june04
02-02-2022, 00:56
Nằm ở xă biên giới Mỹ Lư, huyện Kỳ Sơn, tháp Yên Ḥa cao gần 30 m, đắp nhiều hoa văn tinh xảo. Hiện nguồn gốc, năm xây dựng tháp vẫn là bí ẩn.
Từ trung tâm thị trấn Mường Xén, huyện Kỳ Sơn, khách phải vượt khoảng 60 km đường bộ, hoặc ngược sông Nậm Nơn 4 giờ mới tới tháp. Công tŕnh nằm trên sườn núi khá bằng phẳng, bao quanh là khu dân cư, cách đường biên giới với Lào vài km.
Tháp được xây bằng gạch đất nung, liên kết bằng vôi vữa trộn cát, bốn mặt có cấu tạo giống nhau, đắp nhiều phù điêu, hoa văn. Chân tháp h́nh vuông, cạnh 4,5 m, không có cửa; thân nhỏ dần về phần ngọn, tổng chiều cao gần 30 m. Hiện tháp có nhiều vết nứt, lỗ thủng, gạch bị bong tróc ở phần chân.
Theo ông Lô Văn Liễu, Bí thư Đảng ủy xă Mỹ Lư, chưa có tài liệu nghiên cứu nào về tháp. Qua truyền miệng của nhiều thế hệ dân bản, tháp có từ thế kỷ XI. Bấy giờ, nơi đây c̣n có ngôi chùa, có nhiều sư tăng thờ tự và truyền bá đạo Phật.
Tháp có rất nhiều tượng Phật bằng đồng được xếp xung quanh và giấu phía trong. Đỉnh tháp c̣n có viên xá lợi màu xanh da trời, nhưng bị mất từ lúc nào không rơ. Sau nhiều biến cố, chùa bị sập, chỉ trơ trọi ngọn tháp.
Đến những năm 80 của thế kỷ XX, do lời đồn trong tháp có của quư nên kẻ xấu đă chọc thủng nhiều lỗ ở thân tháp t́m kiếm. Nhiều tượng Phật bằng đồng từ vài chục cm trở lên nằm trong thân tháp bị lấy đi. Vài năm sau, người dân phát hiện một số tượng Phật bị bỏ lại quanh thân tháp, từ đó xuất hiện nhiều câu chuyện nhuốm màu bí ẩn như kẻ trộm tượng Phật gặp xui xẻo nên chủ động trả tượng.
"Một số tượng Phật do người dân thu gom, bàn giao, chính quyền xă và bản đang bảo quản. Đây được xem là tài sản quư, sau này nếu tháp được trùng tu, những tượng này sẽ được trả về vị trí cũ", ông Liễu nói và cho rằng chính việc kẻ xấu đục lỗ t́m kiếm tượng đồng và tác động của thời gian khiến phần gạch xây lâu ngày ngấm nước, bong tróc, tháp có nguy cơ sập.
Hiện vào mùng một, ngày rằm và lễ Tết, bà con dân tộc Thái ở bản đều mang hương hoa, bánh trái tới gần tháp cầu b́nh an. Để tránh nguy hiểm cho người dân, UBND xă Mỹ Lư dựng biển cảnh báo. "Chúng tôi mong tháp được tu bổ để trở thành điểm tâm linh, giữ lại di tích văn hóa độc đáo", ông Liễu nói.
Ông Hồ Mạnh Hà, Phó trưởng pḥng Quản lư Di sản văn hóa (Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An), cho biết trước đây tháp có tên Xằng Tớ (ư nói một cái bản ở khu vực tháp), về sau khi lập bản Yên Ḥa th́ mang tên bản.
Đánh giá về giá trị công tŕnh, ông Hà nói tháp có kiến trúc độc đáo, độ tinh xảo cao. Nổi bật là hoa văn về Phật giáo như phù điêu về tượng Phật, h́nh hoa sen, cúc, voi, ngựa... được làm tỉ mẩn dù vật liệu chỉ là vôi vữa. "Nhiều tháp thời xưa ít hoa văn, song Yên Ḥa lại nhiều, rất khó lư giải", ông Hà nói.
Tuy nhiên, ông Hà cho rằng tháp chỉ 350-400 tuổi v́ "màu sắc gạch, vết vôi trộn cát vẫn c̣n mới nên không thể nói công tŕnh tồn tại tới ngh́n năm". Những người xây tháp có thể là bộ phận cư dân sinh sống ở vùng đất này, có tay nghề cao. Ở Nghệ An không tháp nào có kiến trúc tương tự.
Lănh đạo pḥng Quản lư Di sản văn hóa lo ngại nếu không khẩn trương tu bổ, tháp có nguy cơ đổ sập. "Ba việc cần làm với tháp gồm: Tu bổ; xếp hạng di tích và đề án nghiên cứu sâu về công tŕnh", ông Hà nói. Từ năm 2018, tháp Yên Ḥa đă có trong danh mục kiểm kê của UBND tỉnh Nghệ An.
Ghi nhận công tŕnh đang xuống cấp nghiêm trọng, đại diện UBND huyện Kỳ Sơn giải thích việc chậm tu bổ do một số vướng mắc, trong đó có vấn đề kinh phí. "Thời gian tới, chính quyền sẽ lên kế hoạch tu bổ để giữ lại di tích độc đáo này, trở thành điểm du lịch của huyện", đại diện Ủy ban huyện nói.
Từ trung tâm thị trấn Mường Xén, huyện Kỳ Sơn, khách phải vượt khoảng 60 km đường bộ, hoặc ngược sông Nậm Nơn 4 giờ mới tới tháp. Công tŕnh nằm trên sườn núi khá bằng phẳng, bao quanh là khu dân cư, cách đường biên giới với Lào vài km.
Tháp được xây bằng gạch đất nung, liên kết bằng vôi vữa trộn cát, bốn mặt có cấu tạo giống nhau, đắp nhiều phù điêu, hoa văn. Chân tháp h́nh vuông, cạnh 4,5 m, không có cửa; thân nhỏ dần về phần ngọn, tổng chiều cao gần 30 m. Hiện tháp có nhiều vết nứt, lỗ thủng, gạch bị bong tróc ở phần chân.
Theo ông Lô Văn Liễu, Bí thư Đảng ủy xă Mỹ Lư, chưa có tài liệu nghiên cứu nào về tháp. Qua truyền miệng của nhiều thế hệ dân bản, tháp có từ thế kỷ XI. Bấy giờ, nơi đây c̣n có ngôi chùa, có nhiều sư tăng thờ tự và truyền bá đạo Phật.
Tháp có rất nhiều tượng Phật bằng đồng được xếp xung quanh và giấu phía trong. Đỉnh tháp c̣n có viên xá lợi màu xanh da trời, nhưng bị mất từ lúc nào không rơ. Sau nhiều biến cố, chùa bị sập, chỉ trơ trọi ngọn tháp.
Đến những năm 80 của thế kỷ XX, do lời đồn trong tháp có của quư nên kẻ xấu đă chọc thủng nhiều lỗ ở thân tháp t́m kiếm. Nhiều tượng Phật bằng đồng từ vài chục cm trở lên nằm trong thân tháp bị lấy đi. Vài năm sau, người dân phát hiện một số tượng Phật bị bỏ lại quanh thân tháp, từ đó xuất hiện nhiều câu chuyện nhuốm màu bí ẩn như kẻ trộm tượng Phật gặp xui xẻo nên chủ động trả tượng.
"Một số tượng Phật do người dân thu gom, bàn giao, chính quyền xă và bản đang bảo quản. Đây được xem là tài sản quư, sau này nếu tháp được trùng tu, những tượng này sẽ được trả về vị trí cũ", ông Liễu nói và cho rằng chính việc kẻ xấu đục lỗ t́m kiếm tượng đồng và tác động của thời gian khiến phần gạch xây lâu ngày ngấm nước, bong tróc, tháp có nguy cơ sập.
Hiện vào mùng một, ngày rằm và lễ Tết, bà con dân tộc Thái ở bản đều mang hương hoa, bánh trái tới gần tháp cầu b́nh an. Để tránh nguy hiểm cho người dân, UBND xă Mỹ Lư dựng biển cảnh báo. "Chúng tôi mong tháp được tu bổ để trở thành điểm tâm linh, giữ lại di tích văn hóa độc đáo", ông Liễu nói.
Ông Hồ Mạnh Hà, Phó trưởng pḥng Quản lư Di sản văn hóa (Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An), cho biết trước đây tháp có tên Xằng Tớ (ư nói một cái bản ở khu vực tháp), về sau khi lập bản Yên Ḥa th́ mang tên bản.
Đánh giá về giá trị công tŕnh, ông Hà nói tháp có kiến trúc độc đáo, độ tinh xảo cao. Nổi bật là hoa văn về Phật giáo như phù điêu về tượng Phật, h́nh hoa sen, cúc, voi, ngựa... được làm tỉ mẩn dù vật liệu chỉ là vôi vữa. "Nhiều tháp thời xưa ít hoa văn, song Yên Ḥa lại nhiều, rất khó lư giải", ông Hà nói.
Tuy nhiên, ông Hà cho rằng tháp chỉ 350-400 tuổi v́ "màu sắc gạch, vết vôi trộn cát vẫn c̣n mới nên không thể nói công tŕnh tồn tại tới ngh́n năm". Những người xây tháp có thể là bộ phận cư dân sinh sống ở vùng đất này, có tay nghề cao. Ở Nghệ An không tháp nào có kiến trúc tương tự.
Lănh đạo pḥng Quản lư Di sản văn hóa lo ngại nếu không khẩn trương tu bổ, tháp có nguy cơ đổ sập. "Ba việc cần làm với tháp gồm: Tu bổ; xếp hạng di tích và đề án nghiên cứu sâu về công tŕnh", ông Hà nói. Từ năm 2018, tháp Yên Ḥa đă có trong danh mục kiểm kê của UBND tỉnh Nghệ An.
Ghi nhận công tŕnh đang xuống cấp nghiêm trọng, đại diện UBND huyện Kỳ Sơn giải thích việc chậm tu bổ do một số vướng mắc, trong đó có vấn đề kinh phí. "Thời gian tới, chính quyền sẽ lên kế hoạch tu bổ để giữ lại di tích độc đáo này, trở thành điểm du lịch của huyện", đại diện Ủy ban huyện nói.