn nhằm phục hồi nguyên trạng h́nh hài Chùa Cầu, do Xưởng tu bổ di tích T.Ư phối hợp với UBND TX.Hội An (nay là TP.Hội An) thực hiện. Theo ông Nguyễn Chí Trung, đây là công tŕnh trùng tu di tích đầu tiên ở Hội An sau 1975; trả lại nguyên trạng sàn chùa cong (thời thuộc Pháp từng bị… cắt sàn gỗ, bắc dầm sắt thay thế, hạ sàn cầu để tiện đi lại).
Trong khi đó, ông Nguyễn Sự, nguyên Bí thư TP.Hội An, tiết lộ lần trùng tu phần hạ bộ (phần mố cầu và dầm tường) năm 1996 là “hết sức liều lĩnh”. Trước áp lực của thiên tai, nếu không tu bổ kịp thời Chùa Cầu có nguy cơ sụp đổ bất cứ lúc nào, chính quyền Hội An họp với đơn vị tư vấn, thi công đúng 1 ngày để đưa ra phương án sửa chữa. “Hồi đó, nh́n mấy ông bên thi công đưa kích thủy lực đến nâng phần cầu lên để gia cố mố cầu mà run. May, mọi việc đều êm thuận”, ông Sự nói.
https://i.imgur.com/PtkEgwk.jpg
Một góc Chùa Cầu đang soi bóng
ẢNH: HỮU TRÀ
Với sự đồng thuận của chính quyền và người dân, có sự giúp đỡ của các cá nhân, tổ chức quốc tế..., hàng ngàn di tích có nguy cơ sụp đổ đă được tu bổ, tôn tạo, cứu nguy.
Quyên góp tu bổ đ́nh làng
Trước năm 1990, phố cổ Hội An vẫn c̣n ít được biết đến. Lúc đó, dù kinh tế c̣n khó khăn, nhưng cán bộ BQL di tích và dịch vụ du lịch Hội An (tiền thân của Trung tâm Quản lư bảo tồn di sản văn hóa Hội An) đă mở nhiều cuộc triển lăm về Hội An tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP.HCM nhằm quảng bá di sản. Năm 1989, trong một lần triển lăm tại TP.HCM, người dân đă quyên góp ủng hộ Hội An khắc phục băo lũ, trùng tu đ́nh làng Cẩm Phô.
Đ́nh làng của người Việt
Làng Cẩm Phô là một trong những làng h́nh thành khá sớm tại Hội An. Trong Ô Châu cận lục (thế kỷ 16), tác giả Dương Văn An khi liệt kê các xă ở huyện Điện Bàn đă đề cập đến xă Cẩm Phô. Làng Cẩm Phô từng đóng vai tṛ quan trọng trong hoạt động thương nghiệp của thương cảng Hội An. Trước đây, đ́nh làng tọa lạc ở Cẩm Nam, về sau do bị xói lở nên người dân dời về địa điểm hiện nay (52 Nguyễn Thị Minh Khai, thuộc P.Cẩm Phô).
https://i.imgur.com/GA3PNZo.jpg
Đ́nh làng Cẩm Phô trùng tu từ tiền quyên góp của người dân TP.HCM năm 1989
ẢNH: HỮU TRÀ
Đây là một đ́nh làng người Việt có kiến trúc hoàn chỉnh, tiêu biểu với không gian cây đa, bến nước, sân đ́nh. Đ́nh xây về hướng đông-nam, theo h́nh chữ đinh. Từ ngoài đường Nguyễn Thị Minh Khai nh́n vào, có tam quan lớn xây bằng gạch, trên đỉnh hai trụ biểu gắn ch́m tạo h́nh hai búp sen nở và hai quả cầu lớn. Tiền đ́nh được xây dựng theo kiểu 4 mái, nối tiếp tiền đ́nh là chính điện 5 gian, hai bên tiền đ́nh là nhà đông - nhà tây. Đ́nh làng từng được trùng tu năm 1818, do dân làng Cẩm Phô bảo quản, cúng tế hằng năm. Sau năm 1975, di tích trở thành kho của một HTX. Đến năm 1989, HTX đă giao đ́nh lại cho chư phái tộc làng Cẩm Phô. Lúc này, đ́nh làng hư hỏng, xuống cấp; thêm trận băo số 2 năm 1989 gây thiệt hại lớn. Tháng 12.1990, BQL di tích và dịch vụ du lịch Hội An đă đầu tư kinh phí tu bổ...
Người dân TP.HCM giúp giữ di tích
UBND TX.Hội An (lúc đó) quyết định cấp kinh phí để BQL di tích và dịch vụ du lịch Hội An mang hiện vật, bản vẽ phố cổ Hội An đi TP.HCM trưng bày, giới thiệu cho người dân phía nam biết về một Hội An cổ kính, trầm mặc... Ông Nguyễn Đức Minh, trưởng đoàn, nguyên Phó giám đốc Trung tâm Quản lư bảo tồn di sản văn hóa Hội An, nhớ lại: “Lúc đó, Pḥng Tài chính chỉ cấp 4 triệu đồng. Nhưng người tiền trạm báo tin chi phí thuê 10 ngày tại Nhà văn hóa Thanh Niên đă hết 1 triệu đồng. Có tiết kiệm mấy cũng khó!”. Thế nhưng, từ kết quả triển lăm tương tự tại Đà Nẵng (thu hút hơn 10.000 người đến xem) đă thôi thúc BQL phải “mang” Hội An đến với người dân TP.HCM.
Cuối cùng, triển lăm cũng thành công. “Đến bây giờ, nhiều cán bộ trong đoàn vẫn c̣n nhớ t́nh cảm mà người dân TP.HCM và các đơn vị đă động viên, chia sẻ, ủng hộ”, ông nhớ lại. Sau đó, đoàn mở triển lăm tại Nhà hát Ḥa B́nh, Nhà văn hóa Tân B́nh… và được đơn vị quản lư miễn phí thuê mặt bằng (kể cả lần triển lăm ở Nhà văn hóa Thanh Niên). Chưa kể nhiều đơn vị khác c̣n bao ăn ở, cho mượn panô, vật liệu trưng bày… Nhiều người dân TP.HCM, trong đó có các cụ già quê Quảng Nam, Hội An tỏ ra xúc động khi bắt gặp kư ức xưa cũ. Khi nh́n h́nh ảnh băo số 2 tàn phá Hội An qua video, nhiều người không cầm được nước mắt và chung tay quyên góp. Số tiền quyên góp lên đến 900.000 đồng, đấy là khoản tiền đầu tiên quyên góp tại TP.HCM và được sử dụng để trùng tu, sửa chữa mái tây đ́nh làng Cẩm Phô. Việc tu bổ kịp thời đ́nh làng Cẩm Phô đă kịp cứu một “di tích sống” để giúp h́nh dung về lịch sử h́nh thành làng xă Hội An vào thế kỷ 15.
Nhưng không chỉ có đ́nh làng Cẩm Phô. Bây giờ, du khách có nh́n thấy tấm bia được UBND TP.Hội An trang trọng đặt tại đ́nh làng Hội An (số 3 Lê Lợi), ghi nhớ những đóng góp tích cực của chính quyền, nhân dân TP.HCM cho quá tŕnh trùng tu, tôn tạo, bảo tồn di tích này vào năm 1992. Tại đây từng được tu bổ 2 lần vào năm 1911 và 1921. “Cùng với bước chân khẩn hoang của người Việt, nhiều làng xă ra đời. Ngôi đ́nh h́nh thành, phát triển ở Hội An đă trở thành biểu trưng văn hóa tín ngưỡng của cộng đồng dân cư. Xuân thu nhị kỳ, cả làng nô nức về ngôi đ́nh của làng ḿnh cùng nhau tổ chức nghi lễ cúng tế”, ông Nguyễn Chí Trung, Giám đốc Trung tâm Quản lư bảo tồn di sản văn hóa Hội An, nói thêm về vai tṛ của các đ́nh làng ở Hội An. (c̣n tiếp)
Người dân ngăn lính Hàn “trộm” linh cẩu
Theo ông Nguyễn Đức Minh, trước năm 1975 từng xảy ra vụ mất cắp linh cầu ở di tích Chùa Cầu. Cụ thể, có tốp lính Hàn đi ngang qua, thấy cặp tượng linh cẩu quá đẹp liền đánh cắp. Theo một số bô lăo kể lại, người dân như có ai “mách bảo” đă kịp kéo đến chặn đường. Ban đầu, tốp lính này hùng hổ, gương súng dọa bắn, nhưng rồi phải nhượng bộ trước sự quyết liệt, khôn khéo của người dân. Tuy nhiên, chúng chỉ trả lại 1 tượng. Đ̣i lại 1 tượng, người dân cất giữ kỹ; năm 1986, khi Chùa Cầu trùng tu, họ mới giao lại cho chính quyền Hội An. Lúc này, GS-TS Hoàng Đạo Kính và chính quyền Hội An quyết định t́m thợ có tay nghề, mua gỗ tốt đẽo lại tượng.
https://i.imgur.com/t6ZpUD3.jpg
Tượng linh cẩu được thờ ở Chùa Cầu
ẢNH: MINH HẢI
Đáng chú ư, lần tu bổ năm 1986 được xem là đợt trùng tu lớn nhằm phục hồi nguyên trạng h́nh hài Chùa Cầu, do Xưởng tu bổ di tích T.Ư phối hợp với UBND TX.Hội An (nay là TP.Hội An) thực hiện. Theo ông Nguyễn Chí Trung, đây là công tŕnh trùng tu di tích đầu tiên ở Hội An sau 1975; trả lại nguyên trạng sàn chùa cong (thời thuộc Pháp từng bị… cắt sàn gỗ, bắc dầm sắt thay thế, hạ sàn cầu để tiện đi lại).
Trong khi đó, ông Nguyễn Sự, nguyên Bí thư TP.Hội An, tiết lộ lần trùng tu phần hạ bộ (phần mố cầu và dầm tường) năm 1996 là “hết sức liều lĩnh”. Trước áp lực của thiên tai, nếu không tu bổ kịp thời Chùa Cầu có nguy cơ sụp đổ bất cứ lúc nào, chính quyền Hội An họp với đơn vị tư vấn, thi công đúng 1 ngày để đưa ra phương án sửa chữa. “Hồi đó, nh́n mấy ông bên thi công đưa kích thủy lực đến nâng phần cầu lên để gia cố mố cầu mà run. May, mọi việc đều êm thuận”, ông Sự nói.