Romano
08-26-2021, 04:47
Khi số ca nhiễm c̣n ở mức thấp, TP.HCM h́nh thành chính sách dựa vào 5 trụ cột là giăn cách, điều trị, cách ly, xét nghiệm và tiêm vaccine. Tuy nhiên, khi số ca tăng nhanh th́ những trụ cột này không c̣n phát huy hiệu quả v́ việc truy vết, xét nghiệm không theo kịp tốc độ lây nhiễm, c̣n số ca F0 và F1 th́ quá lớn để cách ly tập trung.
Thực tế này đ̣i hỏi thành phố phải chuyển sang giai đoạn mới, điều chỉnh lại chiến lược dựa trên 4 trụ cột: Giăn cách xă hội, điều trị, vaccine và an sinh xă hội.
Trao đổi với Zing về sự thay đổi này, TS Trương Minh Huy Vũ nhận định thành phố đă có chính sách, có kế hoạch và tích cực triển khai nhiều biện pháp nhưng trong một số khía cạnh vẫn chưa hiệu quả .
Giăn cách xă hội và đặc thù đô thị
TS Vũ cho rằng thời gian qua thành phố đă cố gắng làm nghiêm việc giăn cách xă hội, song chưa cân nhắc đúng về đặc thù đô thị của thành phố. Cụ thể, các khu vực đô thị có mức độ truyền nhiễm khác nhau. Đối với các xóm trọ, xóm lao động nghèo th́ mật độ có thể lên tới 10-20 người/khu trọ nên khi một người nhiễm chủng Delta th́ toàn bộ khu đó có nguy cơ nhiễm rất cao.
“Không gian đô thị để mỗi người có một pḥng riêng, đảm bảo giăn cách trong sống và sinh hoạt ở một số chỗ là một điều ǵ đó xa xỉ”, ông Vũ phân tích.
Do đó, thành phố đă tính đến phương án giăn dân. TS Vũ dẫn chứng quận 7 đă tính toán thuê khách sạn, khu nghỉ dưỡng trên địa bàn để chuyển người dân tại các khu vực đông đúc đến đó. Quận lên kế hoạch kư hợp đồng giá ưu đăi với chủ khách sạn, khu nghỉ dưỡng, kinh phí do quận hoặc nhà tài trợ chi trả. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng cách làm này chỉ phù hợp với một quần thể dân cư nhất định, c̣n với những khu vực cả trăm ngh́n dân th́ rất khó khả thi.
Trong những ngày gần đây, sự tham gia của quân đội, công an được kỳ vọng giúp siết chặt giăn cách tại TP.HCM. TS Vũ đồng t́nh rằng sự giám sát này có hiệu quả cao ở các khu phong tỏa. Tuy nhiên, ở các khu lao động, xóm trọ nghèo, vẫn cần một phương án điều chỉnh mật độ hợp lư.
Quân đội có vai tṛ quan trọng trong cứu trợ, cứu tế cho dân
Về chiến lược xét nghiệm toàn thành phố, TS Huy Vũ nhận định vấn đề này TP.HCM cần làm theo hướng dẫn chuyên môn của Bộ Y tế, kết hợp với những đặc thù của thành phố trong thời gian qua.
Ông cho rằng mục tiêu xét nghiệm lần này không phải để bóc F0 ra khỏi cộng đồng, mà là nhận biết và phân loại F0, từ đó có biện pháp điều trị sớm.
Xe xét nghiệm, cùng với xe tiêm chủng là những điểm mới trong lần “ra quân” này. Mô h́nh 2 trong 1 (xét nghiệm cộng tiêm chủng) hay 3 trong 1 (thêm việc cấp phát lương thực, cứu tế) đă được một số chuyên gia đề xuất nên được triển khai tùy theo từng quận, huyện.
Theo quan điểm của ông Vũ, TP.HCM đă h́nh thành mô h́nh điều trị 3 tầng với 2 trọng tâm chính. Đó là hỗ trợ việc mỗi người quản trị rủi ro của ḿnh một cách tốt nhất từ nhà và nếu có nguy cơ cao th́ được chuyển nhanh nhất đến bệnh viện để điều trị. Trong đó, quan trọng là phát thuốc, chăm sóc F0 tại nhà để hạn chế trường hợp phải điều trị; và cấp cứu kịp thời nếu F0 trở nặng để hạn chế tử vong.Chuyên gia cho rằng trong thời gian đầu, chương tŕnh điều trị F0 tại nhà (home-based care) chưa thể thực hiện nhanh chóng bởi cấu trúc y tế của TP.HCM chưa phát triển dịch vụ chăm sóc sức khỏe phân bổ theo cơ sở. Một số khu vực có mạng lưới chăm sóc y tế, bác sĩ ổn, tuy nhiên, một số địa bàn lại chưa có và phải dựa vào các bệnh viện tuyến trên.
V́ vậy, thành phố đă có những “chuyển bộ” quan trọng.
Từ việc h́nh thành các “bệnh viện dă chiến” cấp quận, trạm cấp cứu cơ sở đến tập trung xây dựng mạng lưới 400 trạm y tế lưu động để các F0 tại nhà được hỗ trợ điều trị nhanh chóng. Mạng lưới này là trung gian quan trọng giữa F0 tại nhà và bệnh viện tuyến cơ sở, là tuyến hỗ trợ cấp cứu gần nhất mà nếu can thiệp kịp thời sẽ tận dụng được “thời gian vàng”, giúp hạn chế nguy cơ tử vong.
Song song với xét nghiệm, điều trị, chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của vaccine, yếu tố mà ông gọi là “niềm hy vọng cho tương lai”. TS Vũ chỉ ra các địa phương hiện có tốc độ tiêm chủng chậm đều thuộc vùng cam, đỏ của TP.HCM, ví dụ quận 8, G̣ Vấp, B́nh Thạnh… Đặc điểm chung của các quận, huyện này là dân số đông, tỷ lệ F0 cao. Ông gợi ư nên tận dụng lực lượng quân đội để đẩy nhanh tốc độ tiêm bởi độ phủ vaccine càng cao th́ tỷ lệ tử vong càng thấp.
Cuối cùng, TS Trương Minh Huy Vũ cho rằng khi giăn cách nghiêm ngặt hơn th́ an sinh xă hội càng phải tăng cường để người dân yên tâm ở trong nhà. Sự tham gia của quân đội có ư nghĩa quan trọng trong việc cứu trợ, cứu tế cho người dân gặp khó khăn. Cùng với đó, việc đảm bảo an sinh xă hội cần sự hợp tác giữa 3 bên - Nhà nước, thị trường và xă hội. Trong đó, Nhà nước h́nh thành các kênh khác nhau để tận dụng nguồn lực phù hợp của doanh nghiệp và xă hội nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân.
Không thể đổ lỗi cho người dân
Lư giải về sự thiếu hiệu quả trong các biện pháp chống dịch của thành phố thời gian qua, TS Vũ cho rằng có 2 nguyên nhân.
Thứ nhất là quy mô và mật độ dân số thành phố. Theo số liệu của công an, dân số TP.HCM có thể lên tới 12-13 triệu người, lớn hơn rất nhiều so với các tâm dịch trước đây như Bắc Giang, Bắc Ninh, Đà Nẵng. Trong đó có nhiều cụm dân cư, chung cư, xóm trọ tập trung nhiều người nhập cư với mật độ đông đúc - điều kiện thuận lợi để virus phát tán.“Trong các khu vực như vậy th́ không thể đổ lỗi cho người dân khi họ không tuân thủ 5K. Vấn đề là cấu trúc không gian đô thị không cho phép họ làm vậy”, ông Vũ chia sẻ quan điểm.
Thứ hai là sự thiếu hụt nhân lực so với quy mô dân số. TP.HCM là đô thị gần 13 triệu dân nhưng bộ máy chỉ tương đương các tỉnh khác. Tỷ lệ cán bộ phường, xă, quận, huyện tính trên mật độ dân cư quá thấp nên khi xảy ra khủng hoảng, lực lượng hiện hữu không thể đáp ứng.
“Trong điều kiện b́nh thường, chính quyền có thể dùng biên bản hành chính để quy định hành vi của hàng triệu người. Nhưng virus th́ không nghe mệnh lệnh hành chính”, ông Vũ chỉ ra vấn đề.Trước thực tế đó, chuyên gia nhấn mạnh cần tiếp tục duy tŕ quan điểm tăng cường thêm lực lượng cho TP.HCM và cả nước cùng TP.HCM dập dịch. Hiện tại, TP.HCM là nỗi lo của cả nước, được Trung ương và các lực lượng “dồn vào cứu”. Tuy nhiên, nh́n xa hơn th́ TP.HCM sẽ là địa phương thoát ra nhanh nhất nhờ tỷ lệ phủ vaccine. V́ vậy, để đảm bảo kịch bản này th́ sự chi viện của Trung ương về vaccine là tối cần thiết.Ông cho rằng nhiệm vụ tiêm mũi 1 không đáng lo ngại v́ nguồn cung của thành phố hiện có. Mô h́nh tiêm chủng được thiết kế “phi tập trung” cũng giúp thành phố tăng tốc độ phủ vaccine theo nhiều mục tiêu đề ra. Trong thời cao điểm, mỗi ngày thành phố có thể tiêm tới 300.000 mũi.
Trong khi đó, mũi 2 sẽ phức tạp hơn bởi mỗi loại vaccine đ̣i hỏi thời gian tiêm giữa 2 mũi khác nhau và mũi vaccine thứ 2 phải tương thích với mũi 1 theo các quy định tiêm trộn hiện nay của Bộ Y tế.
“Vaccine là hy vọng duy nhất để TP.HCM thoát ra khỏi đại dịch. Khi đạt độ phủ 2 mũi vaccine ít nhất là trên 70% trong tháng 9, thành phố mới có thể tính toán để trở lại trạng thái b́nh thường mới”, ông Vũ kết luận.
Thực tế này đ̣i hỏi thành phố phải chuyển sang giai đoạn mới, điều chỉnh lại chiến lược dựa trên 4 trụ cột: Giăn cách xă hội, điều trị, vaccine và an sinh xă hội.
Trao đổi với Zing về sự thay đổi này, TS Trương Minh Huy Vũ nhận định thành phố đă có chính sách, có kế hoạch và tích cực triển khai nhiều biện pháp nhưng trong một số khía cạnh vẫn chưa hiệu quả .
Giăn cách xă hội và đặc thù đô thị
TS Vũ cho rằng thời gian qua thành phố đă cố gắng làm nghiêm việc giăn cách xă hội, song chưa cân nhắc đúng về đặc thù đô thị của thành phố. Cụ thể, các khu vực đô thị có mức độ truyền nhiễm khác nhau. Đối với các xóm trọ, xóm lao động nghèo th́ mật độ có thể lên tới 10-20 người/khu trọ nên khi một người nhiễm chủng Delta th́ toàn bộ khu đó có nguy cơ nhiễm rất cao.
“Không gian đô thị để mỗi người có một pḥng riêng, đảm bảo giăn cách trong sống và sinh hoạt ở một số chỗ là một điều ǵ đó xa xỉ”, ông Vũ phân tích.
Do đó, thành phố đă tính đến phương án giăn dân. TS Vũ dẫn chứng quận 7 đă tính toán thuê khách sạn, khu nghỉ dưỡng trên địa bàn để chuyển người dân tại các khu vực đông đúc đến đó. Quận lên kế hoạch kư hợp đồng giá ưu đăi với chủ khách sạn, khu nghỉ dưỡng, kinh phí do quận hoặc nhà tài trợ chi trả. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng cách làm này chỉ phù hợp với một quần thể dân cư nhất định, c̣n với những khu vực cả trăm ngh́n dân th́ rất khó khả thi.
Trong những ngày gần đây, sự tham gia của quân đội, công an được kỳ vọng giúp siết chặt giăn cách tại TP.HCM. TS Vũ đồng t́nh rằng sự giám sát này có hiệu quả cao ở các khu phong tỏa. Tuy nhiên, ở các khu lao động, xóm trọ nghèo, vẫn cần một phương án điều chỉnh mật độ hợp lư.
Quân đội có vai tṛ quan trọng trong cứu trợ, cứu tế cho dân
Về chiến lược xét nghiệm toàn thành phố, TS Huy Vũ nhận định vấn đề này TP.HCM cần làm theo hướng dẫn chuyên môn của Bộ Y tế, kết hợp với những đặc thù của thành phố trong thời gian qua.
Ông cho rằng mục tiêu xét nghiệm lần này không phải để bóc F0 ra khỏi cộng đồng, mà là nhận biết và phân loại F0, từ đó có biện pháp điều trị sớm.
Xe xét nghiệm, cùng với xe tiêm chủng là những điểm mới trong lần “ra quân” này. Mô h́nh 2 trong 1 (xét nghiệm cộng tiêm chủng) hay 3 trong 1 (thêm việc cấp phát lương thực, cứu tế) đă được một số chuyên gia đề xuất nên được triển khai tùy theo từng quận, huyện.
Theo quan điểm của ông Vũ, TP.HCM đă h́nh thành mô h́nh điều trị 3 tầng với 2 trọng tâm chính. Đó là hỗ trợ việc mỗi người quản trị rủi ro của ḿnh một cách tốt nhất từ nhà và nếu có nguy cơ cao th́ được chuyển nhanh nhất đến bệnh viện để điều trị. Trong đó, quan trọng là phát thuốc, chăm sóc F0 tại nhà để hạn chế trường hợp phải điều trị; và cấp cứu kịp thời nếu F0 trở nặng để hạn chế tử vong.Chuyên gia cho rằng trong thời gian đầu, chương tŕnh điều trị F0 tại nhà (home-based care) chưa thể thực hiện nhanh chóng bởi cấu trúc y tế của TP.HCM chưa phát triển dịch vụ chăm sóc sức khỏe phân bổ theo cơ sở. Một số khu vực có mạng lưới chăm sóc y tế, bác sĩ ổn, tuy nhiên, một số địa bàn lại chưa có và phải dựa vào các bệnh viện tuyến trên.
V́ vậy, thành phố đă có những “chuyển bộ” quan trọng.
Từ việc h́nh thành các “bệnh viện dă chiến” cấp quận, trạm cấp cứu cơ sở đến tập trung xây dựng mạng lưới 400 trạm y tế lưu động để các F0 tại nhà được hỗ trợ điều trị nhanh chóng. Mạng lưới này là trung gian quan trọng giữa F0 tại nhà và bệnh viện tuyến cơ sở, là tuyến hỗ trợ cấp cứu gần nhất mà nếu can thiệp kịp thời sẽ tận dụng được “thời gian vàng”, giúp hạn chế nguy cơ tử vong.
Song song với xét nghiệm, điều trị, chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của vaccine, yếu tố mà ông gọi là “niềm hy vọng cho tương lai”. TS Vũ chỉ ra các địa phương hiện có tốc độ tiêm chủng chậm đều thuộc vùng cam, đỏ của TP.HCM, ví dụ quận 8, G̣ Vấp, B́nh Thạnh… Đặc điểm chung của các quận, huyện này là dân số đông, tỷ lệ F0 cao. Ông gợi ư nên tận dụng lực lượng quân đội để đẩy nhanh tốc độ tiêm bởi độ phủ vaccine càng cao th́ tỷ lệ tử vong càng thấp.
Cuối cùng, TS Trương Minh Huy Vũ cho rằng khi giăn cách nghiêm ngặt hơn th́ an sinh xă hội càng phải tăng cường để người dân yên tâm ở trong nhà. Sự tham gia của quân đội có ư nghĩa quan trọng trong việc cứu trợ, cứu tế cho người dân gặp khó khăn. Cùng với đó, việc đảm bảo an sinh xă hội cần sự hợp tác giữa 3 bên - Nhà nước, thị trường và xă hội. Trong đó, Nhà nước h́nh thành các kênh khác nhau để tận dụng nguồn lực phù hợp của doanh nghiệp và xă hội nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân.
Không thể đổ lỗi cho người dân
Lư giải về sự thiếu hiệu quả trong các biện pháp chống dịch của thành phố thời gian qua, TS Vũ cho rằng có 2 nguyên nhân.
Thứ nhất là quy mô và mật độ dân số thành phố. Theo số liệu của công an, dân số TP.HCM có thể lên tới 12-13 triệu người, lớn hơn rất nhiều so với các tâm dịch trước đây như Bắc Giang, Bắc Ninh, Đà Nẵng. Trong đó có nhiều cụm dân cư, chung cư, xóm trọ tập trung nhiều người nhập cư với mật độ đông đúc - điều kiện thuận lợi để virus phát tán.“Trong các khu vực như vậy th́ không thể đổ lỗi cho người dân khi họ không tuân thủ 5K. Vấn đề là cấu trúc không gian đô thị không cho phép họ làm vậy”, ông Vũ chia sẻ quan điểm.
Thứ hai là sự thiếu hụt nhân lực so với quy mô dân số. TP.HCM là đô thị gần 13 triệu dân nhưng bộ máy chỉ tương đương các tỉnh khác. Tỷ lệ cán bộ phường, xă, quận, huyện tính trên mật độ dân cư quá thấp nên khi xảy ra khủng hoảng, lực lượng hiện hữu không thể đáp ứng.
“Trong điều kiện b́nh thường, chính quyền có thể dùng biên bản hành chính để quy định hành vi của hàng triệu người. Nhưng virus th́ không nghe mệnh lệnh hành chính”, ông Vũ chỉ ra vấn đề.Trước thực tế đó, chuyên gia nhấn mạnh cần tiếp tục duy tŕ quan điểm tăng cường thêm lực lượng cho TP.HCM và cả nước cùng TP.HCM dập dịch. Hiện tại, TP.HCM là nỗi lo của cả nước, được Trung ương và các lực lượng “dồn vào cứu”. Tuy nhiên, nh́n xa hơn th́ TP.HCM sẽ là địa phương thoát ra nhanh nhất nhờ tỷ lệ phủ vaccine. V́ vậy, để đảm bảo kịch bản này th́ sự chi viện của Trung ương về vaccine là tối cần thiết.Ông cho rằng nhiệm vụ tiêm mũi 1 không đáng lo ngại v́ nguồn cung của thành phố hiện có. Mô h́nh tiêm chủng được thiết kế “phi tập trung” cũng giúp thành phố tăng tốc độ phủ vaccine theo nhiều mục tiêu đề ra. Trong thời cao điểm, mỗi ngày thành phố có thể tiêm tới 300.000 mũi.
Trong khi đó, mũi 2 sẽ phức tạp hơn bởi mỗi loại vaccine đ̣i hỏi thời gian tiêm giữa 2 mũi khác nhau và mũi vaccine thứ 2 phải tương thích với mũi 1 theo các quy định tiêm trộn hiện nay của Bộ Y tế.
“Vaccine là hy vọng duy nhất để TP.HCM thoát ra khỏi đại dịch. Khi đạt độ phủ 2 mũi vaccine ít nhất là trên 70% trong tháng 9, thành phố mới có thể tính toán để trở lại trạng thái b́nh thường mới”, ông Vũ kết luận.