florida80
10-02-2021, 20:36
Lần đầu tiên bước chân vào buồng bệnh “tầng ba”, tôi choáng ngợp trước quy mô của đại dịch.
Bệnh nhân nằm la liệt, khó thở đủ các mức độ. Trong các thể loại cấp cứu, suy hô hấp phải khẩn trương nhất, dễ chết nhất. Nhân viên y tế vô cùng thiếu, quay như chong chóng.
Nhớ hôm huấn luyện đoàn t́nh nguyện ở Hà Nội trước khi lên đường vào B́nh Dương chống dịch, giảng viên hỏi: các anh chị ai hỏi thêm ǵ không? Tôi giơ tay: "Ngoài phác đồ điều trị, tôi có thể triển khai chăm sóc bệnh nhân như vỗ lưng, cho ăn uống được không?"
Thật lạ, câu hỏi gần như ai chẳng biết trước câu trả lời lại làm giảng viên bối rối. Anh vốn là người ra vào vùng dịch nhiều lần, vậy mà đắn đo: "Vâng, nếu anh làm được th́ giúp ích cho bệnh nhân nhiều lắm".
Lúc đứng trong buồng bệnh ở B́nh Dương, tôi mới hiểu tại sao anh lại ngần ngừ khi nói về việc chăm sóc bệnh nhân Covid.
Nhân viên y tế quá thiếu, nhất là điều dưỡng - người trực tiếp chăm sóc. Nếu bác sĩ hiện nay đă làm 200% công suất th́ các em điều dưỡng đang làm 300% sức lực, không biết sẽ gục ngă lúc nào.
Để hỗ trợ nhau, khám bệnh xong, bác sĩ chúng tôi làm luôn công việc chăm sóc bệnh nhân, thay bỉm, cho ăn, cho uống nước. Các việc đó trước kia không có ǵ khó, nhưng với Covid lại khác.
Như việc cho ăn, bệnh nhân Covid thở gấp suốt ngày, phải gắng sức rất nhiều nên mệt và càng không có sức để hô hấp dẫn đến khó thở hơn. Ṿng xoáy này đẩy dần bệnh nhân đến chỗ suy hô hấp không hồi phục rồi tử vong. Chưa ai thống kê được có bao nhiêu người chết v́ băo cytokin, bao nhiêu người chết v́ suy kiệt. Chịu, không thể biết. Đại dịch mà.
Bác sĩ Phạm Minh Dân cùng khoa cho tôi thấy ví dụ rất cụ thể. Bệnh nhân của anh oxy máu đang 85, được cho ăn xong, oxy lên ngay 92. Thật là vi diệu. Tuy nhiên, cho người đang thở mặt nạ oxy ăn không khác ǵ tṛ ú tim với Covid.
Tôi bảo bệnh nhân: "Nào, ăn nhé". Người bệnh gật đầu. Tôi nhanh tay nhấc mặt nạ ra, đưa thật nhanh một th́a cháo. Người bệnh há mồm đón th́a cháo xong, tôi rút vội th́a ra, ụp mặt nạ oxy xuống ngay cho bệnh nhân, "thở tiếp đi". Làm chậm một tư là oxy máu tụt re. Phút sau: "Nuốt hết chưa, lại ăn tiếp nhé?".
Ngày đầu chưa có kinh nghiệm, chúng tôi đỡ bệnh nhân dậy, gỡ mặt nạ oxy ra "ăn cho nó đàng hoàng". Chưa "đàng hoàng" được vài th́a, họ đă lăn ra suy hô hấp dữ dội. Tôi gần 40 năm trong nghề mà bây giờ mới lần đầu gặp dạng khó thở dữ dội đến thế. Đấy là với những người bệnh vừa phải. C̣n nặng hơn, chúng tôi phải đặt ống dạ dày để bơm sữa nuôi ăn. Nặng nhất th́ đặt ven truyền dung dịch dinh dưỡng. Song, mùa dịch này t́m được dung dịch nuôi dưỡng qua tĩnh mạch rất khó.
Uống nước th́ sao? Bệnh nhân khó thở, thở gấp suốt ngày, cùng với thở oxy ḍng cao, mất nước rất dữ. Có người "khô" lại, máu cô đặc, rối loạn chuyển hóa trong cơ thể. Người bệnh tất cả đều rất khát.
Ai c̣n khỏe tự uống được, và uống rất nhiều nước. Tuy nhiên, đang bận thở oxy thế này, uống nước c̣n khó hơn ăn, nhiều người môi khô nứt nẻ nhưng vướng mặt nạ oxy không uống được, nước đổ tung tóe mà không vào mồm. Dùng ống hút cắm vào cốc hút lên th́ được, song lấy đâu ra ai phục vụ.
Các em điều dưỡng đă nghĩ ra cách cắt dây truyền dịch, cắm vào chai nước để người bệnh ngậm mút. Cách này khá hiệu quả nhưng chai nước nhiều khi đổ chảy ướt giường. Chúng tôi nghĩ đến b́nh nước của người chơi thể thao, có ṿi hút, để cạnh cho bệnh nhân tự hút. B́nh lại kín khít, tha hồ lăn trên giường mà không sợ đổ, thậm chí pha sẵn C sủi cho bệnh nhân uống tăng lực hoặc uống sữa. Tôi nghĩ đến b́nh uống nước của vận động viên đua xe đạp, có ống dẫn dài, luồn qua mặt nạ oxy cho bệnh nhân mút. Nếu có ai gửi tặng, chúng tôi sẽ thử ngay, hàng ngh́n bệnh nhân đang chờ.
Tùy từng góc nh́n, nếu bạn chống Covid ở cộng đồng, chỉ tiếp xúc với người thể nhẹ, bạn thấy cuộc chiến này chỉ như cuộc dạo chơi. Bạn có thể cho rằng bài viết của tôi quá u ám hay cố t́nh bôi đen hiện thực. Nhưng tôi làm ở chóp nhọn của dịch bệnh, chỉ chiếm 5% số bệnh nhân, toàn người bệnh nặng, và khoảng một nửa bị tử vong. Nên trong mắt tôi, đại dịch này đầy chết chóc.
Người bệnh của chúng tôi cũng hiểu thế. Họ nh́n thấy các giường xung quanh cứ lần lượt ra đi. Nhiều người hoảng loạn. Có người cứ nằm khóc: "Bác sĩ ơi, cho tôi về, tôi không chữa nữa đâu, cho tôi về để tôi nh́n con tôi lần cuối". Có thanh niên nói: "Bác ơi, bác cố cứu tôi nhé, tôi c̣n con nhỏ, vợ tôi mới mất hôm trước rồi". Chúng tôi nước mắt lăn dài, cố tỏ ra vẻ gắt gỏng: "Chết thế nào được, nằm yên thở đều đi rồi sẽ khỏe". Những lời nói dối lúc này c̣n hiệu quả hơn thuốc. V́ bệnh nhân hốt hoảng sẽ thở nhanh hơn, đ̣i hỏi nhiều oxy hơn, sẽ quá sức chịu đựng của lá phổi đang tan nát.
An ủi bệnh nhân cũng tốt không kém ǵ oxy và thuốc. Cùng với nỗ lực điều trị, nếu chăm sóc tốt chúng ta sẽ d́u bệnh nhân qua những ngày cam go nhất và cứu được họ.
C̣n về phía nhân viên y tế th́ sao? Tôi biết họ chẳng mấy ai thích tự nói về ḿnh, dễ mang tiếng kể công. Tôi biết nhiều đoàn trước khi vào vùng dịch được dặn "không đưa tin ǵ nhé".
Khi thông báo lấy người t́nh nguyện đi chống dịch, nhiều thanh niên ở bệnh viện tôi xung phong, trong đó có Tuấn Anh, bác sĩ trẻ đang học hồi sức cấp cứu tại Bệnh viện Bạch Mai. Tuấn Anh xung phong trong khi chưa tiêm mũi vaccine nào. Trong đoàn c̣n nhiều người như vậy, họ vẫn đi. Các trưởng đoàn đều là tướng lĩnh thực chiến, và họ chỉ từ 30 - 40 tuổi, vững chuyên môn.
Những người trẻ tuổi từ phía Bắc tiếp tục vào miền Nam sau chúng tôi. Có những bạn sốc nặng mấy ngày đầu. Sau khi vào buồng bệnh ra, nhiều bạn nữ ngồi thất thần, chắc không ngờ t́nh h́nh bệnh tật khốc liệt đến thế. Nhiều bạn c̣n thêm quá tải về sức chịu đựng của con người, mệt, mất nước, đuối sức và ám ảnh bệnh tật.
"Không sao, mấy ngày đầu chưa quen, mệt th́ cứ nghỉ", chúng tôi bảo thế. Không ai nỡ nghỉ, v́ nghỉ th́ phần việc của ḿnh lại chất lên vai người khác. Rồi rất nhanh, tôi lại nghe thấy tiếng cười đùa trêu chọc nhau xen lẫn ồn ào đủ mọi cung bậc của khoa pḥng thời chiến.
Căn bệnh bí ẩn đang thách đố Y học cả thế giới. Với Việt Nam, nó lại càng thách thức. Những nhân viên y tế trẻ đang làm những ǵ tốt nhất cho người bệnh. Tỷ lệ tử vong ở B́nh Dương đang ở mức thấp, một phần thưởng cho nỗ lực của họ.
Tuần trước, người của báo liên hệ tôi để phỏng vấn. Tôi không muốn báo đưa bài kiểu như "Một bác sĩ già đi chống dịch". Và rằng có một sự thật vô cùng lớn mà mọi người cần biết: Cuộc chiến này đang nằm trong tay những nhân viên y tế trẻ của nước ḿnh.
BS Quan Thế Dân / VNEpress
Bệnh nhân nằm la liệt, khó thở đủ các mức độ. Trong các thể loại cấp cứu, suy hô hấp phải khẩn trương nhất, dễ chết nhất. Nhân viên y tế vô cùng thiếu, quay như chong chóng.
Nhớ hôm huấn luyện đoàn t́nh nguyện ở Hà Nội trước khi lên đường vào B́nh Dương chống dịch, giảng viên hỏi: các anh chị ai hỏi thêm ǵ không? Tôi giơ tay: "Ngoài phác đồ điều trị, tôi có thể triển khai chăm sóc bệnh nhân như vỗ lưng, cho ăn uống được không?"
Thật lạ, câu hỏi gần như ai chẳng biết trước câu trả lời lại làm giảng viên bối rối. Anh vốn là người ra vào vùng dịch nhiều lần, vậy mà đắn đo: "Vâng, nếu anh làm được th́ giúp ích cho bệnh nhân nhiều lắm".
Lúc đứng trong buồng bệnh ở B́nh Dương, tôi mới hiểu tại sao anh lại ngần ngừ khi nói về việc chăm sóc bệnh nhân Covid.
Nhân viên y tế quá thiếu, nhất là điều dưỡng - người trực tiếp chăm sóc. Nếu bác sĩ hiện nay đă làm 200% công suất th́ các em điều dưỡng đang làm 300% sức lực, không biết sẽ gục ngă lúc nào.
Để hỗ trợ nhau, khám bệnh xong, bác sĩ chúng tôi làm luôn công việc chăm sóc bệnh nhân, thay bỉm, cho ăn, cho uống nước. Các việc đó trước kia không có ǵ khó, nhưng với Covid lại khác.
Như việc cho ăn, bệnh nhân Covid thở gấp suốt ngày, phải gắng sức rất nhiều nên mệt và càng không có sức để hô hấp dẫn đến khó thở hơn. Ṿng xoáy này đẩy dần bệnh nhân đến chỗ suy hô hấp không hồi phục rồi tử vong. Chưa ai thống kê được có bao nhiêu người chết v́ băo cytokin, bao nhiêu người chết v́ suy kiệt. Chịu, không thể biết. Đại dịch mà.
Bác sĩ Phạm Minh Dân cùng khoa cho tôi thấy ví dụ rất cụ thể. Bệnh nhân của anh oxy máu đang 85, được cho ăn xong, oxy lên ngay 92. Thật là vi diệu. Tuy nhiên, cho người đang thở mặt nạ oxy ăn không khác ǵ tṛ ú tim với Covid.
Tôi bảo bệnh nhân: "Nào, ăn nhé". Người bệnh gật đầu. Tôi nhanh tay nhấc mặt nạ ra, đưa thật nhanh một th́a cháo. Người bệnh há mồm đón th́a cháo xong, tôi rút vội th́a ra, ụp mặt nạ oxy xuống ngay cho bệnh nhân, "thở tiếp đi". Làm chậm một tư là oxy máu tụt re. Phút sau: "Nuốt hết chưa, lại ăn tiếp nhé?".
Ngày đầu chưa có kinh nghiệm, chúng tôi đỡ bệnh nhân dậy, gỡ mặt nạ oxy ra "ăn cho nó đàng hoàng". Chưa "đàng hoàng" được vài th́a, họ đă lăn ra suy hô hấp dữ dội. Tôi gần 40 năm trong nghề mà bây giờ mới lần đầu gặp dạng khó thở dữ dội đến thế. Đấy là với những người bệnh vừa phải. C̣n nặng hơn, chúng tôi phải đặt ống dạ dày để bơm sữa nuôi ăn. Nặng nhất th́ đặt ven truyền dung dịch dinh dưỡng. Song, mùa dịch này t́m được dung dịch nuôi dưỡng qua tĩnh mạch rất khó.
Uống nước th́ sao? Bệnh nhân khó thở, thở gấp suốt ngày, cùng với thở oxy ḍng cao, mất nước rất dữ. Có người "khô" lại, máu cô đặc, rối loạn chuyển hóa trong cơ thể. Người bệnh tất cả đều rất khát.
Ai c̣n khỏe tự uống được, và uống rất nhiều nước. Tuy nhiên, đang bận thở oxy thế này, uống nước c̣n khó hơn ăn, nhiều người môi khô nứt nẻ nhưng vướng mặt nạ oxy không uống được, nước đổ tung tóe mà không vào mồm. Dùng ống hút cắm vào cốc hút lên th́ được, song lấy đâu ra ai phục vụ.
Các em điều dưỡng đă nghĩ ra cách cắt dây truyền dịch, cắm vào chai nước để người bệnh ngậm mút. Cách này khá hiệu quả nhưng chai nước nhiều khi đổ chảy ướt giường. Chúng tôi nghĩ đến b́nh nước của người chơi thể thao, có ṿi hút, để cạnh cho bệnh nhân tự hút. B́nh lại kín khít, tha hồ lăn trên giường mà không sợ đổ, thậm chí pha sẵn C sủi cho bệnh nhân uống tăng lực hoặc uống sữa. Tôi nghĩ đến b́nh uống nước của vận động viên đua xe đạp, có ống dẫn dài, luồn qua mặt nạ oxy cho bệnh nhân mút. Nếu có ai gửi tặng, chúng tôi sẽ thử ngay, hàng ngh́n bệnh nhân đang chờ.
Tùy từng góc nh́n, nếu bạn chống Covid ở cộng đồng, chỉ tiếp xúc với người thể nhẹ, bạn thấy cuộc chiến này chỉ như cuộc dạo chơi. Bạn có thể cho rằng bài viết của tôi quá u ám hay cố t́nh bôi đen hiện thực. Nhưng tôi làm ở chóp nhọn của dịch bệnh, chỉ chiếm 5% số bệnh nhân, toàn người bệnh nặng, và khoảng một nửa bị tử vong. Nên trong mắt tôi, đại dịch này đầy chết chóc.
Người bệnh của chúng tôi cũng hiểu thế. Họ nh́n thấy các giường xung quanh cứ lần lượt ra đi. Nhiều người hoảng loạn. Có người cứ nằm khóc: "Bác sĩ ơi, cho tôi về, tôi không chữa nữa đâu, cho tôi về để tôi nh́n con tôi lần cuối". Có thanh niên nói: "Bác ơi, bác cố cứu tôi nhé, tôi c̣n con nhỏ, vợ tôi mới mất hôm trước rồi". Chúng tôi nước mắt lăn dài, cố tỏ ra vẻ gắt gỏng: "Chết thế nào được, nằm yên thở đều đi rồi sẽ khỏe". Những lời nói dối lúc này c̣n hiệu quả hơn thuốc. V́ bệnh nhân hốt hoảng sẽ thở nhanh hơn, đ̣i hỏi nhiều oxy hơn, sẽ quá sức chịu đựng của lá phổi đang tan nát.
An ủi bệnh nhân cũng tốt không kém ǵ oxy và thuốc. Cùng với nỗ lực điều trị, nếu chăm sóc tốt chúng ta sẽ d́u bệnh nhân qua những ngày cam go nhất và cứu được họ.
C̣n về phía nhân viên y tế th́ sao? Tôi biết họ chẳng mấy ai thích tự nói về ḿnh, dễ mang tiếng kể công. Tôi biết nhiều đoàn trước khi vào vùng dịch được dặn "không đưa tin ǵ nhé".
Khi thông báo lấy người t́nh nguyện đi chống dịch, nhiều thanh niên ở bệnh viện tôi xung phong, trong đó có Tuấn Anh, bác sĩ trẻ đang học hồi sức cấp cứu tại Bệnh viện Bạch Mai. Tuấn Anh xung phong trong khi chưa tiêm mũi vaccine nào. Trong đoàn c̣n nhiều người như vậy, họ vẫn đi. Các trưởng đoàn đều là tướng lĩnh thực chiến, và họ chỉ từ 30 - 40 tuổi, vững chuyên môn.
Những người trẻ tuổi từ phía Bắc tiếp tục vào miền Nam sau chúng tôi. Có những bạn sốc nặng mấy ngày đầu. Sau khi vào buồng bệnh ra, nhiều bạn nữ ngồi thất thần, chắc không ngờ t́nh h́nh bệnh tật khốc liệt đến thế. Nhiều bạn c̣n thêm quá tải về sức chịu đựng của con người, mệt, mất nước, đuối sức và ám ảnh bệnh tật.
"Không sao, mấy ngày đầu chưa quen, mệt th́ cứ nghỉ", chúng tôi bảo thế. Không ai nỡ nghỉ, v́ nghỉ th́ phần việc của ḿnh lại chất lên vai người khác. Rồi rất nhanh, tôi lại nghe thấy tiếng cười đùa trêu chọc nhau xen lẫn ồn ào đủ mọi cung bậc của khoa pḥng thời chiến.
Căn bệnh bí ẩn đang thách đố Y học cả thế giới. Với Việt Nam, nó lại càng thách thức. Những nhân viên y tế trẻ đang làm những ǵ tốt nhất cho người bệnh. Tỷ lệ tử vong ở B́nh Dương đang ở mức thấp, một phần thưởng cho nỗ lực của họ.
Tuần trước, người của báo liên hệ tôi để phỏng vấn. Tôi không muốn báo đưa bài kiểu như "Một bác sĩ già đi chống dịch". Và rằng có một sự thật vô cùng lớn mà mọi người cần biết: Cuộc chiến này đang nằm trong tay những nhân viên y tế trẻ của nước ḿnh.
BS Quan Thế Dân / VNEpress