Romano
04-07-2022, 08:34
Những áp lực từ học tập, cuộc sống khiến trẻ dễ có những suy nghĩ tiêu cực, mất kiểm soát dẫn đến hành vi tự tử và xem đó là một cách giúp giải thoát nhanh.
Cách nhận biết và ngăn ngừa giới trẻ tự tử
Thời gian gần đây, liên tiếp những vụ trẻ vị thành niên tự tử đă khiến dư luận bàng hoàng, xót xa. Cụ thể, rạng sáng ngày 1/4, một nam sinh 16 tuổi tại Hà Nội đă để lại thư tuyệt mệnh rồi trèo ra ban công từ tầng 28 nhảy xuống đất và tử vong. Cùng ngày hôm đó, tại Bắc Ninh, một nữ sinh lớp 8 được gia đ́nh phát hiện tử vong trong tư thế treo cổ cùng lá thư và nhật kư nói rằng "ḿnh sắp đi xa". Cách đó chỉ vài ngày, một nam sinh lớp 8 ở Hà Đông, Hà Nội rơi tầng cao chung cư tử vong.
Sự việc đau ḷng này tiếp tục là hồi chuông cảnh báo đối với các bậc phụ huynh có con ở tuổi vị thành niên v́ tự tử ở lứa tuổi này là vấn đề nghiêm trọng và rất đáng lo ngại khi ngày càng có xu hướng gia tăng.
Theo số liệu của tổ chức Y tế thế giới (WHO), tự tử xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng theo thống kê, đây là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 4 ở các trẻ từ 15-19 tuổi trên thế giới.
Quỹ nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF) công bố trung b́nh mỗi ngày, có khoảng 3.000 trẻ vị thành niên tự tử trên thế giới. C̣n tại Việt Nam, đây cũng là vấn đề nghiêm trọng và rất đáng lo ngại khi t́nh trạng tự tử ở tuổi vị thành niên có xu hướng gia tăng mà nhiều phụ huynh chưa biết cách nhận diện cũng như có các biện pháp pḥng ngừa.
Hiện nay, tỷ lệ mắc trầm cảm chung ở trẻ em là 2%. Ở lứa tuổi vị thành niên, tỷ lệ này dao động từ 5% đến 8%. Tỷ lệ này phổ biến hơn ở trẻ sau tuổi dậy th́.
Các biểu hiện trầm cảm ở trẻ em và vị thành niên
Theo thông tin từ Bệnh viện Nhi Trung ương, các biểu hiện trầm cảm ở trẻ em và vị thành niên khá đa dạng và không điển h́nh. Các biểu hiện chung thường gặp là:
Tâm trạng cáu kỉnh hoặc thất thường (gắt gỏng, thù địch, dễ nổi cáu bộc phát…).
Giảm hoặc mất hứng thú kéo dài với các hoạt động giải trí được yêu thích trước đây (ví dụ: bỏ các hoạt động thể thao, âm nhạc, vẽ,..).
Không muốn đi ra ngoài, rút lui xă hội, không tham gia các hoạt động trên lớp hoặc không c̣n muốn đi chơi với bạn bè.
Tránh né việc đi học.
Thay đổi giấc ngủ như mất ngủ hoặc ngủ nhiều.
Thường xuyên có các phàn nàn không giải thích được như cảm giác mệt mỏi, đau đầu, đau dạ dày,…
Suy giảm kết quả học tập, than phiền không tập trung, hay quên.
Xuất hiện các vấn đề về hành vi (ví dụ: Trở nên cố chấp hơn, trốn khỏi nhà, bắt nạt người khác).
Cảm giác vô dụng (tức là cảm thấy bị từ chối và không được yêu thương) hoặc tội lỗi quá mức hoặc không thích hợp.
Có các suy nghĩ tiêu cực, ư tưởng hoặc hành vi tự tử.
Lạm dụng rượu hoặc các chất kích thích khác.
Dấu hiệu cảnh báo trẻ có nguy cơ tự tử
TS Ngô Anh Vinh chia sẻ trên báo Sức khỏe & Đời sống, việc hiểu rơ những dấu hiệu cảnh báo sẽ giúp bố mẹ t́m cách giải quyết và ngăn ngừa kịp thời, tránh xảy ra những hậu quả đáng tiếc.
Khi phát hiện trẻ có những dấu hiệu nghi ngờ sau đây, cha mẹ cần chú ư, dành thời gian t́m hiểu tâm tư, chia sẻ nguyện vọng của trẻ để có biện pháp pḥng ngừa và can thiệp sớm tránh t́nh trạng xấu nhất xảy ra.
Trẻ có những tin nhắn dặn ḍ hoặc lời chào từ biệt với bạn bè thân thiết.
Trẻ luôn than thở buồn chán, cảm thấy ḿnh tội lỗi xấu xa và vô dụng.
Trẻ có ư định tàng trữ, cất giấu những vật dụng để thực hiện hành vi tự sát như: Tích trữ thuốc ngủ, chuẩn bị dây, dao,….
Tuổi vị thành niên là giai đoạn thay đổi về chất và tâm sinh lư. V́ thế trong cuộc sống hằng ngày các bậc phụ huynh cần tôn trọng, lắng nghe và không nên phát xét, đặc biệt tôn trọng khoảng riêng tư của trẻ.
Các bậc phụ huynh không nên áp đặt thành tích học tập hoặc ḱ vọng quá cao v́ điều này sẽ gây áp lực cho trẻ. Cần sắp xếp thời gian học tập và vui chơi giải trí cho trẻ hợp lư.
Cha mẹ và con cái cần tạo sự gần gũi, gắn bó, chia sẻ. Bên cạnh đó các bậc phụ hunh đừng quên dạy trẻ các kỹ năng sống để trẻ có khả năng đương đầu với những biến cố trong cuộc sống.
Cách điều trị trầm cảm
Trầm cảm là một bệnh lư nguy hiểm, không chỉ xảy ra ở người lớn, mà c̣n gặp ở trẻ em. Dấu hiệu sớm ở trẻ mắc trầm cảm là rối loạn giấc ngủ, mất ngủ triền miên, luôn rơi vào trạng thái lo âu. Các bậc phụ huynh cần nhận biết sớm các dấu hiệu trầm cảm ở con ḿnh để có những can thiệp kịp thời, không để bệnh tiến triển nặng mới đưa con nhập viện...Theo Việt Nam+, bác sỹ Nguyễn Minh Quyết nhấn mạnh trầm cảm hiện tại là rối loạn có thể điều trị ổn định được. Khi phát hiện trẻ có các dấu hiệu trầm cảm, gia đ́nh nên đưa trẻ đến thăm khám với bác sĩ chuyên khoa tâm thần.
Trầm cảm trẻ em và vị thành niên với các biện pháp điều trị bao gồm điều trị thuốc, liệu pháp tâm lư và giáo dục cho trẻ và gia đ́nh. Tùy thuộc chẩn đoán và mức độ trầm cảm, bác sỹ chuyên khoa sẽ đưa ra lời khuyên phù hợp về lựa chọn điều trị. Các liệu pháp tâm lư thường được áp dụng đối với các trường hợp trầm cảm mức độ nhẹ và vừa.
Các phương pháp trị liệu tâm lư như liệu pháp nhận thức hành vi, liệu pháp tương tác cá nhân, phỏng vấn tạo động lực, trị liệu nhóm… là các phương pháp được chứng minh hiệu quả. Các thuốc được lựa chọn cho trẻ em thường là các thuốc chống trầm cảm, có thể một số trường hợp sẽ cần sử dụng thêm các thuốc điều chỉnh khí sắc, an thần kinh.
Trong quá tŕnh điều trị, cần có sự tham gia hỗ trợ của nhà trường trong việc phát hiện sớm, giáo dục kiến thức, liên kết gia đ́nh và các nhà chuyên môn trong thăm khám, chẩn đoán và điều trị cho các trẻ có các vấn đề sức khỏe tâm thần, trong đó có trầm cảm.
“Đối với những trẻ có biểu hiện có ư tưởng và hành vi tự hủy hoại bản thân hoặc tự sát, cần loại bỏ những vật sắc nhọn hoặc dây thừng trong môi trường xung quanh trẻ và luôn có sự giám sát của cha mẹ hoặc người chăm sóc,” bác sỹ Nguyễn Minh Quyết nói.
Cách nhận biết và ngăn ngừa giới trẻ tự tử
Thời gian gần đây, liên tiếp những vụ trẻ vị thành niên tự tử đă khiến dư luận bàng hoàng, xót xa. Cụ thể, rạng sáng ngày 1/4, một nam sinh 16 tuổi tại Hà Nội đă để lại thư tuyệt mệnh rồi trèo ra ban công từ tầng 28 nhảy xuống đất và tử vong. Cùng ngày hôm đó, tại Bắc Ninh, một nữ sinh lớp 8 được gia đ́nh phát hiện tử vong trong tư thế treo cổ cùng lá thư và nhật kư nói rằng "ḿnh sắp đi xa". Cách đó chỉ vài ngày, một nam sinh lớp 8 ở Hà Đông, Hà Nội rơi tầng cao chung cư tử vong.
Sự việc đau ḷng này tiếp tục là hồi chuông cảnh báo đối với các bậc phụ huynh có con ở tuổi vị thành niên v́ tự tử ở lứa tuổi này là vấn đề nghiêm trọng và rất đáng lo ngại khi ngày càng có xu hướng gia tăng.
Theo số liệu của tổ chức Y tế thế giới (WHO), tự tử xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng theo thống kê, đây là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 4 ở các trẻ từ 15-19 tuổi trên thế giới.
Quỹ nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF) công bố trung b́nh mỗi ngày, có khoảng 3.000 trẻ vị thành niên tự tử trên thế giới. C̣n tại Việt Nam, đây cũng là vấn đề nghiêm trọng và rất đáng lo ngại khi t́nh trạng tự tử ở tuổi vị thành niên có xu hướng gia tăng mà nhiều phụ huynh chưa biết cách nhận diện cũng như có các biện pháp pḥng ngừa.
Hiện nay, tỷ lệ mắc trầm cảm chung ở trẻ em là 2%. Ở lứa tuổi vị thành niên, tỷ lệ này dao động từ 5% đến 8%. Tỷ lệ này phổ biến hơn ở trẻ sau tuổi dậy th́.
Các biểu hiện trầm cảm ở trẻ em và vị thành niên
Theo thông tin từ Bệnh viện Nhi Trung ương, các biểu hiện trầm cảm ở trẻ em và vị thành niên khá đa dạng và không điển h́nh. Các biểu hiện chung thường gặp là:
Tâm trạng cáu kỉnh hoặc thất thường (gắt gỏng, thù địch, dễ nổi cáu bộc phát…).
Giảm hoặc mất hứng thú kéo dài với các hoạt động giải trí được yêu thích trước đây (ví dụ: bỏ các hoạt động thể thao, âm nhạc, vẽ,..).
Không muốn đi ra ngoài, rút lui xă hội, không tham gia các hoạt động trên lớp hoặc không c̣n muốn đi chơi với bạn bè.
Tránh né việc đi học.
Thay đổi giấc ngủ như mất ngủ hoặc ngủ nhiều.
Thường xuyên có các phàn nàn không giải thích được như cảm giác mệt mỏi, đau đầu, đau dạ dày,…
Suy giảm kết quả học tập, than phiền không tập trung, hay quên.
Xuất hiện các vấn đề về hành vi (ví dụ: Trở nên cố chấp hơn, trốn khỏi nhà, bắt nạt người khác).
Cảm giác vô dụng (tức là cảm thấy bị từ chối và không được yêu thương) hoặc tội lỗi quá mức hoặc không thích hợp.
Có các suy nghĩ tiêu cực, ư tưởng hoặc hành vi tự tử.
Lạm dụng rượu hoặc các chất kích thích khác.
Dấu hiệu cảnh báo trẻ có nguy cơ tự tử
TS Ngô Anh Vinh chia sẻ trên báo Sức khỏe & Đời sống, việc hiểu rơ những dấu hiệu cảnh báo sẽ giúp bố mẹ t́m cách giải quyết và ngăn ngừa kịp thời, tránh xảy ra những hậu quả đáng tiếc.
Khi phát hiện trẻ có những dấu hiệu nghi ngờ sau đây, cha mẹ cần chú ư, dành thời gian t́m hiểu tâm tư, chia sẻ nguyện vọng của trẻ để có biện pháp pḥng ngừa và can thiệp sớm tránh t́nh trạng xấu nhất xảy ra.
Trẻ có những tin nhắn dặn ḍ hoặc lời chào từ biệt với bạn bè thân thiết.
Trẻ luôn than thở buồn chán, cảm thấy ḿnh tội lỗi xấu xa và vô dụng.
Trẻ có ư định tàng trữ, cất giấu những vật dụng để thực hiện hành vi tự sát như: Tích trữ thuốc ngủ, chuẩn bị dây, dao,….
Tuổi vị thành niên là giai đoạn thay đổi về chất và tâm sinh lư. V́ thế trong cuộc sống hằng ngày các bậc phụ huynh cần tôn trọng, lắng nghe và không nên phát xét, đặc biệt tôn trọng khoảng riêng tư của trẻ.
Các bậc phụ huynh không nên áp đặt thành tích học tập hoặc ḱ vọng quá cao v́ điều này sẽ gây áp lực cho trẻ. Cần sắp xếp thời gian học tập và vui chơi giải trí cho trẻ hợp lư.
Cha mẹ và con cái cần tạo sự gần gũi, gắn bó, chia sẻ. Bên cạnh đó các bậc phụ hunh đừng quên dạy trẻ các kỹ năng sống để trẻ có khả năng đương đầu với những biến cố trong cuộc sống.
Cách điều trị trầm cảm
Trầm cảm là một bệnh lư nguy hiểm, không chỉ xảy ra ở người lớn, mà c̣n gặp ở trẻ em. Dấu hiệu sớm ở trẻ mắc trầm cảm là rối loạn giấc ngủ, mất ngủ triền miên, luôn rơi vào trạng thái lo âu. Các bậc phụ huynh cần nhận biết sớm các dấu hiệu trầm cảm ở con ḿnh để có những can thiệp kịp thời, không để bệnh tiến triển nặng mới đưa con nhập viện...Theo Việt Nam+, bác sỹ Nguyễn Minh Quyết nhấn mạnh trầm cảm hiện tại là rối loạn có thể điều trị ổn định được. Khi phát hiện trẻ có các dấu hiệu trầm cảm, gia đ́nh nên đưa trẻ đến thăm khám với bác sĩ chuyên khoa tâm thần.
Trầm cảm trẻ em và vị thành niên với các biện pháp điều trị bao gồm điều trị thuốc, liệu pháp tâm lư và giáo dục cho trẻ và gia đ́nh. Tùy thuộc chẩn đoán và mức độ trầm cảm, bác sỹ chuyên khoa sẽ đưa ra lời khuyên phù hợp về lựa chọn điều trị. Các liệu pháp tâm lư thường được áp dụng đối với các trường hợp trầm cảm mức độ nhẹ và vừa.
Các phương pháp trị liệu tâm lư như liệu pháp nhận thức hành vi, liệu pháp tương tác cá nhân, phỏng vấn tạo động lực, trị liệu nhóm… là các phương pháp được chứng minh hiệu quả. Các thuốc được lựa chọn cho trẻ em thường là các thuốc chống trầm cảm, có thể một số trường hợp sẽ cần sử dụng thêm các thuốc điều chỉnh khí sắc, an thần kinh.
Trong quá tŕnh điều trị, cần có sự tham gia hỗ trợ của nhà trường trong việc phát hiện sớm, giáo dục kiến thức, liên kết gia đ́nh và các nhà chuyên môn trong thăm khám, chẩn đoán và điều trị cho các trẻ có các vấn đề sức khỏe tâm thần, trong đó có trầm cảm.
“Đối với những trẻ có biểu hiện có ư tưởng và hành vi tự hủy hoại bản thân hoặc tự sát, cần loại bỏ những vật sắc nhọn hoặc dây thừng trong môi trường xung quanh trẻ và luôn có sự giám sát của cha mẹ hoặc người chăm sóc,” bác sỹ Nguyễn Minh Quyết nói.