Hanna
10-04-2021, 18:17
Một thế kỷ - từ ngày Phạm Duy sinh ra đến nay là một thế kỷ đặc biệt (5/10/1921 - 5/10/2021). Phạm Duy vào đời cũng chính là vào cuộc “khóc cười theo mệnh nước nổi trôi” như ông viết trong “T́nh ca”. Nhân 100 năm ngày sinh nhạc sĩ Phạm Duy, chúng ta tưởng nhớ ông và tâm hồn ông.Suốt cuộc đời viễn du khắp năm châu bốn bể, tâm hồn Phạm Duy luôn đau đáu t́nh quê hương, như nhiều lần ông nói: “Không đâu đẹp bằng quê hương Việt Nam”. Quê hương không phụ ḷng ông, đă dang rộng ṿng tay đón người con Phạm Duy trở về. Những năm cuối đời, Phạm Duy cảm thấy hạnh phúc, măn nguyện khi được sống, được tiếp tục viết nhạc trên chính quê hương ḿnh, được chứng kiến trở lại những buổi đông đảo khán thính giả say sưa nghe nhạc của ḿnh ngay giữa ḷng TP Hồ Chí Minh, Hà Nội... Cuối cùng, thể xác Phạm Duy được ḥa vào ḷng đất mẹ, hóa thân vào những băi bờ, cây cỏ, ôm ấp lấy dăi đất h́nh chữ S mà ông trọn một đời say đắm thương yêu. Để lại hơn một ngh́n bài hát, tâm hồn Phạm Duy qua âm nhạc măi măi sống trong đời sống tinh thần của mọi tầng lớp người dânViệt.
Phạm Duy viết nhạc cho người lớn, cho trẻ em, người nông dân lao động nghèo, những mối t́nh quê nghèo khó; cho những người tham gia cuộc chiến với cả hào hùng và mất mát, thương đau; cho những mối t́nh sinh viên thơ mộng, lăng mạn, yêu đời, và cho những cuộc t́nh xen lẫn vui, buồn, hạnh phúc, đắng cay... Phạm Duy viết nhạc tả vẻ đẹp của những cánh đồng quê, những buổi chiều quê, với lũy tre, băi mía, nương dâu. Phạm Duy viết nhạc tả vẻ đẹp của những con đường t́nh phố thị, những “khung trời đại học”. Phạm Duy viết nhạc tả cảnh đẹp của núi rừng, với những người sơn nữ nương chiều gánh lúa. Phạm Duy viết “thương ca”, “tâm ca”, “đạo ca”, “tục ca”... Hiếm nhạc sĩ nào có sự đa dạng về đề tài, đặc biệt là đa dạng, phong phú về chủ đề âm nhạc như Phạm Duy. Nhạy cảm với đời sống, Phạm Duy luôn đồng thời nhạy cảm với từng bước chân của lịch sử. Theo hành tŕnh âm nhạc của ông, người Việt có thể t́m thấy lịch sử tâm hồn dân tộc ḿnh - ở nhiều khía cạnh quan trọng - hiểu theo cách của Aristote: “Thơ thật hơn lịch sử”. Phạm Duy đă sống sâu với những vui, buồn, sướng, khổ, nhục, vinh... của bao kiếp con người hằn trên đất Việt Nam. Nhạc Phạm Duy có buồn nhưng chưa bao giờ tuyệt vọng. Ông tự hào về giống ṇi, truyền thống lịch sử, đất nước quê hương ḿnh. T́nh yêu và niềm tự hào ấy trở thành giai điệu thiết tha, h́nh tượng âm nhạc đẹp tươi, khỏe khoắn: “Tôi yêu đất nước tôi, nằm phơi phới bên bờ biển xanh/ Ruộng đồng vun sóng ra Thái B́nh/ Nh́n trùng dương hát câu no lành” (T́nh ca); “Mẹ Việt Nam cho quê hương muối trắng/ Thêm thơm mâm cơm mặn nồng/Mẹ c̣n cho con/ Luôn luôn tôm to, cá lớn tươi ngon đầy thuyền” (Mẹ trùng dương)...
Hát lên nỗi ḷng người dân Việt
Đặc biệt, đáng nói là hiếm có nhạc sĩ nào am hiểu, sống sâu trong hơi thở văn hóa dân tộc, nhất là văn hóa dân gian như Phạm Duy. Dù khai thác những khía cạnh nội dung bất ngờ, mới mẻ đến đâu nhạc Phạm Duy vẫn luôn luôn gần gũi, hát lên nỗi ḷng người dân Việt. Ngày xưa Tản Đà ao ước sao cho thơ ḿnh có ngày được những người lao động, những người b́nh dân cày cuốc, ruộng vườn ngâm ngợi. Ngày nay, Phạm Duy cũng vậy. Những tâm hồn nghệ sĩ lớn luôn hướng về Nhân dân ḿnh, dân tộc ḿnh. Phạm Duy đă có được cái diễm phúc mà Tản Đà ao ước. Tác phẩm âm nhạc Phạm Duy đă được hát, được biểu diễn khắp Việt Nam.
Thấm đẫm từng sự kiện, từng trang sử dân tộc, Phạm Duy có được những ca khúc lừng lẫy như: T́nh ca, Con đường cái quan, Nước non ngàn dặm ra đi... Nhưng hồn dân tộc không chỉ nằm trong những sáng tác viết về đề tài lịch sử dân tộc. Hồn dân tộc c̣n nằm chính trong cách cảm, cách nghĩ, trong hơi thở thanh âm... của từng nhịp thức, h́nh tượng, giai điệu, ca từ... ở hầu hết sáng tác của Phạm Duy. Khám phá vẻ đẹp và giá trị âm nhạc Phạm Duy ở khía cạnh nội dung này đ̣i hỏi nhiều hơn nữa những công tŕnh nghiên cứu toàn diện, dài hơi. Mong sao có nhiều công tŕnh như thế từ các nhà nghiên cứu, từ các hội thảo khoa học trong tương lai về âm nhạc Phạm Duy.
Lắng kỹ những ca khúc như Khối t́nh Trương Chi, Hẹn ḥ, Bà mẹ quê, Về miền Trung, Bà mẹ Gio Linh..., người nghe thấm thía những t́nh cảm yêu thương, đau buồn, tủi hận... nhưng đồng thời nghe ra được sức sống, sức quật khởi bên trong của con người Việt Nam suốt trường kỳ tranh đấu. Điệu hồn Việt Nam truyền thống từ trong cổ tích, ca dao... đi vào âm nhạc Phạm Duy trở nên tươi mới mà vẫn giữ được vẻ đẹp hồn nhiên nguồn cội thuở nào. Ca khúc Chú cuội - nhạc phẩm mà tác giả cho là nhẹ nhàng nhất trong hơn ngh́n bài hát của ông là một sự xử lư, hóa giải quá tài t́nh, điêu luyện giữa sự kết hợp chất liệu dân gian với yếu tố trữ t́nh hiện đại. Cái mộc mạc, đơn sơ, dí dỏm của câu chuyện dân gian quen thuộc đă được nâng lên thành một điệu hát trữ t́nh sáng trong, bay bổng... H́nh tượng âm thanh trung tâm trong ca khúc này là ánh trăng vàng đă rung lên biết bao bồi hồi, xao xuyến...
Với tâm hồn nghệ sĩ tài hoa, lăng mạn, say mê văn học, hiểu và yêu tiếng nói dân tộc - Phạm Duy là người có tài đặt lời cho bài hát của ḿnh. Lời trong bài hát của Phạm Duy hầu hết là những ca từ đẹp cái đẹp nhuần nhị, mượt mà, uyển chuyển... của tiếng Việt bao đời nay. Nhưng chính việc say mê thơ ca dân tộc đă khơi nguồn cho sự ra đời mảng bài hát phổ thơ độc đáo vô song của ông. Phổ thơ, Phạm Duy không làm sai hồn, lệch ư bài thơ. Bàn tay âm nhạc thần diệu của Phạm Duy đă nâng đôi cánh thơ ca của các nhà thi sĩ bay cao, lan tỏa ra xa, mở thêm cho thi phẩm của họ những đời sống mới. Biết bao t́nh hay, ư đẹp của tâm hồn Việt Nam được Phạm Duy diễn tả qua mảng sáng tác này. Thơ Mới lăng mạn của Thế Lữ, Xuân Diệu, Lưu Trọng Lư...; thơ Minh Đức Hoài Trinh, Phạm Thiên Thư, Nguyễn Tất Nhiên... qua “kỹ thuật” âm nhạc của Phạm Duy đă trở nên những “tinh hoa” nghệ thuật lung linh, cuốn hút tâm hồn người nghe suốt bao thế hệ.
Là con “nhà ṇi”(thứ nam của nhà văn Phạm Duy Tốn), Phạm Duy sinh ra, lớn lên trong cái nôi văn hóa Thăng Long, với thời đại bừng nở giao lưu văn hóa Pháp - Việt, đọc Thơ mới, đọc văn chương Tự lực văn đoàn, sống không khí thời kỳ đầu tân nhạc Việt Nam... Rơ ràng, ông có những những ưu thế lớn để sáng tác âm nhạc trữ t́nh. Nhưng, nếu thiếu đi một ư thức quyết liệt về thiên chức người nghệ sĩ, thiếu sự tự nuôi dưỡng tâm hồn bằng ḍng sữa ngọt của truyền thống văn hóa dân tộc cũng như thiếu đi ư thức tự tôn ṇi giống th́ chắc chắn chúng ta không có được một Phạm Duy như ngày hôm nay.
Kỷ niệm 100 năm ngày sinh Phạm Duy - đại thụ của nền âm nhạc dân tộc, chúng ta có thêm dịp hiểu ông hơn, biết ơn ông hơn, ngưỡng mộ ông hơn và thêm một lần vinh danh ông. Vinh danh Phạm Duy là vinh danh tâm hồn Việt Nam. Vinh danh Phạm Duy là vinh danh sức sống Việt Nam.
Box: Gần một thế kỷ gắn bó với đời sống Nhân dân, lắng sâu hồn dân tộc, ḥa nhịp cùng thời đại, sáng tạo ra cả một thế giới âm nhạc vô cùng độc đáo và phong phú - Phạm Duy đă yêu đất nước, giống ṇi, yêu dân tộc Việt Nam hơn ai hết theo cách của một nhà nghệ sĩ.
Phạm Duy viết nhạc cho người lớn, cho trẻ em, người nông dân lao động nghèo, những mối t́nh quê nghèo khó; cho những người tham gia cuộc chiến với cả hào hùng và mất mát, thương đau; cho những mối t́nh sinh viên thơ mộng, lăng mạn, yêu đời, và cho những cuộc t́nh xen lẫn vui, buồn, hạnh phúc, đắng cay... Phạm Duy viết nhạc tả vẻ đẹp của những cánh đồng quê, những buổi chiều quê, với lũy tre, băi mía, nương dâu. Phạm Duy viết nhạc tả vẻ đẹp của những con đường t́nh phố thị, những “khung trời đại học”. Phạm Duy viết nhạc tả cảnh đẹp của núi rừng, với những người sơn nữ nương chiều gánh lúa. Phạm Duy viết “thương ca”, “tâm ca”, “đạo ca”, “tục ca”... Hiếm nhạc sĩ nào có sự đa dạng về đề tài, đặc biệt là đa dạng, phong phú về chủ đề âm nhạc như Phạm Duy. Nhạy cảm với đời sống, Phạm Duy luôn đồng thời nhạy cảm với từng bước chân của lịch sử. Theo hành tŕnh âm nhạc của ông, người Việt có thể t́m thấy lịch sử tâm hồn dân tộc ḿnh - ở nhiều khía cạnh quan trọng - hiểu theo cách của Aristote: “Thơ thật hơn lịch sử”. Phạm Duy đă sống sâu với những vui, buồn, sướng, khổ, nhục, vinh... của bao kiếp con người hằn trên đất Việt Nam. Nhạc Phạm Duy có buồn nhưng chưa bao giờ tuyệt vọng. Ông tự hào về giống ṇi, truyền thống lịch sử, đất nước quê hương ḿnh. T́nh yêu và niềm tự hào ấy trở thành giai điệu thiết tha, h́nh tượng âm nhạc đẹp tươi, khỏe khoắn: “Tôi yêu đất nước tôi, nằm phơi phới bên bờ biển xanh/ Ruộng đồng vun sóng ra Thái B́nh/ Nh́n trùng dương hát câu no lành” (T́nh ca); “Mẹ Việt Nam cho quê hương muối trắng/ Thêm thơm mâm cơm mặn nồng/Mẹ c̣n cho con/ Luôn luôn tôm to, cá lớn tươi ngon đầy thuyền” (Mẹ trùng dương)...
Hát lên nỗi ḷng người dân Việt
Đặc biệt, đáng nói là hiếm có nhạc sĩ nào am hiểu, sống sâu trong hơi thở văn hóa dân tộc, nhất là văn hóa dân gian như Phạm Duy. Dù khai thác những khía cạnh nội dung bất ngờ, mới mẻ đến đâu nhạc Phạm Duy vẫn luôn luôn gần gũi, hát lên nỗi ḷng người dân Việt. Ngày xưa Tản Đà ao ước sao cho thơ ḿnh có ngày được những người lao động, những người b́nh dân cày cuốc, ruộng vườn ngâm ngợi. Ngày nay, Phạm Duy cũng vậy. Những tâm hồn nghệ sĩ lớn luôn hướng về Nhân dân ḿnh, dân tộc ḿnh. Phạm Duy đă có được cái diễm phúc mà Tản Đà ao ước. Tác phẩm âm nhạc Phạm Duy đă được hát, được biểu diễn khắp Việt Nam.
Thấm đẫm từng sự kiện, từng trang sử dân tộc, Phạm Duy có được những ca khúc lừng lẫy như: T́nh ca, Con đường cái quan, Nước non ngàn dặm ra đi... Nhưng hồn dân tộc không chỉ nằm trong những sáng tác viết về đề tài lịch sử dân tộc. Hồn dân tộc c̣n nằm chính trong cách cảm, cách nghĩ, trong hơi thở thanh âm... của từng nhịp thức, h́nh tượng, giai điệu, ca từ... ở hầu hết sáng tác của Phạm Duy. Khám phá vẻ đẹp và giá trị âm nhạc Phạm Duy ở khía cạnh nội dung này đ̣i hỏi nhiều hơn nữa những công tŕnh nghiên cứu toàn diện, dài hơi. Mong sao có nhiều công tŕnh như thế từ các nhà nghiên cứu, từ các hội thảo khoa học trong tương lai về âm nhạc Phạm Duy.
Lắng kỹ những ca khúc như Khối t́nh Trương Chi, Hẹn ḥ, Bà mẹ quê, Về miền Trung, Bà mẹ Gio Linh..., người nghe thấm thía những t́nh cảm yêu thương, đau buồn, tủi hận... nhưng đồng thời nghe ra được sức sống, sức quật khởi bên trong của con người Việt Nam suốt trường kỳ tranh đấu. Điệu hồn Việt Nam truyền thống từ trong cổ tích, ca dao... đi vào âm nhạc Phạm Duy trở nên tươi mới mà vẫn giữ được vẻ đẹp hồn nhiên nguồn cội thuở nào. Ca khúc Chú cuội - nhạc phẩm mà tác giả cho là nhẹ nhàng nhất trong hơn ngh́n bài hát của ông là một sự xử lư, hóa giải quá tài t́nh, điêu luyện giữa sự kết hợp chất liệu dân gian với yếu tố trữ t́nh hiện đại. Cái mộc mạc, đơn sơ, dí dỏm của câu chuyện dân gian quen thuộc đă được nâng lên thành một điệu hát trữ t́nh sáng trong, bay bổng... H́nh tượng âm thanh trung tâm trong ca khúc này là ánh trăng vàng đă rung lên biết bao bồi hồi, xao xuyến...
Với tâm hồn nghệ sĩ tài hoa, lăng mạn, say mê văn học, hiểu và yêu tiếng nói dân tộc - Phạm Duy là người có tài đặt lời cho bài hát của ḿnh. Lời trong bài hát của Phạm Duy hầu hết là những ca từ đẹp cái đẹp nhuần nhị, mượt mà, uyển chuyển... của tiếng Việt bao đời nay. Nhưng chính việc say mê thơ ca dân tộc đă khơi nguồn cho sự ra đời mảng bài hát phổ thơ độc đáo vô song của ông. Phổ thơ, Phạm Duy không làm sai hồn, lệch ư bài thơ. Bàn tay âm nhạc thần diệu của Phạm Duy đă nâng đôi cánh thơ ca của các nhà thi sĩ bay cao, lan tỏa ra xa, mở thêm cho thi phẩm của họ những đời sống mới. Biết bao t́nh hay, ư đẹp của tâm hồn Việt Nam được Phạm Duy diễn tả qua mảng sáng tác này. Thơ Mới lăng mạn của Thế Lữ, Xuân Diệu, Lưu Trọng Lư...; thơ Minh Đức Hoài Trinh, Phạm Thiên Thư, Nguyễn Tất Nhiên... qua “kỹ thuật” âm nhạc của Phạm Duy đă trở nên những “tinh hoa” nghệ thuật lung linh, cuốn hút tâm hồn người nghe suốt bao thế hệ.
Là con “nhà ṇi”(thứ nam của nhà văn Phạm Duy Tốn), Phạm Duy sinh ra, lớn lên trong cái nôi văn hóa Thăng Long, với thời đại bừng nở giao lưu văn hóa Pháp - Việt, đọc Thơ mới, đọc văn chương Tự lực văn đoàn, sống không khí thời kỳ đầu tân nhạc Việt Nam... Rơ ràng, ông có những những ưu thế lớn để sáng tác âm nhạc trữ t́nh. Nhưng, nếu thiếu đi một ư thức quyết liệt về thiên chức người nghệ sĩ, thiếu sự tự nuôi dưỡng tâm hồn bằng ḍng sữa ngọt của truyền thống văn hóa dân tộc cũng như thiếu đi ư thức tự tôn ṇi giống th́ chắc chắn chúng ta không có được một Phạm Duy như ngày hôm nay.
Kỷ niệm 100 năm ngày sinh Phạm Duy - đại thụ của nền âm nhạc dân tộc, chúng ta có thêm dịp hiểu ông hơn, biết ơn ông hơn, ngưỡng mộ ông hơn và thêm một lần vinh danh ông. Vinh danh Phạm Duy là vinh danh tâm hồn Việt Nam. Vinh danh Phạm Duy là vinh danh sức sống Việt Nam.
Box: Gần một thế kỷ gắn bó với đời sống Nhân dân, lắng sâu hồn dân tộc, ḥa nhịp cùng thời đại, sáng tạo ra cả một thế giới âm nhạc vô cùng độc đáo và phong phú - Phạm Duy đă yêu đất nước, giống ṇi, yêu dân tộc Việt Nam hơn ai hết theo cách của một nhà nghệ sĩ.