Romano
01-06-2022, 15:37
Ngày 10-10-2021, Abdul Qadeer Khan, người đă đưa Pakistan trở thành quốc gia Hồi giáo đầu tiên sở hữu vũ khí hạt nhân, đă qua đời ở tuổi 85 do biến chứng COVID-19. Với hàng triệu người Pakistan, Abdul Qadeer Khan là anh hùng dân tộc. C̣n với Cơ quan t́nh báo Trung ương Mỹ (CIA), ông ta là một trong những người đàn ông nguy hiểm trên thế giới.
Người đưa Pakistan trở thành cường quốc hạt nhân
Ngay sau khi Pakistan tiến hành vụ thử hạt nhân đầu tiên (28-5-1998), trẻ em ở các trường học trên khắp đất nước đă ca hát, nhảy múa cổ vũ. Các thị trấn và thành phố treo cờ Pakistan để chào mừng sự kiện. Đó là khoảnh khắc tự hào đối với một quốc gia yếu kém về kinh tế đang phải vật lộn với các biện pháp trừng phạt và hàng rào kiểm soát vũ khí hà khắc của Mỹ.
Cùng với các bức ảnh của Thủ tướng khi đó là Nawaz Sharif, một nhân vật nổi bật được ca ngợi là Tiến sĩ Abdul Qadeer Khan “cha đẻ” chương tŕnh hạt nhân của Pakistan,
Abdul Qadeer Khan sinh năm 1936 ở Bhopal, Ấn Độ. Sau khi Ấn Độ và Pakistan chia tách vào năm 1947, năm 1952, ông di cư sang Pakistan - quốc gia phần lớn là người Hồi giáo. Năm 1972, ở tuổi 36, Khan làm việc cho một công ty nghiên cứu về máy ly tâm khí để làm giàu uranium tại Hà Lan.
Tấm bằng tiến sĩ luyện kim đồng tại Đại học Công giáo Leuven (Bỉ) đă giúp ông tiếp xúc nhiều với những người đang phát triển máy ly tâm tại Tập đoàn URENCO, một nhà cung cấp nhiên liệu hạt nhân. Do Khan thông thạo tiếng Anh, Pháp và Đức, các nhà quản lư thường yêu cầu Khan dịch các tài liệu về công nghệ máy ly tâm. Có một điểm ở người đàn ông này là dù đă ra nước ngoài học tập và sinh sống từ lâu nhưng ông ta bị ảnh hưởng nặng nề bởi các sự việc diễn ra ở quê nhà, đặc biệt là việc Ấn Độ vào năm 1974 đă thử nghiệm vũ khí hạt nhân đầu tiên.Ngay sau khi đọc được thông tin New Delhi đă tiến hành các vụ nổ hạt nhân vào năm 1974, ngày 17-9-1974, Khan đă viết thư cho Thủ tướng Pakistan lúc bấy giờ là Zulfikar Ali Bhutto, đề nghị hỗ trợ chuẩn bị một quả bom nguyên tử. Trong thư, vị Tiến sỹ đă phác thảo quá tŕnh chế tạo từ uranium sử dụng máy ly tâm để làm giàu thành bom nguyên tử. Vị này khẳng định, phương pháp này tốt hơn con đường dùng plutonium, vốn dựa vào các ḷ phản ứng hạt nhân và quá tŕnh tái chế, đă được triển khai ở Pakistan.
Trong một cuộc phỏng vấn với đài truyền h́nh tư nhân Geo TV của Pakistan năm 2010, Tiến sĩ Khan cũng cho hay, sự kiện năm 1971, Bangladesh, khi đó được gọi là Đông Pakistan, ly khai để trở thành một quốc gia độc lập sau cuộc nội chiến ở nước này đă thúc đẩy ông theo đuổi chương tŕnh hạt nhân. “Mục tiêu của tôi khi chế tạo bom nguyên tử là để Pakistan trở nên an toàn. Tôi muốn rằng những ǵ đă xảy ra vào năm 1971 sẽ không bao giờ lặp lại nữa”, ông cho hay.
Tháng 12-1974, ông Bhutto đă gặp Khan và khuyến khích ông ta làm mọi thứ có thể để giúp Pakistan sở hữu được quả bom hạt nhân. Tháng 12-1975, Tiến sĩ Khan cùng gia đ́nh rời Hà Lan về Pakistan, mang theo các bản thiết kế xây dựng máy ly tâm để làm giàu uranium và danh sách các nhà cung cấp có thể mua được các thiết bị để phục vụ cho việc chế tạo máy ly tâm. Sau khi về nước, ông ta được giao phụ trách dự án làm giàu uranium và có công lớn trong việc thiết lập nhà máy làm giàu hạt nhân đầu tiên của Pakistan tại Kahuta gần Islamabad.
Năm 1978, nhóm của Khan đă làm giàu được uranium và đến năm 1984 sẵn sàng để thử nghiệm thiết bị hạt nhân. Pakistan thử hạt nhân lần đầu vào năm 1998 sau các vụ thử nghiệm của Ấn Độ. Với kết quả này, Pakistan trở thành cường quốc hạt nhân thứ bảy trên thế giới. Tiến sĩ Khan trong khi đó được xem như anh hùng dân tộc của Pakistan.
“Bố già” nhiều chương tŕnh hạt nhân
Ở Pakistan, Khan được coi là một người hùng, nhưng trên thế giới, ông bị coi là người bán công nghệ hạt nhân cho một số chế độ mà một số nước phương Tây coi “chế độ bất hảo”. Ông ta đứng đầu mạng lưới phổ biến vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, đă bán các thành phần quan trọng để chế tạo bom cho Iran, Libya cùng nhiều quốc gia khác. Tại sao Khan lại biến chính mạng lưới mà ông ta đă sử dụng để giúp chương tŕnh hạt nhân của Pakistan thành một phương tiện phổ biến vũ khí hạt nhân, là một vấn đề c̣n nhiều tranh luận.
Sau khi giúp nước nhà xây dựng một kho vũ khí hạt nhân, Khan mở một doanh nghiệp tư nhân. Ông ta thành lập một đại lư ở Dubai và từ đó điều hành một mạng lưới toàn cầu phức tạp và bí mật gồm các kỹ sư, nhà thầu và nhà tài chính, cung cấp cho các quốc gia khác bí quyết, công nghệ và thiết bị… hạt nhân. Mạng lưới này đă thuê các xưởng, nhà máy, văn pḥng và trung tâm máy tính tại một số quốc gia.
Ai Cập, Saudi Arabia, Algeria và cả Syria đă từ chối cách quảng cáo bom để kiếm tiền của ông ta. Iran và Libya đă chấp nhận, nhưng đă thay đổi các điều khoản và điều kiện của Khan. Thiếu cơ sở hạ tầng khoa học và chuyên môn, lănh đạo Libya lúc bấy giờ Muammar Qaddafi đă yêu cầu Khan và nhóm của ông thực hiện cho Tripoli một dự án ch́a khóa trao tay, theo đó Khan sẽ chịu trách nhiệm bàn giao năng lực hạt nhân đă hoàn thành.
Iran đă mua từ Khan các bản vẽ máy ly tâm của Pakistan P1 và P2. Các nhà khoa học Iran, đứng đầu là Tiến sĩ Mohsin Fakhrizadeh, người gần đây bị một nhóm đặc vụ Mossad ám sát, đă chế tạo máy ly tâm của riêng họ, đổi tên thành Ir-1 và Ir-2. Iran đă nâng cấp, cải tiến chúng theo hướng nhanh hơn và hiệu quả hơn và gọi chúng là Ir-3-4-5-6-7, hiện đang vận hành tại các cơ sở làm giàu uranium ở Natanz và Fordow. Khan được mệnh danh là “Cha đẻ của vũ khí hạt nhân Pakistan”, “Bố già” của nhiều chương tŕnh hạt nhân.
Thoát khỏi ám sát của Mossad
Shabtai Shavit - Giám đốc Cơ quan t́nh báo khét tiếng Mossad những năm 1980-1990 đă ghi nhận việc Khan đi du lịch trong khu vực, nhưng Mossad và Aman (t́nh báo quân đội Israel) không hiểu Khan định làm ǵ. Shavit nói, nếu hiểu đúng ư định của Khan, ông ta và các đồng nghiệp của ḿnh sẽ cân nhắc việc cử một đội Mossad để “thanh toán” Khan, và nhờ đó, “thay đổi tiến tŕnh lịch sử”, ít nhất là trong quan hệ Israel-Iran.
Sau khi Mỹ đưa quân vào Iraq vào năm 2003, nhà lănh đạo Libya Qaddafi lo sợ sẽ là nạn nhân tiếp theo. Ông này gấp rút giải quyết các khúc mắc với Mỹ và Anh, bao gồm chấm dứt ủng hộ các nhóm khủng bố trên toàn cầu và hợp tác giải quyết vụ đánh bom Pan Am năm 1988 trên bầu trời Lockerbie (Scotland). Qaddafi bắt đầu đàm phán với CIA (Mỹ) và MI-6 (Anh) và tiết lộ với đầy đủ tài liệu, các mạng lưới của Khan xây dựng các địa điểm hạt nhân cho Libya, một số cải trang thành trang trại gà. CIA và MI-6, cùng với các nỗ lực của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), cuối cùng đă phá bỏ cả hai chương tŕnh hạt nhân và hóa học của Libya.
Những tiết lộ của kênh truyền h́nh Libya-Mỹ-Anh thông qua IAEA tăng áp lực quốc tế đối với khát vọng hạt nhân của Iran, dựa trên việc phơi bày đồng thời tài liệu hạt nhân mà Khan đă bán cho Tehran. Năm 2006, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc đă áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc đối với Iran. Những lệnh trừng phạt đó đă buộc Iran phải nhượng bộ, và vào năm 2015 kư thỏa thuận hạt nhân (JCPOA) với sáu cường quốc.
Đáng tiếc, vào năm 2018, được sự khuyến khích của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và người đứng đầu Mossad Yossi Cohen, Tổng thống Mỹ Trump đă rút khỏi thỏa thuận. Iran hiện gần trở thành một quốc gia đạt ngưỡng hạt nhân hơn so với năm 2018, tiến gần đến mục tiêu mà Khan đă đặt ra. CIA cũng từng có cơ hội ngăn chặn vai tṛ của Khan ở Pakistan và hoạt động phổ biến vũ khí hạt nhân của ông ta. Năm 1975, Thủ tướng Hà Lan Ruud Lubbers đă tiết lộ CIA đă biết về Khan và việc ăn cắp công nghệ hạt nhân, nhưng Mỹ đă làm rất ít để ngăn chặn Pakistan có được vũ khí hạt nhân.CIA tiếp tục theo dơi Khan và t́m cách thâm nhập vào công ty đóng tại Dubai của ông ta. Một trong những nhân viên người Thụy Sĩ của Khan làm việc cho CIA. Ba chuyên gia kỹ thuật Thụy Sĩ bán các bộ phận máy ly tâm từ các địa điểm sản xuất ở Thụy Sĩ, Dubai và Malaysia đă bị điều tra, truy tố. Khi vai tṛ của Khan ở Libya bị công khai vào năm 2004, giới chức Pakistan từ chối cho phép IAEA thẩm vấn Khan.
Dưới áp lực quốc tế, các nhà chức trách Pakistan đă “thẩm vấn” ông ta, tránh một bản cáo trạng chính thức về tội bán trái phép bí mật hạt nhân. Khan thú nhận về mạng lưới mua bán vũ khí hạt nhân và bí mật của ḿnh trên truyền h́nh quốc gia, phủ nhận bất kỳ sự liên quan nào của nhà nước Pakistan trong các hoạt động. Ông ta đă được Tổng thống lúc bấy giờ là Pervez Musharraf ân xá, chỉ quản thúc tại gia. Nhưng Khan vẫn là một anh hùng dân tộc trong mắt công chúng cũng như đối với Pakistan, khi đó bị cai quản bởi giới quân sự.
Khan đi vào lịch sử với tư cách là “cha đẻ” chương tŕnh bom hạt nhân của Pakistan, doanh nhân mờ ám, tội đồ phổ biến hạt nhân tư nhân lớn nhất từ trước đến nay, và là một người sống sót trong thế giới địa chính trị hạt nhân và phản gián đầy chết chóc. Ông là một trong số ít các nhà khoa học hạt nhân đă giúp kẻ thù của Israel có được năng lực quân sự chiến lược, nhưng là người không bị Mossad ám sát mà đă chết trên giường bệnh.
Người đưa Pakistan trở thành cường quốc hạt nhân
Ngay sau khi Pakistan tiến hành vụ thử hạt nhân đầu tiên (28-5-1998), trẻ em ở các trường học trên khắp đất nước đă ca hát, nhảy múa cổ vũ. Các thị trấn và thành phố treo cờ Pakistan để chào mừng sự kiện. Đó là khoảnh khắc tự hào đối với một quốc gia yếu kém về kinh tế đang phải vật lộn với các biện pháp trừng phạt và hàng rào kiểm soát vũ khí hà khắc của Mỹ.
Cùng với các bức ảnh của Thủ tướng khi đó là Nawaz Sharif, một nhân vật nổi bật được ca ngợi là Tiến sĩ Abdul Qadeer Khan “cha đẻ” chương tŕnh hạt nhân của Pakistan,
Abdul Qadeer Khan sinh năm 1936 ở Bhopal, Ấn Độ. Sau khi Ấn Độ và Pakistan chia tách vào năm 1947, năm 1952, ông di cư sang Pakistan - quốc gia phần lớn là người Hồi giáo. Năm 1972, ở tuổi 36, Khan làm việc cho một công ty nghiên cứu về máy ly tâm khí để làm giàu uranium tại Hà Lan.
Tấm bằng tiến sĩ luyện kim đồng tại Đại học Công giáo Leuven (Bỉ) đă giúp ông tiếp xúc nhiều với những người đang phát triển máy ly tâm tại Tập đoàn URENCO, một nhà cung cấp nhiên liệu hạt nhân. Do Khan thông thạo tiếng Anh, Pháp và Đức, các nhà quản lư thường yêu cầu Khan dịch các tài liệu về công nghệ máy ly tâm. Có một điểm ở người đàn ông này là dù đă ra nước ngoài học tập và sinh sống từ lâu nhưng ông ta bị ảnh hưởng nặng nề bởi các sự việc diễn ra ở quê nhà, đặc biệt là việc Ấn Độ vào năm 1974 đă thử nghiệm vũ khí hạt nhân đầu tiên.Ngay sau khi đọc được thông tin New Delhi đă tiến hành các vụ nổ hạt nhân vào năm 1974, ngày 17-9-1974, Khan đă viết thư cho Thủ tướng Pakistan lúc bấy giờ là Zulfikar Ali Bhutto, đề nghị hỗ trợ chuẩn bị một quả bom nguyên tử. Trong thư, vị Tiến sỹ đă phác thảo quá tŕnh chế tạo từ uranium sử dụng máy ly tâm để làm giàu thành bom nguyên tử. Vị này khẳng định, phương pháp này tốt hơn con đường dùng plutonium, vốn dựa vào các ḷ phản ứng hạt nhân và quá tŕnh tái chế, đă được triển khai ở Pakistan.
Trong một cuộc phỏng vấn với đài truyền h́nh tư nhân Geo TV của Pakistan năm 2010, Tiến sĩ Khan cũng cho hay, sự kiện năm 1971, Bangladesh, khi đó được gọi là Đông Pakistan, ly khai để trở thành một quốc gia độc lập sau cuộc nội chiến ở nước này đă thúc đẩy ông theo đuổi chương tŕnh hạt nhân. “Mục tiêu của tôi khi chế tạo bom nguyên tử là để Pakistan trở nên an toàn. Tôi muốn rằng những ǵ đă xảy ra vào năm 1971 sẽ không bao giờ lặp lại nữa”, ông cho hay.
Tháng 12-1974, ông Bhutto đă gặp Khan và khuyến khích ông ta làm mọi thứ có thể để giúp Pakistan sở hữu được quả bom hạt nhân. Tháng 12-1975, Tiến sĩ Khan cùng gia đ́nh rời Hà Lan về Pakistan, mang theo các bản thiết kế xây dựng máy ly tâm để làm giàu uranium và danh sách các nhà cung cấp có thể mua được các thiết bị để phục vụ cho việc chế tạo máy ly tâm. Sau khi về nước, ông ta được giao phụ trách dự án làm giàu uranium và có công lớn trong việc thiết lập nhà máy làm giàu hạt nhân đầu tiên của Pakistan tại Kahuta gần Islamabad.
Năm 1978, nhóm của Khan đă làm giàu được uranium và đến năm 1984 sẵn sàng để thử nghiệm thiết bị hạt nhân. Pakistan thử hạt nhân lần đầu vào năm 1998 sau các vụ thử nghiệm của Ấn Độ. Với kết quả này, Pakistan trở thành cường quốc hạt nhân thứ bảy trên thế giới. Tiến sĩ Khan trong khi đó được xem như anh hùng dân tộc của Pakistan.
“Bố già” nhiều chương tŕnh hạt nhân
Ở Pakistan, Khan được coi là một người hùng, nhưng trên thế giới, ông bị coi là người bán công nghệ hạt nhân cho một số chế độ mà một số nước phương Tây coi “chế độ bất hảo”. Ông ta đứng đầu mạng lưới phổ biến vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, đă bán các thành phần quan trọng để chế tạo bom cho Iran, Libya cùng nhiều quốc gia khác. Tại sao Khan lại biến chính mạng lưới mà ông ta đă sử dụng để giúp chương tŕnh hạt nhân của Pakistan thành một phương tiện phổ biến vũ khí hạt nhân, là một vấn đề c̣n nhiều tranh luận.
Sau khi giúp nước nhà xây dựng một kho vũ khí hạt nhân, Khan mở một doanh nghiệp tư nhân. Ông ta thành lập một đại lư ở Dubai và từ đó điều hành một mạng lưới toàn cầu phức tạp và bí mật gồm các kỹ sư, nhà thầu và nhà tài chính, cung cấp cho các quốc gia khác bí quyết, công nghệ và thiết bị… hạt nhân. Mạng lưới này đă thuê các xưởng, nhà máy, văn pḥng và trung tâm máy tính tại một số quốc gia.
Ai Cập, Saudi Arabia, Algeria và cả Syria đă từ chối cách quảng cáo bom để kiếm tiền của ông ta. Iran và Libya đă chấp nhận, nhưng đă thay đổi các điều khoản và điều kiện của Khan. Thiếu cơ sở hạ tầng khoa học và chuyên môn, lănh đạo Libya lúc bấy giờ Muammar Qaddafi đă yêu cầu Khan và nhóm của ông thực hiện cho Tripoli một dự án ch́a khóa trao tay, theo đó Khan sẽ chịu trách nhiệm bàn giao năng lực hạt nhân đă hoàn thành.
Iran đă mua từ Khan các bản vẽ máy ly tâm của Pakistan P1 và P2. Các nhà khoa học Iran, đứng đầu là Tiến sĩ Mohsin Fakhrizadeh, người gần đây bị một nhóm đặc vụ Mossad ám sát, đă chế tạo máy ly tâm của riêng họ, đổi tên thành Ir-1 và Ir-2. Iran đă nâng cấp, cải tiến chúng theo hướng nhanh hơn và hiệu quả hơn và gọi chúng là Ir-3-4-5-6-7, hiện đang vận hành tại các cơ sở làm giàu uranium ở Natanz và Fordow. Khan được mệnh danh là “Cha đẻ của vũ khí hạt nhân Pakistan”, “Bố già” của nhiều chương tŕnh hạt nhân.
Thoát khỏi ám sát của Mossad
Shabtai Shavit - Giám đốc Cơ quan t́nh báo khét tiếng Mossad những năm 1980-1990 đă ghi nhận việc Khan đi du lịch trong khu vực, nhưng Mossad và Aman (t́nh báo quân đội Israel) không hiểu Khan định làm ǵ. Shavit nói, nếu hiểu đúng ư định của Khan, ông ta và các đồng nghiệp của ḿnh sẽ cân nhắc việc cử một đội Mossad để “thanh toán” Khan, và nhờ đó, “thay đổi tiến tŕnh lịch sử”, ít nhất là trong quan hệ Israel-Iran.
Sau khi Mỹ đưa quân vào Iraq vào năm 2003, nhà lănh đạo Libya Qaddafi lo sợ sẽ là nạn nhân tiếp theo. Ông này gấp rút giải quyết các khúc mắc với Mỹ và Anh, bao gồm chấm dứt ủng hộ các nhóm khủng bố trên toàn cầu và hợp tác giải quyết vụ đánh bom Pan Am năm 1988 trên bầu trời Lockerbie (Scotland). Qaddafi bắt đầu đàm phán với CIA (Mỹ) và MI-6 (Anh) và tiết lộ với đầy đủ tài liệu, các mạng lưới của Khan xây dựng các địa điểm hạt nhân cho Libya, một số cải trang thành trang trại gà. CIA và MI-6, cùng với các nỗ lực của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), cuối cùng đă phá bỏ cả hai chương tŕnh hạt nhân và hóa học của Libya.
Những tiết lộ của kênh truyền h́nh Libya-Mỹ-Anh thông qua IAEA tăng áp lực quốc tế đối với khát vọng hạt nhân của Iran, dựa trên việc phơi bày đồng thời tài liệu hạt nhân mà Khan đă bán cho Tehran. Năm 2006, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc đă áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc đối với Iran. Những lệnh trừng phạt đó đă buộc Iran phải nhượng bộ, và vào năm 2015 kư thỏa thuận hạt nhân (JCPOA) với sáu cường quốc.
Đáng tiếc, vào năm 2018, được sự khuyến khích của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và người đứng đầu Mossad Yossi Cohen, Tổng thống Mỹ Trump đă rút khỏi thỏa thuận. Iran hiện gần trở thành một quốc gia đạt ngưỡng hạt nhân hơn so với năm 2018, tiến gần đến mục tiêu mà Khan đă đặt ra. CIA cũng từng có cơ hội ngăn chặn vai tṛ của Khan ở Pakistan và hoạt động phổ biến vũ khí hạt nhân của ông ta. Năm 1975, Thủ tướng Hà Lan Ruud Lubbers đă tiết lộ CIA đă biết về Khan và việc ăn cắp công nghệ hạt nhân, nhưng Mỹ đă làm rất ít để ngăn chặn Pakistan có được vũ khí hạt nhân.CIA tiếp tục theo dơi Khan và t́m cách thâm nhập vào công ty đóng tại Dubai của ông ta. Một trong những nhân viên người Thụy Sĩ của Khan làm việc cho CIA. Ba chuyên gia kỹ thuật Thụy Sĩ bán các bộ phận máy ly tâm từ các địa điểm sản xuất ở Thụy Sĩ, Dubai và Malaysia đă bị điều tra, truy tố. Khi vai tṛ của Khan ở Libya bị công khai vào năm 2004, giới chức Pakistan từ chối cho phép IAEA thẩm vấn Khan.
Dưới áp lực quốc tế, các nhà chức trách Pakistan đă “thẩm vấn” ông ta, tránh một bản cáo trạng chính thức về tội bán trái phép bí mật hạt nhân. Khan thú nhận về mạng lưới mua bán vũ khí hạt nhân và bí mật của ḿnh trên truyền h́nh quốc gia, phủ nhận bất kỳ sự liên quan nào của nhà nước Pakistan trong các hoạt động. Ông ta đă được Tổng thống lúc bấy giờ là Pervez Musharraf ân xá, chỉ quản thúc tại gia. Nhưng Khan vẫn là một anh hùng dân tộc trong mắt công chúng cũng như đối với Pakistan, khi đó bị cai quản bởi giới quân sự.
Khan đi vào lịch sử với tư cách là “cha đẻ” chương tŕnh bom hạt nhân của Pakistan, doanh nhân mờ ám, tội đồ phổ biến hạt nhân tư nhân lớn nhất từ trước đến nay, và là một người sống sót trong thế giới địa chính trị hạt nhân và phản gián đầy chết chóc. Ông là một trong số ít các nhà khoa học hạt nhân đă giúp kẻ thù của Israel có được năng lực quân sự chiến lược, nhưng là người không bị Mossad ám sát mà đă chết trên giường bệnh.