trungthuc
10-30-2021, 21:37
Xă hội ngày nay tràn ngập thông tin với đủ loại từ báo chí, tạp chí cho đến các tập san, các bài phê b́nh và b́nh luận, các nghiên cứu khoa học và tiểu luận cho đến sách. Báo chí hiện nay hẳn nhiên là một kênh thông tin quan trọng mà hầu hết mọi người vẫn thường xuyên theo dơi. Tuy vậy, báo chí cũng có 2 loại thông tin căn bản: những bài phóng sự điều tra và những tin tức thuần túy.
https://blogger.googleuserco ntent.com/img/a/AVvXsEhHuFlPM55a6qhE rv3Dh83VPcYuogtWoBfw ld30q5g8uDolMAdHycLy eGTb9sgqjUksqmGXhii8 FmZ0MqJElxn828lgD3QR O7cBFGH8CjmrZ3gYoXmd fttp1VuXA8s1413tKzO6 PyT9HL3BJ4X0ODqSv_di UWxF5gtoy3-ZOsqEMtnzKBYIPQt9qPj Vew=w640-h320
(Minh họa)
Bài viết này để cập đến tác hại của tin tức như một bộ phận nhỏ của thông tin nhưng chiếm đa số sự chú ư của người dân.
Trong vài thập kỷ qua, những người có cuộc sống khá giả trong xă hội phương Tây đă bắt đầu nhận ra sự nguy hại của việc tiêu thụ thực phẩm bừa băi: chúng gây ra các bệnh béo ph́, tiểu đường… Riêng ở Mỹ, hơn 1/3 dân số mắc bệnh béo ph́. Nó đă trở thành vấn nạn nhức nhối với những người dân không chỉ ở Mỹ mà c̣n ở các nước phát triển nói chung. Họ đă bắt đầu khắt khe hơn với vấn đề thực phẩm và cố gắng thay đổi chế độ ăn uống của ḿnh: quan tâm xem hàng ngày ḿnh ăn ǵ, loại thức ăn đó chứa nhiều đường không, chứa bao nhiêu kcal…
Ở một khía cạnh khác, chúng ta cũng đang sống ở trong thời kỳ quá dư thừa về thông tin, nhưng hầu hết chúng ta chưa hiểu về hậu quả của việc dư thừa đó với tâm trí của ḿnh. Thực sự th́ ảnh hưởng của tin tức đối với cách suy nghĩ cũng tương đồng với ảnh hưởng của chất đường đối với cơ thể. Chúng đều dễ “tiêu hóa”.
Giới truyền thông cho chúng ta ăn từng mẩu “tin tức có bọc đường” nho nhỏ, chẳng gây ra ảnh hưởng nguy hại ǵ nhăn tiền để chúng ta có thể tức khắc nhận ra liền, và chúng ta dễ dàng phớt lờ và tiếp tục "nuốt" chúng. Tiêu hóa từng mẩu nhỏ một, chúng ta sẽ chẳng có cảm giác chán ăn hay bị bội thực.
Điều đó khác xa với việc đọc những cuốn sách hoặc các bài viết dài trên tạp chí, nơi chứa hàm lượng thông tin đậm đặc. Chúng ta có thể "tiêu thụ" một số lượng vô hạn của các mẩu tin vắn, và đó giống như là những "viên kẹo dành cho trí năo". Hôm nay, chúng ta đă đạt đến kết quả tương đồng với cái chúng ta đă đến cách đây 20 năm trong lĩnh vực thực phẩm. Chúng ta bắt đầu nhận ra rằng tiêu thụ thông tin không đúng cách có thể gây ra độc hại như thế nào.
Tin tức gây lệch lạc
Lấy ví dụ sự kiện sau đây. Một chiếc xe lái qua một cây cầu, và cây cầu sập. Giới truyền thông tập trung vào điều ǵ? Xe. Người trong xe. Nơi ông ta đến. Nơi ông dự định đi .Trải nghiệm ông đă phải trải qua trong vụ tai nạn (nếu c̣n sống). Nhưng tất cả loại tin này chẳng đáng để chúng ta phải bận tâm nhiều. Thế th́ cái ǵ đáng để bận tâm? Đó là "tại sao cây cầu sập", đó mới chính là mối nguy hiểm tiềm tàng, có thể đang ẩn nấp trong các cây cầu khác nữa. Chiếc xe ấy hào nhoáng, nó gây ấn tượng cảm xúc mạnh, và nhân vật chính là một con người chứ không phải một vật vô tri khác. Thế nhưng điều quan trọng nhất đó chính là việc khai thác khía cạnh đó để đưa tin nhàm và tốn ít chi phí hơn nhiều so với việc đi phân tích về các cây cầu và các nguy cơ tiềm ẩn.
Tin tức làm chúng ta bị lệch lạc hoàn toàn trong việc đánh giá cái ǵ là nguy hại và cái ǵ th́ không. Chủ nghĩa khủng bố bị phóng đại thái quá. Stress do làm việc quá sức th́ bị xem nhẹ. Ảnh hưởng của sự sụp đổ của các ngân hàng lớn th́ bị thổi phồng. Trách nhiệm của những nhà dự báo kinh tế th́ chẳng hề được nhắc đến. Người ta xem trọng phi hành gia quá mức. C̣n y tá th́ bị đánh giá thấp. Danh sách cứ tiếp diễn măi như vậy. Bạn có nghĩ ra trong những tin tức mà giới truyền thông Việt Nam khai thác và mổ xẻ thời gian gần đây, cái ǵ bị thổi phồng quá mức mà những thông tin quan trọng khác bị phớt lờ không? Cứu nạn máy bay Malaysia gặp nạn? Vụ Huyền Chíp? Hôi của?
Chúng ta thường thiếu sự lư trí, sự b́nh tâm và dễ dàng bị giới truyền thông dắt mũi. Chứng kiến trực tiếp một vụ tai nạn máy bay trên truyền h́nh sẽ thay đổi thái độ của bạn đối với chính rủi ro đó, bất kể một thực tế đă được chứng ḿnh rằng xác suất thực sự của việc rơi máy bay là cực nhỏ, và nó là phương tiện giao thông an toàn hơn xe hơi, tàu hỏa rất nhiều. Nếu bạn đang nghĩ rằng ư tưởng tin tức có thể ảnh hưởng đến lối suy nghĩ và thái độ của ḿnh th́ thật là buồn cười, rằng ḿnh hoàn toàn có thể đọc nó mà không bị tác động đến hay làm cho ḿnh bị lệch lạc đi th́ bạn đă lầm to. Những ông chủ ngân hàng và các nhà kinh tế học, những người mà đáng lư quyết định của họ phải dựa trên lư trí và các bằng chứng thực tế thay v́ xu hướng của đám đông hay sự nhảy nhót nhất thời của giá cả đă cho thấy rằng con người hành động dựa trên cảm tính nhiều thế nào và ít dùng đến lư trí ra sao.
Aristotle từng nói rằng để cho tâm trí có thể ngắm nghía, thưởng ngoạn một ư kiến, một quan điểm mà không phải chấp nhận, không phải tin vào nó, sẽ đ̣i hỏi một sự giáo dục rất lớn. Vậy nếu bạn không có khả năng nh́n được cái tổng thể, đa chiều ở một sự kiện mà ḿnh chưa hiểu thực sự rơ và không muốn để truyền thông dắt mũi, bạn sẽ phải làm ǵ?
Giải pháp đơn giản nhất đó chính là cắt bỏ hoàn toàn khỏi việc tiêu thụ tin tức loại này.
Tin tức ít có giá trị
Trong số 10 ngàn tin tức bạn đă đọc trong ṿng 12 tháng trở lại đây, hăy thử kể tên điều ǵ đă thực sự giúp bạn có suy nghĩ tốt hơn, ra quyết định đúng đắn hơn khiến cho cuộc sống của bạn tốt hơn, sự nghiệp của bạn được nâng cao hơn? “Có đọc c̣n hơn không” là một sự lừa mị to lớn. Nếu bạn là một người thực tế, hăy để kết quả ngoài cuộc sống là câu trả lời chính xác nhất, chứ đừng là một kiểu suy nghĩ chứa đầy cảm tính và phổ biến sau đây: “Đọc báo không có lợi ở mặt này th́ có lợi ở mặt khác, chưa phải bây giờ th́ là sau này”. Như đă nói, con người không có nhiều lư trí như người ta thường nghĩ, và thực sự ít người có thể giỏi trong kiểu suy nghĩ được-mất đó. Phần lớn bạn sẽ rơi vào nhóm những người bị mất nhiều hơn là được.
Nhiều người càng gặp nhiều khó khăn hơn trong việc t́m ra cái ǵ thực sự phù hợp cho bản thân ḿnh, hay cao hơn là kiểu suy nghĩ của ḿnh có c̣n phù hợp với xă hội ngày nay, với thời đại hiện giờ nữa hay không?
Các tập đoàn truyền thông đưa cho bạn một giải pháp giản đơn cho câu hỏi đó: càng cập nhật những thông tin mới nhất, hiểu biết mới nhất về thế giới sẽ tạo cho bạn một lợi thế cạnh tranh to lớn so với người khác. Thế nhưng thực sự th́ điều ǵ phù hợp với con người bạn mới giúp bạn đi đúng hướng, những điều mới nhất nhưng khiến cho bạn đi lệch khỏi bản chất của bạn, chỉ khiến cho bạn tốn thêm thời gian vô ích. Tin tức nếu không phù hợp chỉ làm tăng thêm tính bất lợi cho bạn mà thôi. Càng ít tiêu thụ chúng càng tốt cho bạn hơn.
Họ nói rằng nên đọc báo. Họ nói rằng nó sẽ khiến tôi tốt hơn.
https://blogger.googleuserco ntent.com/img/a/AVvXsEhHrGrNJ1UmzK5w XwbwjVMHUY1psYa5dJKw TWtxITw4Nq0rNviCUWMM-6E2G6lnvyO8RrmmRCAEW COY_RHwjuLEKY5SRJi4w UNT9cMZvEH6DO84sCEzo x0ckK-1ZqO-cDqfBAG9GBIlyRh4MRd9 CCBHLaZyi8gffu3RhH8D IPC9VozpfpZKh5NcHnfE 5A=w640-h492
Tin tức không cho bạn biết được điều ǵ đang thực sự diễn ra
Các mẩu tin là những cái bong bóng nhỏ nổ trên bề mặt chứ không cho bạn biết được điều ǵ đang tạo ra những bong bóng kia ở sâu bên dưới những ǵ bạn có thể nh́n thấy. Thu thập những mẩu dữ kiện đó có thể giúp bạn hiểu cách thế giới vận hành? Đáng buồn là không phải vậy. Những điều đang vận hành thế giới hay làm thay đổi thế giới này là những trào lưu, là những vận động ở dạng ngầm ẩn mà các nhà báo khó mà có thể phát hiện ra được.
Hăy nghĩ về những phát minh đă làm thay đổi thế giới. Trước khi chúng trở thành sự thật, trở thành một thế lực khiến cho giới truyền thông quan tâm đến là cả một thời kỳ dài tích lũy, nghiên cứu và phát triển trong âm thầm. Bill Gates bắt đầu được báo chí để mắt khi ông ở tuổi 30, nhưng thực sự ông đă bắt đầu lập tŕnh từ khi ông 13 tuổi. Nói cách khác một tài năng được thành h́nh trong lặng lẽ trong hai chục năm. Sẽ phải đ̣i hỏi một năng lực siêu phàm th́ các nhà báo mới có thể phát hiện ra được những tài năng, những trào lưu đột phá đang âm thầm phát triển chung quanh họ. Thêm nữa, đó cũng chẳng phải là công việc mà nhà báo được trả lương phải làm. Báo chí và tin tức sẽ chỉ cho bạn biết thêm thông tin về những ai đă nổi tiếng, đă thành công mà thôi.
Bạn càng tiêu hóa nhiều mẩu tin tức vụn vặt kiểu đó, bạn càng có ít hiểu biết về bức tranh toàn cảnh của vấn đề. Nếu như có nhiều thông tin hơn sẽ dẫn đến thành công cao hơn trong cuộc sống th́ chắc hẳn những nhà báo, những học giả hay những người giao dịch chứng khoán hay những người đọc tin tức nhiều nói chung sẽ là những người giàu có và quyền lực nhất trong xă hội. Thực tế th́ khác xa như vậy.
Tin tức độc hại đối với cơ thể của bạn.
Nó liên tục kích hoạt hệ viền (limbic system) thuộc năo bộ người. Những câu chuyện đáng sợ thúc đẩy việc phát tán của các ḍng của glucocorticoid (cortisol). Điều này làm nhiễu loạn hệ thống miễn dịch của bạn và ức chế sự phát tán của các hormone tăng trưởng. Nói cách khác, cơ thể sẽ gặp phải t́nh trạng căng thẳng tâm lư măn tính (chronic stress). Các mức độ glucocorticoid cao khiến cho vấn đề tiêu hóa bị trục trặc, xương và tóc gặp trục trặc trong khả năng phát triển và t́nh trạng mẫn cảm với bệnh truyền nhiễm. Các tác dụng phụ có thể bao gồm sự sợ hăi, hung hăng, và thiếu nhạy cảm.
Tin tức làm tăng nhận thức lỗi.
Tin tức nuôi dưỡng mầm mống của một loại lỗi nhận thức phổ biến: sự củng cố thành kiến (confirmation bias). Nói như tỷ phú Warren Buffett: “Những ǵ con người làm tốt nhất là giải thích tất cả các thông tin mới làm sao cho các kết luận trước đó của họ vẫn chính xác”. Tin tức chỉ liên tục khiến cho bạn tin thêm vào những ǵ bạn đă biết trước đó. Điều đó khiến cho bạn trở nên tự tin thái quá, chấp nhận những rủi ro ngu ngốc và đánh giá sai lệch các cơ hội.
Hiện nay trên báo chí đầy rẫy những suy luận, gán ghép hết sức chủ quan và sai lệch. Nó đôi khi c̣n được ngụy trang bằng những gợi ư nho nhỏ, bạn nên suy nghĩ thế này, nên suy luận thế kia.
Các bạn có quen thuộc với những câu chữ suy luận dạng “Công ty phá sản v́ X…” “Thế giới được thay đổi bởi Y…” trong khi hoàn toàn thiếu những chứng cứ để thuyết phục. Người ta đă thực sự chán ngấy khi đọc những bài báo đưa tin về 1 sự kiện diễn ra ngắn ngủn đi kèm với 1 nhận định đầy chủ quan và nguy hiểm ở cuối bài rồi. Các bạn chắc hẳn cũng chẳng xa lạ ǵ với điều kể trên, vậy tại sao vẫn tiếp tay cho chúng bằng việc tiếp tục đọc những tin tức kiểu đó, những tờ báo kiểu đó?
Tin tức ức chế lối suy nghĩ
Suy nghĩ đ̣i hỏi sự tập trung. Muốn tập trung được bạn cần thời gian không bị gián đoạn. Tin tức được thiết kế đặc biệt để gây sao lăng, cản trở việc suy nghĩ của bạn. Tin tức làm cho tư tưởng của chúng ta trở nên nông cạn.
Nhưng tin tức c̣n làm tồi tệ hơn cho khả năng ghi nhớ của bạn. Có hai loại bộ nhớ: ngắn hạn và dài hạn. Khả năng của bộ nhớ dài hạn (long-range memory) là gần như vô hạn, nhưng bộ nhớ ngắn hạn (working memory) có giới hạn rất nhỏ. Đường đi từ trí nhớ ngắn hạn đến trí nhớ dài hạn là một nút thắt cổ chai của quá tŕnh suy nghĩ, nhưng bất cứ điều ǵ bạn muốn hiểu và ghi nhớ đều phải đi qua quá tŕnh này. Bởi v́ tin tức nhồi vào trí nhớ ngắn hạn quá nhiều thông tin, khiến cho nó trở nên quá tải, chúng ta sẽ chẳng nhớ và hiểu nổi thông tin nào một cách đầy đủ và tường tận. Tin tức trực tuyến thậm chí c̣n tệ hơn. Trong một nghiên cứu năm 2001, hai học giả người Canada cho thấy khả năng hiểu biết bị giảm sút khi số lượng các siêu liên kết (hyperlink) trong một tài liệu tăng lên. Tại sao vậy? Bởi v́ bất cứ khi nào một liên kết xuất hiện, bộ năo của bạn phải chia sẻ một ít trí tuệ của ḿnh để phán đoán xem có nên click hay không. Nói cách khác, báo chí và tin tức là một hệ thống được tạo nên với mục đích làm phân mảnh và rời rạc sự tập trung cũng như cách suy nghĩ của bạn: Đọc mỗi thứ một tí, chỗ này một ít, chỗ kia một tẹo.
Tin tức làm thay đổi cấu trúc bộ năo
Khi đă theo dơi một chủ đề nào đó, chúng ta sẽ có xu hướng t́m đọc và cập nhật những diễn biến mới của câu chuyện đó. H́nh ảnh một người đăng một post lên Facebook và refresh liên tục để xem có ai like hay b́nh luận ǵ không có quen thuộc với bạn không? Cảm giác chờ đợi thứ đó ǵ đó mới kiểu vậy không khác ǵ mấy cái cảm giác khi chúng ta nghiện thứ ǵ đó: thuốc lá, rượu, cờ bạc, ma túy…
Trước kia giới khoa học nghĩ rằng cấu trúc vật lư của bộ năo từ lúc trưởng thành cho tới lúc chết là không thay đổi, tuy nhiên điều này đă được khẳng định là không đúng. Bộ năo người, kể cả những người trưởng thành đều rất mềm dẻo và dễ bị thay đổi. Nơron liên tục cắt đứt các kết nối cũ để h́nh thành nên các kết nối với nơron mới và cấu trúc vật lư của bộ năo cũng như thói quen suy nghĩ của chúng ta sẽ thay đổi theo. Càng nghiện thứ ǵ, thứ đó lại càng trở thành thói quen ưa thích, cách suy nghĩ ưa thích của chúng ta. Ngày nay một vấn nạn dễ thấy đó là khả năng mất tập trung và khó tiêu hóa nổi những bài viết dài. Chỉ sau 5-10 phút đọc là chúng ta không thể tập trung để đọc tiếp được nữa, trong số đó có cả những người trước kia đă từng là độc giả trung thành của những quyển sách dày. Cấu trúc bộ năo của họ đơn giản là đă bị thay đổi v́ thói quen đọc báo.
https://blogger.googleuserco ntent.com/img/a/AVvXsEjJGd8FyljGsjJR wNnKbaJN9q5YzHRktesV UNUBpbVTTkAct9uPZ7Nn DXWdf2ownkL4PonckWS0 fX6sFNrjYLPnmSi-_oYY3ExXX8kZDTv0H0f6 jgH4ZpP78QO3DREDJ9uT nY0KITY1Fw6sW9gBagzI 3sRWJol5K0kzD2myyUTf r4FZ5-KH2GCA2Ob_vg=w640-h384
Tin tức làm mất thời gian vô ích
Nếu bạn đọc báo 15 phút mỗi buổi sáng, bạn sẽ lại tiếp tục t́m kiếm những tờ báo trong 15 phút buổi trưa, và chốc chốc mỗi 5 phút bạn lại thấy ḿnh lên các tờ báo để t́m kiếm những thông tin mới. Cuối cùng bạn mất cả đống thời gian để t́m xem có ǵ mới hơn trên các tờ báo nữa hay không.
Thời đại ngày nay, thông tin không c̣n là một thứ thiếu thốn nữa, nhưng sự tập trung th́ có. Thông tin là vô hạn, nhưng thời gian của bạn th́ luôn luôn là hữu hạn. Bạn sẽ chẳng bao giờ tiêu tốn một cách vô trách nhiệm với những thứ quan trọng khác như tiền bạc, sức khỏe hay danh tiếng của ḿnh. Vậy tại sao lại hành xử thiếu trách nhiệm như vậy với thời gian và tâm trí đến vậy?
Tin tức giết chết sự sáng tạo.
Cuối cùng, những điều chúng ta đă biết sẽ hạn chế sự sáng tạo của chúng ta. Đây là một lư do khiến cho các nhà toán học, nhà văn, nhà soạn nhạc và doanh nhân thường tạo ra các tác phẩm sáng tạo nhất của họ khi c̣n trẻ. Bộ năo của họ được hưởng một không gian rộng răi và không bị chiếm chật ních bởi những thứ vô bổ, điều chẳng giúp ích ǵ trong việc kích thích họ sản xuất những ư tưởng mới lạ. Không biết một tâm trí thật sự sáng tạo nào như nhà văn, nhà soạn nhạc, nhà toán học, bác sĩ, nhà khoa học, nhạc sĩ, nhà thiết kế, kiến trúc sư hoặc họa sĩ mà lại là một người chỉ nghiện tin tức. Mặt khác, có một loạt các tâm trí độc ác không sáng tạo, những người tiêu thụ tin tức như thuốc phiện. Nếu bạn muốn đưa ra các giải pháp cũ, hăy đọc tin tức. Nếu bạn đang t́m kiếm những giải pháp mới, đừng đọc.
Xă hội cần báo chí, nhưng theo một cách khác. Báo chí làm công việc điều tra luôn luôn là cần thiết, để phơi bày những sự thật được che dấu mà chúng ta chưa được biết. Nó cũng đưa cho chúng ta biết về các chính sách mà các tổ chức, định chế quan trọng của xă hội đang thực thi. Nhưng các mẩu tin ngắn sẽ chẳng có giá trị ǵ. Các bài phân tích dài và các cuốn sách chi tiết là đủ cho chúng ta và một xă hội dân chủ có thể vận hành tốt.
(Theo BOOKHUNTERCLUB)
Link tham khảo:
https://www.theguardian.com/media/2013/apr/12/news-is-bad-rolf-dobelli
https://blogger.googleuserco ntent.com/img/a/AVvXsEhHuFlPM55a6qhE rv3Dh83VPcYuogtWoBfw ld30q5g8uDolMAdHycLy eGTb9sgqjUksqmGXhii8 FmZ0MqJElxn828lgD3QR O7cBFGH8CjmrZ3gYoXmd fttp1VuXA8s1413tKzO6 PyT9HL3BJ4X0ODqSv_di UWxF5gtoy3-ZOsqEMtnzKBYIPQt9qPj Vew=w640-h320
(Minh họa)
Bài viết này để cập đến tác hại của tin tức như một bộ phận nhỏ của thông tin nhưng chiếm đa số sự chú ư của người dân.
Trong vài thập kỷ qua, những người có cuộc sống khá giả trong xă hội phương Tây đă bắt đầu nhận ra sự nguy hại của việc tiêu thụ thực phẩm bừa băi: chúng gây ra các bệnh béo ph́, tiểu đường… Riêng ở Mỹ, hơn 1/3 dân số mắc bệnh béo ph́. Nó đă trở thành vấn nạn nhức nhối với những người dân không chỉ ở Mỹ mà c̣n ở các nước phát triển nói chung. Họ đă bắt đầu khắt khe hơn với vấn đề thực phẩm và cố gắng thay đổi chế độ ăn uống của ḿnh: quan tâm xem hàng ngày ḿnh ăn ǵ, loại thức ăn đó chứa nhiều đường không, chứa bao nhiêu kcal…
Ở một khía cạnh khác, chúng ta cũng đang sống ở trong thời kỳ quá dư thừa về thông tin, nhưng hầu hết chúng ta chưa hiểu về hậu quả của việc dư thừa đó với tâm trí của ḿnh. Thực sự th́ ảnh hưởng của tin tức đối với cách suy nghĩ cũng tương đồng với ảnh hưởng của chất đường đối với cơ thể. Chúng đều dễ “tiêu hóa”.
Giới truyền thông cho chúng ta ăn từng mẩu “tin tức có bọc đường” nho nhỏ, chẳng gây ra ảnh hưởng nguy hại ǵ nhăn tiền để chúng ta có thể tức khắc nhận ra liền, và chúng ta dễ dàng phớt lờ và tiếp tục "nuốt" chúng. Tiêu hóa từng mẩu nhỏ một, chúng ta sẽ chẳng có cảm giác chán ăn hay bị bội thực.
Điều đó khác xa với việc đọc những cuốn sách hoặc các bài viết dài trên tạp chí, nơi chứa hàm lượng thông tin đậm đặc. Chúng ta có thể "tiêu thụ" một số lượng vô hạn của các mẩu tin vắn, và đó giống như là những "viên kẹo dành cho trí năo". Hôm nay, chúng ta đă đạt đến kết quả tương đồng với cái chúng ta đă đến cách đây 20 năm trong lĩnh vực thực phẩm. Chúng ta bắt đầu nhận ra rằng tiêu thụ thông tin không đúng cách có thể gây ra độc hại như thế nào.
Tin tức gây lệch lạc
Lấy ví dụ sự kiện sau đây. Một chiếc xe lái qua một cây cầu, và cây cầu sập. Giới truyền thông tập trung vào điều ǵ? Xe. Người trong xe. Nơi ông ta đến. Nơi ông dự định đi .Trải nghiệm ông đă phải trải qua trong vụ tai nạn (nếu c̣n sống). Nhưng tất cả loại tin này chẳng đáng để chúng ta phải bận tâm nhiều. Thế th́ cái ǵ đáng để bận tâm? Đó là "tại sao cây cầu sập", đó mới chính là mối nguy hiểm tiềm tàng, có thể đang ẩn nấp trong các cây cầu khác nữa. Chiếc xe ấy hào nhoáng, nó gây ấn tượng cảm xúc mạnh, và nhân vật chính là một con người chứ không phải một vật vô tri khác. Thế nhưng điều quan trọng nhất đó chính là việc khai thác khía cạnh đó để đưa tin nhàm và tốn ít chi phí hơn nhiều so với việc đi phân tích về các cây cầu và các nguy cơ tiềm ẩn.
Tin tức làm chúng ta bị lệch lạc hoàn toàn trong việc đánh giá cái ǵ là nguy hại và cái ǵ th́ không. Chủ nghĩa khủng bố bị phóng đại thái quá. Stress do làm việc quá sức th́ bị xem nhẹ. Ảnh hưởng của sự sụp đổ của các ngân hàng lớn th́ bị thổi phồng. Trách nhiệm của những nhà dự báo kinh tế th́ chẳng hề được nhắc đến. Người ta xem trọng phi hành gia quá mức. C̣n y tá th́ bị đánh giá thấp. Danh sách cứ tiếp diễn măi như vậy. Bạn có nghĩ ra trong những tin tức mà giới truyền thông Việt Nam khai thác và mổ xẻ thời gian gần đây, cái ǵ bị thổi phồng quá mức mà những thông tin quan trọng khác bị phớt lờ không? Cứu nạn máy bay Malaysia gặp nạn? Vụ Huyền Chíp? Hôi của?
Chúng ta thường thiếu sự lư trí, sự b́nh tâm và dễ dàng bị giới truyền thông dắt mũi. Chứng kiến trực tiếp một vụ tai nạn máy bay trên truyền h́nh sẽ thay đổi thái độ của bạn đối với chính rủi ro đó, bất kể một thực tế đă được chứng ḿnh rằng xác suất thực sự của việc rơi máy bay là cực nhỏ, và nó là phương tiện giao thông an toàn hơn xe hơi, tàu hỏa rất nhiều. Nếu bạn đang nghĩ rằng ư tưởng tin tức có thể ảnh hưởng đến lối suy nghĩ và thái độ của ḿnh th́ thật là buồn cười, rằng ḿnh hoàn toàn có thể đọc nó mà không bị tác động đến hay làm cho ḿnh bị lệch lạc đi th́ bạn đă lầm to. Những ông chủ ngân hàng và các nhà kinh tế học, những người mà đáng lư quyết định của họ phải dựa trên lư trí và các bằng chứng thực tế thay v́ xu hướng của đám đông hay sự nhảy nhót nhất thời của giá cả đă cho thấy rằng con người hành động dựa trên cảm tính nhiều thế nào và ít dùng đến lư trí ra sao.
Aristotle từng nói rằng để cho tâm trí có thể ngắm nghía, thưởng ngoạn một ư kiến, một quan điểm mà không phải chấp nhận, không phải tin vào nó, sẽ đ̣i hỏi một sự giáo dục rất lớn. Vậy nếu bạn không có khả năng nh́n được cái tổng thể, đa chiều ở một sự kiện mà ḿnh chưa hiểu thực sự rơ và không muốn để truyền thông dắt mũi, bạn sẽ phải làm ǵ?
Giải pháp đơn giản nhất đó chính là cắt bỏ hoàn toàn khỏi việc tiêu thụ tin tức loại này.
Tin tức ít có giá trị
Trong số 10 ngàn tin tức bạn đă đọc trong ṿng 12 tháng trở lại đây, hăy thử kể tên điều ǵ đă thực sự giúp bạn có suy nghĩ tốt hơn, ra quyết định đúng đắn hơn khiến cho cuộc sống của bạn tốt hơn, sự nghiệp của bạn được nâng cao hơn? “Có đọc c̣n hơn không” là một sự lừa mị to lớn. Nếu bạn là một người thực tế, hăy để kết quả ngoài cuộc sống là câu trả lời chính xác nhất, chứ đừng là một kiểu suy nghĩ chứa đầy cảm tính và phổ biến sau đây: “Đọc báo không có lợi ở mặt này th́ có lợi ở mặt khác, chưa phải bây giờ th́ là sau này”. Như đă nói, con người không có nhiều lư trí như người ta thường nghĩ, và thực sự ít người có thể giỏi trong kiểu suy nghĩ được-mất đó. Phần lớn bạn sẽ rơi vào nhóm những người bị mất nhiều hơn là được.
Nhiều người càng gặp nhiều khó khăn hơn trong việc t́m ra cái ǵ thực sự phù hợp cho bản thân ḿnh, hay cao hơn là kiểu suy nghĩ của ḿnh có c̣n phù hợp với xă hội ngày nay, với thời đại hiện giờ nữa hay không?
Các tập đoàn truyền thông đưa cho bạn một giải pháp giản đơn cho câu hỏi đó: càng cập nhật những thông tin mới nhất, hiểu biết mới nhất về thế giới sẽ tạo cho bạn một lợi thế cạnh tranh to lớn so với người khác. Thế nhưng thực sự th́ điều ǵ phù hợp với con người bạn mới giúp bạn đi đúng hướng, những điều mới nhất nhưng khiến cho bạn đi lệch khỏi bản chất của bạn, chỉ khiến cho bạn tốn thêm thời gian vô ích. Tin tức nếu không phù hợp chỉ làm tăng thêm tính bất lợi cho bạn mà thôi. Càng ít tiêu thụ chúng càng tốt cho bạn hơn.
Họ nói rằng nên đọc báo. Họ nói rằng nó sẽ khiến tôi tốt hơn.
https://blogger.googleuserco ntent.com/img/a/AVvXsEhHrGrNJ1UmzK5w XwbwjVMHUY1psYa5dJKw TWtxITw4Nq0rNviCUWMM-6E2G6lnvyO8RrmmRCAEW COY_RHwjuLEKY5SRJi4w UNT9cMZvEH6DO84sCEzo x0ckK-1ZqO-cDqfBAG9GBIlyRh4MRd9 CCBHLaZyi8gffu3RhH8D IPC9VozpfpZKh5NcHnfE 5A=w640-h492
Tin tức không cho bạn biết được điều ǵ đang thực sự diễn ra
Các mẩu tin là những cái bong bóng nhỏ nổ trên bề mặt chứ không cho bạn biết được điều ǵ đang tạo ra những bong bóng kia ở sâu bên dưới những ǵ bạn có thể nh́n thấy. Thu thập những mẩu dữ kiện đó có thể giúp bạn hiểu cách thế giới vận hành? Đáng buồn là không phải vậy. Những điều đang vận hành thế giới hay làm thay đổi thế giới này là những trào lưu, là những vận động ở dạng ngầm ẩn mà các nhà báo khó mà có thể phát hiện ra được.
Hăy nghĩ về những phát minh đă làm thay đổi thế giới. Trước khi chúng trở thành sự thật, trở thành một thế lực khiến cho giới truyền thông quan tâm đến là cả một thời kỳ dài tích lũy, nghiên cứu và phát triển trong âm thầm. Bill Gates bắt đầu được báo chí để mắt khi ông ở tuổi 30, nhưng thực sự ông đă bắt đầu lập tŕnh từ khi ông 13 tuổi. Nói cách khác một tài năng được thành h́nh trong lặng lẽ trong hai chục năm. Sẽ phải đ̣i hỏi một năng lực siêu phàm th́ các nhà báo mới có thể phát hiện ra được những tài năng, những trào lưu đột phá đang âm thầm phát triển chung quanh họ. Thêm nữa, đó cũng chẳng phải là công việc mà nhà báo được trả lương phải làm. Báo chí và tin tức sẽ chỉ cho bạn biết thêm thông tin về những ai đă nổi tiếng, đă thành công mà thôi.
Bạn càng tiêu hóa nhiều mẩu tin tức vụn vặt kiểu đó, bạn càng có ít hiểu biết về bức tranh toàn cảnh của vấn đề. Nếu như có nhiều thông tin hơn sẽ dẫn đến thành công cao hơn trong cuộc sống th́ chắc hẳn những nhà báo, những học giả hay những người giao dịch chứng khoán hay những người đọc tin tức nhiều nói chung sẽ là những người giàu có và quyền lực nhất trong xă hội. Thực tế th́ khác xa như vậy.
Tin tức độc hại đối với cơ thể của bạn.
Nó liên tục kích hoạt hệ viền (limbic system) thuộc năo bộ người. Những câu chuyện đáng sợ thúc đẩy việc phát tán của các ḍng của glucocorticoid (cortisol). Điều này làm nhiễu loạn hệ thống miễn dịch của bạn và ức chế sự phát tán của các hormone tăng trưởng. Nói cách khác, cơ thể sẽ gặp phải t́nh trạng căng thẳng tâm lư măn tính (chronic stress). Các mức độ glucocorticoid cao khiến cho vấn đề tiêu hóa bị trục trặc, xương và tóc gặp trục trặc trong khả năng phát triển và t́nh trạng mẫn cảm với bệnh truyền nhiễm. Các tác dụng phụ có thể bao gồm sự sợ hăi, hung hăng, và thiếu nhạy cảm.
Tin tức làm tăng nhận thức lỗi.
Tin tức nuôi dưỡng mầm mống của một loại lỗi nhận thức phổ biến: sự củng cố thành kiến (confirmation bias). Nói như tỷ phú Warren Buffett: “Những ǵ con người làm tốt nhất là giải thích tất cả các thông tin mới làm sao cho các kết luận trước đó của họ vẫn chính xác”. Tin tức chỉ liên tục khiến cho bạn tin thêm vào những ǵ bạn đă biết trước đó. Điều đó khiến cho bạn trở nên tự tin thái quá, chấp nhận những rủi ro ngu ngốc và đánh giá sai lệch các cơ hội.
Hiện nay trên báo chí đầy rẫy những suy luận, gán ghép hết sức chủ quan và sai lệch. Nó đôi khi c̣n được ngụy trang bằng những gợi ư nho nhỏ, bạn nên suy nghĩ thế này, nên suy luận thế kia.
Các bạn có quen thuộc với những câu chữ suy luận dạng “Công ty phá sản v́ X…” “Thế giới được thay đổi bởi Y…” trong khi hoàn toàn thiếu những chứng cứ để thuyết phục. Người ta đă thực sự chán ngấy khi đọc những bài báo đưa tin về 1 sự kiện diễn ra ngắn ngủn đi kèm với 1 nhận định đầy chủ quan và nguy hiểm ở cuối bài rồi. Các bạn chắc hẳn cũng chẳng xa lạ ǵ với điều kể trên, vậy tại sao vẫn tiếp tay cho chúng bằng việc tiếp tục đọc những tin tức kiểu đó, những tờ báo kiểu đó?
Tin tức ức chế lối suy nghĩ
Suy nghĩ đ̣i hỏi sự tập trung. Muốn tập trung được bạn cần thời gian không bị gián đoạn. Tin tức được thiết kế đặc biệt để gây sao lăng, cản trở việc suy nghĩ của bạn. Tin tức làm cho tư tưởng của chúng ta trở nên nông cạn.
Nhưng tin tức c̣n làm tồi tệ hơn cho khả năng ghi nhớ của bạn. Có hai loại bộ nhớ: ngắn hạn và dài hạn. Khả năng của bộ nhớ dài hạn (long-range memory) là gần như vô hạn, nhưng bộ nhớ ngắn hạn (working memory) có giới hạn rất nhỏ. Đường đi từ trí nhớ ngắn hạn đến trí nhớ dài hạn là một nút thắt cổ chai của quá tŕnh suy nghĩ, nhưng bất cứ điều ǵ bạn muốn hiểu và ghi nhớ đều phải đi qua quá tŕnh này. Bởi v́ tin tức nhồi vào trí nhớ ngắn hạn quá nhiều thông tin, khiến cho nó trở nên quá tải, chúng ta sẽ chẳng nhớ và hiểu nổi thông tin nào một cách đầy đủ và tường tận. Tin tức trực tuyến thậm chí c̣n tệ hơn. Trong một nghiên cứu năm 2001, hai học giả người Canada cho thấy khả năng hiểu biết bị giảm sút khi số lượng các siêu liên kết (hyperlink) trong một tài liệu tăng lên. Tại sao vậy? Bởi v́ bất cứ khi nào một liên kết xuất hiện, bộ năo của bạn phải chia sẻ một ít trí tuệ của ḿnh để phán đoán xem có nên click hay không. Nói cách khác, báo chí và tin tức là một hệ thống được tạo nên với mục đích làm phân mảnh và rời rạc sự tập trung cũng như cách suy nghĩ của bạn: Đọc mỗi thứ một tí, chỗ này một ít, chỗ kia một tẹo.
Tin tức làm thay đổi cấu trúc bộ năo
Khi đă theo dơi một chủ đề nào đó, chúng ta sẽ có xu hướng t́m đọc và cập nhật những diễn biến mới của câu chuyện đó. H́nh ảnh một người đăng một post lên Facebook và refresh liên tục để xem có ai like hay b́nh luận ǵ không có quen thuộc với bạn không? Cảm giác chờ đợi thứ đó ǵ đó mới kiểu vậy không khác ǵ mấy cái cảm giác khi chúng ta nghiện thứ ǵ đó: thuốc lá, rượu, cờ bạc, ma túy…
Trước kia giới khoa học nghĩ rằng cấu trúc vật lư của bộ năo từ lúc trưởng thành cho tới lúc chết là không thay đổi, tuy nhiên điều này đă được khẳng định là không đúng. Bộ năo người, kể cả những người trưởng thành đều rất mềm dẻo và dễ bị thay đổi. Nơron liên tục cắt đứt các kết nối cũ để h́nh thành nên các kết nối với nơron mới và cấu trúc vật lư của bộ năo cũng như thói quen suy nghĩ của chúng ta sẽ thay đổi theo. Càng nghiện thứ ǵ, thứ đó lại càng trở thành thói quen ưa thích, cách suy nghĩ ưa thích của chúng ta. Ngày nay một vấn nạn dễ thấy đó là khả năng mất tập trung và khó tiêu hóa nổi những bài viết dài. Chỉ sau 5-10 phút đọc là chúng ta không thể tập trung để đọc tiếp được nữa, trong số đó có cả những người trước kia đă từng là độc giả trung thành của những quyển sách dày. Cấu trúc bộ năo của họ đơn giản là đă bị thay đổi v́ thói quen đọc báo.
https://blogger.googleuserco ntent.com/img/a/AVvXsEjJGd8FyljGsjJR wNnKbaJN9q5YzHRktesV UNUBpbVTTkAct9uPZ7Nn DXWdf2ownkL4PonckWS0 fX6sFNrjYLPnmSi-_oYY3ExXX8kZDTv0H0f6 jgH4ZpP78QO3DREDJ9uT nY0KITY1Fw6sW9gBagzI 3sRWJol5K0kzD2myyUTf r4FZ5-KH2GCA2Ob_vg=w640-h384
Tin tức làm mất thời gian vô ích
Nếu bạn đọc báo 15 phút mỗi buổi sáng, bạn sẽ lại tiếp tục t́m kiếm những tờ báo trong 15 phút buổi trưa, và chốc chốc mỗi 5 phút bạn lại thấy ḿnh lên các tờ báo để t́m kiếm những thông tin mới. Cuối cùng bạn mất cả đống thời gian để t́m xem có ǵ mới hơn trên các tờ báo nữa hay không.
Thời đại ngày nay, thông tin không c̣n là một thứ thiếu thốn nữa, nhưng sự tập trung th́ có. Thông tin là vô hạn, nhưng thời gian của bạn th́ luôn luôn là hữu hạn. Bạn sẽ chẳng bao giờ tiêu tốn một cách vô trách nhiệm với những thứ quan trọng khác như tiền bạc, sức khỏe hay danh tiếng của ḿnh. Vậy tại sao lại hành xử thiếu trách nhiệm như vậy với thời gian và tâm trí đến vậy?
Tin tức giết chết sự sáng tạo.
Cuối cùng, những điều chúng ta đă biết sẽ hạn chế sự sáng tạo của chúng ta. Đây là một lư do khiến cho các nhà toán học, nhà văn, nhà soạn nhạc và doanh nhân thường tạo ra các tác phẩm sáng tạo nhất của họ khi c̣n trẻ. Bộ năo của họ được hưởng một không gian rộng răi và không bị chiếm chật ních bởi những thứ vô bổ, điều chẳng giúp ích ǵ trong việc kích thích họ sản xuất những ư tưởng mới lạ. Không biết một tâm trí thật sự sáng tạo nào như nhà văn, nhà soạn nhạc, nhà toán học, bác sĩ, nhà khoa học, nhạc sĩ, nhà thiết kế, kiến trúc sư hoặc họa sĩ mà lại là một người chỉ nghiện tin tức. Mặt khác, có một loạt các tâm trí độc ác không sáng tạo, những người tiêu thụ tin tức như thuốc phiện. Nếu bạn muốn đưa ra các giải pháp cũ, hăy đọc tin tức. Nếu bạn đang t́m kiếm những giải pháp mới, đừng đọc.
Xă hội cần báo chí, nhưng theo một cách khác. Báo chí làm công việc điều tra luôn luôn là cần thiết, để phơi bày những sự thật được che dấu mà chúng ta chưa được biết. Nó cũng đưa cho chúng ta biết về các chính sách mà các tổ chức, định chế quan trọng của xă hội đang thực thi. Nhưng các mẩu tin ngắn sẽ chẳng có giá trị ǵ. Các bài phân tích dài và các cuốn sách chi tiết là đủ cho chúng ta và một xă hội dân chủ có thể vận hành tốt.
(Theo BOOKHUNTERCLUB)
Link tham khảo:
https://www.theguardian.com/media/2013/apr/12/news-is-bad-rolf-dobelli