trungthuc
11-13-2021, 02:58
https://1.bp.blogspot.com/-tyI1Nixf7RA/XdS5DIgsXSI/AAAAAAACgzw/5DlYufyFITc6CfkeysNX oQHJhSe4PkpTQCLcBGAs YHQ/s640/images%2B1.jpg
1/ Fake news là ǵ?
Nói ngắn gọn, fake news là tin giả, tin vịt, tin chưa kiểm chứng. Nếu một ngày, bạn thấy trên Newsfeed của ḿnh xuất hiện những tin giật gân rẻ tiền kiểu như "2 nữ sinh bắt cóc cưỡng hiếp thanh niên cho đến chết" (https://goo.gl/piJiFe), hay video clip quay cảnh "Cô hàng nước lấy nước rửa chân bán trà đá" (https://goo.gl/931Az4), th́ đó chính là fake news.
Những h́nh ảnh đau xót thương tâm, những phương pháp trị bệnh nan y dễ dàng mà không cần dùng thuốc, những câu chuyện chính trị mang tính kích động,v...v...là những chủ đề ưa thích của fake news. Đơn giản là bởi v́ nó đánh vào cảm xúc bồng bột của người xem, dễ được Like/Share dễ câu sự tương tác. Nói ngắn gọn theo ngôn ngữ Marketing th́ có nghĩa là dễ "Go viral".
https://fs.chungta.com/Files/14124E6776864C6D8FB3 2525A6F38DAA/image=jpeg/1d8ab9d2bc664598a706 8f3c835635f7/Bi-cuog-hiep.jpg
Tin báo Tiền Phong: https://www.tienphong.vn/gioi-tre/bi-don-cuong-hiep-thanh-nien-hai-nu-sinh-doi-tu-tu-1165955.tpo
2/ Fake news có xấu không?
Có. Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên bùng nổ của fake news, khi mà sự sa sút của báo chí truyền thống phải nhường sân chơi cho mạng xă hội cũng đồng nghĩa với sự việc, v́ những mục tiêu hết sức cá nhân (câu Like/view, bán hàng, kiếm fame.v.v…) mà người ta sẵn sàng bịa ra bất cứ chuyện ǵ nếu có thể. Rồi cũng chính từ những thứ hoang đường bịa đặt đó, những thảm kịch của thế giới thật có thể xảy đến bất cứ lúc nào, nhanh đến chóng mặt. Ở Việt Nam, đó là cả một làng xông vào đánh đập, đốt cháy xe hơi của một người vô tội, chỉ v́ nghi anh ta biết "thôi miên, bắt cóc". (xem ảnh 1).
https://fs.chungta.com/Files/14124E6776864C6D8FB3 2525A6F38DAA/image=jpeg/042fbd102b9343d3b9e2 78fbe4a39f1f/Chu-xe-dot.jpg
Ảnh 1: tin Vietnamnet: http://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/chu-xe-fortuner-bi-dot-vi-nghi-thoi-mien-bat-coc-la-ai-385372.html
Ở Mỹ, đó là một người đàn ông từ tiểu bang North Carolina, phóng xe tới tận một cửa hàng pizza ở thủ đô Washington D.C với một khẩu súng trường, để tự điều tra về vụ “đường dây buôn bán trẻ em liên quan đến bà Hillary Clinton”. (Xem ảnh 2).
https://fs.chungta.com/Files/14124E6776864C6D8FB3 2525A6F38DAA/image=jpeg/af1480c5ad674688a117 f3a2bebaf8a7/Bat-toi-pham.jpg
Ảnh 2: http://special.vietnamplus. vn/fake_news
Chưa hết, nhờ đọc nhầm fake news, một bộ trưởng Pakistan đă đe dọa sử dụng hạt nhân với Israel.
3/ Facebook, A.I, và câu chuyện fake news
Khi Mark Zuckerberg tạo ra Facebook từ kư túc xá của ĐH Havard, ông ấy có tham vọng "dân chủ hóa" báo chí, cho phép bất cứ ai cũng có thể trở thành phóng viên và đưa tin trung thực, khách quan theo đúng góc nh́n của ḿnh.
Nhưng ông ấy đă không lường trước được vấn đề, v́ những tư lợi cá nhân, người ta sẽ tạo ra hàng tỷ những tin tức bịa đặt nhảm nhí, và khiến cho mạng xă hội Facebook yêu quư của Mark bị gọi trại đi một cách châm biếm thành "FAKEbook" ("cái ổ của fake news").
Trong một nỗ lực lấy lại ḷng tin cho mạng xă hội lớn nhất hành tinh, Mark Zuckerberg đang cố gắng phát triển những con A.I (trí tuệ nhân tạo) có khả năng phân biệt fake news và thanh lọc nó khỏi mạng xă hội. Vấn đề đặt ra là nếu chính bản thân chúng ta đă thụt lùi đến mức không c̣n khả năng để suy xét phân biệt đúng sai, và phải nhờ đến máy móc để làm việc đó, th́ có phải là chúng ta đang đánh mất chính ḿnh, với tư cách là một loài sinh vật có trí khôn và đầy đủ lương tri hay không?
Ngay cả khi nếu chúng ta giao hoàn toàn việc đó cho các công ty công nghệ và các thuật toán máy tính, nếu chúng ta tự đánh mất đi khả năng suy xét đúng sai của ḿnh, điều ǵ sẽ đảm bảo rằng, A.I và các ông chủ của nó sẽ không sử dụng quyền lực đó để điều khiển lại chúng ta? Bởi v́ trên thực tế th́ từ năm 2014, Facebook đă thử nghiệm khả năng kiểm soát cảm xúc của người dùng bằng thuật toán rồi (Nguồn: https://www.theguardian.com/…/facebook-users-emotions-news-…).
4/ Tư tưởng phản hồi (Critical Thinking) là ǵ?
Critical Thinking là khả năng "Phân tích, lập luận, phản hồi một cách rơ ràng, logic, đầy đủ bằng chứng, tỉ mỉ khách quan và công bằng, để có thể đánh giá thông tin theo các góc nh́n khác, nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác của vấn đề". Nói một cách khác, nếu bạn là một Critical thinker, bạn sẽ nghi ngờ gần như tất cả mọi thứ. Và một khi bạn đă tin vào một điều ǵ đó, th́ đó là v́ bạn đă xem xét, lật đi lật lại vấn đề đó rất kỹ, chứ không phải bởi v́ có nhiều người bảo như thế, hay bởi v́ ông bà/bố mẹ/thầy cô cũng bảo như thế, càng không phải do xă hội/truyền thống/Chúa/Phật cũng bảo như vậy.
- Một "người có đâu óc xem xét cẩn thận"critical thinker giỏi sẽ biết phân biệt sự kiện (facts)mang tính khách quan) với quan điểm (opinions) mang tính chủ quan. Họ biết cách nh́n nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, đưa ra các kết luận hợp lư, và kềm chế lại những thành kiến, cũng như cảm xúc cá nhân của ḿnh.
- Một critical thinker giỏi chính là tiếng nói b́nh tĩnh và hợp lư của lư trí, trong những thời điểm điên cuồng hay hoảng loạn của đám đông đầy cảm tính. Họ là người có thể sáng suốt để đánh giá mọi giải pháp và lựa chọn ra giải pháp hợp lư hợp t́nh nhất có thể giải quyết được vấn đề.
- Một critical thinker giỏi luôn giữ được sự b́nh tĩnh và sáng suốt, họ hiểu rơ khi nào họ đúng, và v́ vậy, rất khó để bị sập bẫy bởi những tṛ gian lận hoặc lừa đảo. Lư do là v́ họ luôn tiếp cận mọi thứ với một thái độ hoài nghi cần thiết. Những người c̣n thiếu critical thinking thường cho rằng mọi thứ họ đọc/nghe là đúng, dễ bị ḷng tham dẫn dắt, và v́ vậy, thường trở thành đối tượng nhắm đến của bọn lừa đảo.
https://fs.chungta.com/Files/14124E6776864C6D8FB3 2525A6F38DAA/image=jpeg/de8e1dec8b224c1bb41c 739e9f9258b2/Criti.jpg
(Minh họa)
Đó cũng là lư do tại sao ngoài các lĩnh vực về khoa học, Critical Thinking c̣n được xem là nền tảng của Thể Chế Tự Do và Xă Hội Dân Chủ.
Một xă hội dân chủ đ̣i hỏi những công dân của ḿnh khả năng suy nghĩ nghiêm túc và thấu đáo về các vấn đề xă hội, để từ đó có thể tạo ra ảnh hưởng lên chính quyền, giúp quản lư một cách đúng đắn, tránh được những bẫy sập của thành kiến, cảm tính, và mưu toan đen tối dẫn dắt. Một XH tự do dân chủ nhưng với dân trí thấp, và không được trang bị Critical Thinking, thực sự sẽ là một thảm họa khó tránh khỏi.
5/ Sử dụng "Critical Thinking" để phát hiện "fake news" như thế nào?
a) Hăy học cách phát hiện ra các quan điểm cá nhân:
Như trên đă nói, “các sự kiện”(facts) là khách quan, c̣n “quan điểm”(opinions) là chủ quan. Trong kỷ nguyên bùng nổ thông tin như hiện nay, “quan điểm” là thứ ít giá trị nhất. Cái mà bạn thực sự cần, đó là sự thật khách quan. Bởi v́ “quan điểm” thường t́m cách lôi kéo bạn nghĩ theo cách mà họ muốn, c̣n “sự kiện” cho phép bạn tự đánh giá và rút ra kết luận.
“Quan điểm” thường mang tính kích động, “sự kiện” thường mang tính tường thuật/mô tả, và fake news thường nhắm vào cái đầu tiên.
Ví dụ: một bài viết có câu "Đám đông biểu t́nh là cực lớn", câu đó là thuần túy chủ quan và không chứa bất cứ một chút thông tin có ích nào, chỉ đơn thuần là ư kiến của người viết ("cực lớn" là lớn bao nhiêu, 1000, 5000 hay 50000 người?) → có chất “fake news”. Ngược lại, nếu bài đó viết “Đám đông biểu t́nh lên đến khoảng 20 ngàn người” → cung cấp thông tin cho người đọc tự đánh giá → đáng tin cậy hơn.
b) Tra xét lại thông tin:
Tại sao fake news thường nhắm đến việc lôi kéo, kích động, thay v́ cung cấp thông tin và sự kiện? V́ sự cung cấp thông tin thật là cách dễ dàng nhất để bị phát hiện. Cho nên bất cứ khi nào bạn nhặt được một thông tin ǵ đó trong bài viết, hăy tra xét lại. Đó có thể là một con số (ví dụ "20 ngàn người"), hay một cái tên (ví dụ “Hardin B. Jones”), một địa điểm (“Đại học Berkeley, California”).v.v...b ất cứ thứ ǵ bạn nhặt được, hăy dùng chuột tô đậm, nhấp chuột phải, và chọn “T́m kiếm trên Google cho cụm từ….”.
Với thời đại hiện nay, việc tra xét lại thông tin đă trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Tất cả những ǵ bạn cần, chỉ là 2 lần nhấp chuột.
Cho nên vấn đề thật ra không phải là công cụ, vấn đề thật ra nằm ở chính bản thân chúng ta.
Chúng ta thường chỉ thích nghe những ǵ giống như những ǵ chúng ta đă tin, bởi v́ nếu không, điều đó cũng có nghĩa là chúng ta đă sai, trong suốt những năm qua. Đó là một cảm giác rất khó chịu, v́ cái Tôi của chúng ta bị thương tổn. Cho nên trước tiên, bạn cần học cách bỏ "cái Tôi" cảm xúc sang một bên, để có thể “nh́n thế giới như nó vốn là, chứ không phải như chúng ta "muốn nó là”.
c) Kiểm tra nguồn tin:
Bạn có biết chỉ với $100 để mua tên miền và thuê host, th́ bất cứ ai cũng có thể tạo ra một website. Và với các công cụ hiện có (ví dụ các con bot chuyên đi thu thập tin tức các nơi về xào nấu rồi đăng lại), một website tin tức điện tử đôi khi chỉ cần có 1 người điều hành thôi là cũng đủ. Bạn có biết mục đích cuối cùng của các trang tin tức .com/.net/.info đó thường chỉ đơn thuần là lôi kéo nhiều người xem vào để bán quảng cáo. Và đăng tin vịt giật gân, gây sốc là cách đơn giản và hiệu quả nhất để đạt được điều đó.
Và v́ vậy, điều đầu tiên bạn cần làm luôn là kiểm tra nguồn tin. Một bài viết được đăng trên báo điên tử có đuôi .vn thường là đáng tin hơn so với các web tin tức có đuôi .com/.info hay .net. Đơn giản là bởi v́ đó là các ṭa soạn báo chính thức, có trụ sở, có giấy phép và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về những thứ mà họ đăng tải. Cho nên họ thường đáng tin hơn những tờ báo vô danh được điều hành bởi những cá nhân giấu mặt, tồn tại với mục đích duy nhất là câu view.
Trên Facebook th́ fake news chủ yếu được tạo ra bởi giới bán hàng online, và chỉ cần kiểm tra nguồn, bạn có thể hiểu ra ngay tại sao các tin vịt về ung thư thường xuất phát từ các bạn bán thực phẩm chức năng và detox. Cuối cùng là một bài báo về ung thư hay sức khỏe đăng trên những trang nhảm nhí như newviewaboutcancer.n et bao giờ cũng kém độ tin cậy hơn các nguồn tin uy tín như WHO, báo Nature hay Science.
d) Và cuối cùng, đừng nên quá TIN, mà hăy luôn KIỂM TRA.
Trong kỷ nguyên hiện nay, khi mà cứ mỗi 2 năm, chúng ta lại tạo ra một lượng thông tin lớn bằng với những ǵ tổ tiên của chúng ta đă tạo ra trong suốt hàng ngàn năm qua, th́ phần lớn những thứ đó chỉ là bullshịt. Và v́ vậy, việc tiếp nhận tin tức đ̣i hỏi nhiều thứ hơn so với trước kia. Hăy đọc CHẬM, thay v́ đọc nhanh, và SUY NGHĨ, thay v́ chỉ nghe và ghi nhớ.
1/ Fake news là ǵ?
Nói ngắn gọn, fake news là tin giả, tin vịt, tin chưa kiểm chứng. Nếu một ngày, bạn thấy trên Newsfeed của ḿnh xuất hiện những tin giật gân rẻ tiền kiểu như "2 nữ sinh bắt cóc cưỡng hiếp thanh niên cho đến chết" (https://goo.gl/piJiFe), hay video clip quay cảnh "Cô hàng nước lấy nước rửa chân bán trà đá" (https://goo.gl/931Az4), th́ đó chính là fake news.
Những h́nh ảnh đau xót thương tâm, những phương pháp trị bệnh nan y dễ dàng mà không cần dùng thuốc, những câu chuyện chính trị mang tính kích động,v...v...là những chủ đề ưa thích của fake news. Đơn giản là bởi v́ nó đánh vào cảm xúc bồng bột của người xem, dễ được Like/Share dễ câu sự tương tác. Nói ngắn gọn theo ngôn ngữ Marketing th́ có nghĩa là dễ "Go viral".
https://fs.chungta.com/Files/14124E6776864C6D8FB3 2525A6F38DAA/image=jpeg/1d8ab9d2bc664598a706 8f3c835635f7/Bi-cuog-hiep.jpg
Tin báo Tiền Phong: https://www.tienphong.vn/gioi-tre/bi-don-cuong-hiep-thanh-nien-hai-nu-sinh-doi-tu-tu-1165955.tpo
2/ Fake news có xấu không?
Có. Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên bùng nổ của fake news, khi mà sự sa sút của báo chí truyền thống phải nhường sân chơi cho mạng xă hội cũng đồng nghĩa với sự việc, v́ những mục tiêu hết sức cá nhân (câu Like/view, bán hàng, kiếm fame.v.v…) mà người ta sẵn sàng bịa ra bất cứ chuyện ǵ nếu có thể. Rồi cũng chính từ những thứ hoang đường bịa đặt đó, những thảm kịch của thế giới thật có thể xảy đến bất cứ lúc nào, nhanh đến chóng mặt. Ở Việt Nam, đó là cả một làng xông vào đánh đập, đốt cháy xe hơi của một người vô tội, chỉ v́ nghi anh ta biết "thôi miên, bắt cóc". (xem ảnh 1).
https://fs.chungta.com/Files/14124E6776864C6D8FB3 2525A6F38DAA/image=jpeg/042fbd102b9343d3b9e2 78fbe4a39f1f/Chu-xe-dot.jpg
Ảnh 1: tin Vietnamnet: http://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/chu-xe-fortuner-bi-dot-vi-nghi-thoi-mien-bat-coc-la-ai-385372.html
Ở Mỹ, đó là một người đàn ông từ tiểu bang North Carolina, phóng xe tới tận một cửa hàng pizza ở thủ đô Washington D.C với một khẩu súng trường, để tự điều tra về vụ “đường dây buôn bán trẻ em liên quan đến bà Hillary Clinton”. (Xem ảnh 2).
https://fs.chungta.com/Files/14124E6776864C6D8FB3 2525A6F38DAA/image=jpeg/af1480c5ad674688a117 f3a2bebaf8a7/Bat-toi-pham.jpg
Ảnh 2: http://special.vietnamplus. vn/fake_news
Chưa hết, nhờ đọc nhầm fake news, một bộ trưởng Pakistan đă đe dọa sử dụng hạt nhân với Israel.
3/ Facebook, A.I, và câu chuyện fake news
Khi Mark Zuckerberg tạo ra Facebook từ kư túc xá của ĐH Havard, ông ấy có tham vọng "dân chủ hóa" báo chí, cho phép bất cứ ai cũng có thể trở thành phóng viên và đưa tin trung thực, khách quan theo đúng góc nh́n của ḿnh.
Nhưng ông ấy đă không lường trước được vấn đề, v́ những tư lợi cá nhân, người ta sẽ tạo ra hàng tỷ những tin tức bịa đặt nhảm nhí, và khiến cho mạng xă hội Facebook yêu quư của Mark bị gọi trại đi một cách châm biếm thành "FAKEbook" ("cái ổ của fake news").
Trong một nỗ lực lấy lại ḷng tin cho mạng xă hội lớn nhất hành tinh, Mark Zuckerberg đang cố gắng phát triển những con A.I (trí tuệ nhân tạo) có khả năng phân biệt fake news và thanh lọc nó khỏi mạng xă hội. Vấn đề đặt ra là nếu chính bản thân chúng ta đă thụt lùi đến mức không c̣n khả năng để suy xét phân biệt đúng sai, và phải nhờ đến máy móc để làm việc đó, th́ có phải là chúng ta đang đánh mất chính ḿnh, với tư cách là một loài sinh vật có trí khôn và đầy đủ lương tri hay không?
Ngay cả khi nếu chúng ta giao hoàn toàn việc đó cho các công ty công nghệ và các thuật toán máy tính, nếu chúng ta tự đánh mất đi khả năng suy xét đúng sai của ḿnh, điều ǵ sẽ đảm bảo rằng, A.I và các ông chủ của nó sẽ không sử dụng quyền lực đó để điều khiển lại chúng ta? Bởi v́ trên thực tế th́ từ năm 2014, Facebook đă thử nghiệm khả năng kiểm soát cảm xúc của người dùng bằng thuật toán rồi (Nguồn: https://www.theguardian.com/…/facebook-users-emotions-news-…).
4/ Tư tưởng phản hồi (Critical Thinking) là ǵ?
Critical Thinking là khả năng "Phân tích, lập luận, phản hồi một cách rơ ràng, logic, đầy đủ bằng chứng, tỉ mỉ khách quan và công bằng, để có thể đánh giá thông tin theo các góc nh́n khác, nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác của vấn đề". Nói một cách khác, nếu bạn là một Critical thinker, bạn sẽ nghi ngờ gần như tất cả mọi thứ. Và một khi bạn đă tin vào một điều ǵ đó, th́ đó là v́ bạn đă xem xét, lật đi lật lại vấn đề đó rất kỹ, chứ không phải bởi v́ có nhiều người bảo như thế, hay bởi v́ ông bà/bố mẹ/thầy cô cũng bảo như thế, càng không phải do xă hội/truyền thống/Chúa/Phật cũng bảo như vậy.
- Một "người có đâu óc xem xét cẩn thận"critical thinker giỏi sẽ biết phân biệt sự kiện (facts)mang tính khách quan) với quan điểm (opinions) mang tính chủ quan. Họ biết cách nh́n nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, đưa ra các kết luận hợp lư, và kềm chế lại những thành kiến, cũng như cảm xúc cá nhân của ḿnh.
- Một critical thinker giỏi chính là tiếng nói b́nh tĩnh và hợp lư của lư trí, trong những thời điểm điên cuồng hay hoảng loạn của đám đông đầy cảm tính. Họ là người có thể sáng suốt để đánh giá mọi giải pháp và lựa chọn ra giải pháp hợp lư hợp t́nh nhất có thể giải quyết được vấn đề.
- Một critical thinker giỏi luôn giữ được sự b́nh tĩnh và sáng suốt, họ hiểu rơ khi nào họ đúng, và v́ vậy, rất khó để bị sập bẫy bởi những tṛ gian lận hoặc lừa đảo. Lư do là v́ họ luôn tiếp cận mọi thứ với một thái độ hoài nghi cần thiết. Những người c̣n thiếu critical thinking thường cho rằng mọi thứ họ đọc/nghe là đúng, dễ bị ḷng tham dẫn dắt, và v́ vậy, thường trở thành đối tượng nhắm đến của bọn lừa đảo.
https://fs.chungta.com/Files/14124E6776864C6D8FB3 2525A6F38DAA/image=jpeg/de8e1dec8b224c1bb41c 739e9f9258b2/Criti.jpg
(Minh họa)
Đó cũng là lư do tại sao ngoài các lĩnh vực về khoa học, Critical Thinking c̣n được xem là nền tảng của Thể Chế Tự Do và Xă Hội Dân Chủ.
Một xă hội dân chủ đ̣i hỏi những công dân của ḿnh khả năng suy nghĩ nghiêm túc và thấu đáo về các vấn đề xă hội, để từ đó có thể tạo ra ảnh hưởng lên chính quyền, giúp quản lư một cách đúng đắn, tránh được những bẫy sập của thành kiến, cảm tính, và mưu toan đen tối dẫn dắt. Một XH tự do dân chủ nhưng với dân trí thấp, và không được trang bị Critical Thinking, thực sự sẽ là một thảm họa khó tránh khỏi.
5/ Sử dụng "Critical Thinking" để phát hiện "fake news" như thế nào?
a) Hăy học cách phát hiện ra các quan điểm cá nhân:
Như trên đă nói, “các sự kiện”(facts) là khách quan, c̣n “quan điểm”(opinions) là chủ quan. Trong kỷ nguyên bùng nổ thông tin như hiện nay, “quan điểm” là thứ ít giá trị nhất. Cái mà bạn thực sự cần, đó là sự thật khách quan. Bởi v́ “quan điểm” thường t́m cách lôi kéo bạn nghĩ theo cách mà họ muốn, c̣n “sự kiện” cho phép bạn tự đánh giá và rút ra kết luận.
“Quan điểm” thường mang tính kích động, “sự kiện” thường mang tính tường thuật/mô tả, và fake news thường nhắm vào cái đầu tiên.
Ví dụ: một bài viết có câu "Đám đông biểu t́nh là cực lớn", câu đó là thuần túy chủ quan và không chứa bất cứ một chút thông tin có ích nào, chỉ đơn thuần là ư kiến của người viết ("cực lớn" là lớn bao nhiêu, 1000, 5000 hay 50000 người?) → có chất “fake news”. Ngược lại, nếu bài đó viết “Đám đông biểu t́nh lên đến khoảng 20 ngàn người” → cung cấp thông tin cho người đọc tự đánh giá → đáng tin cậy hơn.
b) Tra xét lại thông tin:
Tại sao fake news thường nhắm đến việc lôi kéo, kích động, thay v́ cung cấp thông tin và sự kiện? V́ sự cung cấp thông tin thật là cách dễ dàng nhất để bị phát hiện. Cho nên bất cứ khi nào bạn nhặt được một thông tin ǵ đó trong bài viết, hăy tra xét lại. Đó có thể là một con số (ví dụ "20 ngàn người"), hay một cái tên (ví dụ “Hardin B. Jones”), một địa điểm (“Đại học Berkeley, California”).v.v...b ất cứ thứ ǵ bạn nhặt được, hăy dùng chuột tô đậm, nhấp chuột phải, và chọn “T́m kiếm trên Google cho cụm từ….”.
Với thời đại hiện nay, việc tra xét lại thông tin đă trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Tất cả những ǵ bạn cần, chỉ là 2 lần nhấp chuột.
Cho nên vấn đề thật ra không phải là công cụ, vấn đề thật ra nằm ở chính bản thân chúng ta.
Chúng ta thường chỉ thích nghe những ǵ giống như những ǵ chúng ta đă tin, bởi v́ nếu không, điều đó cũng có nghĩa là chúng ta đă sai, trong suốt những năm qua. Đó là một cảm giác rất khó chịu, v́ cái Tôi của chúng ta bị thương tổn. Cho nên trước tiên, bạn cần học cách bỏ "cái Tôi" cảm xúc sang một bên, để có thể “nh́n thế giới như nó vốn là, chứ không phải như chúng ta "muốn nó là”.
c) Kiểm tra nguồn tin:
Bạn có biết chỉ với $100 để mua tên miền và thuê host, th́ bất cứ ai cũng có thể tạo ra một website. Và với các công cụ hiện có (ví dụ các con bot chuyên đi thu thập tin tức các nơi về xào nấu rồi đăng lại), một website tin tức điện tử đôi khi chỉ cần có 1 người điều hành thôi là cũng đủ. Bạn có biết mục đích cuối cùng của các trang tin tức .com/.net/.info đó thường chỉ đơn thuần là lôi kéo nhiều người xem vào để bán quảng cáo. Và đăng tin vịt giật gân, gây sốc là cách đơn giản và hiệu quả nhất để đạt được điều đó.
Và v́ vậy, điều đầu tiên bạn cần làm luôn là kiểm tra nguồn tin. Một bài viết được đăng trên báo điên tử có đuôi .vn thường là đáng tin hơn so với các web tin tức có đuôi .com/.info hay .net. Đơn giản là bởi v́ đó là các ṭa soạn báo chính thức, có trụ sở, có giấy phép và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về những thứ mà họ đăng tải. Cho nên họ thường đáng tin hơn những tờ báo vô danh được điều hành bởi những cá nhân giấu mặt, tồn tại với mục đích duy nhất là câu view.
Trên Facebook th́ fake news chủ yếu được tạo ra bởi giới bán hàng online, và chỉ cần kiểm tra nguồn, bạn có thể hiểu ra ngay tại sao các tin vịt về ung thư thường xuất phát từ các bạn bán thực phẩm chức năng và detox. Cuối cùng là một bài báo về ung thư hay sức khỏe đăng trên những trang nhảm nhí như newviewaboutcancer.n et bao giờ cũng kém độ tin cậy hơn các nguồn tin uy tín như WHO, báo Nature hay Science.
d) Và cuối cùng, đừng nên quá TIN, mà hăy luôn KIỂM TRA.
Trong kỷ nguyên hiện nay, khi mà cứ mỗi 2 năm, chúng ta lại tạo ra một lượng thông tin lớn bằng với những ǵ tổ tiên của chúng ta đă tạo ra trong suốt hàng ngàn năm qua, th́ phần lớn những thứ đó chỉ là bullshịt. Và v́ vậy, việc tiếp nhận tin tức đ̣i hỏi nhiều thứ hơn so với trước kia. Hăy đọc CHẬM, thay v́ đọc nhanh, và SUY NGHĨ, thay v́ chỉ nghe và ghi nhớ.