trungthuc
10-09-2022, 18:59
Trong khi Tổng thống Nga Vladimir Putin khoe khoang về cuộc xâm lược Ukraine đă mang lại cho nước Nga hàng triệu công dân mới tại các lănh thổ mới sáp nhập bất hợp pháp, th́ nước Nga lại "mất" đi rất nhiều công dân khác của ḿnh.
Ăn mừng!
Alexander, sinh viên đại học, 23 tuổi, đến từ vùng Viễn Đông của Nga, kể lại: "Khi bắt đầu chiến tranh, tụi em nghĩ sẽ chỉ ảnh hưởng đến các quân nhân chuyên nghiệp và gia đ́nh họ, nhưng với lệnh động viên mới th́ rất khác. Ở lại Nga có nghĩa là phải chọn lựa giữa ngồi tù và nhập ngũ!".
Nhưng t́nh cảnh của những người chạy trốn lệnh động viên này là như thế nào? Trên những con phố đầy nắng và bụi ở Bishkek, thủ đô của nước Cộng hoà Kyrgyzstan tách ra từ Liên Xô cũ, những nhóm người Nga trẻ, gần như tất cả là đàn ông, lang thang không mục đích, bàng hoàng khi thấy thế giới của họ bị đảo lộn và họ bị cuốn vào cuộc lưu vong vội vă.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/10/Nguoi-Nga-di-tan-GettyImages-2-1024x682.jpg
Những người Nga hướng về Tbilisi đóng gói đồ đạc vào một chiếc xe sau khi băng qua trạm kiểm soát hải quan Verkhni Lars vào ngày 28/9/2022 ở Zemo Larsi, Georgia, sau khi Tổng thống Putin công bố điều động một phần quân dự bị của quân đội Nga để chiến đấu ở Ukraine. (Ảnh: Daro Sulakauri / Getty Images)
Giá thuê nhà ở nơi này tăng cao đến chóng mặt, không chỉ khách sạn sang trọng mà cả những chung cư bẩn thỉu cũng không c̣n giường dự pḥng. Họ đâu có muốn đặt chân đến một đất nước nghèo nàn, hẻo lánh như thế. Cũng rất ít người trong số họ biết được chỗ tạm trú này.
Sau lệnh động viên một phần của Tổng thống Putin, hàng chục ngàn thanh niên Nga đă và đang đổ về các quốc gia Trung Á bằng máy bay, xe hơi và xe buưt. Những người này chấp nhận rời bỏ gia đ́nh và công việc thường được trả lương cao ở Moscow, Vladivostok, và nhiều thành phố Nga khác, v́ quá sợ hăi nếu phải ra chiến trường và bỏ thây ở Ukraine.
Ḍng chảy "du khách bất ngờ" này đă biến một quốc gia lâu nay bị xem như "nguồn lao động rẻ mạt và hệ thống giao thông lạc hậu trở thành thiên đường ẩn náu của nhiều người Nga, kể cả những người giàu và có học vấn cao". Với sư mong muốn thoát khỏi cuộc chiến ở Ukraine, khiến cho họ đoàn kết với nhau, nhưng kéo dài được bao lâu th́ chưa biết được!
Buổi họp mặt vào tối thứ Sáu, 30 tháng Chín của những người "tỵ nạn bất đắc dĩ" thời b́nh nhằm ăn mừng, đánh dấu sự khởi đầu của một "cộng đồng người Nga" mới trong đông đảo những người Nga đáng chạy lánh nạn sang các quốc gia Trung Á, Armenia, Georgia, Thổ Nhĩ Kỳ và ít hơn tại môt số quốc gia khác sẵn sàng tiếp nhận họ. Đây có thể xem là đợt di cư đông đảo nhất của người Nga kể từ cuộc Cách mạng Bolshevik hồi năm 1917.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/10/Nguoi-Nga-di-tan-GettyImages-1.jpg
Người Nga đang cố gắng rời khỏi đất nước ḿnh để tránh những cuộc triệu tập quân sự cho cuộc chiến Nga-Ukraine. (Ảnh: Mirian Meladze / Anadolu Agency qua Getty Images)
Thật ra, ḍng chảy này đă bắt đầu từ cuối tháng Hai, với hàng trăm ngàn người ra đi sau khi Nga xua quân xâm lược Ukraine, nhưng số người bỏ xứ đă gia tăng kể từ ngày 21/9 vừa qua, khi Putin tuyên bố huy động một phần tân binh để bù đắp cho quân số bị mất mát tại chiến trường Ukraine. Chỉ bốn ngày sau lệnh động viên, tờ Novaya Gazeta của Nga đưa tin, có khoảng 261,000 đàn ông trong độ tuổi đi lính đă vượt biên giới bằng cách này hay cách khác. Thêm hàng chục ngàn người khác tiếp tục bỏ trốn kể từ đó. Cuộc chạy đua hỗn loạn mới để tránh cái chết hoặc chống chiến tranh đă làm biến dạng mục đích thông thường của những cuộc khủng hoảng tỵ nạn thời chiến.
Không giống như hàng triệu phụ nữ và trẻ em Ukraine lánh nạn sang Ba Lan và các nước châu Âu khác, những người đàn ông Nga này không chạy trốn đội quân xâm lược, mà là để không phải phục vụ trong mưu đồ đen tối của Putin. Họ cũng không phải là người di cư nghèo khổ liều chết thoát khỏi các nước nghèo hay chế độ chuyên chế.
Cuộc chạy trốn
"Tôi nh́n lên bầu trời quang đăng mỗi ngày và cảm ơn v́ tôi đă ở đây", Denis, một người tổ chức sự kiện đến từ Moscow hồ hởi nói khi anh cùng nhiều người Nga trốn quân dịch khác, đến giải trí tại một quán bar ở Bishkek hôm 30/9 để ăn mừng cuộc bỏ chạy thành công này. Họ sẽ được nhận giấy tờ cư trú của chính quyền sở tại và t́m việc làm.
"Ông ta (Putin) luôn nói dối mọi lúc mọi nơi!", Yuri, nghệ sĩ 36 tuổi, đến từ Siberia, nhận định. Trước khi bắt đầu chuyến hành tŕnh ba ngày bằng xe buưt và xe lửa đến Bishkek vào tuần trước, Yuri điều hành một cơ sở kinh doanh nhỏ thiết kế b́a album cho một ban nhạc heavy metal của Mỹ và thực hiện các tác phẩm nghệ thuật cho các khách hàng nước ngoài khác. C̣n bây giờ, anh ngủ trên giường tầng trong một pḥng trọ đông đúc chung với 19 người khác.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/10/Nguoi-Nga-di-tan-GettyImages-3.jpg
(Ảnh: Daro Sulakauri / Getty Images)
Chấp nhận ra đi và ở lại
Một số người di cư này có rất nhiều tiền, nhưng đa số không giàu có hoặc bỏ đi vội vă đến mức họ chỉ có ít quần áo trên lưng và sống dựa vào ḷng từ thiện của người dân địa phương. Tại Osh, thành phố lớn thứ hai của Kyrgyzstan, bà Dinara đăng số điện thoại của ḿnh lên mạng và đề nghị được đón tiếp những người Nga có khó khăn tại nhà ḿnh. "Tôi rất vui khi được giúp các bạn, gồm cả bữa ăn mà không cần bận tâm đến tiền bạc", bà nói. Dĩ nhiên, sự hào phóng như bà Dinara không có nhiều, nhưng cũng đủ để khiến cho một số người Nga phải suy nghĩ lại. Vasily Sonkin, 32 tuổi, cư dân Moscow, cho biết, đa số trong 10% dân số Kyrgyzstan làm việc tại Nga, phải làm những công việc nặng nhọc và bị phân biệt đối xử.
Những người Nga bỏ xứ ra đi không xem ḿnh là người "tỵ nạn", họ cũng không muốn bị gọi là "trốn quân dịch". Một thiểu số nhỏ ủng hộ cuộc chiến nhưng không muốn chết vô ích. Dmitry, một doanh nhân công nghệ từ Sochi chế giễu những người biểu t́nh chống chiến tranh nhưng cũng thú nhận rằng, ông mất niềm tin vào Putin sau khi Điện Kremlin đồng ư trao đổi tù nhân và thả hơn 100 thành viên Trung đoàn Azov của Ukraine.
"Lúc đầu Putin nói mục tiêu của toàn bộ chiến dịch là phi hạt nhân hóa Ukraine, nhưng sau đó ông ấy lại thả những tên Quốc xă này", Dmitry nói, hàm ư mỉa mai việc Putin tuyên truyền Azov là "những kẻ phát xít cuồng tín". "Tôi miễn cưỡng bỏ vợ và con gái ở lại v́ không thấy có ích ǵ khi phải mạo hiểm tại chiến trường sau khi những nhân viên quan trọng tại công ty tôi bắt đầu bỏ trốn. Từ Bishkek, tôi vẫn có thể điều hành công ty. Nếu chiến tranh tiếp tục, tôi sẽ chuyển gia đ́nh sang đây".
Ermek Myrzabekov, chủ nhân một công ty du lịch ở Bishkek và là Chủ tịch Hiệp hội du lịch Kyrgyzstan, cho biết ông nhận được rất nhiều yêu cầu từ các công ty muốn tuyển nhân viên nam người Nga. Hiện các khách sạn ở Bishkek và Osh đều đă kín chỗ 100%. Myrzabekov dự đoán xu hướng này sẽ tiếp tục sau bài phát biểu sáp nhập lănh thổ Ukraine của Putin. Ai cũng thấy Putin đă đi quá xa và không thể lùi bước. V́ vậy, người Nga sẽ ở lại đây lâu dài.
"Ít nhất tôi cũng cảm thấy an toàn khi ở đây", Yuri nói (giống như hầu hết những người Nga được The New York Times phỏng vấn, anh yêu cầu chỉ dùng tên không dùng họ v́ sợ bị trả thù).
Eldar, 23 tuổi, một gia sư về toán học đến từ đảo Sakhalin ở Thái B́nh Dương của Nga, đổ lỗi cho nhiều người Nga quá thờ ơ với chiến tranh. "Hầu hết mọi người chỉ ngồi trên ghế sofa, nghe tuyên truyền và tin rằng nếu Putin ra đi, mọi thứ sẽ c̣n tồi tệ hơn", anh nói. "Tôi không c̣n muốn nghe mấy lời nói nhảm ấy, mà chỉ muốn lo cho tương lai của ḿnh".
Việc có nhiều người Nga phải mất quá nhiều thời gian để t́m hiểu về bản chất cuộc chiến ở Ukraine và lo sợ khiến cho người Ukraine đă và đang chịu đựng trong bảy tháng đau khổ và đổ máu v́ quân xâm lược cảm thấy tức giận. Thậm chí ngay vào lúc này, hầu hết người Nga chạy trốn cũng chỉ quan tâm đến di chuyển, nhà cửa, tiền bạc và làm quen với những phong tục xa lạ.
Sau nhiều thập niên bị đối xử như những "người anh em láng giềng nghèo khổ và tuyệt vọng", người dân Kyrgyzstan, kể cả Tổng thống Sadyr Japarov, rất vui khi nh́n thấy người Nga đă chịu t́m đến ḿnh. "Đây là một hiện tượng rất mới đối với chúng tôi", ông Japarov nói trong một cuộc phỏng vấn.
Hiện nay có hơn một triệu người Kyrgyzstan đang làm việc tại Nga, ông bảo đảm các công dân Nga đến đây cũng được sống, làm việc tự do và không sợ bị dẫn độ về nước. "Tôi không nắm biết rơ có bao nhiêu người đă đến, nhưng ḍng chảy này sẽ giúp ích cho đất nước chúng tôi, ngay cả khi điều này làm tăng giá thuê nhà, khiến cho một số chủ nhà phải đuổi người địa phương để nhường chỗ cho những người Nga sẵn sàng trả gấp đôi, gấp ba. Chúng tôi chẳng thấy bất cứ tác hại xấu nào, mà c̣n nhiều lợi ích là đàng khác".
Dù từ lâu, Kyrgyzstan và các quốc gia Trung Á khác lo người tỵ nạn sẽ đổ về, đặc biệt là từ Afghanistan gần đó, nhưng Yan Matusevich, một học giả người Mỹ gốc Nga chuyên nghiên cứu về di cư ở Bishkek cho biết: "Ngay cả trong những giấc mơ hoang đường nhất, người Kyrgyzstan cũng không mong đợi ḍng người tỵ nạn gốc Nga lại đông đảo đến như thế".
Ăn mừng!
Alexander, sinh viên đại học, 23 tuổi, đến từ vùng Viễn Đông của Nga, kể lại: "Khi bắt đầu chiến tranh, tụi em nghĩ sẽ chỉ ảnh hưởng đến các quân nhân chuyên nghiệp và gia đ́nh họ, nhưng với lệnh động viên mới th́ rất khác. Ở lại Nga có nghĩa là phải chọn lựa giữa ngồi tù và nhập ngũ!".
Nhưng t́nh cảnh của những người chạy trốn lệnh động viên này là như thế nào? Trên những con phố đầy nắng và bụi ở Bishkek, thủ đô của nước Cộng hoà Kyrgyzstan tách ra từ Liên Xô cũ, những nhóm người Nga trẻ, gần như tất cả là đàn ông, lang thang không mục đích, bàng hoàng khi thấy thế giới của họ bị đảo lộn và họ bị cuốn vào cuộc lưu vong vội vă.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/10/Nguoi-Nga-di-tan-GettyImages-2-1024x682.jpg
Những người Nga hướng về Tbilisi đóng gói đồ đạc vào một chiếc xe sau khi băng qua trạm kiểm soát hải quan Verkhni Lars vào ngày 28/9/2022 ở Zemo Larsi, Georgia, sau khi Tổng thống Putin công bố điều động một phần quân dự bị của quân đội Nga để chiến đấu ở Ukraine. (Ảnh: Daro Sulakauri / Getty Images)
Giá thuê nhà ở nơi này tăng cao đến chóng mặt, không chỉ khách sạn sang trọng mà cả những chung cư bẩn thỉu cũng không c̣n giường dự pḥng. Họ đâu có muốn đặt chân đến một đất nước nghèo nàn, hẻo lánh như thế. Cũng rất ít người trong số họ biết được chỗ tạm trú này.
Sau lệnh động viên một phần của Tổng thống Putin, hàng chục ngàn thanh niên Nga đă và đang đổ về các quốc gia Trung Á bằng máy bay, xe hơi và xe buưt. Những người này chấp nhận rời bỏ gia đ́nh và công việc thường được trả lương cao ở Moscow, Vladivostok, và nhiều thành phố Nga khác, v́ quá sợ hăi nếu phải ra chiến trường và bỏ thây ở Ukraine.
Ḍng chảy "du khách bất ngờ" này đă biến một quốc gia lâu nay bị xem như "nguồn lao động rẻ mạt và hệ thống giao thông lạc hậu trở thành thiên đường ẩn náu của nhiều người Nga, kể cả những người giàu và có học vấn cao". Với sư mong muốn thoát khỏi cuộc chiến ở Ukraine, khiến cho họ đoàn kết với nhau, nhưng kéo dài được bao lâu th́ chưa biết được!
Buổi họp mặt vào tối thứ Sáu, 30 tháng Chín của những người "tỵ nạn bất đắc dĩ" thời b́nh nhằm ăn mừng, đánh dấu sự khởi đầu của một "cộng đồng người Nga" mới trong đông đảo những người Nga đáng chạy lánh nạn sang các quốc gia Trung Á, Armenia, Georgia, Thổ Nhĩ Kỳ và ít hơn tại môt số quốc gia khác sẵn sàng tiếp nhận họ. Đây có thể xem là đợt di cư đông đảo nhất của người Nga kể từ cuộc Cách mạng Bolshevik hồi năm 1917.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/10/Nguoi-Nga-di-tan-GettyImages-1.jpg
Người Nga đang cố gắng rời khỏi đất nước ḿnh để tránh những cuộc triệu tập quân sự cho cuộc chiến Nga-Ukraine. (Ảnh: Mirian Meladze / Anadolu Agency qua Getty Images)
Thật ra, ḍng chảy này đă bắt đầu từ cuối tháng Hai, với hàng trăm ngàn người ra đi sau khi Nga xua quân xâm lược Ukraine, nhưng số người bỏ xứ đă gia tăng kể từ ngày 21/9 vừa qua, khi Putin tuyên bố huy động một phần tân binh để bù đắp cho quân số bị mất mát tại chiến trường Ukraine. Chỉ bốn ngày sau lệnh động viên, tờ Novaya Gazeta của Nga đưa tin, có khoảng 261,000 đàn ông trong độ tuổi đi lính đă vượt biên giới bằng cách này hay cách khác. Thêm hàng chục ngàn người khác tiếp tục bỏ trốn kể từ đó. Cuộc chạy đua hỗn loạn mới để tránh cái chết hoặc chống chiến tranh đă làm biến dạng mục đích thông thường của những cuộc khủng hoảng tỵ nạn thời chiến.
Không giống như hàng triệu phụ nữ và trẻ em Ukraine lánh nạn sang Ba Lan và các nước châu Âu khác, những người đàn ông Nga này không chạy trốn đội quân xâm lược, mà là để không phải phục vụ trong mưu đồ đen tối của Putin. Họ cũng không phải là người di cư nghèo khổ liều chết thoát khỏi các nước nghèo hay chế độ chuyên chế.
Cuộc chạy trốn
"Tôi nh́n lên bầu trời quang đăng mỗi ngày và cảm ơn v́ tôi đă ở đây", Denis, một người tổ chức sự kiện đến từ Moscow hồ hởi nói khi anh cùng nhiều người Nga trốn quân dịch khác, đến giải trí tại một quán bar ở Bishkek hôm 30/9 để ăn mừng cuộc bỏ chạy thành công này. Họ sẽ được nhận giấy tờ cư trú của chính quyền sở tại và t́m việc làm.
"Ông ta (Putin) luôn nói dối mọi lúc mọi nơi!", Yuri, nghệ sĩ 36 tuổi, đến từ Siberia, nhận định. Trước khi bắt đầu chuyến hành tŕnh ba ngày bằng xe buưt và xe lửa đến Bishkek vào tuần trước, Yuri điều hành một cơ sở kinh doanh nhỏ thiết kế b́a album cho một ban nhạc heavy metal của Mỹ và thực hiện các tác phẩm nghệ thuật cho các khách hàng nước ngoài khác. C̣n bây giờ, anh ngủ trên giường tầng trong một pḥng trọ đông đúc chung với 19 người khác.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/10/Nguoi-Nga-di-tan-GettyImages-3.jpg
(Ảnh: Daro Sulakauri / Getty Images)
Chấp nhận ra đi và ở lại
Một số người di cư này có rất nhiều tiền, nhưng đa số không giàu có hoặc bỏ đi vội vă đến mức họ chỉ có ít quần áo trên lưng và sống dựa vào ḷng từ thiện của người dân địa phương. Tại Osh, thành phố lớn thứ hai của Kyrgyzstan, bà Dinara đăng số điện thoại của ḿnh lên mạng và đề nghị được đón tiếp những người Nga có khó khăn tại nhà ḿnh. "Tôi rất vui khi được giúp các bạn, gồm cả bữa ăn mà không cần bận tâm đến tiền bạc", bà nói. Dĩ nhiên, sự hào phóng như bà Dinara không có nhiều, nhưng cũng đủ để khiến cho một số người Nga phải suy nghĩ lại. Vasily Sonkin, 32 tuổi, cư dân Moscow, cho biết, đa số trong 10% dân số Kyrgyzstan làm việc tại Nga, phải làm những công việc nặng nhọc và bị phân biệt đối xử.
Những người Nga bỏ xứ ra đi không xem ḿnh là người "tỵ nạn", họ cũng không muốn bị gọi là "trốn quân dịch". Một thiểu số nhỏ ủng hộ cuộc chiến nhưng không muốn chết vô ích. Dmitry, một doanh nhân công nghệ từ Sochi chế giễu những người biểu t́nh chống chiến tranh nhưng cũng thú nhận rằng, ông mất niềm tin vào Putin sau khi Điện Kremlin đồng ư trao đổi tù nhân và thả hơn 100 thành viên Trung đoàn Azov của Ukraine.
"Lúc đầu Putin nói mục tiêu của toàn bộ chiến dịch là phi hạt nhân hóa Ukraine, nhưng sau đó ông ấy lại thả những tên Quốc xă này", Dmitry nói, hàm ư mỉa mai việc Putin tuyên truyền Azov là "những kẻ phát xít cuồng tín". "Tôi miễn cưỡng bỏ vợ và con gái ở lại v́ không thấy có ích ǵ khi phải mạo hiểm tại chiến trường sau khi những nhân viên quan trọng tại công ty tôi bắt đầu bỏ trốn. Từ Bishkek, tôi vẫn có thể điều hành công ty. Nếu chiến tranh tiếp tục, tôi sẽ chuyển gia đ́nh sang đây".
Ermek Myrzabekov, chủ nhân một công ty du lịch ở Bishkek và là Chủ tịch Hiệp hội du lịch Kyrgyzstan, cho biết ông nhận được rất nhiều yêu cầu từ các công ty muốn tuyển nhân viên nam người Nga. Hiện các khách sạn ở Bishkek và Osh đều đă kín chỗ 100%. Myrzabekov dự đoán xu hướng này sẽ tiếp tục sau bài phát biểu sáp nhập lănh thổ Ukraine của Putin. Ai cũng thấy Putin đă đi quá xa và không thể lùi bước. V́ vậy, người Nga sẽ ở lại đây lâu dài.
"Ít nhất tôi cũng cảm thấy an toàn khi ở đây", Yuri nói (giống như hầu hết những người Nga được The New York Times phỏng vấn, anh yêu cầu chỉ dùng tên không dùng họ v́ sợ bị trả thù).
Eldar, 23 tuổi, một gia sư về toán học đến từ đảo Sakhalin ở Thái B́nh Dương của Nga, đổ lỗi cho nhiều người Nga quá thờ ơ với chiến tranh. "Hầu hết mọi người chỉ ngồi trên ghế sofa, nghe tuyên truyền và tin rằng nếu Putin ra đi, mọi thứ sẽ c̣n tồi tệ hơn", anh nói. "Tôi không c̣n muốn nghe mấy lời nói nhảm ấy, mà chỉ muốn lo cho tương lai của ḿnh".
Việc có nhiều người Nga phải mất quá nhiều thời gian để t́m hiểu về bản chất cuộc chiến ở Ukraine và lo sợ khiến cho người Ukraine đă và đang chịu đựng trong bảy tháng đau khổ và đổ máu v́ quân xâm lược cảm thấy tức giận. Thậm chí ngay vào lúc này, hầu hết người Nga chạy trốn cũng chỉ quan tâm đến di chuyển, nhà cửa, tiền bạc và làm quen với những phong tục xa lạ.
Sau nhiều thập niên bị đối xử như những "người anh em láng giềng nghèo khổ và tuyệt vọng", người dân Kyrgyzstan, kể cả Tổng thống Sadyr Japarov, rất vui khi nh́n thấy người Nga đă chịu t́m đến ḿnh. "Đây là một hiện tượng rất mới đối với chúng tôi", ông Japarov nói trong một cuộc phỏng vấn.
Hiện nay có hơn một triệu người Kyrgyzstan đang làm việc tại Nga, ông bảo đảm các công dân Nga đến đây cũng được sống, làm việc tự do và không sợ bị dẫn độ về nước. "Tôi không nắm biết rơ có bao nhiêu người đă đến, nhưng ḍng chảy này sẽ giúp ích cho đất nước chúng tôi, ngay cả khi điều này làm tăng giá thuê nhà, khiến cho một số chủ nhà phải đuổi người địa phương để nhường chỗ cho những người Nga sẵn sàng trả gấp đôi, gấp ba. Chúng tôi chẳng thấy bất cứ tác hại xấu nào, mà c̣n nhiều lợi ích là đàng khác".
Dù từ lâu, Kyrgyzstan và các quốc gia Trung Á khác lo người tỵ nạn sẽ đổ về, đặc biệt là từ Afghanistan gần đó, nhưng Yan Matusevich, một học giả người Mỹ gốc Nga chuyên nghiên cứu về di cư ở Bishkek cho biết: "Ngay cả trong những giấc mơ hoang đường nhất, người Kyrgyzstan cũng không mong đợi ḍng người tỵ nạn gốc Nga lại đông đảo đến như thế".