Romano
12-24-2021, 11:04
Kịch bản dự đoán cơ bản đối với năm 2022 của phần lớn các tổ chức dự báo, bao gồm Bloomberg Economic Research là kinh tế phục hồi mạnh mẽ, lạm phát hạ nhiệt, chính sách tiền tệ thay đổi mô h́nh nới lỏng khẩn cấp. Tuy nhiên, những nhân tố bất ngờ nào có thể khiến cho dự đoán này trở nên sai lầm?
Biến thể Omicron và phong tỏa nhiều hơn
Hiện nay vẫn c̣n quá sớm để đưa ra kết luận về Omicron - biến thể mới này có khả năng lây lan nhanh hơn các biến thể trước đó, nhưng có thể không quá nghiêm trọng. Điều này sẽ giúp thế giới quay lại trạng thái b́nh thường trước khi bùng phát dịch bệnh, đồng nghĩa với việc sẽ có nhiều nguồn lực tài chính hơn được đầu tư vào lĩnh vực dịch vụ.
Cùng với việc tái cân bằng chi tiêu, tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu do Bloomberg Economic Research dự đoán sẽ tăng từ 4,7% lên 5,1%.
Tuy nhiên, t́nh h́nh có thể không khả quan như vậy. Một biến thể có khả năng lây lan cao hơn và gây nguy hiểm đến tính mạng con người sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế. Ngay cả khi các nước chỉ thực hiện các biện pháp pḥng dịch nghiêm ngặt nhất 3 tháng trong năm 2021 (Anh đi theo hướng này), cũng có thể khiến cho tốc độ tăng trưởng kinh tế năm 2022 giảm xuống c̣n 4,2%.
Trong bối cảnh đó, nhu cầu sẽ yếu hơn, các vấn đề về nguồn cung toàn cầu có thể sẽ tiếp tục kéo dài, bởi v́ có nhiều người hơn bị loại khỏi thị trường việc làm và hoạt động logistics sẽ xuất hiện t́nh trạng hỗn loạn hơn.
Nguy cơ từ lạm phát
Đầu năm 2021, lạm phát cuối năm của Mỹ được dự đoán là 2%. Kết quả tỷ lệ lạm phát lên đến 7%. Lần này, thị trường nh́n chung kỳ vọng tỷ lệ lạm phát của năm 2022 sẽ ở mức tiệm cận mục tiêu vào cuối năm. Tuy nhiên, khả năng đánh giá nhầm lẫn nghiêm trọng vẫn tồn tại.
Omicron chỉ là một trong những nguyên nhân tiềm ẩn. Ở Mỹ, mức lương nhanh chóng tăng cao có thể vẫn sẽ tiếp tục tăng. T́nh h́nh căng thẳng giữa Nga và Ukraine có thể khiến cho giá khí đốt tự nhiên leo thang. Cùng với việc biến đổi khí hậu gây nên ngày càng nhiều các thảm họa thiên nhiên, giá thực phẩm có thể tiếp tục gia tăng.
Không phải mọi rủi ro đều phát triển cùng một hướng. Chẳng hạn, làn sóng dịch bệnh mới có thể tấn công ngành du lịch, làm ảnh hưởng đến giá dầu. Tuy nhiên, ngay cả khi như vậy, ảnh hưởng tổng hợp vẫn có thể là lạm phát đ́nh trệ của nền kinh tế, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và các ngân hàng trung ương khác cần phải đưa ra sự lựa chọn khó khăn.
Fed hướng tới chính sách thắt chặt tiền tệ
Từ chương tŕnh thu hẹp quy mô thu mua tài sản năm 2013 cho đến thị trường chứng khoán lao dốc năm 2018, lịch sử những năm gần đây cho thấy chính sách thắt chặt của Fed luôn gây ra những rắc rối cho thị trường.
Trước mắt, giá tài sản đă ở mức cao, điều này khiến cho rủi ro trở nên cao hơn. Chỉ số S&P 500 tiệm cận ngưỡng "bong bóng", so với thị trường cho thuê nhà ở, giá bán nhà của Mỹ tăng mạnh phản ánh rủi ro của thị trường bất động sản lớn hơn bất cứ lúc nào kể từ khi xảy ra khủng hoảng cho vay thế chấp dưới chuẩn năm 2007 đến nay.
Bloomberg Economic Research đă mô phỏng t́nh huống nếu Fed tăng lăi suất 3 lần trong năm 2022, đồng thời ngụ ư lăi suất sẽ tiếp tục tăng trước khi đạt 2,5%, từ đó đẩy cao lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ và chênh lệch tín dụng. Kết quả mô phỏng là nền kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái vào đầu năm 2023.
Việc Fed tăng lăi suất có thể đồng nghĩa với việc các thị trường mới nổi sẽ xuất xuất hiện sự lao dốc. Lăi suất của Mỹ tăng lên thường sẽ giúp hồi sinh đồng USD, đồng thời khiến cho ḍng vốn của các nền kinh tế đang phát triển tháo chạy ra bên ngoài, đôi khi c̣n kích hoạt khủng hoảng tiền tệ.
Một số quốc gia dễ bị tổn thương hơn những quốc gia khác. Năm 2013 và năm 2018, các nước chịu ảnh hưởng lớn nhất là Argentina, Nam Phi và Thổ Nhĩ Kỳ. Theo một loạt chỉ số do Bloomberg Economic Research tổng hợp, ba nước này cộng thêm Ai Cập, Brazil sẽ là 5 nền kinh tế rủi ro nhất trong năm 2022.
Nợ của Saudi Arabia và Nga rất thấp, thặng dư tài khoản văng lai dồi dào, nên rủi ro ḍng vốn tháo chạy của những nền kinh tế này dường như nhỏ nhất trong số các thị trường mới nổi.
Kinh tế Trung Quốc giảm tốc
Quư III/2021, tăng trưởng kinh tế Trung Quốc rơi vào đ́nh trệ. Khủng hoảng nợ của “người khổng lồ” bất động sản Evergrande, phong tỏa pḥng dịch liên tục và thiếu hụt năng lượng khiến cho tốc độ tăng trưởng kinh tế năm giảm 0,8%, thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng 6% của Trung Quốc mà Ngân hàng thế giới (WB) đă dự báo.
Mặc dù khủng hoảng năng lượng sẽ được xoa dịu trong năm 2022, tuy nhiên hai vấn đề khác có thể sẽ không như vậy.
Chính sách Zero Covid-19 trong pḥng dịch của Trung Quốc có thể đồng nghĩa với việc biến thể Omicron sẽ dẫn đến t́nh trạng phong tỏa thành phố nhiều hơn. Trong bối cảnh nhu cầu suy yếu và huy động vốn chịu sự hạn chế, bất động sản và xây dựng chiếm khoảng 25% tỷ trọng nền kinh tế Trung Quốc có thể sẽ tiếp tục lao dốc.
Giả thiết cơ bản của Bloomberg Economic Research là kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng 5,7% trong năm 2022.
Nếu tốc độ tăng trưởng giảm xuống 3% sẽ gây nên phản ứng dây chuyền toàn cầu, các nước xuất khẩu hàng hóa chiến lược sẽ thiếu đi bên mua chủ yếu, đồng thời có thể phá hủy kế hoạch thắt chặt của Fed, giống như ảnh hưởng gây nên từ sự sụp đổ của thị trường chứng khoán Trung Quốc năm 2015.
Biến động tại chính trường châu Âu
Các nhà lănh đạo châu Âu đoàn kết nhất trí ủng hộ các dự án châu Âu, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) kiểm soát tốt chi phí vay vốn của chính phủ, giúp châu Âu vượt qua dịch Covid-19. Tuy nhiên, trong một năm tới, hai điều này có thể sẽ hỗn loạn.
Cuộc bầu cử Tổng thống Italy vào tháng 1/2022 có thể lật đổ liên minh cầm quyền mong manh. Tháng 4/2022, Pháp sẽ tổ chức bầu cử, Tổng thống Emmanuel Macron đối diện với thách thức từ cánh hữu. Nếu các nhân vật theo trường phái “chủ nghĩa hoài nghi châu Âu” ở các nền kinh tế chủ chốt trong Khu vực sử dụng đồng Euro (Eurozone) lên cầm quyền.
Điều này có thể sẽ phá vỡ sự b́nh yên của thị trường trái phiếu châu Âu, đồng thời tước đoạt sự hỗ trợ chính trị cần thiết của ECB.
Giả sử chênh lệch lợi suất trái phiếu chính phủ nới rộng 300 điểm phần trăm, th́ t́nh h́nh sẽ giống như cuộc khủng hoảng nợ 10 năm trước.
Mô h́nh của Bloomberg Economic Research cho thấy, đến cuối năm 2022, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Eurozone có thể giảm hơn 4%, điều này sẽ khiến cho khu vực này rơi vào suy thoái, đồng thời khơi lại nỗi lo về triển vọng tồn tại của Eurozone.
Tương lai của chính sách tài khóa
Chính phủ các nước đă đầu tư nguồn lực tài chính lớn để hỗ người lao động và doanh nghiệp trong dịch bệnh. Hiện nay, nhiều nước muốn thắt chặt ngân sách. Theo ước tính của UBS, mức sụt giảm chi tiêu công của năm 2022 ước đạt 2,5% GDP toàn cầu, hơn 5 lần các biện pháp thắt chặt tài khóa khiến cho nền kinh tế chậm phục hồi sau khủng hoảng tài chính năm 2008.
Tuy nhiên, cũng có ngoại lệ. Chính phủ mới của Nhật Bản đă công bố một kế hoạch kích thích kỷ lục. Chính phủ Trung Quốc cũng ám chỉ sẽ chuyển sang mô h́nh nới lỏng để hỗ trợ nền kinh tế sau khi thắt chặt tài khóa dài hạn.
Ảnh hưởng Brexit
Đàm phán về Nghị định thư Bắc Ireland giữa Anh và Liên minh châu Âu (EU) chắc chắn sẽ kéo dài đến năm 2022. Việc đạt được đồng thuận sẽ rất khó khăn.
Nếu đàm phán đổ vỡ sẽ như thế nào? Theo các sự kiện gây ra bởi Brexit trước đây, sự bất trắc này sẽ tác động đến hoạt động đầu tư kinh doanh và kéo đồng Bảng Anh đi xuống, từ đó đẩy lạm phát lên cao và làm xói ṃn thu nhập thực tế của người dân.
Nếu giữa Anh và EU bùng phát chiến tranh thương mại toàn diện, những khó khăn về thuế quan và logistics có thể sẽ đẩy giá cả lên cao.
Rủi ro địa chính trị
Bất cứ sự leo thang nào của t́nh h́nh eo biển Đài Loan (Trung Quốc) đều có thể sẽ cuốn các nước lớn chủ chốt khác trên thế giới vào cuộc, bao gồm Mỹ.
Chiến tranh siêu cường là t́nh huống tồi tệ nhất, các kịch bản giả định khác bao gồm các lệnh trừng phạt (đóng băng quan hệ Mỹ-Trung), cũng như sự sụp đổ của ngành công nghiệp bán dẫn Đài Loan. Ngành công nghiệp chip của Đài Loan có ảnh hưởng đặc biệt quan trọng đối với nhiều ngành nghề trên toàn cầu, từ điện thoại thông minh cho đến ô tô.
Ở các khu vực khác, tháng 10/2022, Brazil sẽ tổ chức bầu cử, khi đó nước này có thể vẫn đang trong thời kỳ biến động của dịch bệnh và suy thoái kinh tế. Có rất nhiều vấn đề có thể xảy ra, song nếu một ứng cử viên cam kết kiểm soát nghiêm ngặt hơn chi tiêu công lên nắm quyền, có thể sẽ giúp đồng Real hồi sinh một phần.
Ở Thổ Nhĩ Kỳ, phe đối lập đang thúc đẩy bầu cử sớm 1 năm, từ năm 2023 chuyển sang năm 2022. Tỷ giá hối đoái Thổ Nhĩ Kỳ sụt giảm mạnh được cho là do chính sách kinh tế của Tổng thống Recep Erdogan.
Biến thể Omicron và phong tỏa nhiều hơn
Hiện nay vẫn c̣n quá sớm để đưa ra kết luận về Omicron - biến thể mới này có khả năng lây lan nhanh hơn các biến thể trước đó, nhưng có thể không quá nghiêm trọng. Điều này sẽ giúp thế giới quay lại trạng thái b́nh thường trước khi bùng phát dịch bệnh, đồng nghĩa với việc sẽ có nhiều nguồn lực tài chính hơn được đầu tư vào lĩnh vực dịch vụ.
Cùng với việc tái cân bằng chi tiêu, tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu do Bloomberg Economic Research dự đoán sẽ tăng từ 4,7% lên 5,1%.
Tuy nhiên, t́nh h́nh có thể không khả quan như vậy. Một biến thể có khả năng lây lan cao hơn và gây nguy hiểm đến tính mạng con người sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế. Ngay cả khi các nước chỉ thực hiện các biện pháp pḥng dịch nghiêm ngặt nhất 3 tháng trong năm 2021 (Anh đi theo hướng này), cũng có thể khiến cho tốc độ tăng trưởng kinh tế năm 2022 giảm xuống c̣n 4,2%.
Trong bối cảnh đó, nhu cầu sẽ yếu hơn, các vấn đề về nguồn cung toàn cầu có thể sẽ tiếp tục kéo dài, bởi v́ có nhiều người hơn bị loại khỏi thị trường việc làm và hoạt động logistics sẽ xuất hiện t́nh trạng hỗn loạn hơn.
Nguy cơ từ lạm phát
Đầu năm 2021, lạm phát cuối năm của Mỹ được dự đoán là 2%. Kết quả tỷ lệ lạm phát lên đến 7%. Lần này, thị trường nh́n chung kỳ vọng tỷ lệ lạm phát của năm 2022 sẽ ở mức tiệm cận mục tiêu vào cuối năm. Tuy nhiên, khả năng đánh giá nhầm lẫn nghiêm trọng vẫn tồn tại.
Omicron chỉ là một trong những nguyên nhân tiềm ẩn. Ở Mỹ, mức lương nhanh chóng tăng cao có thể vẫn sẽ tiếp tục tăng. T́nh h́nh căng thẳng giữa Nga và Ukraine có thể khiến cho giá khí đốt tự nhiên leo thang. Cùng với việc biến đổi khí hậu gây nên ngày càng nhiều các thảm họa thiên nhiên, giá thực phẩm có thể tiếp tục gia tăng.
Không phải mọi rủi ro đều phát triển cùng một hướng. Chẳng hạn, làn sóng dịch bệnh mới có thể tấn công ngành du lịch, làm ảnh hưởng đến giá dầu. Tuy nhiên, ngay cả khi như vậy, ảnh hưởng tổng hợp vẫn có thể là lạm phát đ́nh trệ của nền kinh tế, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và các ngân hàng trung ương khác cần phải đưa ra sự lựa chọn khó khăn.
Fed hướng tới chính sách thắt chặt tiền tệ
Từ chương tŕnh thu hẹp quy mô thu mua tài sản năm 2013 cho đến thị trường chứng khoán lao dốc năm 2018, lịch sử những năm gần đây cho thấy chính sách thắt chặt của Fed luôn gây ra những rắc rối cho thị trường.
Trước mắt, giá tài sản đă ở mức cao, điều này khiến cho rủi ro trở nên cao hơn. Chỉ số S&P 500 tiệm cận ngưỡng "bong bóng", so với thị trường cho thuê nhà ở, giá bán nhà của Mỹ tăng mạnh phản ánh rủi ro của thị trường bất động sản lớn hơn bất cứ lúc nào kể từ khi xảy ra khủng hoảng cho vay thế chấp dưới chuẩn năm 2007 đến nay.
Bloomberg Economic Research đă mô phỏng t́nh huống nếu Fed tăng lăi suất 3 lần trong năm 2022, đồng thời ngụ ư lăi suất sẽ tiếp tục tăng trước khi đạt 2,5%, từ đó đẩy cao lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ và chênh lệch tín dụng. Kết quả mô phỏng là nền kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái vào đầu năm 2023.
Việc Fed tăng lăi suất có thể đồng nghĩa với việc các thị trường mới nổi sẽ xuất xuất hiện sự lao dốc. Lăi suất của Mỹ tăng lên thường sẽ giúp hồi sinh đồng USD, đồng thời khiến cho ḍng vốn của các nền kinh tế đang phát triển tháo chạy ra bên ngoài, đôi khi c̣n kích hoạt khủng hoảng tiền tệ.
Một số quốc gia dễ bị tổn thương hơn những quốc gia khác. Năm 2013 và năm 2018, các nước chịu ảnh hưởng lớn nhất là Argentina, Nam Phi và Thổ Nhĩ Kỳ. Theo một loạt chỉ số do Bloomberg Economic Research tổng hợp, ba nước này cộng thêm Ai Cập, Brazil sẽ là 5 nền kinh tế rủi ro nhất trong năm 2022.
Nợ của Saudi Arabia và Nga rất thấp, thặng dư tài khoản văng lai dồi dào, nên rủi ro ḍng vốn tháo chạy của những nền kinh tế này dường như nhỏ nhất trong số các thị trường mới nổi.
Kinh tế Trung Quốc giảm tốc
Quư III/2021, tăng trưởng kinh tế Trung Quốc rơi vào đ́nh trệ. Khủng hoảng nợ của “người khổng lồ” bất động sản Evergrande, phong tỏa pḥng dịch liên tục và thiếu hụt năng lượng khiến cho tốc độ tăng trưởng kinh tế năm giảm 0,8%, thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng 6% của Trung Quốc mà Ngân hàng thế giới (WB) đă dự báo.
Mặc dù khủng hoảng năng lượng sẽ được xoa dịu trong năm 2022, tuy nhiên hai vấn đề khác có thể sẽ không như vậy.
Chính sách Zero Covid-19 trong pḥng dịch của Trung Quốc có thể đồng nghĩa với việc biến thể Omicron sẽ dẫn đến t́nh trạng phong tỏa thành phố nhiều hơn. Trong bối cảnh nhu cầu suy yếu và huy động vốn chịu sự hạn chế, bất động sản và xây dựng chiếm khoảng 25% tỷ trọng nền kinh tế Trung Quốc có thể sẽ tiếp tục lao dốc.
Giả thiết cơ bản của Bloomberg Economic Research là kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng 5,7% trong năm 2022.
Nếu tốc độ tăng trưởng giảm xuống 3% sẽ gây nên phản ứng dây chuyền toàn cầu, các nước xuất khẩu hàng hóa chiến lược sẽ thiếu đi bên mua chủ yếu, đồng thời có thể phá hủy kế hoạch thắt chặt của Fed, giống như ảnh hưởng gây nên từ sự sụp đổ của thị trường chứng khoán Trung Quốc năm 2015.
Biến động tại chính trường châu Âu
Các nhà lănh đạo châu Âu đoàn kết nhất trí ủng hộ các dự án châu Âu, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) kiểm soát tốt chi phí vay vốn của chính phủ, giúp châu Âu vượt qua dịch Covid-19. Tuy nhiên, trong một năm tới, hai điều này có thể sẽ hỗn loạn.
Cuộc bầu cử Tổng thống Italy vào tháng 1/2022 có thể lật đổ liên minh cầm quyền mong manh. Tháng 4/2022, Pháp sẽ tổ chức bầu cử, Tổng thống Emmanuel Macron đối diện với thách thức từ cánh hữu. Nếu các nhân vật theo trường phái “chủ nghĩa hoài nghi châu Âu” ở các nền kinh tế chủ chốt trong Khu vực sử dụng đồng Euro (Eurozone) lên cầm quyền.
Điều này có thể sẽ phá vỡ sự b́nh yên của thị trường trái phiếu châu Âu, đồng thời tước đoạt sự hỗ trợ chính trị cần thiết của ECB.
Giả sử chênh lệch lợi suất trái phiếu chính phủ nới rộng 300 điểm phần trăm, th́ t́nh h́nh sẽ giống như cuộc khủng hoảng nợ 10 năm trước.
Mô h́nh của Bloomberg Economic Research cho thấy, đến cuối năm 2022, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Eurozone có thể giảm hơn 4%, điều này sẽ khiến cho khu vực này rơi vào suy thoái, đồng thời khơi lại nỗi lo về triển vọng tồn tại của Eurozone.
Tương lai của chính sách tài khóa
Chính phủ các nước đă đầu tư nguồn lực tài chính lớn để hỗ người lao động và doanh nghiệp trong dịch bệnh. Hiện nay, nhiều nước muốn thắt chặt ngân sách. Theo ước tính của UBS, mức sụt giảm chi tiêu công của năm 2022 ước đạt 2,5% GDP toàn cầu, hơn 5 lần các biện pháp thắt chặt tài khóa khiến cho nền kinh tế chậm phục hồi sau khủng hoảng tài chính năm 2008.
Tuy nhiên, cũng có ngoại lệ. Chính phủ mới của Nhật Bản đă công bố một kế hoạch kích thích kỷ lục. Chính phủ Trung Quốc cũng ám chỉ sẽ chuyển sang mô h́nh nới lỏng để hỗ trợ nền kinh tế sau khi thắt chặt tài khóa dài hạn.
Ảnh hưởng Brexit
Đàm phán về Nghị định thư Bắc Ireland giữa Anh và Liên minh châu Âu (EU) chắc chắn sẽ kéo dài đến năm 2022. Việc đạt được đồng thuận sẽ rất khó khăn.
Nếu đàm phán đổ vỡ sẽ như thế nào? Theo các sự kiện gây ra bởi Brexit trước đây, sự bất trắc này sẽ tác động đến hoạt động đầu tư kinh doanh và kéo đồng Bảng Anh đi xuống, từ đó đẩy lạm phát lên cao và làm xói ṃn thu nhập thực tế của người dân.
Nếu giữa Anh và EU bùng phát chiến tranh thương mại toàn diện, những khó khăn về thuế quan và logistics có thể sẽ đẩy giá cả lên cao.
Rủi ro địa chính trị
Bất cứ sự leo thang nào của t́nh h́nh eo biển Đài Loan (Trung Quốc) đều có thể sẽ cuốn các nước lớn chủ chốt khác trên thế giới vào cuộc, bao gồm Mỹ.
Chiến tranh siêu cường là t́nh huống tồi tệ nhất, các kịch bản giả định khác bao gồm các lệnh trừng phạt (đóng băng quan hệ Mỹ-Trung), cũng như sự sụp đổ của ngành công nghiệp bán dẫn Đài Loan. Ngành công nghiệp chip của Đài Loan có ảnh hưởng đặc biệt quan trọng đối với nhiều ngành nghề trên toàn cầu, từ điện thoại thông minh cho đến ô tô.
Ở các khu vực khác, tháng 10/2022, Brazil sẽ tổ chức bầu cử, khi đó nước này có thể vẫn đang trong thời kỳ biến động của dịch bệnh và suy thoái kinh tế. Có rất nhiều vấn đề có thể xảy ra, song nếu một ứng cử viên cam kết kiểm soát nghiêm ngặt hơn chi tiêu công lên nắm quyền, có thể sẽ giúp đồng Real hồi sinh một phần.
Ở Thổ Nhĩ Kỳ, phe đối lập đang thúc đẩy bầu cử sớm 1 năm, từ năm 2023 chuyển sang năm 2022. Tỷ giá hối đoái Thổ Nhĩ Kỳ sụt giảm mạnh được cho là do chính sách kinh tế của Tổng thống Recep Erdogan.