trungthuc
03-25-2021, 05:12
Một buổi sáng Chúa nhật đẹp trời đầy nắng ấm, tôi rủ chị bạn đi bộ ở công viên rồi cùng đi thăm nursing home, tiện thể thăm 1 chị bạn mới bị mổ đầu gối đang nằm ở đây. Lúc về tôi chợt nhớ ra hôm nay B/s có buổi nói chuyện ở Wellness Center về đề tài liên quan đến bảo hiểm y tế và di chúc sức khỏe cho người cao tuổi. Một đề tài khá hay và hấp dẫn cho người cao niên.
Tôi rủ chị bạn đi cùng, chị ấy gật đầu lẹ v́ chị đang chăm sóc cha mẹ già ở chung nhà. Tôi thường thích tham dự những buổi nói chuyện (workshop) về y tế, sức khỏe, để mở mang kiến thức. Điều này có thể có lợi ích cho bản thân ḿnh và c̣n có thể giúp ích cho những người chung quanh.
Khi chúng tôi đến nơi, buổi nói chuyện sắp bắt đầu, vừa ngồi vào ghế th́ các cô nhân viên đến mời chúng tôi ra phía sau lấy thức ăn sáng và uống nước trà xanh. Tôi không ngờ đến đây vừa được cung cấp kiến thức lại vừa được cung cấp cho nhu cầu của bao tử.
Mở đầu buổi nói chuyện, B/s cho biết ông là B/s nội khoa và phụ trách lo cho sức khỏe người cao tuổi, nên hôm nay B/s có buổi nói chuyện về bảo hiểm y tế và di chúc sức khỏe liên quan đến người già. Sau đó B/s giới thiệu một bảng so sánh về cái lợi của việc chọn "dịch vụ trả tiền" (fee for service) hay chọn vô tổ hợp HMO (bảo hiểm y tế trả phí thấp hoặc miển phí) của những người già lợi tức thấp có Medi-Medi (Medicare: cho người đi làm ở Mỹ trên 10 năm, có lương hưu và MediCal dành cho những người ở tiểu bang Cali có thu nhập thấp).
Ở Mỹ, ai cũng có quyền lựa chọn: ai thích chọn dịch vụ trả tiền th́ khi có quyền đi khám B/s nào tùy ư, không cần phải "xin phép" ai cả. B/s này dở, cho "de", đi kiếm B/s khác, B/s này khó khăn mổi lần xin thuốc, không chịu cho đúng ư ḿnh, cũng "bỏ" v́ ḿnh có quyền "tối thượng" là được tự do chọn B/s. Ôi sung sướng thay 2 chữ Tự Do!
Nhưng nếu bạn lạm dụng Tự Do th́ cũng mệt lắm. V́ khi được Tự Do có nghĩa là chúng ta muốn đi B/s nào cũng được, không có ai kiểm soát hay từ chối chúng ta, một ngày chúng ta có quyền đi 3, 4 B/s cũng được, như tha hồ được ăn phở "free", nên tôi ăn phở tiệm này rồi chạy qua tiệm khác ăn tiếp, rồi nghe ai khen có tiệm kia ngon, tôi đi ăn tiếp... Cuối cùng tôi sẽ bị bội thực và chẳng c̣n biết tiệm nào ngon nữa? Tương tự như vậy, tôi đi 3, 4 B/s nên không B/s nào chịu trách nhiệm chính cho bệnh t́nh của tôi. Thường khi bị bệnh, tâm lư tôi hay sốt ruột, tôi không kiên nhẫn đợi kết quả điều trị, v́ tôi có quyền đi B/s khác mà! Thế là tôi nhảy qua B/s khác, rồi cứ chạy ṿng ṿng như vậy th́ chỉ có hại cho sức khỏe mà thôi. Do đó cần phải chọn một B/s gia đ́nh để chịu trách nhiệm chính về việc theo dơi sức khỏe của ḿnh.
Vậy chọn vô tổ hợp y tế th́ có những lợi ích ǵ mà phe chọn "dịch vụ trả tiền" không có được?
- Khi ra khỏi nước Mỹ (quư vị cao niên hay thích về VN), nếu lỡ bị bệnh, bị đụng xe phải vô bịnh viện. Khi trở lại Mỹ nhớ đem theo hồ sơ bệnh và bill tính tiền bịnh viện, bảo hiểm có thể sẽ hoàn trả cho quư vị.
- Được hưởng nhu cầu về khám nhăn khoa và nha khoa.
- Được cấp thẻ đi tập thể dục ở các pḥng gym miễn phí, tha hồ exercise đủ loại và bơi lội, tắm hơi thoải mái, nhiều khi lại có thêm bạn tâm t́nh. Ngoài ra c̣n có thể được cung cấp xe đưa đón đi B/s miễn phí.
Ngoài ra quư ông c̣n được cung cấp thuốc Viagra miễn phí. B/s cười, kể:
- Có một ông cụ bệnh nhân 80 tuổi, nhưng vẫn thường xuyên đến pḥng mạch xin Viagra đều đều. B/s bèn hỏi thăm: Wow, cụ 80 tuổi rồi mà c̣n "chinh chiến" giỏi quá há! Ông cụ nói, "B/s ơi, 8 viên Viagra là có thể giúp 2 gia đ́nh nghèo bên VN rồi. Bên đó Viagra từ Mỹ gửi về, có đề tên B/s cho đàng hoàng quư lắm, bảo đảm hàng xịn (từ 600 ngàn tới 1 triệu/1 viên) v́ hàng giả tràn lan quá nhiều. Thậm chí đi lo giấy tờ, công an không đ̣i tiền mà chỉ đ̣i Viagra Mỹ là xong ngay mọi thứ".
À, th́ ra nhờ vậy tôi mới biết thêm một "chức năng" mới của Viagra là giúp cho người nghèo bên VN.
Một chị bèn giơ tay hỏi:
- "Nữ có xin Viagra được không B/s? V́ tôi cũng muốn làm từ thiện giúp người nghèo bên VN".
Vị B/s này lắc đầu:
- "Tiếc là không được, v́ họ thử nghiệm nhiều lần rồi Viagra không giúp ích được ǵ cho phụ nữ cả". (Đúng là phụ nữ cái ǵ cũng chịu thiệt tḥi!)
Vui miệng B/s lại kể thêm:
- "Thời Tổng Thống Bush kư cho phép Medicaid trả tiền Viagra cho quư ông, chỉ trong ṿng 6 tháng quỹ bảo hiểm Medicaid gần như cạn kiệt".
Có bảo hiểm tốt có lợi mà cũng có hại v́ theo thống kê số bịnh nhân có bảo hiểm tốt, thường bị mổ cao gấp mấy lần bịnh nhân thường, v́ khi mổ là có thêm tiền, nên B/s chuyên khoa sẵn có dao kéo trong tay cứ "hù dọa" bệnh nhân mổ thoải mái. Như bịnh sạn trong túi mật (nhiều người đă "bị") tuy không cần mổ, nhưng nhờ có bảo hiểm tốt, B/s khuyến cáo nên mổ luôn cho chắc ăn, khỏi lo hậu họa. Do đó nhiều bịnh nhân thích đi thẳng đến B/s chuyên khoa cho lẹ, thế là được chiếu cố sẽ được mổ liền.
Một bà nghe B/s kể bảo hiểm tốt quyền lợi đủ thứ hấp dẫn quá, bèn giơ tay hỏi:
- "Nếu chỉ có Medicare mà không có MediCal (dành cho người nghèo) th́ có được hưởng những quyền lợi như vậy không?"
Thấy B/s lắc đầu, bà bèn than thở:
- "Sao nước Mỹ bất công quá vậy? Cái ǵ cũng ưu tiên cho người nghèo hết vậy?"
B/s cười nói:
- "Nước Mỹ tư bản mang tiếng là bóc lột, nhưng biết lấy của người giàu (qua đóng thuế), đem chia bớt cho người nghèo, để san bằng bất công xă hội".
Người nghèo ở Mỹ là số 1, họ được bảo vệ tối đa, đi chữa bệnh ở bất cứ nơi nào, bảo hiểm đ̣i tiền, chỉ cần gửi bản sao MediCal là được "xù" tiền thuốc, viện phí hết. Ngoài ra ở Mỹ c̣n có luật cấm B/s thu tiền người nghèo, dù là nhận tiền mặt (nên có nhiều B/s từ chối không nhận MediCal).
B/s kể thêm, mấy năm trước một trung tâm y tế lớn hiện đại được mở ra ở Buena Park, Cali, chỉ chuyên nhận các loại bảo hiểm tốt. Bất cứ bệnh ǵ cũng cho scan ào ào, dù không cần thiết, rồi mổ xẻ triền miên (dĩ nhiên là tiền cũng vô liên miên). Bây giờ đă bị kiểm tra và bị đóng cửa rồi.
Bịnh nhân có bảo hiểm tốt phải cẩn thận, đừng thấy chỗ này chỗ kia cho free là lấy hết (sữa Ensure, xe lăn loại xịn, gậy chống đủ kiểu...) chất đầy garage không xài tới, bởi đơn giản họ nghĩ rằng, không lấy cũng uổng v́ họ chở đến tận nhà và họ chỉ cần copy thẻ MediCal thôi. Đâu biết rằng, sau đó họ khai quư vị đủ loại bịnh nào là ung thư, stroke... Làm như vậy là quư vị tiếp tay với kẻ gian, góp phần lũng đoạn ngân sách y tế của tiểu bang, giống như ḿnh tiếp tay phá hủy cái ngôi nhà chung của ḿnh thay v́ chăm sóc giữ ǵn nó để được hưởng lâu dài. Làm người có đạo đức, có ai nỡ đi phá hủy ngôi nhà chung của ḿnh bao giờ?
Có nhiều B/s không nhận dịch vụ "fee for service" v́ Medi Cal có thể không trả tiền, cho nên tưởng Tự Do là có nhiều B/s, nhưng có khi không có một B/s nào cả. Kiểu ông bà ḿnh thường nói "Lắm mối, tối nằm không"
Người nghèo ở Mỹ số 1, chẳng phải lo lắng ǵ. Free y tế, thuốc men, bịnh viện... rồi có khi c̣n được "tem phiếu thực phẩm" (foodstamps), thậm chí khi có nhu cầu c̣n được cung cấp người đến nhà săn sóc tại gia, làm "ô sin" cho quư vị: dọn dẹp nhà cửa, giặt quần áo, đi chợ, nấu cơm, đấm bóp... Như vậy Mỹ là thiên đường của người nghèo rồi, c̣n mơ chi tới thiên đường nào khác cho khổ tấm thân nghèo.
Có người thắc mắc:
- "Xin B/s cho biết lệ phí khi gọi xe cấp cứu 911, v́ nghe nói lệ phí rất cao".
- "Tôi đă trả lời nhiều lần rồi, nếu là người nghèo th́ khỏi phải lo trả tiền ǵ hết. Họ muốn gửi bill là quyền của họ, c̣n trả tiền hay không là quyền của ta. Nhưng nhớ khi gọi 911 th́ phải nói rơ: "Chỉ cần xe cứu thương mà thôi" ("I need an ambulance only"). Nếu không, họ sẽ kéo tới nguyên một dàn xe gồm xe cảnh sát, xe cứu hỏa, xe cứu thương. Có khi mỗi thứ 2, 3 chiếc, chạy cả đoàn í o đến đậu đầy đường, làm cả khu phố giật ḿnh. Sau đó họ gửi hóa đơn (bill) tính tiền về cao ngất ngưởng".
Tôi đă chứng kiến cảnh này rồi và ngạc nhiên sao chỉ cần đưa người bịnh đến nhà thương mà xe cảnh sát, xe cứu hỏa đến tùm lum chi vậy? Bây giờ mới biết tại sao.
Người Việt Nam tính rất kỹ, sợ gọi 911 phải trả tiền, nên phải cân nhắc cho kỹ. Cân tới, cân lui, người bịnh qua đời lúc nào không hay.
Ngoài ra đi bằng xe cứu thương sẽ được ưu tiên chăm sóc liền, hơn là tự đi bằng xe nhà đến bệnh viện. Do đó nếu là người nghèo th́ cứ gọi 911 ngay khi có chuyện cần cấp cứu, đừng lo chuyện phải trả tiền.
Để minh họa lời B/s nói, chị H. kể lại: Ba chị nằm nhà thương ở Garden Grove, khi qua giai đoạn chờ hồi phục, họ chuyển sang khu "Phục hồi" ("Rehab") ở khu bên kia đường. Chị xin tự chở ba chị đi, v́ cụ vẫn tỉnh táo hơn nữa lại quá gần, nhưng bịnh viện không chịu và phải để xe của bịnh viện chở qua. Sau đó họ gửi bill về đ̣i 1.100 USD, xin giảm bớt họ không chịu, rồi cứ dai dẳng đ̣i tiền hoài, rất mệt. Một hôm họ lại tiếp tục đ̣i nữa, chị bèn cho biết ông cụ có thẻ MediCal. Thế là từ đó họ nín thinh luôn.
Một điều quan trọng B/s dặn khi gọi 911 chỉ cần nói ngắn gọn:
- Tôi nghĩ tôi bị trụy tim mạch (I think I have stroke or I think I have heart attack)
Đừng nói dài ḍng, mô tả triệu chứng thế này, thế kia khiến họ sẽ cân nhắc xem có đúng là cần cấp cứu không, lại thêm mất thời giờ.
Một chị khác thắc mắc:
- B/s ơi, khi nào th́ được "Thăm khám tại nhà" (Home Visit")?
B/s cười kể chuyện:
- "Có lần một bịnh nhân 26 tuổi gọi điện thoại: 'B/s ơi, em bị ho tức ngực quá, B/s đến 'home visit' liền nghen!" B/s cho biết, điều kiện để được "Home Visit" là: "Phải trên 65 tuổi, bệnh nặng, già yếu không đi nổi quá 100 bước" chứ theo kiểu này th́ chắc B/s sẽ bị "Home Visit" dài dài, phải dẹp các pḥng mạch, bệnh viện luôn.
Di Chúc về Sức Khỏe
Có 2 loại di chúc về sức khỏe:
- Advanced Health Care Directive: loại này đi vô nhiều chi tiết kỹ lưỡng và cần có 2 người làm chứng kư tên hoặc phải đi thị thức chữ kư
- Loại "Lời dặn ḍ về sức khỏe" th́ đơn giản hơn, chỉ cần ghi xuống những điều ḿnh muốn khi lâm trọng bệnh (B/s có để sẵn mẫu ở văn pḥng, ai cần xin đến lấy).
- Nếu không ăn nổi, có nên tiếp thức ăn qua đường chuyền không?
- Nếu không thở được, có nên tiếp ống dưỡng khí không? Nếu có, th́ bao lâu sau mà vẫn không hồi phục th́ rút ống ra?
Phải ghi xuống các chi tiết để sau này mọi người (B/s và người nhà) theo đó thi hành ư ḿnh muốn. Khi chỉ ghi là "Nếu không cứu được th́ cho 'đi' luôn".
Vậy thế nào là "không cứu được"? Mỗi người hiểu điều đó theo nghĩa khác nhau, rồi sẽ có những "trận chiến" giữa B/s và người nhà.
Ngoài ra ở đây có điều tế nhị nói ra th́ buồn ḷng, nhưng quư vị phải quan tâm đến di chúc về tài sản, mọi chuyện phải ghi cho rơ ràng, nếu không sẽ diễn ra cảnh cha mẹ hấp hối nằm đó, con cái căi nhau về tranh giành gia tài.(Gia tài không nhất thiết phải để lại cho con. Bill Gates, Buffet, những người giàu nhất nh́ thế giới, chỉ để lại một phần rất nhỏ gia tài cho các con, c̣n bao nhiêu quyên tặng hết cho quỹ từ thiện). Phải chọn một đứa con ḿnh tin tưởng và thương yêu nhất có toàn quyền quyết định mọi chuyện, kẻo khi đó đứa con nào cũng có quyền quyết định ngang nhau th́ rất mệt.
B/s đă từng đau ḷng khi nghe: "Ổng chia gia tài không công bằng, cho tôi quá ít, tôi không đồng ư 'rút ống' cho ổng chết để rồi mấy đứa kia chia gia tài sao? C̣n lâu".
Nếu bịnh nhân c̣n khá tỉnh táo th́ có quyền tự quyết định cho chính ḿnh, như vừa rồi nữ ca sĩ QG đă âm thầm tự "rút ống" trong đêm để nhẹ nhàng "ra đi" v́ biết bịnh ḿnh không thể chữa được nữa. Tôi nhớ lại vụ tranh căi ồn ào ở Florida cách đây khá lâu giữa chồng và cha mẹ bệnh nhân. Dù sống đời thực vật, nhưng tim cô ấy vẫn c̣n đập, nếu vẫn tiếp dưỡng khí và thức ăn, dù không c̣n biết ǵ hết. Lúc đầu ông chồng cũng tán đồng ư kiến "c̣n nước, c̣n tát", nhưng thời gian kéo dài quá lâu, hơn 20 năm, nên đề nghị "rút ống" nhưng cha mẹ cô gái phản đối v́ như vậy là "giết con tôi".
Thực ra ư kiến của đương sự là chính, nhưng v́ không có viết "di chúc sức khỏe" nên mới có những "trận chiến đau ḷng" giữa người thân. Do đó, nếu ở Mỹ mọi người nên viết "Di chúc sức khỏe" để sẵn, dù trẻ hay già, v́ đâu ai biết "giờ nào ḿnh sẽ ra đi"? Để sau này lỡ có chuyện B/s sẽ theo đó mà thi hành.
B/s cũng kể lại có một ca, bịnh nhân sống đời thực vật quá lâu, người nhà và B/s đều đồng ư "rút ống", nhưng sau khi bệnh nhân qua đời th́ có một văn pḥng luật sư nhân danh luật pháp Mỹ bảo vệ quyền sống của con người kiện B/s về "tội giết người". Vụ kiện này được xem là một "vụ kiện lịch sử" để làm tiền lệ cho những trường hợp tương tự sau này (sau đó luật sư này bị thua kiện).
Ngoài ra B/s c̣n được bảo vệ bởi Luật Samaritan (dựa theo Phúc Âm, Chúa kể về một người Samari có ḷng tốt, muốn cứu giúp người qua đường bị trọng thương), nên nếu thực tâm muốn cứu người nhưng lỡ có sai sót th́ cũng được châm chước.
Nhân nói đến di chúc, đến hậu sự, tôi nhận thấy sau này người ta đă có nhiều tư tưởng rất thoáng. Trước đây người ta thích quàn ở nhà quàn mấy ngày rồi ṿng hoa chất đầy pḥng, đám tang th́ kèn to kèn nhỏ thi nhau thổi... (một số tiền lớn chi vào những việc không cần thiết cho người chết). Dần dần tiến bộ hơn người ta giảm xuống chỉ c̣n quàn 1 ngày và đóng nắp áo quan luôn, nên không cần "trang điểm" (make-up-chết rồi, đẹp làm ǵ nữa). Tiến bộ hơn, người ta dẹp bớt phần nghi lễ rườm rà, cho chuyển xác thẳng từ bịnh viện tới nhà thiêu (chỉ một số ít thân nhân tham dự) v́
"Có nhớ thương tôi th́ đến với tôi bây giờ
Đừng đợi ngày mai lúc mắt tôi khép lại".
Sau đó hũ tro sẽ đem về để mang đến chùa hay nhà thờ cầu nguyện. Tang lễ diễn ra trong tĩnh lặng và b́nh yên.
Vậy mà khi bàn về vụ này, có chị bạn dạy chung trường Việt Ngữ lại c̣n có thêm ư tưởng thoáng hơn: "Hỡi người, hăy nhớ ḿnh là tro bụi. Một mai người sẽ trở về bụi tro. Sao không nghĩ tới việc hiến thân xác ḿnh cho các trường Đại học Y khoa, để họ xem có bộ phận cơ thể nào c̣n tốt, có thể đem cứu những người đang cần đến th́ đem cho. Phần c̣n lại để cho các sinh viên y khoa học và thực tập mổ xẻ giúp "tay nghề" giỏi để mai sau cứu đời tốt hơn. Sau đó ĐHYK sẽ đem thiêu và rải tro ra biển Thái B́nh, vậy cũng là một cách để “tro bụi” trôi về biển quê hương VN yêu dấu". Quả là một ư kiến hay: Từ thiện bằng chính thân xác ḿnh sau khi qua đời. Cho nên:
"Thí dụ bây giờ tôi phải đi
Tôi phải đi
Tay chia ly cùng đời sống này"
Xin hăy cho tôi "đi" b́nh yên và vẫn c̣n giúp được chút ít ǵ đó cho đời sống này, mà tôi đă "nợ" quá nhiều ân t́nh.
Theo lời kể của Phượng Vũ
Tôi rủ chị bạn đi cùng, chị ấy gật đầu lẹ v́ chị đang chăm sóc cha mẹ già ở chung nhà. Tôi thường thích tham dự những buổi nói chuyện (workshop) về y tế, sức khỏe, để mở mang kiến thức. Điều này có thể có lợi ích cho bản thân ḿnh và c̣n có thể giúp ích cho những người chung quanh.
Khi chúng tôi đến nơi, buổi nói chuyện sắp bắt đầu, vừa ngồi vào ghế th́ các cô nhân viên đến mời chúng tôi ra phía sau lấy thức ăn sáng và uống nước trà xanh. Tôi không ngờ đến đây vừa được cung cấp kiến thức lại vừa được cung cấp cho nhu cầu của bao tử.
Mở đầu buổi nói chuyện, B/s cho biết ông là B/s nội khoa và phụ trách lo cho sức khỏe người cao tuổi, nên hôm nay B/s có buổi nói chuyện về bảo hiểm y tế và di chúc sức khỏe liên quan đến người già. Sau đó B/s giới thiệu một bảng so sánh về cái lợi của việc chọn "dịch vụ trả tiền" (fee for service) hay chọn vô tổ hợp HMO (bảo hiểm y tế trả phí thấp hoặc miển phí) của những người già lợi tức thấp có Medi-Medi (Medicare: cho người đi làm ở Mỹ trên 10 năm, có lương hưu và MediCal dành cho những người ở tiểu bang Cali có thu nhập thấp).
Ở Mỹ, ai cũng có quyền lựa chọn: ai thích chọn dịch vụ trả tiền th́ khi có quyền đi khám B/s nào tùy ư, không cần phải "xin phép" ai cả. B/s này dở, cho "de", đi kiếm B/s khác, B/s này khó khăn mổi lần xin thuốc, không chịu cho đúng ư ḿnh, cũng "bỏ" v́ ḿnh có quyền "tối thượng" là được tự do chọn B/s. Ôi sung sướng thay 2 chữ Tự Do!
Nhưng nếu bạn lạm dụng Tự Do th́ cũng mệt lắm. V́ khi được Tự Do có nghĩa là chúng ta muốn đi B/s nào cũng được, không có ai kiểm soát hay từ chối chúng ta, một ngày chúng ta có quyền đi 3, 4 B/s cũng được, như tha hồ được ăn phở "free", nên tôi ăn phở tiệm này rồi chạy qua tiệm khác ăn tiếp, rồi nghe ai khen có tiệm kia ngon, tôi đi ăn tiếp... Cuối cùng tôi sẽ bị bội thực và chẳng c̣n biết tiệm nào ngon nữa? Tương tự như vậy, tôi đi 3, 4 B/s nên không B/s nào chịu trách nhiệm chính cho bệnh t́nh của tôi. Thường khi bị bệnh, tâm lư tôi hay sốt ruột, tôi không kiên nhẫn đợi kết quả điều trị, v́ tôi có quyền đi B/s khác mà! Thế là tôi nhảy qua B/s khác, rồi cứ chạy ṿng ṿng như vậy th́ chỉ có hại cho sức khỏe mà thôi. Do đó cần phải chọn một B/s gia đ́nh để chịu trách nhiệm chính về việc theo dơi sức khỏe của ḿnh.
Vậy chọn vô tổ hợp y tế th́ có những lợi ích ǵ mà phe chọn "dịch vụ trả tiền" không có được?
- Khi ra khỏi nước Mỹ (quư vị cao niên hay thích về VN), nếu lỡ bị bệnh, bị đụng xe phải vô bịnh viện. Khi trở lại Mỹ nhớ đem theo hồ sơ bệnh và bill tính tiền bịnh viện, bảo hiểm có thể sẽ hoàn trả cho quư vị.
- Được hưởng nhu cầu về khám nhăn khoa và nha khoa.
- Được cấp thẻ đi tập thể dục ở các pḥng gym miễn phí, tha hồ exercise đủ loại và bơi lội, tắm hơi thoải mái, nhiều khi lại có thêm bạn tâm t́nh. Ngoài ra c̣n có thể được cung cấp xe đưa đón đi B/s miễn phí.
Ngoài ra quư ông c̣n được cung cấp thuốc Viagra miễn phí. B/s cười, kể:
- Có một ông cụ bệnh nhân 80 tuổi, nhưng vẫn thường xuyên đến pḥng mạch xin Viagra đều đều. B/s bèn hỏi thăm: Wow, cụ 80 tuổi rồi mà c̣n "chinh chiến" giỏi quá há! Ông cụ nói, "B/s ơi, 8 viên Viagra là có thể giúp 2 gia đ́nh nghèo bên VN rồi. Bên đó Viagra từ Mỹ gửi về, có đề tên B/s cho đàng hoàng quư lắm, bảo đảm hàng xịn (từ 600 ngàn tới 1 triệu/1 viên) v́ hàng giả tràn lan quá nhiều. Thậm chí đi lo giấy tờ, công an không đ̣i tiền mà chỉ đ̣i Viagra Mỹ là xong ngay mọi thứ".
À, th́ ra nhờ vậy tôi mới biết thêm một "chức năng" mới của Viagra là giúp cho người nghèo bên VN.
Một chị bèn giơ tay hỏi:
- "Nữ có xin Viagra được không B/s? V́ tôi cũng muốn làm từ thiện giúp người nghèo bên VN".
Vị B/s này lắc đầu:
- "Tiếc là không được, v́ họ thử nghiệm nhiều lần rồi Viagra không giúp ích được ǵ cho phụ nữ cả". (Đúng là phụ nữ cái ǵ cũng chịu thiệt tḥi!)
Vui miệng B/s lại kể thêm:
- "Thời Tổng Thống Bush kư cho phép Medicaid trả tiền Viagra cho quư ông, chỉ trong ṿng 6 tháng quỹ bảo hiểm Medicaid gần như cạn kiệt".
Có bảo hiểm tốt có lợi mà cũng có hại v́ theo thống kê số bịnh nhân có bảo hiểm tốt, thường bị mổ cao gấp mấy lần bịnh nhân thường, v́ khi mổ là có thêm tiền, nên B/s chuyên khoa sẵn có dao kéo trong tay cứ "hù dọa" bệnh nhân mổ thoải mái. Như bịnh sạn trong túi mật (nhiều người đă "bị") tuy không cần mổ, nhưng nhờ có bảo hiểm tốt, B/s khuyến cáo nên mổ luôn cho chắc ăn, khỏi lo hậu họa. Do đó nhiều bịnh nhân thích đi thẳng đến B/s chuyên khoa cho lẹ, thế là được chiếu cố sẽ được mổ liền.
Một bà nghe B/s kể bảo hiểm tốt quyền lợi đủ thứ hấp dẫn quá, bèn giơ tay hỏi:
- "Nếu chỉ có Medicare mà không có MediCal (dành cho người nghèo) th́ có được hưởng những quyền lợi như vậy không?"
Thấy B/s lắc đầu, bà bèn than thở:
- "Sao nước Mỹ bất công quá vậy? Cái ǵ cũng ưu tiên cho người nghèo hết vậy?"
B/s cười nói:
- "Nước Mỹ tư bản mang tiếng là bóc lột, nhưng biết lấy của người giàu (qua đóng thuế), đem chia bớt cho người nghèo, để san bằng bất công xă hội".
Người nghèo ở Mỹ là số 1, họ được bảo vệ tối đa, đi chữa bệnh ở bất cứ nơi nào, bảo hiểm đ̣i tiền, chỉ cần gửi bản sao MediCal là được "xù" tiền thuốc, viện phí hết. Ngoài ra ở Mỹ c̣n có luật cấm B/s thu tiền người nghèo, dù là nhận tiền mặt (nên có nhiều B/s từ chối không nhận MediCal).
B/s kể thêm, mấy năm trước một trung tâm y tế lớn hiện đại được mở ra ở Buena Park, Cali, chỉ chuyên nhận các loại bảo hiểm tốt. Bất cứ bệnh ǵ cũng cho scan ào ào, dù không cần thiết, rồi mổ xẻ triền miên (dĩ nhiên là tiền cũng vô liên miên). Bây giờ đă bị kiểm tra và bị đóng cửa rồi.
Bịnh nhân có bảo hiểm tốt phải cẩn thận, đừng thấy chỗ này chỗ kia cho free là lấy hết (sữa Ensure, xe lăn loại xịn, gậy chống đủ kiểu...) chất đầy garage không xài tới, bởi đơn giản họ nghĩ rằng, không lấy cũng uổng v́ họ chở đến tận nhà và họ chỉ cần copy thẻ MediCal thôi. Đâu biết rằng, sau đó họ khai quư vị đủ loại bịnh nào là ung thư, stroke... Làm như vậy là quư vị tiếp tay với kẻ gian, góp phần lũng đoạn ngân sách y tế của tiểu bang, giống như ḿnh tiếp tay phá hủy cái ngôi nhà chung của ḿnh thay v́ chăm sóc giữ ǵn nó để được hưởng lâu dài. Làm người có đạo đức, có ai nỡ đi phá hủy ngôi nhà chung của ḿnh bao giờ?
Có nhiều B/s không nhận dịch vụ "fee for service" v́ Medi Cal có thể không trả tiền, cho nên tưởng Tự Do là có nhiều B/s, nhưng có khi không có một B/s nào cả. Kiểu ông bà ḿnh thường nói "Lắm mối, tối nằm không"
Người nghèo ở Mỹ số 1, chẳng phải lo lắng ǵ. Free y tế, thuốc men, bịnh viện... rồi có khi c̣n được "tem phiếu thực phẩm" (foodstamps), thậm chí khi có nhu cầu c̣n được cung cấp người đến nhà săn sóc tại gia, làm "ô sin" cho quư vị: dọn dẹp nhà cửa, giặt quần áo, đi chợ, nấu cơm, đấm bóp... Như vậy Mỹ là thiên đường của người nghèo rồi, c̣n mơ chi tới thiên đường nào khác cho khổ tấm thân nghèo.
Có người thắc mắc:
- "Xin B/s cho biết lệ phí khi gọi xe cấp cứu 911, v́ nghe nói lệ phí rất cao".
- "Tôi đă trả lời nhiều lần rồi, nếu là người nghèo th́ khỏi phải lo trả tiền ǵ hết. Họ muốn gửi bill là quyền của họ, c̣n trả tiền hay không là quyền của ta. Nhưng nhớ khi gọi 911 th́ phải nói rơ: "Chỉ cần xe cứu thương mà thôi" ("I need an ambulance only"). Nếu không, họ sẽ kéo tới nguyên một dàn xe gồm xe cảnh sát, xe cứu hỏa, xe cứu thương. Có khi mỗi thứ 2, 3 chiếc, chạy cả đoàn í o đến đậu đầy đường, làm cả khu phố giật ḿnh. Sau đó họ gửi hóa đơn (bill) tính tiền về cao ngất ngưởng".
Tôi đă chứng kiến cảnh này rồi và ngạc nhiên sao chỉ cần đưa người bịnh đến nhà thương mà xe cảnh sát, xe cứu hỏa đến tùm lum chi vậy? Bây giờ mới biết tại sao.
Người Việt Nam tính rất kỹ, sợ gọi 911 phải trả tiền, nên phải cân nhắc cho kỹ. Cân tới, cân lui, người bịnh qua đời lúc nào không hay.
Ngoài ra đi bằng xe cứu thương sẽ được ưu tiên chăm sóc liền, hơn là tự đi bằng xe nhà đến bệnh viện. Do đó nếu là người nghèo th́ cứ gọi 911 ngay khi có chuyện cần cấp cứu, đừng lo chuyện phải trả tiền.
Để minh họa lời B/s nói, chị H. kể lại: Ba chị nằm nhà thương ở Garden Grove, khi qua giai đoạn chờ hồi phục, họ chuyển sang khu "Phục hồi" ("Rehab") ở khu bên kia đường. Chị xin tự chở ba chị đi, v́ cụ vẫn tỉnh táo hơn nữa lại quá gần, nhưng bịnh viện không chịu và phải để xe của bịnh viện chở qua. Sau đó họ gửi bill về đ̣i 1.100 USD, xin giảm bớt họ không chịu, rồi cứ dai dẳng đ̣i tiền hoài, rất mệt. Một hôm họ lại tiếp tục đ̣i nữa, chị bèn cho biết ông cụ có thẻ MediCal. Thế là từ đó họ nín thinh luôn.
Một điều quan trọng B/s dặn khi gọi 911 chỉ cần nói ngắn gọn:
- Tôi nghĩ tôi bị trụy tim mạch (I think I have stroke or I think I have heart attack)
Đừng nói dài ḍng, mô tả triệu chứng thế này, thế kia khiến họ sẽ cân nhắc xem có đúng là cần cấp cứu không, lại thêm mất thời giờ.
Một chị khác thắc mắc:
- B/s ơi, khi nào th́ được "Thăm khám tại nhà" (Home Visit")?
B/s cười kể chuyện:
- "Có lần một bịnh nhân 26 tuổi gọi điện thoại: 'B/s ơi, em bị ho tức ngực quá, B/s đến 'home visit' liền nghen!" B/s cho biết, điều kiện để được "Home Visit" là: "Phải trên 65 tuổi, bệnh nặng, già yếu không đi nổi quá 100 bước" chứ theo kiểu này th́ chắc B/s sẽ bị "Home Visit" dài dài, phải dẹp các pḥng mạch, bệnh viện luôn.
Di Chúc về Sức Khỏe
Có 2 loại di chúc về sức khỏe:
- Advanced Health Care Directive: loại này đi vô nhiều chi tiết kỹ lưỡng và cần có 2 người làm chứng kư tên hoặc phải đi thị thức chữ kư
- Loại "Lời dặn ḍ về sức khỏe" th́ đơn giản hơn, chỉ cần ghi xuống những điều ḿnh muốn khi lâm trọng bệnh (B/s có để sẵn mẫu ở văn pḥng, ai cần xin đến lấy).
- Nếu không ăn nổi, có nên tiếp thức ăn qua đường chuyền không?
- Nếu không thở được, có nên tiếp ống dưỡng khí không? Nếu có, th́ bao lâu sau mà vẫn không hồi phục th́ rút ống ra?
Phải ghi xuống các chi tiết để sau này mọi người (B/s và người nhà) theo đó thi hành ư ḿnh muốn. Khi chỉ ghi là "Nếu không cứu được th́ cho 'đi' luôn".
Vậy thế nào là "không cứu được"? Mỗi người hiểu điều đó theo nghĩa khác nhau, rồi sẽ có những "trận chiến" giữa B/s và người nhà.
Ngoài ra ở đây có điều tế nhị nói ra th́ buồn ḷng, nhưng quư vị phải quan tâm đến di chúc về tài sản, mọi chuyện phải ghi cho rơ ràng, nếu không sẽ diễn ra cảnh cha mẹ hấp hối nằm đó, con cái căi nhau về tranh giành gia tài.(Gia tài không nhất thiết phải để lại cho con. Bill Gates, Buffet, những người giàu nhất nh́ thế giới, chỉ để lại một phần rất nhỏ gia tài cho các con, c̣n bao nhiêu quyên tặng hết cho quỹ từ thiện). Phải chọn một đứa con ḿnh tin tưởng và thương yêu nhất có toàn quyền quyết định mọi chuyện, kẻo khi đó đứa con nào cũng có quyền quyết định ngang nhau th́ rất mệt.
B/s đă từng đau ḷng khi nghe: "Ổng chia gia tài không công bằng, cho tôi quá ít, tôi không đồng ư 'rút ống' cho ổng chết để rồi mấy đứa kia chia gia tài sao? C̣n lâu".
Nếu bịnh nhân c̣n khá tỉnh táo th́ có quyền tự quyết định cho chính ḿnh, như vừa rồi nữ ca sĩ QG đă âm thầm tự "rút ống" trong đêm để nhẹ nhàng "ra đi" v́ biết bịnh ḿnh không thể chữa được nữa. Tôi nhớ lại vụ tranh căi ồn ào ở Florida cách đây khá lâu giữa chồng và cha mẹ bệnh nhân. Dù sống đời thực vật, nhưng tim cô ấy vẫn c̣n đập, nếu vẫn tiếp dưỡng khí và thức ăn, dù không c̣n biết ǵ hết. Lúc đầu ông chồng cũng tán đồng ư kiến "c̣n nước, c̣n tát", nhưng thời gian kéo dài quá lâu, hơn 20 năm, nên đề nghị "rút ống" nhưng cha mẹ cô gái phản đối v́ như vậy là "giết con tôi".
Thực ra ư kiến của đương sự là chính, nhưng v́ không có viết "di chúc sức khỏe" nên mới có những "trận chiến đau ḷng" giữa người thân. Do đó, nếu ở Mỹ mọi người nên viết "Di chúc sức khỏe" để sẵn, dù trẻ hay già, v́ đâu ai biết "giờ nào ḿnh sẽ ra đi"? Để sau này lỡ có chuyện B/s sẽ theo đó mà thi hành.
B/s cũng kể lại có một ca, bịnh nhân sống đời thực vật quá lâu, người nhà và B/s đều đồng ư "rút ống", nhưng sau khi bệnh nhân qua đời th́ có một văn pḥng luật sư nhân danh luật pháp Mỹ bảo vệ quyền sống của con người kiện B/s về "tội giết người". Vụ kiện này được xem là một "vụ kiện lịch sử" để làm tiền lệ cho những trường hợp tương tự sau này (sau đó luật sư này bị thua kiện).
Ngoài ra B/s c̣n được bảo vệ bởi Luật Samaritan (dựa theo Phúc Âm, Chúa kể về một người Samari có ḷng tốt, muốn cứu giúp người qua đường bị trọng thương), nên nếu thực tâm muốn cứu người nhưng lỡ có sai sót th́ cũng được châm chước.
Nhân nói đến di chúc, đến hậu sự, tôi nhận thấy sau này người ta đă có nhiều tư tưởng rất thoáng. Trước đây người ta thích quàn ở nhà quàn mấy ngày rồi ṿng hoa chất đầy pḥng, đám tang th́ kèn to kèn nhỏ thi nhau thổi... (một số tiền lớn chi vào những việc không cần thiết cho người chết). Dần dần tiến bộ hơn người ta giảm xuống chỉ c̣n quàn 1 ngày và đóng nắp áo quan luôn, nên không cần "trang điểm" (make-up-chết rồi, đẹp làm ǵ nữa). Tiến bộ hơn, người ta dẹp bớt phần nghi lễ rườm rà, cho chuyển xác thẳng từ bịnh viện tới nhà thiêu (chỉ một số ít thân nhân tham dự) v́
"Có nhớ thương tôi th́ đến với tôi bây giờ
Đừng đợi ngày mai lúc mắt tôi khép lại".
Sau đó hũ tro sẽ đem về để mang đến chùa hay nhà thờ cầu nguyện. Tang lễ diễn ra trong tĩnh lặng và b́nh yên.
Vậy mà khi bàn về vụ này, có chị bạn dạy chung trường Việt Ngữ lại c̣n có thêm ư tưởng thoáng hơn: "Hỡi người, hăy nhớ ḿnh là tro bụi. Một mai người sẽ trở về bụi tro. Sao không nghĩ tới việc hiến thân xác ḿnh cho các trường Đại học Y khoa, để họ xem có bộ phận cơ thể nào c̣n tốt, có thể đem cứu những người đang cần đến th́ đem cho. Phần c̣n lại để cho các sinh viên y khoa học và thực tập mổ xẻ giúp "tay nghề" giỏi để mai sau cứu đời tốt hơn. Sau đó ĐHYK sẽ đem thiêu và rải tro ra biển Thái B́nh, vậy cũng là một cách để “tro bụi” trôi về biển quê hương VN yêu dấu". Quả là một ư kiến hay: Từ thiện bằng chính thân xác ḿnh sau khi qua đời. Cho nên:
"Thí dụ bây giờ tôi phải đi
Tôi phải đi
Tay chia ly cùng đời sống này"
Xin hăy cho tôi "đi" b́nh yên và vẫn c̣n giúp được chút ít ǵ đó cho đời sống này, mà tôi đă "nợ" quá nhiều ân t́nh.
Theo lời kể của Phượng Vũ