florida80
02-21-2022, 21:53
Paris mới vào xuân màu hoa Forsythia vàng rực rỡ chen lẫn với những nụ đào lấm tấm hồng trông như một bức tranh ấn tượng. Trời tháng Tư mặt trời lên rất sớm hồng cả một góc trời nhưng khu phố ở phía Bắc ngoại ô Paris ánh đèn đường chưa tắt, hàng cây dọc hai bên đường những chiếc lá non c̣n đọng sương đêm lung linh trong nắng mai. Ngôi tầng trệt trong khu chung cư có một căn pḥng gia chủ là người Á Châu mướn ở đây đă lâu, và sống một ḿnh nên rất thầm lặng. Thỉnh thoảng có ít người Việt Nam đến chơi và mỗi lần như thế căn nhà lại rộn vang lên tiếng cười nói thật sinh động trái hẳn cái trầm mặc thường ngày. Ông Cụ dáng dong dỏng cao, mái tóc bạc chải ngược để lộ vầng trán rộng có nhiều nếp nhăn. Khuôn mặt của ông thoáng nh́n nhận ra có nét buồn tạo thành những nếp gấp trên khóe mắt nhưng sáng sủa v́ làn da trắng và chiếc mũi cao, nhất là cặp kính cận dày càng toát lên vẻ thông minh trí thức. Ông là người có tính t́nh vui vẻ đôn hậu lại rất tử tế nên thường hay giúp đỡ người. Bất luận là người quen lâu hay mới quen, kể cả những người chưa từng gặp mặt nhưng nếu đến nhờ ông giúp viết những đơn từ bằng tiếng Pháp, hoặc chỉ dẫn những điều luật rất phức tạp về an sinh xă hội mà những người ngoại quốc sống trên đất Pháp thường gặp th́ ông rất sẵn ḷng. Do đó ông được mọi người chung quanh yêu mến và nể trọng. Người trong chung cư gọi ông bằng lời rất thân mật là "Bố", những người ngoài phố gọi ông là Giáo sư, và những người bạn thân gọi ông là cụ Giáo. Nghe nói hồi c̣n ở quê nhà ông là giáo sư Đại học, đă từng du học ở Pháp và Hoa Kỳ và đỗ được hai bằng Tiến sĩ, v́ thế đa số những người trong giới quan chức của Miền Nam trước kia là học tṛ của ông. Vài ngày trước khi Miền Nam mất, đám học tṛ cũ có người là quan chức đến nhà mời ông đi nước ngoài nhưng ông từ chối viện dẫn là tuổi đă già, không muốn chết ở xứ người. Hơn nữa, ông cho rằng cả đời chỉ biết dạy học không hề dính dáng đến chính trị th́ dù ai nắm chính quyền th́ ông cũng thế. Là một người học rộng, tài giỏi, có uy tín trong giới trí thức Miền Nam nên ông được mọi người nể trọng. Từ khi học xong trở về nước, ông sống rất yên vui với nghề dạy học suốt mấy chục năm ở Sài G̣n. Nhiều lần ông được chính quyền Miền Nam mời ra tham chính nhưng ông đều từ chối viện cớ là khả năng của ông thích hợp với nghề dạy học hơn.. Ngày CS vào chiếm Sài G̣n, thấy xe tăng bộ đội trên đường phố ông tuy có sợ nhưng không nao núng, ông tin vào t́nh dân tộc nghĩa đồng bào. Thuở đó với phẩm chất nhà giáo, tâm hồn thuần khiết đạo đức nên trong ư nghĩ của ông rất giản dị:
"Một người không hề dính dấp đến chính trị, lẽ nào người ta lại đi hại một ông già?"
Nhưng sau khi chính quyền Miền Nam sụp đổ, ông bị chính quyền địa phương kết án là gián điệp do Mỹ gài lại v́ đă từng đi du học nước ngoài nên bị bắt đi « cải tạo»! Những năm ở tù đă làm ông sáng mắt, vợ ông ở Sài G̣n bị cướp nhà và bị đuổi lên vùng kinh tế mới là vùng đất hoang vu không một bóng người. Ở đó Bà sống trong cảnh cơ cực nghèo đói nên chỉ sau một thời gian ngắn đă ngă bệnh nặng rồi qua đời v́ thiếu thuốc men chữa trị !
Bà mất một thời gian khá lâu người em dâu của ông lên thăm nuôi đă báo tin sự ra đi của bà, ông nghe hung tin bật khóc rống lên như đứa trẻ. Ông hối hận v́ một phút quyết định sai lầm không chịu ra đi nên đă để khổ đến người vợ thương yêu nhất! Ôm tâm trạng đau khổ ông trở về lán. Các bạn thấy nét mặt ông rầu rĩ chưa kịp hỏi th́ ông nghẹn ngào than thở với bạn tù:
"Tôi già đến ngần tuổi nầy mà c̣n u mê, anh ạ! Học cho lắm, thế mà vẫn bị chúng lừa! Bà nhà tôi cũng bị chúng lừa v́ tin chúng sẽ thả tôi nếu chịu đi kinh tế mới. Vợ tôi chỉ muốn cho tôi được thả sớm nên đă nghe theo lời đường mật mà chết trong tức tưởi!."
Bạn tù thương ông cũng chỉ biết nh́n ông rồi thở dài trong im lặng! Một ngày trong tù dài lê thê nhưng thời gian th́ cứ lặng lẽ trôi thấm thoát ông đă trải qua mấy mùa xuân xa nhà, nếm đủ mùi tù chịu đựng bao nhọc nhằn đói khổ thế mà ông không hề hé răng than văn hay làm mất nhân cách một nhà giáo v́ miếng ăn. Trước bao nghịch cảnh đày ải đó có lúc nghĩ vẩn ông muốn chết quách cho nhẹ tấm thân già nhưng đó chỉ thoáng qua mà thôi, dẫu sao sự sống vẫn qúy! Ông làm sao có thể chết ở trong tù được ? Ông cần phải sống để xem đời sẽ ra sao, v́ có ai biết được chuyện ngày mai ? Đêm nằm suy nghĩ ông thấy thương cho gia đ́nh, và những người dân miền Nam chẳng biết sống thế nào dưới xă hội mới nên ngậm ngùi cho ư nghĩa của sự tự do ! Ở đây tự do đồng nghĩa với sự im lặng, nghĩa là chấp hành những mệnh lệnh của kẻ cai ngục! Ông nghĩ: "Làm sao hiểu được tận cùng chữ Biết ?» Có nhiều thứ ở trên đời dù cho thông minh và cố gắng học hỏi, bỏ nhiều thời gian nghiên cứu đến đâu th́ vẫn chẳng bao giờ hiểu hết được! Những bằng cấp mà ông học hỏi và đạt được kể đă hết mức nhưng lại không đủ nhận biết ḿnh bị gạt v́ những cụm từ hoa mỹ: “cải tạo”?! Đến khi đă vướng chàm, biết ḿnh bị lừa th́ đă quá muộn! Bài học để đời này không những cho riêng ông mà c̣n cho biết bao trí thức khoa bảng đă “mụ” như ông về Thiên Đàng Xă Hội Chủ Nghĩa! Họ đă vô t́nh tiếp tay với CS để xây dựng thiên đàng mộng mị mà hôm nay đất nước nghèo đi, chính họ cũng là là những kẻ phá hoại thành tŕ của tự do để hôm nay họ phải cầm cuốc cặm cụi trên những mảnh đất bươi xới t́m củ khoai, củ ḿ để ăn trong các trại tù! Chẳng cần học vị tiến sĩ, bài học «đời» quá đau cũng đủ để ông sáng mắt, thấm thía về sự độc tài của một xă hội toàn trị, do đó ông không thiết tha học tập để mau tiến bộ để trở thành: thành viên xă hội. Cụm từ tiến bộ chỉ là cái bánh vẽ dụ những tâm hồn khờ khạo, những trí thức ngây thơ tin đó là cái «ch́a khóa» mở cổng tù. Thế rồi đến một ngày ông vẫn được thả, lư do già yếu, bệnh tật. Họ thả ông và bắt buộc ông phải đi kinh tế mới chịu sự quản thúc của địa phương. Ông chép miệng nghĩ:
«Cái xă hội nầy đâu mà chẳng phải nhà tù! Thật là mỉa mai cho những danh từ trí thức, khoa bảng thường được người đời qúy trọng nhưng nhà nước CS có xem ra ǵ đâu!»
Không phải họ không biết ông là một giáo sư giỏi nghề nhưng ông đâu có do họ đào tạo, nghĩa là không phải một đảng viên, không những thế họ c̣n xem ông là gián điệp của Mỹ th́ làm sao dùng ông! Ở đất nước này người ta chỉ biết Đảng, người ta đồng hóa yêu đảng là yêu nước nên xúm nhau ca ngợi Đảng, và thích sống với ảo ảnh qua những chiến công chống Tây chống Mỹ, họ hô hào chống đến nỗi nhân dân nheo nhóc thiếu cả manh quần tấm áo mà đất nước nào hề có thật sự được độc lập tự do! Bao xương máu của người dân vô tội bị đổ trong cuộc chiến chỉ làm rạng danh cái thiên đường bịp! Ông ngậm ngùi cho dất nước đang thiếu từng củ khoai, miếng sắn nhưng «lại thừa» những nhà khoa học, triết học, luật học, nghệ thuật..vv... Đă có Đảng, đảng là vạn năng kiêm hết từ thiên nhiên đến trí tuệ con người, kiêm luôn chiếc tḥng lọng siết cổ dân! Khi ông hiểu và thấm thía sự tàn ác của chế độ Cộng Sản th́ đă muộn! Ông lủi thủi trong nông trường để sống qua ngày, rồi một hôm ông chợt khám phá ra một điều:”Muốn tồn tại trước bạo lực để chờ cơ hội giải thoát phải tự biến thành tượng đá”.
Thật vậy, họ xem ông như loài cỏ mục, đồ phế thải, một người mất trí không c̣n năng lực lao động! Cũng nhờ thế mà ông lần ṃ về được Sài G̣n, và xin tá túc nhà một người bà con để t́m đường vượt biên. Nếu so với những người bất hạnh khác từ kinh tế mới trốn về, ông là một trong số những người may mắn c̣n có thân nhân ở lại thành phố nên có một chỗ dựa như cái phao để bám víu, chứ những người có dính dáng hay thuộc thành phần chế độ cũ muốn ở lại Sài G̣n giữa buổi nhiễu nhương giao thời không phải dễ! Thời buổi giao thời này, chẳng phải người nào được ở lại thành phố cũng dính dấp với những người phía kia, trong số đó có người của chế độ cũ may nhờ bà con ngoài Bắc chạy hàng xuôi vào Nam mách bảo:
"Phải thí cho cán bộ địa phương chút vàng, và đừng bao giờ t́nh nguyện đi kinh tế mới, cứ bám rể ở ĺ thành phố rồi mọi việc sẽ qua! ".
Do đó ông mới c̣n chỗ tá túc dù phải gặp những khó khăn về hộ khẩu. Cũng may nhờ có người em dâu rất tháo vát v́ trước kia Bà ấy là dược sĩ, nay đổi nghề bán thuốc Tây dạo ở chợ trời, giữa thời buổi củi châu gạo quế này kiếm đủ sống cũng là may! Có thế, Bà mới có chút tiền nhét cho công an khu vực, công an phường họ mới làm ngơ cho ông Giáo.
Sáng nay cũng như bao buổi sáng khác ông hay đứng trước song cửa nh́n giàn hoa giấy đỏ góc sân rực rỡ như muốn vươn lên khoảng trời xanh phía trước. Những cơn gió nhẹ lay cánh hoa trong nắng làm tâm hồn ông có chút b́nh an sau những năm dài bị những cơn băo đời xới tung làm bầm dập !Thời gian ở tạm nhà cô em dâu chưa bao lâu th́ cô cho biết tin người anh cả cũng là giáo sư dạy ở đại học Tổng Hợp Hà Nội nay đă hưu trí sẽ cùng con gái vào Nam thăm các em. Ông đang thả hồn theo những cánh chim trong khoảng trời xanh ao ước được tự do như chúng bay bổng về cuối chân trời. Bỗng có tiếng chuông cửa reo, hai người thân phương Bắc đă đến. Thấm thoát cũng đă mấy chục năm do hoàn cảnh chiến tranh họ mới gặp lại nhau thế mà ngay phút đầu t́nh anh em bị ngăn bởi một bức tường vô h́nh là “ư thức hệ” chiến tranh lạnh trong gia đ́nh ngăn đôi hai anh em, họ thấy nhau nhưng thái độ dửng dưng không biểu lộ chút hân hoan. Họ chẳng thèm nh́n nhau dù trong những cặp mắt mỏi mệt đó đă bị thời gian xói ṃn làm nhạt ánh tinh anh nhưng vẫn chóe lửa, th́ làm sao c̣n xúc động mà sao lăn được một giọt nước mắt tao ngộ! Hay biết đâu trong đáy ḷng họ cũng mền ra nhưng giỏi che dấu th́ nào ai biết ? Hôm nay anh em trong gia đ́nh ấy lần đầu gặp lại nhau mà không khí bất ḥa đă làm căn pḥng trở nên ngột ngạt, cái không gian tĩnh lặng như nhà hoang mỗi người một khoảnh ! Người em dâu thấy vậy rất bối rối chưa biết cách nào phá tan sự im lặng đáng sợ đó nên lúng túng hỏi một câu thừa:
-Anh Cả và cháu Ngọc đi đường xa, chắc mệt ?
Người anh cả cười nói:
-Già rồi cũng mệt, thím út ạ!
Ông ngồi xuống ghế nói tiếp:
-Xe hỏa của xứ ta c̣n tệ quá, đă chật chội nóng bức c̣n chạy chậm như rùa. Đă thế mà bà con ta lại ồn ào như cái chợ! Muốn chợp mắt một tí nào có ngủ được!
Ông Giáo đứng bên cửa sổ hướng mắt lên hàng hoa giấy, bỗng ông cảm thấy ghét vu vơ màu hoa đỏ thẫm lại càng sôi gan khi nghe anh ḿnh nói, ông khẽ hứ giọng mũi không nói một lời rồi tiến lại đứa cháu, nét mặt của ông trở lại b́nh thường tươi sáng, miệng mỉm cười vui vẻ hỏi vài câu chuyện với cháu gái. Sau đó ông lặng lẽ, chẳng nói ǵ rồi bỏ lên lầu. Người em dâu thấy hai anh như vậy nên bối rối, bà liền mời ông anh cả và người cháu dùng chút bánh nước ngọt. Hai người dùng bánh xong bà dẫn bố con họ lên pḥng nghỉ, chỉ vào hai pḥng. Ngọc nh́n pḥng ngủ bày biện khang trang, bức tranh sơn dầu treo ngay trên đầu chiếc giường Hồng Kông trải drap trắng mướt, cạnh là chiếc đèn ngủ. Ngọc nói:
-Nhà thím sang quá Cháu cứ ngỡ ḿnh đang sống trong phim…
Người thím mỉm cười không nói, bà chạnh ḷng thương cho Ngọc, con của một cán bộ cao cấp mà lại bỡ ngỡ trước những thứ vật chất rất tầm thường ở Sài G̣n nầy. Ngọc chưa dứt bàng hoàng, bỗng ngước nh́n người thím và cảm thấy bà có một nét đẹp rất quư phái và tươi mát dù tuổi đă ngoài ba mươi, bà cũng đang ngắm nh́n ḿnh với ánh mắt đầy tha thiết. Ngọc bẽn lẽn mắt hướng về bức tranh nói:
-Sài G̣n lộng lẫy và đẹp quá, thím nhỉ? Ngày mai thím dẫn cháu đi dạo phố nhé!
-Nghỉ đi cho đỡ mệt, chút xuống ăn cơm. Ngày mai thím sẽ dẫn cháu đi dạo và sắm đồ.
Nói rồi bà khép cửa pḥng cho Ngọc và xuống lầu đi thẳng vào pḥng ăn làm cơm.
Tiếng ho thúng thắng của người anh cả vang lên nghe như âm buồn có đoạn dài đoạn đứt khúc làm tiều tụy thêm dáng vóc gầy g̣ thể hiện trên khuôn mặt héo hắt v́ buồn. Hai anh em rất giống nhau, nếu không lệch tuổi tác người ta có thể lầm tưởng là anh em song sinh. Dù đă ở chung nhà cả tuần mà hai anh em vẫn tránh nhau. Nhưng hôm nay là ngày giỗ Ông Bà nên buộc ḷng anh em phải ra cúng lễ và đối thoại nhau. Trước bàn thờ gia tiên, người anh môi run run, mặt xúc động lên tiếng trước:
-Chú vẫn khỏe?
Ông Giáo bừng cặp mắt đỏ, đôi g̣ má run run, tiếng nói bỗng khàn trầm xuống:
-Cảm ơn anh cả tôi chưa chết!
Khuôn mặt người anh bỗng nhíu lại:
-Sao chú lại nói thế ? Chú c̣n giận anh hả? Chuyện của chú lúc trước...
Người em cau mặt, cắt ngang:
-Thôi, tôi xin anh đừng nhắc chuyện xưa!
Người anh quay mặt ra cửa dấu giọt lệ trong khóe mắt, ông thổn thức giải bày:
-Chú trách tôi là phả ! Nghe tin các chú bị đưa đi học tập, c̣n thím th́ bị bệnh mất trên vùng kinh tế mới ḷng tôi rất buồn nhưng chẳng biết làm sao giúp! Đă từ lâu tôi vẫn thắc mắc và ngỡ ngàng chẳng hiểu tại sao các chú lại chịu làm tay sai cho Mỹ để làm giàu ? Nhưng trong t́nh máu mủ các chú gặp hoàn cảnh như thế thử hỏi làm sao mà tôi không đau ḷng?!
Ông Giáo gằn giọng:
-Thôi, xin cảm ơn ḷng tốt Bác Đảng của anh!
Người anh vẫn nh́n ra cửa trầm giọng nói:
-Măi đến bây giờ, vào đây tôi mới vỡ lẽ, đă hiểu tất! Chú tha lỗi và thông cảm cho tôi,suốt mấy chục năm bị bưng bít tuyên truyền nên đă hiểu sai!Tôi có mắt mà cũng như mù! Nhưng chú cũng chẳng hiểu Hà Nội sau năm 1954, và người dân Hà Nội nghĩ ǵ? Chú bỏ vào Nam sớm làm sao chú biết được sự t́nh ! Chú đừng tưởng một giáo sư đại học lâu năm như tôi là có quyền thế ! Dưới Xă Hội Chủ Nghĩa người trí thức rẻ hơn Bèo!
Người anh quay mặt lại nh́n em, giọng lên vút :
Chú tưởng những người vào đảng đều v́ lư tưởng cả sao? Và cứ ở trong đảng là có quyền sao ?
Ông hạ giọng phân trần:
…Đành rằng phải phấn đấu mới vô được Đảng nhưng trong đảng đâu phải ai cũng nhiệt thành cả, cũng có người này kẻ nọ chứ ! Ngoại trừ một số ít lănh đạo là quán triệt được đường lối tư tưởng chủ nghĩa Cộng Sản c̣n lại hầu hết người ta chẳng hiểu ǵ về Cộng sản, họ vô đảng là chỉ ḥng kiếm cơm, nhắm vào tem phiếu thôi ! Hơn nữa không vô mà được hả? Bộ máy đảng sẽ sẵn sàng nghiền nát những đối tượng tiêu cực. Họ tŕ triết phê b́nh rồi trù dập có nước mà tự tử! Hồi năm 49 chú mới qua Pháp, anh về, lúc ấy cả nước đang sôi sục khí thế chống thực dân th́ anh cũng phải lên đường vào chiến khu như bao nhiêu người khác thôi. Chú xem bản thân gia đ́nh ta đấy: Nào địa chủ, lại c̣n phong kiến quan lại theo Tây, cả anh lẫn chú và em Thảo lại du học Pháp, thuở đó Hà Nội có mấy người ?Làm sao mà họ không phê phán về quan điểm lập trường của gia đ́nh ta theo Pháp, Mỹ khi mà em Thảo th́ ở lại luôn bên Pháp, c̣n chú mang cả gia đ́nh di cư vào Nam, dẫn theo chú Út, chỉ có Bố là ở lại v́ bệnh t́nh lúc đó quá nặng nên không thể theo gia đ́nh chú được! Vả lại bố muốn yên nghỉ gần ông bà do đó mẹ phải ở lại trông nom bố th́ anh có muốn vào Nam cũng không đành! Chú đi lúc ấy là phải, anh đă chứng kiến nào là chỉnh huấn, nào là cải cách ruộng đất. Chú c̣n nhớ, chính anh đă khuyên vợ chồng chú và chú út nên đi đừng bịn rịn, bố mẹ ở lại đă có anh lo?…
Ông Giáo mặt cúi xuống, h́nh như đang xúc động. Người anh bước lại, ngồi xuống ghế, giọng bùi ngùi kể tiếp:
-Sau khi bố mẹ qua đời, tôi nào được yên thân. Bao nhiêu năm miệt mài trong chiến khu thế mà vẫn bị ḍm ngó. Tôi bị người ta nói bóng gió, xỏ xiên nhiếc móc nào là trí thức phản động, địa chủ cường hào, quan lại bóc lột, thân nhân bám theo Mỹ Diệm. Xuưt tí nữa th́ tôi bị dính vào vụ án "Nhân Văn Giai Phẩm". Tôi bị quy tội quan hệ với những người trí thức tiểu tư sản trong nhóm Nhân Văn ! Chao ôi! Những người trí thức văn nghệ sĩ đó cũng bao nhiêu năm miệt mài trong kháng chiến thế mà chỉ v́ muốn bảo vệ chút tự do tư tưởng, tiếng nói riêng tư phát từ đáy ḷng khác với đảng, mà bị trù dập, họ sống dở chết dở! Tôi thật là may, Trời thương đă che chở mới thoát qua. Chú đừng tưởng họ quên quá khứ của gia đ́nh ta dù tôi cũng đă đóng góp biết bao công sức trong thời gian kháng chiến! Có lẽ nhờ số ruộng đất của ông bà nội, ngoại cùng dăy nhà ở Hà Nội của bố mẹ đều dâng hiến tất cho nhà nước trước khi các cụ qua đời mà tôi mới được yên thân, nhưng họ vẫn ruồng bỏ như một thứ ghẻ lạnh! Kể từ ngày dó tôi quyết tâm vô đảng, t́m cái vỏ bọc che thân, và tôi đă lập gia đ́nh, tuy muộn nhưng bớt bị ḍm ngó. Mẹ cháu Ngọc là giáo viên nhỏ hơn tôi gần hai giáp tuổi, chị dâu em sau bị chết trên đường sơ tán! Ngày hay tin các em bị đưa đi cải tạo, tôi có nhờ một vài người bạn thân t́m người chạy để bảo lănh các em ra. Nhưng họ khuyên đừng dính vào tội gián điệp và tâm lư chiến, nhất là lúc ấy nội bộ của các ông lớn đang phân hóa, người theo Tàu, kẻ theo Liên Xô, c̣n những ai đă từng vào công tác trong Nam đều bị nghi biến chất phục Mỹ. Do đó tôi đă ngần ngại không dám khiến điều ấy dày ṿ tâm hồn tôi măi đến hôm nay !
Nói đến đấy, người anh ôm mặt nức nở gục trên đầu gối, kể tiếp:
-Năm ngoái anh có đi tàu hỏa ra Thanh Hóa, chờ ô tô vào tận huyện Như Xuân mất cả ngày đường, rồi c̣n băng rừng, vượt sông vượt suối suốt hơn 20 km mối đến được trại cải tạo Thanh Phong, chỗ giam chú út. Đây là khu vực thuộc biên giới Lào, hồi c̣n trẻ anh cũng đă đi qua, nhưng nay tuổi đă cao. Ôi thật là gian nan mới đến được. Nhưng khi đến nơi rồi mới đau ḷng!…
Mọi người hoảng hốt. Người em dâu, mặt biến sắc chạy lại lay vai người anh cả hỏi giật:
-Chồng em ra sao?
Ông biết người em dâu đă lầm nên vội vă nói:
-Chú ấy khỏe!
Mọi người có mặt đều thở nhẹ nhơm, ông ngậm ngùi kể tiếp:
-Anh nói là đau ḷng không phải là chú út có chuyện ǵ, điều mà anh đau ḷng là anh thân già lặn lội đường xa đến thăm chú mà chú lại không chịu ra gặp, lấy cớ là bệnh. Anh lại quay lại huyện Như Xuân ngủ một đêm, hôm sau trở lại trại Thanh Phong nhờ đến người cán bộ trưởng trại, họ cho công an dẫn chú ra, sau đó công an rút lui để anh gặp riêng chú. Nh́n chú thiểu năo trong bộ đồ tù mà anh đứt ruột, h́nh ảnh thời thơ ấu của chú bỗng hiện ra trong trí anh. Hồi đó anh em ta thường hay dắt chú đi chơi, mỗi lần như thế chú Út thường đ̣i ăn quà của những người bán hàng rong Bờ Hồ. Giờ, gặp mặt đứa em út thân yêu th́ chú lại xem anh như kẻ thù! Dẫu xa cách mấy chục năm không gặp nhau, anh vẫn nhận ra chú v́ chú út rất giống mẹ, dù lúc đó chú ấy để râu. Đối diện nhau nhưng chú ấy cứ im lặng và quay đi không thèm nh́n mặt anh . Do đó anh rất giận định quay về nhưng chợt nghĩ dù sao anh cũng là anh cả nên nhẫn nhịn. Anh đắn đo chưa biết mở lời ra sao, chẳng lẽ anh em ruột gặp nhau mà cứ ngây như tượng đá ?! Anh cảm thấy sự bất hạnh cứ đeo đuổi gia đ́nh ḿnh măi! Chợt anh nhớ đến bố mẹ, và anh liền hỏi:
Chú có muốn nghe chuyện bố mẹ mất ra sao không ?
Quả nhiên mắt chú sáng lên và dồn dập hỏi anh, các em có biết không, anh bật khóc. Anh khóc không phải là chú út nhắc đến bố mẹ mà anh khóc là t́nh anh em chưa dứt hẳn ; v́ c̣n chỗ dựa là cùng huyết thống. Anh kể cho chú nghe sơ chuyện gia đ́nh. Anh em tâm sự cũng hằng giờ. Số quà mà anh mang theo chú nhận hết, ngoại trừ ít sách về tư tưởng.
Chú nói:
-Anh Cả mang về những thứ nầy mà dùng, anh cần nó hơn em, ở đây em đă dùng nó thế cơm hàng ngày nên phát ngấy !
-Nh́n thái độ khẳng khái anh thầm cảm phục khí phách của chú, anh thấy trong ánh mắt của chú loé lên những tia sắc sáng quắc như muốn chọc thủng thù địch; anh bỗng ph́ cười và tội nghiệp chú, là sĩ quan tâm lư chiến mà chẳng hiểu ǵ về Cộng Sản cả! Chú nào biết muốn thoát khỏi nanh vuốt Cộng Sản hoặc là câm như tượng đá hoặc là phải biến thành vẹt nhắc thuộc ḷng khẩu quyết của Đảng th́ mới mong tồn tại, nhất là tránh được cái họa mồm để khỏi bị chết oan! Trước khi về, anh c̣n căn dặn:
-Em phải cố bảo trọng sức khỏe và cố giữ cái mồm, muốn gặp mặt vợ con th́ nên vạch đầu gối ra mà than, ở đây tai vách mạch rừng cả đấy!'.
Người em dâu nghe ông anh cả kể chuyện về chồng ḿnh mà rưng rưng nước mắt, bà hài ḷng về sự bất khuất chồng nhưng lại lo sợ cho sự an nguy của chồng. Bà bước ra tủ lấy chai rượu Whisky và nói:
-Các anh mấy chục năm mới gặp nhau cả tuần nay gặp mặt nhưng lạnh nhạt khiến căn nhà giữa mùa hè Sài G̣n mà em cảm thấy giá băng như Bắc cực Hôm nay nhờ hồn thiêng của Ông Bà, hai anh tha hồ hàn huyên, có khi cả tháng vẫn chưa đủ,các anh nên uống mừng ngày họp mặt. Em mừng v́ thấy anh cả dù sống trong ḷng chế độ miền Bắc mà tư tưởng vẫn phóng khoáng, nhất là đă hiểu được tâm tư và đời sống trong Nam!
Bà thở dài rồi nói tiếp:
-Em tiếc là chồng em bị đưa ra Bắc chẳng biết ngày nào về. Nhưng mẹ con em thế nào cũng liệu, ở lại đây ngày nào là phập phồng lo ngày đó, chẳng biết họ đến bắt khi nào. Gần cả năm nay em đă nhiều chuẩn bị..Anh cả vào đúng lúc, anh có muốn đi vượt biên với gia đ́nh em không ?
Khuôn mặt người anh thoáng xụ nét buồn, ông nhấp ly rượu, lắc đầu:
-Rượu ngon quá, mấy chục năm nay, anh mới được hớp rượu ngon như thế nầy!
Ông Giáo vừa nhấp rượu vừa hỏi:
-Anh Cả chưa trả lời thím Út. Sao anh có muốn đi với gia đ́nh thím Út không?
Đôi mắt người anh cả đỏ lên v́ quá xúc động. Ông mếu máo hỏi như than:
-Các em không sợ anh đi tố giác à?
-Qua trực giác, em tin là anh cả không thể hại các em và các cháu!
Người anh cả gật đầu cười chua xót:
-Cảm ơn thím tin. Anh của các em nào tán tận lương tâm như thế ? Nhưng em cũng nên thận trọng, chế độ nầy đă cướp đi tính trong sạch và ḷng tốt của con người..Người Miền Nam thật hay dễ tin quá, rồi đây Miền Nam c̣n phải chịu nhiều thay đổi đau thương nữa !…
Ông nhích ra co ro ngồi ở mép ghế, mặt buồn xo nói tiếp:
- Anh cũng đă từng du học Pháp, Liên Xô nhưng h́nh như anh giống Bố phải chết ở quê nhà, các em ạ! Anh suốt đời chỉ làm kẻ tiễn đưa...Anh già rồi! Ở đâu mà chẳng chết ? Hơn nữa anh đang mắc chứng bệnh nan y, qua đó chỉ làm khổ các em và cháu ! Nếu có thể được xin cho cháu Ngọc đi theo, cháu mới vào Đại học, tương lai th́ chẳng biết ra sao ! Được như thế là anh măn nguyện vô cùng biết ơn các em.…
Nghe anh cả tŕnh bày tấm ḷng khiến ông giáo và người em dâu đều bùi ngùi và đồng cảm. Họ tiếp tục tâm sự, kể lể cho nhau nghe những vui buồn của quăng thời gian bao năm xa cách. Bao nhiêu đắng cay phiền muộn của người anh cả chất chứa trong mấy chục năm bỗng được xả ra, ông cảm thấy tâm hồn được nhẹ nhơm. Tuy sức khỏe đă kém, lại được rượu ngon nên ông uống quá nhiều, người đă nhũn ra nhưng môi vẫn nhấp ḥa với những giọt nước mắt lăn dài trên má. Ông nức nở nói:
-Suốt mấy chục năm,, anh ao ước gia đ́nh anh em ḿnh được đoàn tụ, thế mà nào có trọn ước mơ! Ôi bao cảnh năo ḷng. Chiến tranh đă cướp đi bao tuổi thanh xuân và xương máu của những người vô tội chỉ v́ chủ thuyết hư vô. Người chết th́ oan khuất tức tưởi, c̣n người sống th́ lơ láo. Kẻ chiến thắng cô đơn trong vinh quang và lạc loài giữa đất nước. Kẻ bại th́ người biệt xứ, kẻ ở lại lớp tù đày, lớp đói khát câm nín như chiếc bóng trên chính quê hương trong chua xót tủi nhục!…
Ông bùi ngùi than:
-Họ tàn nhẫn lắm, các em ạ! Họ dùng người rồi vắt chanh bỏ vỏ!
Ông ngẩng đầu lên, mắt sáng quắc, mặt đanh lại, nói:
-Nếu chỉ vắt chanh bỏ vỏ th́ mới chỉ là loại đểu. Đằng nầy nó miết lấy hết chất nước xong rồi lấy vỏ đem phơi khô tán thành thuốc bắc rồi đem bán cho người khác. Họ không bỏ thứ ǵ cả, thế có ác không chứ?! Các em bằng mọi giá nên đi đi cho cháu Ngọc của anh theo với !
Dứt câu, người anh cả gục đầu trên bàn ngủ say.
Sau hai tuần lễ thuyền lênh đênh trên biển cả vượt bao nguy hiểm sóng gió băo bùng, có lúc đoàn người rú lên tưởng cơn sóng đă nhận ch́m chiếc thuyền đầy nhóc người xuống đáy đại dương, thế rồi chiếc thuyền chở gia đ́nh người em dâu và bao người khác cuối cùng đă đến được bờ tự do. Lên đảo Palawan, ông giáo không theo gia đ́nh người em dâu và đứa cháu con ông anh cả sang Mỹ. Ông thích qua Pháp v́ có các con bên nầy. Sang đây, tuổi của ông đă sáu mươi, cái tuổi rất khó t́m được việc làm, cũng may nhờ người giới thiệu nên có một việc làm tạm trong thư viện nhưng cũng kéo được mấy năm. Về sau, do sức khỏe quá kém, ông đành phải nghỉ việc và ở nhà lănh tiền già. Ấy thế mà ông cũng dành dụm tí tiền gởi về cho bạn bè, thân nhân c̣n ở bên nhà. Chẳng bù cho đám con của ông ở bên nầy đều thành đạt cả v́ nhờ ngày trước lúc c̣n chiến tranh ông gởi chúng đi du học. Lương chúng rất cao nhưng nào thí cho ai một xu! Đứa th́ tiền đổ vào ṣng bạc Casino, đứa th́ c̣n măi dẫn cô vợ đầm đi chu du thế giới, c̣n cô con gái út th́ thích xe đẹp, nhà sang. Ông thương con nên không hề than trách hay buồn phiền. Ông cho rằng mỗi người một đời sống biết t́m sự an lạc trong tâm hồn là điều khó t́m nhất trên đời ! Nhưng chỉ có Trời mới hiểu được tấm ḷng của cha mẹ ! Con ông thích làm Từ Thiện để khoe danh nhưng nngay cả bố chúng mà họa hoằn lắm có khi cả năm mới tạt qua giây lát rồi biến, th́ đừng phí công đ̣i hỏi ḷng nhân ở những tâm hồn vật chất ấy! Cô Thảo, em gái kế ông, qua Pháp du học đầu năm mươi, sau khi học xong đă theo chồng sang Mỹ lập nghiệp, nhiều lần sang Pháp mời ông qua Mỹ ở nhưng ông đă từ chối. Ông có mấy người bạn thân tuy c̣n ít tuổi hơn ông nhưng lại rất hợp với ông về tư tưởng và quan niệm sống. Ngoài nghề dạy học ông rất thích về văn học nghệ thuật, nhờ thời gian làm tạm ở thư viện đă giúp ông đọc rất nhiều sách mở mang thêm trí tuệ, nhờ thế ông đă khám phá nền văn học nghệ thuật của thế giới thật bao la vĩ đại. Ông chợt nhớ lại câu thơ của người xưa “Nước Nam có lúc cường lúc nhược nhưng hào kiệt không bao giờ thiếu.” Ông xót xa thương về đất nước thế hệ ḿnh đă có nhiều cố gắng nhưng thất bại không giữ được ánh sáng tự do nhưng ông tin ở thế hệ sau ắt hẳn tự do sẽ trở lại tỏa sáng trên khắp quê hương.
Đỗ B́nh
Paris 2000
"Một người không hề dính dấp đến chính trị, lẽ nào người ta lại đi hại một ông già?"
Nhưng sau khi chính quyền Miền Nam sụp đổ, ông bị chính quyền địa phương kết án là gián điệp do Mỹ gài lại v́ đă từng đi du học nước ngoài nên bị bắt đi « cải tạo»! Những năm ở tù đă làm ông sáng mắt, vợ ông ở Sài G̣n bị cướp nhà và bị đuổi lên vùng kinh tế mới là vùng đất hoang vu không một bóng người. Ở đó Bà sống trong cảnh cơ cực nghèo đói nên chỉ sau một thời gian ngắn đă ngă bệnh nặng rồi qua đời v́ thiếu thuốc men chữa trị !
Bà mất một thời gian khá lâu người em dâu của ông lên thăm nuôi đă báo tin sự ra đi của bà, ông nghe hung tin bật khóc rống lên như đứa trẻ. Ông hối hận v́ một phút quyết định sai lầm không chịu ra đi nên đă để khổ đến người vợ thương yêu nhất! Ôm tâm trạng đau khổ ông trở về lán. Các bạn thấy nét mặt ông rầu rĩ chưa kịp hỏi th́ ông nghẹn ngào than thở với bạn tù:
"Tôi già đến ngần tuổi nầy mà c̣n u mê, anh ạ! Học cho lắm, thế mà vẫn bị chúng lừa! Bà nhà tôi cũng bị chúng lừa v́ tin chúng sẽ thả tôi nếu chịu đi kinh tế mới. Vợ tôi chỉ muốn cho tôi được thả sớm nên đă nghe theo lời đường mật mà chết trong tức tưởi!."
Bạn tù thương ông cũng chỉ biết nh́n ông rồi thở dài trong im lặng! Một ngày trong tù dài lê thê nhưng thời gian th́ cứ lặng lẽ trôi thấm thoát ông đă trải qua mấy mùa xuân xa nhà, nếm đủ mùi tù chịu đựng bao nhọc nhằn đói khổ thế mà ông không hề hé răng than văn hay làm mất nhân cách một nhà giáo v́ miếng ăn. Trước bao nghịch cảnh đày ải đó có lúc nghĩ vẩn ông muốn chết quách cho nhẹ tấm thân già nhưng đó chỉ thoáng qua mà thôi, dẫu sao sự sống vẫn qúy! Ông làm sao có thể chết ở trong tù được ? Ông cần phải sống để xem đời sẽ ra sao, v́ có ai biết được chuyện ngày mai ? Đêm nằm suy nghĩ ông thấy thương cho gia đ́nh, và những người dân miền Nam chẳng biết sống thế nào dưới xă hội mới nên ngậm ngùi cho ư nghĩa của sự tự do ! Ở đây tự do đồng nghĩa với sự im lặng, nghĩa là chấp hành những mệnh lệnh của kẻ cai ngục! Ông nghĩ: "Làm sao hiểu được tận cùng chữ Biết ?» Có nhiều thứ ở trên đời dù cho thông minh và cố gắng học hỏi, bỏ nhiều thời gian nghiên cứu đến đâu th́ vẫn chẳng bao giờ hiểu hết được! Những bằng cấp mà ông học hỏi và đạt được kể đă hết mức nhưng lại không đủ nhận biết ḿnh bị gạt v́ những cụm từ hoa mỹ: “cải tạo”?! Đến khi đă vướng chàm, biết ḿnh bị lừa th́ đă quá muộn! Bài học để đời này không những cho riêng ông mà c̣n cho biết bao trí thức khoa bảng đă “mụ” như ông về Thiên Đàng Xă Hội Chủ Nghĩa! Họ đă vô t́nh tiếp tay với CS để xây dựng thiên đàng mộng mị mà hôm nay đất nước nghèo đi, chính họ cũng là là những kẻ phá hoại thành tŕ của tự do để hôm nay họ phải cầm cuốc cặm cụi trên những mảnh đất bươi xới t́m củ khoai, củ ḿ để ăn trong các trại tù! Chẳng cần học vị tiến sĩ, bài học «đời» quá đau cũng đủ để ông sáng mắt, thấm thía về sự độc tài của một xă hội toàn trị, do đó ông không thiết tha học tập để mau tiến bộ để trở thành: thành viên xă hội. Cụm từ tiến bộ chỉ là cái bánh vẽ dụ những tâm hồn khờ khạo, những trí thức ngây thơ tin đó là cái «ch́a khóa» mở cổng tù. Thế rồi đến một ngày ông vẫn được thả, lư do già yếu, bệnh tật. Họ thả ông và bắt buộc ông phải đi kinh tế mới chịu sự quản thúc của địa phương. Ông chép miệng nghĩ:
«Cái xă hội nầy đâu mà chẳng phải nhà tù! Thật là mỉa mai cho những danh từ trí thức, khoa bảng thường được người đời qúy trọng nhưng nhà nước CS có xem ra ǵ đâu!»
Không phải họ không biết ông là một giáo sư giỏi nghề nhưng ông đâu có do họ đào tạo, nghĩa là không phải một đảng viên, không những thế họ c̣n xem ông là gián điệp của Mỹ th́ làm sao dùng ông! Ở đất nước này người ta chỉ biết Đảng, người ta đồng hóa yêu đảng là yêu nước nên xúm nhau ca ngợi Đảng, và thích sống với ảo ảnh qua những chiến công chống Tây chống Mỹ, họ hô hào chống đến nỗi nhân dân nheo nhóc thiếu cả manh quần tấm áo mà đất nước nào hề có thật sự được độc lập tự do! Bao xương máu của người dân vô tội bị đổ trong cuộc chiến chỉ làm rạng danh cái thiên đường bịp! Ông ngậm ngùi cho dất nước đang thiếu từng củ khoai, miếng sắn nhưng «lại thừa» những nhà khoa học, triết học, luật học, nghệ thuật..vv... Đă có Đảng, đảng là vạn năng kiêm hết từ thiên nhiên đến trí tuệ con người, kiêm luôn chiếc tḥng lọng siết cổ dân! Khi ông hiểu và thấm thía sự tàn ác của chế độ Cộng Sản th́ đă muộn! Ông lủi thủi trong nông trường để sống qua ngày, rồi một hôm ông chợt khám phá ra một điều:”Muốn tồn tại trước bạo lực để chờ cơ hội giải thoát phải tự biến thành tượng đá”.
Thật vậy, họ xem ông như loài cỏ mục, đồ phế thải, một người mất trí không c̣n năng lực lao động! Cũng nhờ thế mà ông lần ṃ về được Sài G̣n, và xin tá túc nhà một người bà con để t́m đường vượt biên. Nếu so với những người bất hạnh khác từ kinh tế mới trốn về, ông là một trong số những người may mắn c̣n có thân nhân ở lại thành phố nên có một chỗ dựa như cái phao để bám víu, chứ những người có dính dáng hay thuộc thành phần chế độ cũ muốn ở lại Sài G̣n giữa buổi nhiễu nhương giao thời không phải dễ! Thời buổi giao thời này, chẳng phải người nào được ở lại thành phố cũng dính dấp với những người phía kia, trong số đó có người của chế độ cũ may nhờ bà con ngoài Bắc chạy hàng xuôi vào Nam mách bảo:
"Phải thí cho cán bộ địa phương chút vàng, và đừng bao giờ t́nh nguyện đi kinh tế mới, cứ bám rể ở ĺ thành phố rồi mọi việc sẽ qua! ".
Do đó ông mới c̣n chỗ tá túc dù phải gặp những khó khăn về hộ khẩu. Cũng may nhờ có người em dâu rất tháo vát v́ trước kia Bà ấy là dược sĩ, nay đổi nghề bán thuốc Tây dạo ở chợ trời, giữa thời buổi củi châu gạo quế này kiếm đủ sống cũng là may! Có thế, Bà mới có chút tiền nhét cho công an khu vực, công an phường họ mới làm ngơ cho ông Giáo.
Sáng nay cũng như bao buổi sáng khác ông hay đứng trước song cửa nh́n giàn hoa giấy đỏ góc sân rực rỡ như muốn vươn lên khoảng trời xanh phía trước. Những cơn gió nhẹ lay cánh hoa trong nắng làm tâm hồn ông có chút b́nh an sau những năm dài bị những cơn băo đời xới tung làm bầm dập !Thời gian ở tạm nhà cô em dâu chưa bao lâu th́ cô cho biết tin người anh cả cũng là giáo sư dạy ở đại học Tổng Hợp Hà Nội nay đă hưu trí sẽ cùng con gái vào Nam thăm các em. Ông đang thả hồn theo những cánh chim trong khoảng trời xanh ao ước được tự do như chúng bay bổng về cuối chân trời. Bỗng có tiếng chuông cửa reo, hai người thân phương Bắc đă đến. Thấm thoát cũng đă mấy chục năm do hoàn cảnh chiến tranh họ mới gặp lại nhau thế mà ngay phút đầu t́nh anh em bị ngăn bởi một bức tường vô h́nh là “ư thức hệ” chiến tranh lạnh trong gia đ́nh ngăn đôi hai anh em, họ thấy nhau nhưng thái độ dửng dưng không biểu lộ chút hân hoan. Họ chẳng thèm nh́n nhau dù trong những cặp mắt mỏi mệt đó đă bị thời gian xói ṃn làm nhạt ánh tinh anh nhưng vẫn chóe lửa, th́ làm sao c̣n xúc động mà sao lăn được một giọt nước mắt tao ngộ! Hay biết đâu trong đáy ḷng họ cũng mền ra nhưng giỏi che dấu th́ nào ai biết ? Hôm nay anh em trong gia đ́nh ấy lần đầu gặp lại nhau mà không khí bất ḥa đă làm căn pḥng trở nên ngột ngạt, cái không gian tĩnh lặng như nhà hoang mỗi người một khoảnh ! Người em dâu thấy vậy rất bối rối chưa biết cách nào phá tan sự im lặng đáng sợ đó nên lúng túng hỏi một câu thừa:
-Anh Cả và cháu Ngọc đi đường xa, chắc mệt ?
Người anh cả cười nói:
-Già rồi cũng mệt, thím út ạ!
Ông ngồi xuống ghế nói tiếp:
-Xe hỏa của xứ ta c̣n tệ quá, đă chật chội nóng bức c̣n chạy chậm như rùa. Đă thế mà bà con ta lại ồn ào như cái chợ! Muốn chợp mắt một tí nào có ngủ được!
Ông Giáo đứng bên cửa sổ hướng mắt lên hàng hoa giấy, bỗng ông cảm thấy ghét vu vơ màu hoa đỏ thẫm lại càng sôi gan khi nghe anh ḿnh nói, ông khẽ hứ giọng mũi không nói một lời rồi tiến lại đứa cháu, nét mặt của ông trở lại b́nh thường tươi sáng, miệng mỉm cười vui vẻ hỏi vài câu chuyện với cháu gái. Sau đó ông lặng lẽ, chẳng nói ǵ rồi bỏ lên lầu. Người em dâu thấy hai anh như vậy nên bối rối, bà liền mời ông anh cả và người cháu dùng chút bánh nước ngọt. Hai người dùng bánh xong bà dẫn bố con họ lên pḥng nghỉ, chỉ vào hai pḥng. Ngọc nh́n pḥng ngủ bày biện khang trang, bức tranh sơn dầu treo ngay trên đầu chiếc giường Hồng Kông trải drap trắng mướt, cạnh là chiếc đèn ngủ. Ngọc nói:
-Nhà thím sang quá Cháu cứ ngỡ ḿnh đang sống trong phim…
Người thím mỉm cười không nói, bà chạnh ḷng thương cho Ngọc, con của một cán bộ cao cấp mà lại bỡ ngỡ trước những thứ vật chất rất tầm thường ở Sài G̣n nầy. Ngọc chưa dứt bàng hoàng, bỗng ngước nh́n người thím và cảm thấy bà có một nét đẹp rất quư phái và tươi mát dù tuổi đă ngoài ba mươi, bà cũng đang ngắm nh́n ḿnh với ánh mắt đầy tha thiết. Ngọc bẽn lẽn mắt hướng về bức tranh nói:
-Sài G̣n lộng lẫy và đẹp quá, thím nhỉ? Ngày mai thím dẫn cháu đi dạo phố nhé!
-Nghỉ đi cho đỡ mệt, chút xuống ăn cơm. Ngày mai thím sẽ dẫn cháu đi dạo và sắm đồ.
Nói rồi bà khép cửa pḥng cho Ngọc và xuống lầu đi thẳng vào pḥng ăn làm cơm.
Tiếng ho thúng thắng của người anh cả vang lên nghe như âm buồn có đoạn dài đoạn đứt khúc làm tiều tụy thêm dáng vóc gầy g̣ thể hiện trên khuôn mặt héo hắt v́ buồn. Hai anh em rất giống nhau, nếu không lệch tuổi tác người ta có thể lầm tưởng là anh em song sinh. Dù đă ở chung nhà cả tuần mà hai anh em vẫn tránh nhau. Nhưng hôm nay là ngày giỗ Ông Bà nên buộc ḷng anh em phải ra cúng lễ và đối thoại nhau. Trước bàn thờ gia tiên, người anh môi run run, mặt xúc động lên tiếng trước:
-Chú vẫn khỏe?
Ông Giáo bừng cặp mắt đỏ, đôi g̣ má run run, tiếng nói bỗng khàn trầm xuống:
-Cảm ơn anh cả tôi chưa chết!
Khuôn mặt người anh bỗng nhíu lại:
-Sao chú lại nói thế ? Chú c̣n giận anh hả? Chuyện của chú lúc trước...
Người em cau mặt, cắt ngang:
-Thôi, tôi xin anh đừng nhắc chuyện xưa!
Người anh quay mặt ra cửa dấu giọt lệ trong khóe mắt, ông thổn thức giải bày:
-Chú trách tôi là phả ! Nghe tin các chú bị đưa đi học tập, c̣n thím th́ bị bệnh mất trên vùng kinh tế mới ḷng tôi rất buồn nhưng chẳng biết làm sao giúp! Đă từ lâu tôi vẫn thắc mắc và ngỡ ngàng chẳng hiểu tại sao các chú lại chịu làm tay sai cho Mỹ để làm giàu ? Nhưng trong t́nh máu mủ các chú gặp hoàn cảnh như thế thử hỏi làm sao mà tôi không đau ḷng?!
Ông Giáo gằn giọng:
-Thôi, xin cảm ơn ḷng tốt Bác Đảng của anh!
Người anh vẫn nh́n ra cửa trầm giọng nói:
-Măi đến bây giờ, vào đây tôi mới vỡ lẽ, đă hiểu tất! Chú tha lỗi và thông cảm cho tôi,suốt mấy chục năm bị bưng bít tuyên truyền nên đă hiểu sai!Tôi có mắt mà cũng như mù! Nhưng chú cũng chẳng hiểu Hà Nội sau năm 1954, và người dân Hà Nội nghĩ ǵ? Chú bỏ vào Nam sớm làm sao chú biết được sự t́nh ! Chú đừng tưởng một giáo sư đại học lâu năm như tôi là có quyền thế ! Dưới Xă Hội Chủ Nghĩa người trí thức rẻ hơn Bèo!
Người anh quay mặt lại nh́n em, giọng lên vút :
Chú tưởng những người vào đảng đều v́ lư tưởng cả sao? Và cứ ở trong đảng là có quyền sao ?
Ông hạ giọng phân trần:
…Đành rằng phải phấn đấu mới vô được Đảng nhưng trong đảng đâu phải ai cũng nhiệt thành cả, cũng có người này kẻ nọ chứ ! Ngoại trừ một số ít lănh đạo là quán triệt được đường lối tư tưởng chủ nghĩa Cộng Sản c̣n lại hầu hết người ta chẳng hiểu ǵ về Cộng sản, họ vô đảng là chỉ ḥng kiếm cơm, nhắm vào tem phiếu thôi ! Hơn nữa không vô mà được hả? Bộ máy đảng sẽ sẵn sàng nghiền nát những đối tượng tiêu cực. Họ tŕ triết phê b́nh rồi trù dập có nước mà tự tử! Hồi năm 49 chú mới qua Pháp, anh về, lúc ấy cả nước đang sôi sục khí thế chống thực dân th́ anh cũng phải lên đường vào chiến khu như bao nhiêu người khác thôi. Chú xem bản thân gia đ́nh ta đấy: Nào địa chủ, lại c̣n phong kiến quan lại theo Tây, cả anh lẫn chú và em Thảo lại du học Pháp, thuở đó Hà Nội có mấy người ?Làm sao mà họ không phê phán về quan điểm lập trường của gia đ́nh ta theo Pháp, Mỹ khi mà em Thảo th́ ở lại luôn bên Pháp, c̣n chú mang cả gia đ́nh di cư vào Nam, dẫn theo chú Út, chỉ có Bố là ở lại v́ bệnh t́nh lúc đó quá nặng nên không thể theo gia đ́nh chú được! Vả lại bố muốn yên nghỉ gần ông bà do đó mẹ phải ở lại trông nom bố th́ anh có muốn vào Nam cũng không đành! Chú đi lúc ấy là phải, anh đă chứng kiến nào là chỉnh huấn, nào là cải cách ruộng đất. Chú c̣n nhớ, chính anh đă khuyên vợ chồng chú và chú út nên đi đừng bịn rịn, bố mẹ ở lại đă có anh lo?…
Ông Giáo mặt cúi xuống, h́nh như đang xúc động. Người anh bước lại, ngồi xuống ghế, giọng bùi ngùi kể tiếp:
-Sau khi bố mẹ qua đời, tôi nào được yên thân. Bao nhiêu năm miệt mài trong chiến khu thế mà vẫn bị ḍm ngó. Tôi bị người ta nói bóng gió, xỏ xiên nhiếc móc nào là trí thức phản động, địa chủ cường hào, quan lại bóc lột, thân nhân bám theo Mỹ Diệm. Xuưt tí nữa th́ tôi bị dính vào vụ án "Nhân Văn Giai Phẩm". Tôi bị quy tội quan hệ với những người trí thức tiểu tư sản trong nhóm Nhân Văn ! Chao ôi! Những người trí thức văn nghệ sĩ đó cũng bao nhiêu năm miệt mài trong kháng chiến thế mà chỉ v́ muốn bảo vệ chút tự do tư tưởng, tiếng nói riêng tư phát từ đáy ḷng khác với đảng, mà bị trù dập, họ sống dở chết dở! Tôi thật là may, Trời thương đă che chở mới thoát qua. Chú đừng tưởng họ quên quá khứ của gia đ́nh ta dù tôi cũng đă đóng góp biết bao công sức trong thời gian kháng chiến! Có lẽ nhờ số ruộng đất của ông bà nội, ngoại cùng dăy nhà ở Hà Nội của bố mẹ đều dâng hiến tất cho nhà nước trước khi các cụ qua đời mà tôi mới được yên thân, nhưng họ vẫn ruồng bỏ như một thứ ghẻ lạnh! Kể từ ngày dó tôi quyết tâm vô đảng, t́m cái vỏ bọc che thân, và tôi đă lập gia đ́nh, tuy muộn nhưng bớt bị ḍm ngó. Mẹ cháu Ngọc là giáo viên nhỏ hơn tôi gần hai giáp tuổi, chị dâu em sau bị chết trên đường sơ tán! Ngày hay tin các em bị đưa đi cải tạo, tôi có nhờ một vài người bạn thân t́m người chạy để bảo lănh các em ra. Nhưng họ khuyên đừng dính vào tội gián điệp và tâm lư chiến, nhất là lúc ấy nội bộ của các ông lớn đang phân hóa, người theo Tàu, kẻ theo Liên Xô, c̣n những ai đă từng vào công tác trong Nam đều bị nghi biến chất phục Mỹ. Do đó tôi đă ngần ngại không dám khiến điều ấy dày ṿ tâm hồn tôi măi đến hôm nay !
Nói đến đấy, người anh ôm mặt nức nở gục trên đầu gối, kể tiếp:
-Năm ngoái anh có đi tàu hỏa ra Thanh Hóa, chờ ô tô vào tận huyện Như Xuân mất cả ngày đường, rồi c̣n băng rừng, vượt sông vượt suối suốt hơn 20 km mối đến được trại cải tạo Thanh Phong, chỗ giam chú út. Đây là khu vực thuộc biên giới Lào, hồi c̣n trẻ anh cũng đă đi qua, nhưng nay tuổi đă cao. Ôi thật là gian nan mới đến được. Nhưng khi đến nơi rồi mới đau ḷng!…
Mọi người hoảng hốt. Người em dâu, mặt biến sắc chạy lại lay vai người anh cả hỏi giật:
-Chồng em ra sao?
Ông biết người em dâu đă lầm nên vội vă nói:
-Chú ấy khỏe!
Mọi người có mặt đều thở nhẹ nhơm, ông ngậm ngùi kể tiếp:
-Anh nói là đau ḷng không phải là chú út có chuyện ǵ, điều mà anh đau ḷng là anh thân già lặn lội đường xa đến thăm chú mà chú lại không chịu ra gặp, lấy cớ là bệnh. Anh lại quay lại huyện Như Xuân ngủ một đêm, hôm sau trở lại trại Thanh Phong nhờ đến người cán bộ trưởng trại, họ cho công an dẫn chú ra, sau đó công an rút lui để anh gặp riêng chú. Nh́n chú thiểu năo trong bộ đồ tù mà anh đứt ruột, h́nh ảnh thời thơ ấu của chú bỗng hiện ra trong trí anh. Hồi đó anh em ta thường hay dắt chú đi chơi, mỗi lần như thế chú Út thường đ̣i ăn quà của những người bán hàng rong Bờ Hồ. Giờ, gặp mặt đứa em út thân yêu th́ chú lại xem anh như kẻ thù! Dẫu xa cách mấy chục năm không gặp nhau, anh vẫn nhận ra chú v́ chú út rất giống mẹ, dù lúc đó chú ấy để râu. Đối diện nhau nhưng chú ấy cứ im lặng và quay đi không thèm nh́n mặt anh . Do đó anh rất giận định quay về nhưng chợt nghĩ dù sao anh cũng là anh cả nên nhẫn nhịn. Anh đắn đo chưa biết mở lời ra sao, chẳng lẽ anh em ruột gặp nhau mà cứ ngây như tượng đá ?! Anh cảm thấy sự bất hạnh cứ đeo đuổi gia đ́nh ḿnh măi! Chợt anh nhớ đến bố mẹ, và anh liền hỏi:
Chú có muốn nghe chuyện bố mẹ mất ra sao không ?
Quả nhiên mắt chú sáng lên và dồn dập hỏi anh, các em có biết không, anh bật khóc. Anh khóc không phải là chú út nhắc đến bố mẹ mà anh khóc là t́nh anh em chưa dứt hẳn ; v́ c̣n chỗ dựa là cùng huyết thống. Anh kể cho chú nghe sơ chuyện gia đ́nh. Anh em tâm sự cũng hằng giờ. Số quà mà anh mang theo chú nhận hết, ngoại trừ ít sách về tư tưởng.
Chú nói:
-Anh Cả mang về những thứ nầy mà dùng, anh cần nó hơn em, ở đây em đă dùng nó thế cơm hàng ngày nên phát ngấy !
-Nh́n thái độ khẳng khái anh thầm cảm phục khí phách của chú, anh thấy trong ánh mắt của chú loé lên những tia sắc sáng quắc như muốn chọc thủng thù địch; anh bỗng ph́ cười và tội nghiệp chú, là sĩ quan tâm lư chiến mà chẳng hiểu ǵ về Cộng Sản cả! Chú nào biết muốn thoát khỏi nanh vuốt Cộng Sản hoặc là câm như tượng đá hoặc là phải biến thành vẹt nhắc thuộc ḷng khẩu quyết của Đảng th́ mới mong tồn tại, nhất là tránh được cái họa mồm để khỏi bị chết oan! Trước khi về, anh c̣n căn dặn:
-Em phải cố bảo trọng sức khỏe và cố giữ cái mồm, muốn gặp mặt vợ con th́ nên vạch đầu gối ra mà than, ở đây tai vách mạch rừng cả đấy!'.
Người em dâu nghe ông anh cả kể chuyện về chồng ḿnh mà rưng rưng nước mắt, bà hài ḷng về sự bất khuất chồng nhưng lại lo sợ cho sự an nguy của chồng. Bà bước ra tủ lấy chai rượu Whisky và nói:
-Các anh mấy chục năm mới gặp nhau cả tuần nay gặp mặt nhưng lạnh nhạt khiến căn nhà giữa mùa hè Sài G̣n mà em cảm thấy giá băng như Bắc cực Hôm nay nhờ hồn thiêng của Ông Bà, hai anh tha hồ hàn huyên, có khi cả tháng vẫn chưa đủ,các anh nên uống mừng ngày họp mặt. Em mừng v́ thấy anh cả dù sống trong ḷng chế độ miền Bắc mà tư tưởng vẫn phóng khoáng, nhất là đă hiểu được tâm tư và đời sống trong Nam!
Bà thở dài rồi nói tiếp:
-Em tiếc là chồng em bị đưa ra Bắc chẳng biết ngày nào về. Nhưng mẹ con em thế nào cũng liệu, ở lại đây ngày nào là phập phồng lo ngày đó, chẳng biết họ đến bắt khi nào. Gần cả năm nay em đă nhiều chuẩn bị..Anh cả vào đúng lúc, anh có muốn đi vượt biên với gia đ́nh em không ?
Khuôn mặt người anh thoáng xụ nét buồn, ông nhấp ly rượu, lắc đầu:
-Rượu ngon quá, mấy chục năm nay, anh mới được hớp rượu ngon như thế nầy!
Ông Giáo vừa nhấp rượu vừa hỏi:
-Anh Cả chưa trả lời thím Út. Sao anh có muốn đi với gia đ́nh thím Út không?
Đôi mắt người anh cả đỏ lên v́ quá xúc động. Ông mếu máo hỏi như than:
-Các em không sợ anh đi tố giác à?
-Qua trực giác, em tin là anh cả không thể hại các em và các cháu!
Người anh cả gật đầu cười chua xót:
-Cảm ơn thím tin. Anh của các em nào tán tận lương tâm như thế ? Nhưng em cũng nên thận trọng, chế độ nầy đă cướp đi tính trong sạch và ḷng tốt của con người..Người Miền Nam thật hay dễ tin quá, rồi đây Miền Nam c̣n phải chịu nhiều thay đổi đau thương nữa !…
Ông nhích ra co ro ngồi ở mép ghế, mặt buồn xo nói tiếp:
- Anh cũng đă từng du học Pháp, Liên Xô nhưng h́nh như anh giống Bố phải chết ở quê nhà, các em ạ! Anh suốt đời chỉ làm kẻ tiễn đưa...Anh già rồi! Ở đâu mà chẳng chết ? Hơn nữa anh đang mắc chứng bệnh nan y, qua đó chỉ làm khổ các em và cháu ! Nếu có thể được xin cho cháu Ngọc đi theo, cháu mới vào Đại học, tương lai th́ chẳng biết ra sao ! Được như thế là anh măn nguyện vô cùng biết ơn các em.…
Nghe anh cả tŕnh bày tấm ḷng khiến ông giáo và người em dâu đều bùi ngùi và đồng cảm. Họ tiếp tục tâm sự, kể lể cho nhau nghe những vui buồn của quăng thời gian bao năm xa cách. Bao nhiêu đắng cay phiền muộn của người anh cả chất chứa trong mấy chục năm bỗng được xả ra, ông cảm thấy tâm hồn được nhẹ nhơm. Tuy sức khỏe đă kém, lại được rượu ngon nên ông uống quá nhiều, người đă nhũn ra nhưng môi vẫn nhấp ḥa với những giọt nước mắt lăn dài trên má. Ông nức nở nói:
-Suốt mấy chục năm,, anh ao ước gia đ́nh anh em ḿnh được đoàn tụ, thế mà nào có trọn ước mơ! Ôi bao cảnh năo ḷng. Chiến tranh đă cướp đi bao tuổi thanh xuân và xương máu của những người vô tội chỉ v́ chủ thuyết hư vô. Người chết th́ oan khuất tức tưởi, c̣n người sống th́ lơ láo. Kẻ chiến thắng cô đơn trong vinh quang và lạc loài giữa đất nước. Kẻ bại th́ người biệt xứ, kẻ ở lại lớp tù đày, lớp đói khát câm nín như chiếc bóng trên chính quê hương trong chua xót tủi nhục!…
Ông bùi ngùi than:
-Họ tàn nhẫn lắm, các em ạ! Họ dùng người rồi vắt chanh bỏ vỏ!
Ông ngẩng đầu lên, mắt sáng quắc, mặt đanh lại, nói:
-Nếu chỉ vắt chanh bỏ vỏ th́ mới chỉ là loại đểu. Đằng nầy nó miết lấy hết chất nước xong rồi lấy vỏ đem phơi khô tán thành thuốc bắc rồi đem bán cho người khác. Họ không bỏ thứ ǵ cả, thế có ác không chứ?! Các em bằng mọi giá nên đi đi cho cháu Ngọc của anh theo với !
Dứt câu, người anh cả gục đầu trên bàn ngủ say.
Sau hai tuần lễ thuyền lênh đênh trên biển cả vượt bao nguy hiểm sóng gió băo bùng, có lúc đoàn người rú lên tưởng cơn sóng đă nhận ch́m chiếc thuyền đầy nhóc người xuống đáy đại dương, thế rồi chiếc thuyền chở gia đ́nh người em dâu và bao người khác cuối cùng đă đến được bờ tự do. Lên đảo Palawan, ông giáo không theo gia đ́nh người em dâu và đứa cháu con ông anh cả sang Mỹ. Ông thích qua Pháp v́ có các con bên nầy. Sang đây, tuổi của ông đă sáu mươi, cái tuổi rất khó t́m được việc làm, cũng may nhờ người giới thiệu nên có một việc làm tạm trong thư viện nhưng cũng kéo được mấy năm. Về sau, do sức khỏe quá kém, ông đành phải nghỉ việc và ở nhà lănh tiền già. Ấy thế mà ông cũng dành dụm tí tiền gởi về cho bạn bè, thân nhân c̣n ở bên nhà. Chẳng bù cho đám con của ông ở bên nầy đều thành đạt cả v́ nhờ ngày trước lúc c̣n chiến tranh ông gởi chúng đi du học. Lương chúng rất cao nhưng nào thí cho ai một xu! Đứa th́ tiền đổ vào ṣng bạc Casino, đứa th́ c̣n măi dẫn cô vợ đầm đi chu du thế giới, c̣n cô con gái út th́ thích xe đẹp, nhà sang. Ông thương con nên không hề than trách hay buồn phiền. Ông cho rằng mỗi người một đời sống biết t́m sự an lạc trong tâm hồn là điều khó t́m nhất trên đời ! Nhưng chỉ có Trời mới hiểu được tấm ḷng của cha mẹ ! Con ông thích làm Từ Thiện để khoe danh nhưng nngay cả bố chúng mà họa hoằn lắm có khi cả năm mới tạt qua giây lát rồi biến, th́ đừng phí công đ̣i hỏi ḷng nhân ở những tâm hồn vật chất ấy! Cô Thảo, em gái kế ông, qua Pháp du học đầu năm mươi, sau khi học xong đă theo chồng sang Mỹ lập nghiệp, nhiều lần sang Pháp mời ông qua Mỹ ở nhưng ông đă từ chối. Ông có mấy người bạn thân tuy c̣n ít tuổi hơn ông nhưng lại rất hợp với ông về tư tưởng và quan niệm sống. Ngoài nghề dạy học ông rất thích về văn học nghệ thuật, nhờ thời gian làm tạm ở thư viện đă giúp ông đọc rất nhiều sách mở mang thêm trí tuệ, nhờ thế ông đă khám phá nền văn học nghệ thuật của thế giới thật bao la vĩ đại. Ông chợt nhớ lại câu thơ của người xưa “Nước Nam có lúc cường lúc nhược nhưng hào kiệt không bao giờ thiếu.” Ông xót xa thương về đất nước thế hệ ḿnh đă có nhiều cố gắng nhưng thất bại không giữ được ánh sáng tự do nhưng ông tin ở thế hệ sau ắt hẳn tự do sẽ trở lại tỏa sáng trên khắp quê hương.
Đỗ B́nh
Paris 2000