Gibbs
12-16-2022, 02:07
https://www.vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=2152308&stc=1&d=1671156464
Ảnh MC Kỳ Duyên PR cho Vinfast
Công ty khởi nghiệp xe hơi điện đă đưa tôi đến trụ sở chính ở Việt Nam để lái chiếc xe điện đầu tiên dành cho thị trường Hoa Kỳ. Đó là trải nghiệm kỳ lạ nhất trong đời tôi.
Tôi lấy điện thoại ra và bắt đầu điên cuồng chụp ảnh hộ chiếu của ḿnh khi một hàng dài hơn một trăm người nhích dần về phía trước để chờ làm thủ tục nhập cảnh. “Chút nữa bạn được sẽ lấy lại hộ chiếu của ḿnh”, ai đó ở đầu hàng nói với tôi. "Họ sẽ giữ chúng một chút". Tôi không chắc người này là một người có ảnh hưởng, một nhà báo mà tôi không nhận ra, hay là một nhân viên của VinFast. Nhưng tôi không có sự lựa chọn. Ư tôi là, tôi định làm ǵ? Nhân viên hải quan Việt Nam nh́n tôi từ chân tới đầu và xếp hộ chiếu của tôi vào một đống, cùng với hộ chiếu của những người khác.
Vào cuối chuyến đi này, việc gửi hộ chiếu của tôi cho người lạ, thậm chí không được xếp vào danh sách 10 điều điên rồ nhất mà tôi trải qua.
Tôi ở Việt Nam để lái thử xe của VinFast; công ty ô tô khởi nghiệp phát triển nhanh mới bắt đầu bán xe điện ở quê nhà và hứa sẽ đưa những chiếc xe này vào Mỹ. Tôi chắc chắn đă học được điều ǵ đó về VinFast, nhưng không chắc đó là điều mà công ty muốn tôi biết.
Tiết lộ đầy đủ: VinFast đă đưa tôi từ Columbus, Ohio, đến San Francisco, đưa tôi vào một khách sạn rất đẹp, ở đó trong một đêm, sau đó đưa tôi cùng với ít nhất khoảng 100 nhà báo, những người có ảnh hưởng, YouTubers, TikTokers khác, những người đặt chỗ trước của VinFast (được gọi là VinFirst), Nhân viên của VinFast và những người quan tâm khác, từ phi trường San Francisco đến Việt Nam trên một chiếc máy bay, tất cả để chúng tôi có thể chạy thử xe điện mới của công ty. Chúng tôi ở tại hai khu nghỉ dưỡng tư nhân trên đảo và nghỉ một đêm ở Hà Nội, tại cùng một khách sạn nơi Donald Trump và Kim Jong Un gặp nhau lần đầu tiên.
Cuối cùng, sau khi đi xe buưt, tắm rửa và ngủ trưa, hộ chiếu của tôi đă được trả lại. Ngay sau đó, tôi đă ở trên một chiếc du thuyền giữa Vịnh Hạ Long trong khi các nhân viên của VinFast hào hứng nâng cốc chúc mừng thành công của công ty, dường như cứ mỗi 45 giây [là họ nâng cốc chúc mừng]. Bài hát “Glad You Came” (Vui v́ bạn đă đến) của ‘The Wanted’ rú lên. Tôi bị rối loạn giấc ngủ do trái múi giờ (jet-lag) và kiệt sức; ly cà phê đá ngọt ngào đậm đà của Việt Nam không thể xoa dịu được sự mệt mỏi đặc biệt đến từ việc vượt qua ranh giới đổi ngày giờ quốc tế. Cảm giác này dính với tôi trong suốt chuyến đi.
VinFast xuất hiện trên thị trường xe hơi từ năm 2017. Sản phẩm đầu tiên của hăng là những chiếc xe được làm lại từ các nhà sản xuất ô tô lớn, do Pininfarina thiết kế và dự định bán ở cả Việt Nam và Mỹ. VinFast Lux A 2.0 dựa trên BMW 530i, VinFast Lux SA 2.0 là một chiếc BMW X5 đă được sửa đổi và chiếc subcompact VinFast Fadil là một chiếc Chevy Spark được thiết kế lại. Chiếc SUV President được sản xuất giới hạn 500 chiếc là Lux SA với động cơ V8 của General Motors dưới mui xe thay cho động cơ BMW.
Những nỗ lực của VinFast đủ mạnh để đưa thương hiệu này lên vị trí dẫn đầu bảng xếp hạng doanh số bán hàng ở Việt Nam, không tệ đối với một công ty phải đến năm 2019 mới bắt đầu bán xe. Giá của chúng cũng không hề rẻ: một chiếc VinFast Lux SA 2.0 cơ bản sẽ có giá bán lẻ tương đương hơn 68.000 đô — đắt đỏ, nhưng cũng chỉ bằng một phần ba giá của một chiếc BMW X5 nhập khẩu ở Việt Nam. Tháng 7 năm 2022, xe Lux A 2.0 vừa bị hủy bỏ gần đây đă có doanh số bán hàng ở Việt Nam gấp đôi so với xe hơi Kia K5, Toyota Camry, Mazda 6 và Honda Accord cộng lại. (Kế hoạch bán những mẫu xe VinFast đời đầu này ở Mỹ vào năm 2021 chưa bao giờ trở thành hiện thực).
Tháng 1-2022, VinFast công bố ư định chấm dứt sản xuất xe có động cơ đốt trong và chuyển sang ḍng xe điện hoàn toàn. Các thiết kế dựa trên BMW và GM sẽ không c̣n nữa, thay vào đó là xe điện do VinFast phát triển từ đầu. Công ty đă chiêu mộ những tài năng kỹ thuật hàng đầu, bao gồm các cựu nhân viên GM từng làm việc trên nền tảng Ultium EV mang tính cách mạng.
Ḍng thời gian tự đặt ra của thương hiệu rất ngắn. Trong khi trưng bày đầy đủ các mẫu xe điện ư tưởng dành cho mục đích sản xuất CES vào tháng 1 năm 2022, thương hiệu này tuyên bố sẽ ngừng bán xe ICE vào cuối năm nay, mặc dù chỉ giới thiệu những mẫu xe đầu tiên vào năm 2019. Vào thời điểm đó, VinFast tuyên bố họ sẽ có ít nhất hai mẫu xe chạy hoàn toàn bằng điện, VF8 và VF9, trên các con đường ở Mỹ vào cuối năm nay. Tham vọng, nhưng trong một thời gian, mọi thứ dường như đang đi đúng hướng: Đến đầu tháng 7, thương hiệu đă mở các địa điểm bán lẻ đầu tiên ở California. Công ty đă đưa một chiếc xe điện, VinFast e34, vào thị trường nội địa Việt Nam, chỉ ba tháng sau khi tuyên bố ngừng sản xuất ICE. Đến giữa tháng 7 năm 2022, công ty ngừng nhận đơn đặt hàng hoàn toàn cho xe ICE. Rơ ràng, họ không chỉ nói suông.
VinFast chỉ là một bộ phận của công ty mẹ khổng lồ Vingroup, tập đoàn trị giá hàng tỷ đô la, do một người đàn ông tên Phạm Nhật Vượng làm chủ. Sinh năm 1968, doanh nhân này lớn lên ở Hà Nội, tốt nghiệp Đại học Khảo sát Địa chất ở Moscow năm 1992. Ông Phạm đă kiếm bộn tiền nhờ sản xuất ḿ ăn liền hàng loạt trong một doanh nghiệp mà cuối cùng đă được bán cho hăng Nestle. Cuối cùng, ông ta mở rộng sang lĩnh vực bất động sản, xây dựng một doanh nghiệp giúp ông ta trở thành tỷ phú đô la đầu tiên của Việt Nam.
Vingroup có các doanh nghiệp trên khắp Việt Nam. Bạn có thể mua hàng tạp hóa tại VinMart và quần áo tại VinPlaza. Kỳ nghỉ của gia đ́nh bạn có thể ở tại công viên giải trí VinWonder theo phong cách Disney, hoặc bạn có thể đặt kỳ nghỉ dành cho người lớn tại khu nghỉ dưỡng VinPearl. Điện thoại của bạn có thể là VinSmart. Văn pḥng của bạn có thể thuộc sở hữu của Vincom Office, ngôi nhà hoặc khu chung cư của bạn có thể nằm trong VinHomes. Con bạn có thể được sinh ra tại bệnh viện VinMec, học tại VinSchool và khi tốt nghiệp, trúng tuyển vào Đại học VinUniversity mới khai trương. Cách thiết lập giống như một ṿng quay hiện đại, trở về thị trấn công ty Mỹ hồi thế kỷ 19, nhưng nó không khác những ǵ Samsung và Huyndai đă làm ở Nam Hàn hồi thập niên 1990.
Hồi tháng 7 năm nay, tôi đă xem qua một chiếc VinFast VF8, giai đoạn sản xuất tại pḥng trưng bày của công ty ở San Mateo. Vào thời điểm đó, VinFast đang thúc đẩy một mô h́nh định giá bất thường. Hăy xem VF8 và VF9, chúng thật sự không đi kèm với pin. Giá căn bản được nhắm tới là 39.999 đô la cho VF8 là mức thấp hấp dẫn v́ bạn phải thuê pin từ VinFast. Giá pin sẽ thay đổi dựa trên mức mà bạn muốn lái xe: Với khoảng 55 đô la mỗi tháng, bạn sẽ nhận được loại dịch vụ chạy trong ṿng 310 dặm. Hợp đồng thuê pin không giới hạn số dặm có giá lên tới 130 đô la mỗi tháng, nếu bạn muốn lái. (Kể từ chuyến thăm pḥng trưng bày đó của tôi hồi tháng 7, có vẻ như thương hiệu này đă bỏ tùy chọn giới hạn số dặm, yêu cầu khách hàng trả 169 đô la mỗi tháng cho số dặm không giới hạn đối với xe VF8 hoặc 219 đô la mỗi tháng đối với xe VF9).
Tôi đă khám phá pḥng trưng bày của họ ở khu vực Bay Area, loay hoay với VF8 và đặt câu hỏi về kế hoạch định giá. Tôi không nghĩ rằng chiếc xe được trưng bày lại tuyệt vời như vậy, nhưng rơ ràng nó đang ở trong vỏ bọc tiền sản xuất, với đầy chi tiết trang trí một cách kỳ quặc, những mảnh ghép bị thiếu và những vật liệu kỳ lạ khiến tôi cảm thấy chưa quyết định được. Các nhân viên bán hàng cũng khá tử tế, nhưng họ hay bất kỳ người đại diện nào khác của VinFast mà tôi liên lạc, đều không thể trả lời bất kỳ câu hỏi khó nào về cách thương hiệu lên kế hoạch thực thi chương tŕnh cho thuê pin. Làm sao họ biết nếu bạn lái xe hơn 310 dặm? Điều ǵ xảy ra nếu bạn không trả tiền thuê pin? Ngay cả bây giờ, để nhận được bất kỳ thông tin giá cả chi tiết nào từ trang web của VinFast, dường như bạn được yêu cầu đặt cọc 199 đô la và chờ nhân viên hướng dẫn của VinFast gọi cho bạn và đưa ra các thông số kỹ thuật cho chiếc xe của bạn.
Tuy nhiên, tôi vẫn cởi mở. Thương hiệu này đă mở các cửa hàng chưa đầy sáu tháng sau khi công bố ư định bán xe điện ở Mỹ. Tôi muốn biết thêm, nên tôi gửi email cho nhóm quan hệ công chúng của công ty ở Mỹ, yêu cầu họ thông báo cho tôi nếu VinFast đang lên kế hoạch cho bất kỳ sự kiện ra mắt nào ở Mỹ.
Hai ngày sau, công ty mời tôi sang Việt Nam.
Ngày 18 tháng 9, tôi tham gia cùng một nhóm gần một trăm nhà báo, những người có ảnh hưởng, những khách hàng đầy tiềm năng của VinFast và các nhân viên của họ trên một chuyến bay được thuê, bay từ San Francisco đến Việt Nam. Nhóm của chúng tôi đă vượt qua đường phân ngày quốc tế và hạ cánh gần Vịnh Hạ Long, Di sản Thế giới được UNESCO công nhận. Từ sân bay, chúng tôi đi xe buưt và thuyền đến VinPearl ở Vịnh Hạ Long, một khu nghỉ dưỡng trên một ḥn đảo tư nhân, thuộc sở hữu của VinGroup.
Sau khi nghỉ ngơi một chút, VinFast đưa nhóm của chúng tôi đến một du thuyền ở Vịnh Hạ Long để dùng bữa tối, đón tiếp sang trọng, những tiếng ồn ào với những người đại diện và nhân viên của VinFast rất hào hứng kể cho chúng tôi nghe về thương hiệu và hành tŕnh cho chuyến thăm của chúng tôi.
Đại diện của VinFast cho biết: “Chúng tôi vui mừng thông báo rằng, nhà máy VinFast VF8 đă hoàn thành trước thời hạn hai tháng”. Cô ấy cũng nói với nhóm của chúng tôi rằng, VF8 đă nhận được sự chấp thuận bán hàng chính thức của Việt Nam chỉ hai ngày trước khi chúng tôi đến, ngụ ư rằng mẫu xe này gần như đă sẵn sàng để sản xuất. Tôi nghe từ các nhà báo viết về xe hơi khác rằng, những ấn tượng khi lái xe ban đầu về chiếc VF8 cho thấy một sản phẩm đang c̣n dở dang. Tuy nhiên, tôi hứa sẽ giữ một tâm trí cởi mở: Phát triển xe là một quá tŕnh và các sự kiện do VinFast đăng cai đă diễn ra trong gần ba tháng. Rất nhiều cải tiến có thể xảy ra trong khoảng thời gian ngắn và thương hiệu bị ám ảnh bởi việc phát triển nhanh. Tôi tự nhắc ḿnh rằng, có khả năng thực sự VinFast sẽ có một chiếc xe hoàn thiện hơn nhiều để chúng ta xem qua.
Dù cơ hội lái chiếc VF8 của chúng tôi sẽ không c̣n trong vài ngày nữa, cho đến lúc đó, VinFast đă có nhiều hơn về Việt Nam để cho chúng ta thấy. Thật khó để h́nh dung quy mô của VinGroup, nhưng may mắn thay, đội ngũ VinFast đă có mặt để chứng minh cho chúng tôi thấy những điều mà thương hiệu đă đạt được trên khắp Hà Nội. Ngày hôm sau, chúng tôi được đưa ra khỏi Vịnh Hạ Long để đến cơ sở sản xuất và trụ sở toàn cầu của VinFast cách đó hơn một giờ đồng hồ, ở thành phố Hải Pḥng.
Giống như Tesla, VinFast đang nhắm đến một mô h́nh sản xuất tích hợp theo chiều dọc, giữ hầu hết các khía cạnh của quá tŕnh sản xuất xe nội bộ. Các nhà máy của VinFast đều mới toanh, đầy đủ trang thiết bị bóng loáng. Mặc dù công ty đă thông báo ngừng sản xuất xe động cơ đốt trong, nhưng khi nhóm của chúng tôi đến nhà máy, lô xe sedan dựa trên BMW cuối cùng đang được lắp ráp để đáp ứng các đơn đặt hàng cũ. Và trong khi các dây chuyền sản xuất VF8 và VF9 đi vào hoạt động, có vẻ như không có nhiều công việc được thực hiện trong chuyến tham quan nhà máy của chúng tôi. Một số trạm không có người lái và có vẻ như chỉ có một hoặc hai nhóm làm bất cứ điều ǵ có lợi trong toàn bộ cơ sở sản xuất. Dường như dây chuyền sản xuất xe máy điện của VinFast càng khẩn trương và nỗ lực hơn rất nhiều.
“Này, mọi người đâu rồi?” Tôi hỏi người đại diện VinFast.
“Ồ, họ đang ăn trưa!” người đại diện nói với tôi.
Lúc đó là 10 giờ sáng.
Cho dù trải qua những chuyện kỳ quặc, nhưng tôi đă rất ấn tượng. Có vẻ như công ty đang đi đúng hướng để bắt đầu sản xuất hàng loạt xe điện. Những tấm thân xe đang được đóng dấu, VF8 và VF9 đang được lắp ráp. Cơ sở được bao quanh bởi các băi đậu xe đầy những chiếc xe hoàn toàn mới và một đại diện của VinFast trong chuyến tham quan đă bảo đảm với chúng tôi rằng, VF8 chỉ c̣n một vài rào cản pháp lư trước khi được chấp thuận cho bán ở Mỹ.
Sau bữa trưa là lúc thảo luận bàn tṛn với Tổng Giám đốc Toàn cầu của VinFast, bà Lê Thị Thu Thủy. Cuối cùng, tôi cũng được tiếp xúc với người nữ phụ trách. Tôi không chắc ḿnh có thể hiểu được điều ǵ nhiều từ bản PowerPoint [mà công ty tŕnh chiếu] vào giờ ăn tối và chuyến tham quan nhà máy; mà ở đây tôi chỉ có thể hỏi một số câu hỏi về kế hoạch cho thuê pin của VinFast.
Bà Lệ khẳng định, dù VinFast vẫn cam kết với kế hoạch thuê pin nhưng hăng đă quyết định bổ sung thêm phương án mua. Đó là một thông tin mới đối với tôi; ngay cả sau khi tôi đă xác nhận vé máy bay của ḿnh, lúc đó pin vẫn chỉ ở dạng thuê. Tôi kiểm tra trang web của VinFast trên điện thoại của ḿnh. Chắc chắn, công ty đă lặng lẽ thêm vào tùy chọn mua pin và tăng giá xe. Khi viết bài này, một chiếc VF8 cơ bản có giá khởi điểm là 42.200 đô la hoặc 57.000 đô la nếu bạn quyết định mua pin; VF9 bắt đầu với giá 57.500 đô la khi thuê pin, tăng lên 76.000 đô la nếu bạn mua pin. Rất tiếc.
Sau chuyến tham quan nhà máy, đại diện công ty đưa chúng tôi đến Ocean Park, một trong những dự án phát triển nhà ở của Vingroup. Ngay bên ngoài Hà Nội, Ocean Park và các công tŕnh chị em của nó là Ocean Park 2 (The Empire) và Ocean Park 3 (The Crown) giống như các thành phố nhỏ về quy mô. Ocean Park rộng lớn; một khu đất ở phía bên kia đồng bằng sông Hồng từ Hà Nội, đầy những khu chung cư cao tầng, những ngôi nhà hai và ba tầng, và một công viên nước với một trong những bể tạo sóng lớn nhất mà tôi chưa từng thấy.
Quy mô của nó rất ấn tượng, nhưng tôi không thể không nhận ra rằng, giống như nhà máy [sản xuất xe ô tô], các bộ phận đă hoàn thiện của Ocean Park trống rỗng. Các cửa hàng đă mở cửa, một số ngôi nhà đă có người ở, nhưng so với sự hối hả và nhộn nhịp của Hà Nội, Ocean Park thật sự hoang vắng. Hầu hết việc giao thông đi lại dường như đến từ các công nhân xây dựng đang đổ bê tông, lát đường và xây dựng các ṭa nhà cao tầng của Ocean Park. Những ngôi nhà hai, ba tầng dường như đa số đều trống rỗng.
Cảm giác hoang vắng, hơi kỳ lạ vẫn không biến mất khi chúng tôi tham quan Đại học VinUni, nằm trong Ocean Park. Khuôn viên hoàn toàn mới, đầy những cây cột bằng đá cẩm thạch được trang trí công phu và những bức tượng theo phong cách tân phục hưng nằm rải rác trong khuôn viên không t́ vết. Vingroup hợp tác với Đại học Cornell để xây dựng một ngôi trường “đẳng cấp quốc tế”, và trong khi sinh viên VinUni không bắt buộc phải làm việc cho Vingroup sau khi tốt nghiệp, các khóa học được cung cấp dường như được thiết kế để tạo nguồn cung nhân sự cho tập đoàn này.
Trang web của VinUni nói rơ điều đó: ‘VinUni tự hào là một phần của Vingroup, mang đến cho sinh viên cơ hội kết nối với nhiều viện nghiên cứu danh tiếng (như VinAI, VinBrain, Vin BigData), các doanh nghiệp công nghiệp tiên phong (như VinSmart, VinFast) và các công ty hàng đầu Việt Nam, (chẳng hạn như Vinpearl, Vincom Retail, Vinmec và Vinhomes)’.
Khi cảm thấy mọi thứ kỳ lạ như thế, tôi hiểu thương hiệu đang cố gắng làm ǵ. Là một quốc gia đang phát triển, Việt Nam đang tăng tốc. Tầng lớp trung lưu đang phát triển cần nhà ở, trường học và cơ sở hạ tầng. Và dĩ nhiên là xe ô tô.
Nhưng quan điểm cởi mở của tôi bắt đầu chùn bước. Tôi đến Việt Nam để t́m hiểu về VinFast và những chiếc xe mà họ hy vọng sẽ tung ra thị trường Mỹ. Nhưng cho đến giờ, tôi chưa thật sự biết được điều ǵ ngoại trừ việc Vingroup là một thực thể hùng mạnh, một thực thể muốn cạnh tranh trên trường quốc tế. Rơ ràng là không những công ty muốn chúng tôi thấy khả năng làm những điều tuyệt vời của họ, mà c̣n muốn kiểm soát câu chuyện xung quanh lợi ích của Vingroup và toàn bộ Việt Nam.
Không có ví dụ nào tốt hơn về điều này bằng những ǵ đă xảy ra sáng hôm sau. Trước khi lái thử xe buổi chiều, chúng tôi đă có một số thời gian chẳng làm ǵ. Ở trên một ḥn đảo tư nhân, không có cách nào thật sự để rời đi mà không được phép. Tuy nhiên, những người tiếp đón chúng tôi đă cung cấp một chuyến tham quan tùy chọn đến một bảo tàng nhỏ, nằm cách xa ḥn đảo tư nhân của Vingroup tại khu đô thị nghỉ dưỡng mới thành lập ở Nha Trang. Chúng tôi đi thuyền từ đảo đến thành phố chính, sau đó đi xe buưt đến bảo tàng.
Chuyến đi dự kiến kéo dài ba giờ, nhưng bảo tàng khá nhỏ. Sau khoảng 25 phút, không c̣n nhiều thứ để xem. V́ vậy, tôi và một vài nhà báo chuyên viết về xe ô tô khác quyết định đi bộ một quăng đường ngắn. Rốt cuộc, chiếc xe buưt phải đợi ít nhất hai tiếng nữa mới khởi hành, và tất cả chúng tôi đă quá mệt mỏi với những bài hát, điệu nhảy và những trải nghiệm được tuyển chọn kỹ càng mà VinFast cung cấp. Chúng tôi muốn có một chút không khí trong lành, không bị kiểm soát, và thật sự có một cơ hội để chụp ảnh những chiếc xe hơi mà chúng tôi không có ở quê nhà.
Sau khoảng 15 phút, cả ba chúng tôi đều cảm thấy có những ánh mắt đang nh́n vào sau gáy ḿnh. Chúng tôi quay lại và nhận thấy một đại diện của VinFast phía sau chúng tôi, nh́n từ xa và tṛ chuyện trên điện thoại của anh ta. Anh ta nh́n thấy chúng tôi chú ư đến anh ta và anh ta quay lại, giả vờ như thể anh ta là một khách bộ hành ngẫu nhiên chứ không phải là người đại diện của công ty đang đi theo ba người phương Tây đang chụp ảnh thành phố.
“Này, mọi thứ vẫn ổn chứ?” một người trong nhóm chúng tôi hỏi anh ta. Cảm thấy bị lộ, người giám sát bước tới và thúc giục chúng tôi quay trở lại nhóm.
“Chúng tôi chỉ muốn chụp ảnh những chiếc xe mà chúng tôi không có ở quê nhà. Chúng tôi sẽ quay lại sau vài phút nữa, chúng tôi hứa”, tôi nhấn mạnh. Tôi thậm chí c̣n mời anh ta đi cùng nếu anh ta lo lắng cho sự an toàn của chúng tôi. Chúng tôi tiếp tục chuyến khám phá nhỏ xung quanh Nha Trang.
Chưa đầy 10 phút sau, một nhân viên khác của VinFast cũng tham gia với chúng tôi, người này trong bộ trang phục trông giống như an ninh chính thức. “Làm ơn, chúng ta hăy quay lại và tận hưởng buổi trưng bày”, nhân viên đầu tiên nói với chúng tôi.
Cách nói không giống như anh ấy đang mời [chúng tôi quay trở lại].
Tôi chắc là Vingroup sẽ nói rằng điều này đơn giản là v́ sự an toàn của chúng tôi. Xét cho cùng, việc các nhà báo nước ngoài bị lạc, bị thương hoặc bị làm phiền ở Việt Nam sẽ là một vết đen khủng khiếp đối với VinFast. Nhưng việc công ty khăng khăng gọi chúng tôi về ṿng tay yêu thương của họ c̣n phức tạp hơn thế. Với tôi, có vẻ như Vingroup chỉ muốn chúng tôi được giải trí bằng những ǵ họ có thể kiểm soát. Công ty muốn chúng tôi trải nghiệm những dự án kỳ lạ, huyênh hoang, khoác lác của họ. Họ đă tổ chức cho chúng tôi những bữa tiệc lớn trên những ḥn đảo tư nhân, hoàn chỉnh với sự giải trí của các ngôi sao nhạc pop có tên tuổi của Việt Nam, và muốn chúng tôi ấn tượng với Đại học VinUni tuy hoang vắng nhưng hoành tráng của họ. Tôi không quên chuyện ông Trần Văn Hoàng, một YouTuber chuyên về ô tô của Việt Nam, là người đă bị công an mời và bị VinFast kiện sau khi phàn nàn về chiếc xe sedan Lux A2.0 của anh ấy.
Mọi thương hiệu đều cố gắng kiểm soát câu chuyện xung quanh sản phẩm của ḿnh. Đó là lư do mà các nhà sản xuất ô tô lớn đều tham gia cùng một hoạt động cơ bản: Đưa các nhà báo đến một địa điểm đẹp để uống rượu và dùng bữa với họ, rồi để họ lái những chiếc xe hoàn toàn mới trên một tuyến đường đă được kiểm tra, để viết về trải nghiệm. Nhưng cách mà VinFast, và sau đó là Vingroup, làm chuyện đó có vẻ như [làm cho người ta] cảm thấy hơi bị đe dọa. Tôi không bay nửa ṿng trái đất để tham quan trường đại học. VinFast đă dành hàng giờ để tiếp đăi chúng tôi —gồm cả màn tŕnh diễn kịch câm vào bữa ăn tối trong một đêm, một ṭa lâu đài được vẽ trên bản đồ chiếu bằng projection (projection-mapped castle) được tuyên bố có giá hàng triệu đô la, nhưng nó giống hệt như công nghệ được sử dụng trong các dự án nghệ thuật của sinh viên tại các trường cao đẳng ở khắp mọi nơi — và chúng tôi vẫn chưa lái thử được chiếc xe nào. Không phải tôi không đánh giá cao sự hiếu khách. Tôi chỉ muốn t́m hiểu xem những chiếc xe đó có tốt không.
Nếu việc lái thử một chiếc xe VinFast VF8 giai đoạn tiền sản xuất vào ngày hôm sau của tôi là điều có thể xảy ra, th́ câu trả lời là: Không, những chiếc xe này không tốt chút nào.
Buổi lái thử xe của các nhà báo chúng tôi diễn ra trên một ḥn đảo tư nhân khác thuộc sở hữu của Vingroup: VinPearl Nha Trang. Đây là tài sản hàng đầu của Vingroup, nơi có công viên giải trí VinWonder giống như Disney của công ty. VinFast đă đóng cửa một phần nhỏ của ḥn đảo cho một tuyến đường lái thử có kiểm soát mà tôi đo được là khoảng 2 km — hoặc ít hơn 1,3 dặm.
Trước trung tâm hội nghị lộng lẫy của VinPearl là tám chiếc VinFast VF8 thuộc hai phiên bản Eco và Plus. Bất kể tất cả những màn tŕnh diễn kỳ quặc ở thung lũng, đây, chúng tôi chuẩn bị lái những chiếc xe mà trên lư thuyết là gần như sẵn sàng sản xuất. Các đại sứ thương hiệu một lần nữa nhắc lại kế hoạch của công ty là đưa xe sang Mỹ trong ṿng vài tuần tới. Mặc dù những chiếc xe chúng tôi đang lái là thông số kỹ thuật của Việt Nam, nhưng chúng tôi được thông báo rằng “chỉ cần chỉnh sửa một vài phần mềm” là sẵn sàng cho thị trường Mỹ.
Tôi hy vọng họ làm nhiều hơn là chỉnh sửa phần mềm. Ở trạng thái hiện tại, VF8 chưa sẵn sàng.
VinFast VF8 là mẫu crossover xe điện cỡ trung nhỏ gọn, có công suất 350 mă lực cho phiên bản Eco và 402 mă lực cho phiên bản Plus. Ngay cả với trọng lượng lề đường thường cao hơn vốn có của một chiếc xe điện, 350 mă lực vẫn đủ để VF8 di chuyển xung quanh. Tuy nhiên, trong suốt thời gian tôi ngồi sau tay lái, có cảm giác như VF8 chỉ đạt được một nửa công suất đó. Tôi đă lái mọi chiếc xe [giai đoạn] tiền sản xuất mà VinFast mang đến sự kiện; cảm thấy tất cả chúng đều chậm chạp và hiệu suất của chúng không nhất quán.
Việc đi xe và xử lư thậm chí c̣n tồi tệ hơn. Khi VinFast đưa chúng tôi từ nơi này đến nơi khác, tôi nhận thấy rằng các đại diện của công ty luôn theo sát chúng tôi ở vài chiếc VF8. Phần lớn hệ thống đường cao tốc của Việt Nam hoàn toàn mới và rất trơn tru, nhưng những chiếc VF8 liên tục nhảy lên nhảy xuống, với khả năng kiểm soát hệ thống treo (suspension control) kém, có thể nh́n thấy từ xe buưt. Tôi gạt nó đi, cho rằng nhóm VinFast đang lái những con la phát triển, không đại diện cho những chiếc xe gần như hoàn thiện mà tôi có ấn tượng rằng chúng tôi sẽ lái.
Không. Lái thử hết chiếc VF8 này đến chiếc VF8 khác xung quanh ḥn đảo tư nhân của VinFast, trải nghiệm của tôi giống hệt như những ǵ tôi đă thấy khi những người của VinFast bám đuôi chúng tôi khi đi loanh quanh miền Bắc Việt Nam. Ngay cả trên những con đường phẳng ĺ như kính ở khu nghỉ mát trên đảo, chiếc VF8 vẫn lắc lư và nhảy tưng lên như thể chiếc xe đang chạy trên ḷ xo. Hệ cơ cấu lái (steering) đă chết và phi tuyến tính (nonlinear), kết hợp với lốp xe mất độ bám khi ôm cua dù chỉ một chút, mặc dù tôi không chắc người ta có thể có ấn tượng năng động đến mức nào khi tham gia một con đường khép kín trên một ḥn đảo nghỉ dưỡng tư nhân.
Bực ḿnh nhưng vẫn cố tỏ ra cởi mở, tôi đă tiếp cận một đại diện kỹ thuật của VinFast. Người phát ngôn của công ty tuyên bố, những chiếc VF8 mà chúng tôi lái có thông số kỹ thuật sản xuất của Việt Nam; tôi muốn biết những thay đổi nào sắp xảy ra đối với thị trường Hoa Kỳ. Tuy nhiên, một lần nữa, người phát ngôn nhắc lại rằng VF8 chỉ cần một vài chỉnh sửa phần mềm trước khi ra mắt thị trường Hoa Kỳ - ngụ ư rằng, quá tŕnh hiệu chỉnh khung gầm đă được hoàn tất.
Nếu nói rằng tôi thất vọng sẽ là cách đánh giá thấp nhất về nửa phần trái đất. Thương hiệu đă thực hiện một màn tŕnh diễn hoành tráng như vậy - thuê một chuyến bay kéo dài 20 giờ, khoe khoang với chúng tôi bằng màn tŕnh diễn gần như kiêu kỳ về công ty khởi nghiệp ô tô này và công ty mẹ của nó đă tiếp cận gần như mọi khía cạnh của đời sống ở Việt Nam. Các đại diện của VinFast đă khoe khoang về việc vượt qua các mốc thời gian của chính họ để chuẩn bị đưa những chiếc xe này vào sản xuất hàng loạt, và đánh giá qua nụ cười trên khuôn mặt của họ, có vẻ như tất cả bọn họ đều thật sự muốn giới thiệu một sản phẩm mà họ tin rằng đă sẵn sàng đối đầu với các nhà sản xuất ô tô lâu đời. Thay vào đó, tôi đă bay 8.000 dặm để đi loanh quanh với một chiếc xe mà rơ ràng là chưa hoàn thành. Tôi tức giận v́ công ty đă lăng phí thời gian của tôi.
Tôi quyết định lái mẫu xe VF8 khác, mẫu Plus, được cho là có công suất 402 mă lực. Nó cũng chậm như chó với chất lượng xe tệ hại. Không hài ḷng với câu trả lời ban đầu của ḿnh, tôi tiến đến chỗ nhóm nhân viên của VinFast, cố gắng t́m hiểu tận cùng về hiệu suất kém của chiếc xe. Cuối cùng, tôi được dẫn đến một kỹ sư chính, là người có thể trả lời các câu hỏi kỹ thuật quan trọng về chiếc xe.
“Vậy, chiếc xe này có công suất từ 350 đến 402 mă lực phải không?” Tôi hỏi viên kỹ sư VinFast. “Tại sao nó lại chậm như vậy?”
“Ư anh là công suất cực đại”, anh ta sửa tôi.
"Cái ǵ?"
“Mă lực cực đại. VF8 chỉ đạt tới 350 đến 402 mă lực khi pin được sạc trên 80%”, kỹ sư này cho biết.
“Các anh có nhận ra rằng các anh sẽ là nhà sản xuất duy nhất giới hạn công suất khốc liệt như vậy không?” Tôi đáp trả. Không có chiếc xe nào trong số những chiếc xe chúng tôi lái thử được sạc đầy, một số xe mà chúng tôi lái chỉ sạc ở mức 50%. Ngay cả như vậy, đó không phải là một cái cớ. Tôi chưa bao giờ lái một chiếc xe điện bị giảm công suất đáng kể như vậy ở trạng thái sạc thông thường. Nó có vẻ không đúng.
Các kỹ sư của VinFast khăng khăng rằng, tôi đă lái một chiếc nguyên mẫu đặc biệt mà họ cho là có bản cập nhật phần mềm và hệ thống treo “mới nhất và tốt nhất”. Nó cũng khá tệ. Cũng bị tưng tưng (bouncy), không hoàn hảo, hệ cơ cấu lái (steering) th́ chết, và nó chỉ nhanh hơn những chiếc khác một chút. Cũng có những vấn đề nghiêm trọng về cung cấp điện.
Tôi cảm thấy mệt mỏi với màn tŕnh diễn chó và ngựa, cùng sự xa hoa quá mức và việc công ty không thể trả lời được một câu hỏi nào. Tuy nhiên, tôi vẫn cố tỏ ra ngoại giao. Tôi kéo đại diện quan hệ công chúng của VinFast qua một bên. Tôi nói: “Em à, em phải nói với họ, rằng chiếc xe này chưa sẵn sàng”. Cậu ta nhắc lại câu nói mà tôi đă nghe rất nhiều lần trước đây: Rằng những chiếc VF8 mà chúng tôi đang lái là mẫu xe tiền sản xuất và tôi nên nhớ điều đó khi xem xét kỹ lưỡng hiệu suất của chúng.
Tôi không ngây thơ. Tôi hiểu công việc của đại diện PR là nói với các nhà báo những ǵ công ty muốn họ nghe. Nhưng điều đó không đủ. Ở t́nh trạng hiện tại, với mức giá mà VinFast muốn đưa ra, VF8 là một thương vụ khủng khiếp. Nó giống như một sản phẩm kém phát triển, chưa hoàn thiện, thẳng thắn mà nói, sẽ là một sự xấu hổ ở bất kỳ thị trường nào.
Trong suốt chuyến đi, các đại diện của VinFast vô cùng hào hứng, chắc chắn rằng công ty sẽ đạt được mục tiêu, bắt đầu giao hàng ở Mỹ vào mùa thu. Bên ngoài nhà máy, những chiếc VF8 và VF9 hoàn thiện nằm trong băi đậu xe, dường như đă sẵn sàng xuất xưởng và giao cho khách hàng. Thương hiệu muốn vận chuyển những chiếc xe sẵn sàng hoạt động đến Mỹ chỉ vài tuần, nếu không muốn nói là vài ngày, sau chuyến đi của chúng tôi. Nếu những chiếc xe tiền sản xuất mà tôi đă lái, quá xa so với những ǵ chúng tôi sẽ nhận được ở Mỹ, tại sao lại đưa tôi đến đây? Tại sao các nhà báo lại lái chúng?
Buổi lái thử của chúng tôi đă nhường chỗ cho bữa ăn tối kết thúc vào đêm cuối cùng. Giữa màn tŕnh diễn đỉnh cao (nhưng tài năng đáng kinh ngạc) của một số ngôi sao nhạc pop lớn nhất của Việt Nam và những người có ảnh hưởng trong nhóm của chúng tôi ca ngợi đâu là một chiếc xe cực kỳ tồi tệ, quan điểm cởi mở của tôi đă giáng một phát súng ngắn vào ngực. Tôi nh́n quanh những màn phô trương công khai về sự giàu có, xem xét chi phí thuê các chuyến bay đưa chúng tôi đến đây, và cố gắng lập bảng tất cả các chi phí khổng lồ khác liên quan đến buổi biểu diễn mà VinFast đă tổ chức cho chúng tôi, và cho ba nhóm trước đó đă nhận được các tour du lịch giống hệt nhau. Nếu VinFast chi số tiền đó để phát triển xe, liệu chúng ta có thể có được một chiếc VF8 tốt hơn không? Có thể.
Tuy nhiên, với t́nh trạng c̣n non kém như hiện tại của VF8, tôi tự hỏi, liệu VinFast có khả năng thất bại ở đây hay không. Chiếc VF9 lớn hơn trông ấn tượng hơn từ trong ra ngoài, mặc dù nhà sản xuất ô tô không cho phép chúng tôi lái hoặc thậm chí ngồi trong chiếc xe đó. Công ty có một nhà máy hoàn toàn mới và hoạt động tích hợp theo chiều dọc; các bộ phận và pin đều đến từ cùng một cơ sở sản xuất tại Hải Pḥng.
Về lư thuyết, các vấn đề về nhà cung cấp từng gây khó khăn cho cả những nhà sản xuất ô tô lâu đời nhất, có thể không ảnh hưởng đến VinFast. Nhà sản xuất ô tô mới này là một nhánh của tập đoàn khổng lồ do người giàu nhất Việt Nam điều hành; thương hiệu này có hầu bao rủng rỉnh, một t́nh huống khác so với rất nhiều công ty khởi nghiệp về xe điện đă thất bại ngay ở vạch cuối do thiếu vốn. VinFast dường như có khả năng sản xuất để đưa xe đến tay khách hàng, điều mà ngay cả Ford và Hyundai cũng phải vật lộn để làm được trong năm nay. Ngay cả khi VinFast không sửa bất cứ thứ ǵ trên VF8, th́ vẫn có một cái mông cho mỗi chỗ ngồi, phải không?
Có lẽ. Tesla, Rivian và Lucid đă gặp khó khăn trong việc sản xuất ô tô, nhưng xét cho cùng th́ sản phẩm của họ rất tốt. Để so sánh, những nỗ lực của VinFast gần giống như Hyundai và Kia thời kỳ đầu; giá rẻ, chưa tinh chế, kém phát triển và không có tính cạnh tranh. Phải mất nhiều thập niên để các nhà sản xuất ô tô Nam Hàn rũ bỏ tai tiếng đó; tôi không biết liệu VinFast, hay bất kỳ thương hiệu nào hy vọng lọt vào ḍng chính, có đủ khả năng ra khỏi cổng vào năm 2022 mà không cần chạy trên sân nhà hay không.
Khi viết bài này, VinFast cho biết 999 chiếc VF8 đầu tiên dành cho thị trường Mỹ đang trên chuyến tàu rời Việt Nam vào ngày 25 tháng 11, trên đường đến Hoa Kỳ. Nhưng theo đại diện của VinFast, những chiếc xe này vẫn chưa nhận được chứng nhận của CARB EO, chứng nhận bắt buộc trước khi xe có thể được giao cho khách hàng ở California hoặc bất kỳ tiểu bang nào tuân theo quy định về xe của California. Hiện tại, VinFast có 6 cửa hàng tại Mỹ, tất cả đều ở California. Đại diện của VinFast cũng nhắc lại mục tiêu của thương hiệu là bắt đầu giao những chiếc VF8 cho khách hàng Mỹ vào “cuối năm nay” và xác nhận rằng VF9 vẫn đang trải qua các cuộc thử nghiệm và phê duyệt liên bang cần thiết tại thị trường Mỹ.
Dù sao đi nữa, tất cả những ǵ tôi biết là tôi đă bay hơn 8.000 dặm mà không học được ǵ, và lái một chiếc xe chưa sẵn sàng cho thị trường Mỹ. Chúc VinFast may mắn, tôi đoán vậy.
Tác giả: Kevin Williams/ Dương Lệ Chi, dịch
Ảnh MC Kỳ Duyên PR cho Vinfast
Công ty khởi nghiệp xe hơi điện đă đưa tôi đến trụ sở chính ở Việt Nam để lái chiếc xe điện đầu tiên dành cho thị trường Hoa Kỳ. Đó là trải nghiệm kỳ lạ nhất trong đời tôi.
Tôi lấy điện thoại ra và bắt đầu điên cuồng chụp ảnh hộ chiếu của ḿnh khi một hàng dài hơn một trăm người nhích dần về phía trước để chờ làm thủ tục nhập cảnh. “Chút nữa bạn được sẽ lấy lại hộ chiếu của ḿnh”, ai đó ở đầu hàng nói với tôi. "Họ sẽ giữ chúng một chút". Tôi không chắc người này là một người có ảnh hưởng, một nhà báo mà tôi không nhận ra, hay là một nhân viên của VinFast. Nhưng tôi không có sự lựa chọn. Ư tôi là, tôi định làm ǵ? Nhân viên hải quan Việt Nam nh́n tôi từ chân tới đầu và xếp hộ chiếu của tôi vào một đống, cùng với hộ chiếu của những người khác.
Vào cuối chuyến đi này, việc gửi hộ chiếu của tôi cho người lạ, thậm chí không được xếp vào danh sách 10 điều điên rồ nhất mà tôi trải qua.
Tôi ở Việt Nam để lái thử xe của VinFast; công ty ô tô khởi nghiệp phát triển nhanh mới bắt đầu bán xe điện ở quê nhà và hứa sẽ đưa những chiếc xe này vào Mỹ. Tôi chắc chắn đă học được điều ǵ đó về VinFast, nhưng không chắc đó là điều mà công ty muốn tôi biết.
Tiết lộ đầy đủ: VinFast đă đưa tôi từ Columbus, Ohio, đến San Francisco, đưa tôi vào một khách sạn rất đẹp, ở đó trong một đêm, sau đó đưa tôi cùng với ít nhất khoảng 100 nhà báo, những người có ảnh hưởng, YouTubers, TikTokers khác, những người đặt chỗ trước của VinFast (được gọi là VinFirst), Nhân viên của VinFast và những người quan tâm khác, từ phi trường San Francisco đến Việt Nam trên một chiếc máy bay, tất cả để chúng tôi có thể chạy thử xe điện mới của công ty. Chúng tôi ở tại hai khu nghỉ dưỡng tư nhân trên đảo và nghỉ một đêm ở Hà Nội, tại cùng một khách sạn nơi Donald Trump và Kim Jong Un gặp nhau lần đầu tiên.
Cuối cùng, sau khi đi xe buưt, tắm rửa và ngủ trưa, hộ chiếu của tôi đă được trả lại. Ngay sau đó, tôi đă ở trên một chiếc du thuyền giữa Vịnh Hạ Long trong khi các nhân viên của VinFast hào hứng nâng cốc chúc mừng thành công của công ty, dường như cứ mỗi 45 giây [là họ nâng cốc chúc mừng]. Bài hát “Glad You Came” (Vui v́ bạn đă đến) của ‘The Wanted’ rú lên. Tôi bị rối loạn giấc ngủ do trái múi giờ (jet-lag) và kiệt sức; ly cà phê đá ngọt ngào đậm đà của Việt Nam không thể xoa dịu được sự mệt mỏi đặc biệt đến từ việc vượt qua ranh giới đổi ngày giờ quốc tế. Cảm giác này dính với tôi trong suốt chuyến đi.
VinFast xuất hiện trên thị trường xe hơi từ năm 2017. Sản phẩm đầu tiên của hăng là những chiếc xe được làm lại từ các nhà sản xuất ô tô lớn, do Pininfarina thiết kế và dự định bán ở cả Việt Nam và Mỹ. VinFast Lux A 2.0 dựa trên BMW 530i, VinFast Lux SA 2.0 là một chiếc BMW X5 đă được sửa đổi và chiếc subcompact VinFast Fadil là một chiếc Chevy Spark được thiết kế lại. Chiếc SUV President được sản xuất giới hạn 500 chiếc là Lux SA với động cơ V8 của General Motors dưới mui xe thay cho động cơ BMW.
Những nỗ lực của VinFast đủ mạnh để đưa thương hiệu này lên vị trí dẫn đầu bảng xếp hạng doanh số bán hàng ở Việt Nam, không tệ đối với một công ty phải đến năm 2019 mới bắt đầu bán xe. Giá của chúng cũng không hề rẻ: một chiếc VinFast Lux SA 2.0 cơ bản sẽ có giá bán lẻ tương đương hơn 68.000 đô — đắt đỏ, nhưng cũng chỉ bằng một phần ba giá của một chiếc BMW X5 nhập khẩu ở Việt Nam. Tháng 7 năm 2022, xe Lux A 2.0 vừa bị hủy bỏ gần đây đă có doanh số bán hàng ở Việt Nam gấp đôi so với xe hơi Kia K5, Toyota Camry, Mazda 6 và Honda Accord cộng lại. (Kế hoạch bán những mẫu xe VinFast đời đầu này ở Mỹ vào năm 2021 chưa bao giờ trở thành hiện thực).
Tháng 1-2022, VinFast công bố ư định chấm dứt sản xuất xe có động cơ đốt trong và chuyển sang ḍng xe điện hoàn toàn. Các thiết kế dựa trên BMW và GM sẽ không c̣n nữa, thay vào đó là xe điện do VinFast phát triển từ đầu. Công ty đă chiêu mộ những tài năng kỹ thuật hàng đầu, bao gồm các cựu nhân viên GM từng làm việc trên nền tảng Ultium EV mang tính cách mạng.
Ḍng thời gian tự đặt ra của thương hiệu rất ngắn. Trong khi trưng bày đầy đủ các mẫu xe điện ư tưởng dành cho mục đích sản xuất CES vào tháng 1 năm 2022, thương hiệu này tuyên bố sẽ ngừng bán xe ICE vào cuối năm nay, mặc dù chỉ giới thiệu những mẫu xe đầu tiên vào năm 2019. Vào thời điểm đó, VinFast tuyên bố họ sẽ có ít nhất hai mẫu xe chạy hoàn toàn bằng điện, VF8 và VF9, trên các con đường ở Mỹ vào cuối năm nay. Tham vọng, nhưng trong một thời gian, mọi thứ dường như đang đi đúng hướng: Đến đầu tháng 7, thương hiệu đă mở các địa điểm bán lẻ đầu tiên ở California. Công ty đă đưa một chiếc xe điện, VinFast e34, vào thị trường nội địa Việt Nam, chỉ ba tháng sau khi tuyên bố ngừng sản xuất ICE. Đến giữa tháng 7 năm 2022, công ty ngừng nhận đơn đặt hàng hoàn toàn cho xe ICE. Rơ ràng, họ không chỉ nói suông.
VinFast chỉ là một bộ phận của công ty mẹ khổng lồ Vingroup, tập đoàn trị giá hàng tỷ đô la, do một người đàn ông tên Phạm Nhật Vượng làm chủ. Sinh năm 1968, doanh nhân này lớn lên ở Hà Nội, tốt nghiệp Đại học Khảo sát Địa chất ở Moscow năm 1992. Ông Phạm đă kiếm bộn tiền nhờ sản xuất ḿ ăn liền hàng loạt trong một doanh nghiệp mà cuối cùng đă được bán cho hăng Nestle. Cuối cùng, ông ta mở rộng sang lĩnh vực bất động sản, xây dựng một doanh nghiệp giúp ông ta trở thành tỷ phú đô la đầu tiên của Việt Nam.
Vingroup có các doanh nghiệp trên khắp Việt Nam. Bạn có thể mua hàng tạp hóa tại VinMart và quần áo tại VinPlaza. Kỳ nghỉ của gia đ́nh bạn có thể ở tại công viên giải trí VinWonder theo phong cách Disney, hoặc bạn có thể đặt kỳ nghỉ dành cho người lớn tại khu nghỉ dưỡng VinPearl. Điện thoại của bạn có thể là VinSmart. Văn pḥng của bạn có thể thuộc sở hữu của Vincom Office, ngôi nhà hoặc khu chung cư của bạn có thể nằm trong VinHomes. Con bạn có thể được sinh ra tại bệnh viện VinMec, học tại VinSchool và khi tốt nghiệp, trúng tuyển vào Đại học VinUniversity mới khai trương. Cách thiết lập giống như một ṿng quay hiện đại, trở về thị trấn công ty Mỹ hồi thế kỷ 19, nhưng nó không khác những ǵ Samsung và Huyndai đă làm ở Nam Hàn hồi thập niên 1990.
Hồi tháng 7 năm nay, tôi đă xem qua một chiếc VinFast VF8, giai đoạn sản xuất tại pḥng trưng bày của công ty ở San Mateo. Vào thời điểm đó, VinFast đang thúc đẩy một mô h́nh định giá bất thường. Hăy xem VF8 và VF9, chúng thật sự không đi kèm với pin. Giá căn bản được nhắm tới là 39.999 đô la cho VF8 là mức thấp hấp dẫn v́ bạn phải thuê pin từ VinFast. Giá pin sẽ thay đổi dựa trên mức mà bạn muốn lái xe: Với khoảng 55 đô la mỗi tháng, bạn sẽ nhận được loại dịch vụ chạy trong ṿng 310 dặm. Hợp đồng thuê pin không giới hạn số dặm có giá lên tới 130 đô la mỗi tháng, nếu bạn muốn lái. (Kể từ chuyến thăm pḥng trưng bày đó của tôi hồi tháng 7, có vẻ như thương hiệu này đă bỏ tùy chọn giới hạn số dặm, yêu cầu khách hàng trả 169 đô la mỗi tháng cho số dặm không giới hạn đối với xe VF8 hoặc 219 đô la mỗi tháng đối với xe VF9).
Tôi đă khám phá pḥng trưng bày của họ ở khu vực Bay Area, loay hoay với VF8 và đặt câu hỏi về kế hoạch định giá. Tôi không nghĩ rằng chiếc xe được trưng bày lại tuyệt vời như vậy, nhưng rơ ràng nó đang ở trong vỏ bọc tiền sản xuất, với đầy chi tiết trang trí một cách kỳ quặc, những mảnh ghép bị thiếu và những vật liệu kỳ lạ khiến tôi cảm thấy chưa quyết định được. Các nhân viên bán hàng cũng khá tử tế, nhưng họ hay bất kỳ người đại diện nào khác của VinFast mà tôi liên lạc, đều không thể trả lời bất kỳ câu hỏi khó nào về cách thương hiệu lên kế hoạch thực thi chương tŕnh cho thuê pin. Làm sao họ biết nếu bạn lái xe hơn 310 dặm? Điều ǵ xảy ra nếu bạn không trả tiền thuê pin? Ngay cả bây giờ, để nhận được bất kỳ thông tin giá cả chi tiết nào từ trang web của VinFast, dường như bạn được yêu cầu đặt cọc 199 đô la và chờ nhân viên hướng dẫn của VinFast gọi cho bạn và đưa ra các thông số kỹ thuật cho chiếc xe của bạn.
Tuy nhiên, tôi vẫn cởi mở. Thương hiệu này đă mở các cửa hàng chưa đầy sáu tháng sau khi công bố ư định bán xe điện ở Mỹ. Tôi muốn biết thêm, nên tôi gửi email cho nhóm quan hệ công chúng của công ty ở Mỹ, yêu cầu họ thông báo cho tôi nếu VinFast đang lên kế hoạch cho bất kỳ sự kiện ra mắt nào ở Mỹ.
Hai ngày sau, công ty mời tôi sang Việt Nam.
Ngày 18 tháng 9, tôi tham gia cùng một nhóm gần một trăm nhà báo, những người có ảnh hưởng, những khách hàng đầy tiềm năng của VinFast và các nhân viên của họ trên một chuyến bay được thuê, bay từ San Francisco đến Việt Nam. Nhóm của chúng tôi đă vượt qua đường phân ngày quốc tế và hạ cánh gần Vịnh Hạ Long, Di sản Thế giới được UNESCO công nhận. Từ sân bay, chúng tôi đi xe buưt và thuyền đến VinPearl ở Vịnh Hạ Long, một khu nghỉ dưỡng trên một ḥn đảo tư nhân, thuộc sở hữu của VinGroup.
Sau khi nghỉ ngơi một chút, VinFast đưa nhóm của chúng tôi đến một du thuyền ở Vịnh Hạ Long để dùng bữa tối, đón tiếp sang trọng, những tiếng ồn ào với những người đại diện và nhân viên của VinFast rất hào hứng kể cho chúng tôi nghe về thương hiệu và hành tŕnh cho chuyến thăm của chúng tôi.
Đại diện của VinFast cho biết: “Chúng tôi vui mừng thông báo rằng, nhà máy VinFast VF8 đă hoàn thành trước thời hạn hai tháng”. Cô ấy cũng nói với nhóm của chúng tôi rằng, VF8 đă nhận được sự chấp thuận bán hàng chính thức của Việt Nam chỉ hai ngày trước khi chúng tôi đến, ngụ ư rằng mẫu xe này gần như đă sẵn sàng để sản xuất. Tôi nghe từ các nhà báo viết về xe hơi khác rằng, những ấn tượng khi lái xe ban đầu về chiếc VF8 cho thấy một sản phẩm đang c̣n dở dang. Tuy nhiên, tôi hứa sẽ giữ một tâm trí cởi mở: Phát triển xe là một quá tŕnh và các sự kiện do VinFast đăng cai đă diễn ra trong gần ba tháng. Rất nhiều cải tiến có thể xảy ra trong khoảng thời gian ngắn và thương hiệu bị ám ảnh bởi việc phát triển nhanh. Tôi tự nhắc ḿnh rằng, có khả năng thực sự VinFast sẽ có một chiếc xe hoàn thiện hơn nhiều để chúng ta xem qua.
Dù cơ hội lái chiếc VF8 của chúng tôi sẽ không c̣n trong vài ngày nữa, cho đến lúc đó, VinFast đă có nhiều hơn về Việt Nam để cho chúng ta thấy. Thật khó để h́nh dung quy mô của VinGroup, nhưng may mắn thay, đội ngũ VinFast đă có mặt để chứng minh cho chúng tôi thấy những điều mà thương hiệu đă đạt được trên khắp Hà Nội. Ngày hôm sau, chúng tôi được đưa ra khỏi Vịnh Hạ Long để đến cơ sở sản xuất và trụ sở toàn cầu của VinFast cách đó hơn một giờ đồng hồ, ở thành phố Hải Pḥng.
Giống như Tesla, VinFast đang nhắm đến một mô h́nh sản xuất tích hợp theo chiều dọc, giữ hầu hết các khía cạnh của quá tŕnh sản xuất xe nội bộ. Các nhà máy của VinFast đều mới toanh, đầy đủ trang thiết bị bóng loáng. Mặc dù công ty đă thông báo ngừng sản xuất xe động cơ đốt trong, nhưng khi nhóm của chúng tôi đến nhà máy, lô xe sedan dựa trên BMW cuối cùng đang được lắp ráp để đáp ứng các đơn đặt hàng cũ. Và trong khi các dây chuyền sản xuất VF8 và VF9 đi vào hoạt động, có vẻ như không có nhiều công việc được thực hiện trong chuyến tham quan nhà máy của chúng tôi. Một số trạm không có người lái và có vẻ như chỉ có một hoặc hai nhóm làm bất cứ điều ǵ có lợi trong toàn bộ cơ sở sản xuất. Dường như dây chuyền sản xuất xe máy điện của VinFast càng khẩn trương và nỗ lực hơn rất nhiều.
“Này, mọi người đâu rồi?” Tôi hỏi người đại diện VinFast.
“Ồ, họ đang ăn trưa!” người đại diện nói với tôi.
Lúc đó là 10 giờ sáng.
Cho dù trải qua những chuyện kỳ quặc, nhưng tôi đă rất ấn tượng. Có vẻ như công ty đang đi đúng hướng để bắt đầu sản xuất hàng loạt xe điện. Những tấm thân xe đang được đóng dấu, VF8 và VF9 đang được lắp ráp. Cơ sở được bao quanh bởi các băi đậu xe đầy những chiếc xe hoàn toàn mới và một đại diện của VinFast trong chuyến tham quan đă bảo đảm với chúng tôi rằng, VF8 chỉ c̣n một vài rào cản pháp lư trước khi được chấp thuận cho bán ở Mỹ.
Sau bữa trưa là lúc thảo luận bàn tṛn với Tổng Giám đốc Toàn cầu của VinFast, bà Lê Thị Thu Thủy. Cuối cùng, tôi cũng được tiếp xúc với người nữ phụ trách. Tôi không chắc ḿnh có thể hiểu được điều ǵ nhiều từ bản PowerPoint [mà công ty tŕnh chiếu] vào giờ ăn tối và chuyến tham quan nhà máy; mà ở đây tôi chỉ có thể hỏi một số câu hỏi về kế hoạch cho thuê pin của VinFast.
Bà Lệ khẳng định, dù VinFast vẫn cam kết với kế hoạch thuê pin nhưng hăng đă quyết định bổ sung thêm phương án mua. Đó là một thông tin mới đối với tôi; ngay cả sau khi tôi đă xác nhận vé máy bay của ḿnh, lúc đó pin vẫn chỉ ở dạng thuê. Tôi kiểm tra trang web của VinFast trên điện thoại của ḿnh. Chắc chắn, công ty đă lặng lẽ thêm vào tùy chọn mua pin và tăng giá xe. Khi viết bài này, một chiếc VF8 cơ bản có giá khởi điểm là 42.200 đô la hoặc 57.000 đô la nếu bạn quyết định mua pin; VF9 bắt đầu với giá 57.500 đô la khi thuê pin, tăng lên 76.000 đô la nếu bạn mua pin. Rất tiếc.
Sau chuyến tham quan nhà máy, đại diện công ty đưa chúng tôi đến Ocean Park, một trong những dự án phát triển nhà ở của Vingroup. Ngay bên ngoài Hà Nội, Ocean Park và các công tŕnh chị em của nó là Ocean Park 2 (The Empire) và Ocean Park 3 (The Crown) giống như các thành phố nhỏ về quy mô. Ocean Park rộng lớn; một khu đất ở phía bên kia đồng bằng sông Hồng từ Hà Nội, đầy những khu chung cư cao tầng, những ngôi nhà hai và ba tầng, và một công viên nước với một trong những bể tạo sóng lớn nhất mà tôi chưa từng thấy.
Quy mô của nó rất ấn tượng, nhưng tôi không thể không nhận ra rằng, giống như nhà máy [sản xuất xe ô tô], các bộ phận đă hoàn thiện của Ocean Park trống rỗng. Các cửa hàng đă mở cửa, một số ngôi nhà đă có người ở, nhưng so với sự hối hả và nhộn nhịp của Hà Nội, Ocean Park thật sự hoang vắng. Hầu hết việc giao thông đi lại dường như đến từ các công nhân xây dựng đang đổ bê tông, lát đường và xây dựng các ṭa nhà cao tầng của Ocean Park. Những ngôi nhà hai, ba tầng dường như đa số đều trống rỗng.
Cảm giác hoang vắng, hơi kỳ lạ vẫn không biến mất khi chúng tôi tham quan Đại học VinUni, nằm trong Ocean Park. Khuôn viên hoàn toàn mới, đầy những cây cột bằng đá cẩm thạch được trang trí công phu và những bức tượng theo phong cách tân phục hưng nằm rải rác trong khuôn viên không t́ vết. Vingroup hợp tác với Đại học Cornell để xây dựng một ngôi trường “đẳng cấp quốc tế”, và trong khi sinh viên VinUni không bắt buộc phải làm việc cho Vingroup sau khi tốt nghiệp, các khóa học được cung cấp dường như được thiết kế để tạo nguồn cung nhân sự cho tập đoàn này.
Trang web của VinUni nói rơ điều đó: ‘VinUni tự hào là một phần của Vingroup, mang đến cho sinh viên cơ hội kết nối với nhiều viện nghiên cứu danh tiếng (như VinAI, VinBrain, Vin BigData), các doanh nghiệp công nghiệp tiên phong (như VinSmart, VinFast) và các công ty hàng đầu Việt Nam, (chẳng hạn như Vinpearl, Vincom Retail, Vinmec và Vinhomes)’.
Khi cảm thấy mọi thứ kỳ lạ như thế, tôi hiểu thương hiệu đang cố gắng làm ǵ. Là một quốc gia đang phát triển, Việt Nam đang tăng tốc. Tầng lớp trung lưu đang phát triển cần nhà ở, trường học và cơ sở hạ tầng. Và dĩ nhiên là xe ô tô.
Nhưng quan điểm cởi mở của tôi bắt đầu chùn bước. Tôi đến Việt Nam để t́m hiểu về VinFast và những chiếc xe mà họ hy vọng sẽ tung ra thị trường Mỹ. Nhưng cho đến giờ, tôi chưa thật sự biết được điều ǵ ngoại trừ việc Vingroup là một thực thể hùng mạnh, một thực thể muốn cạnh tranh trên trường quốc tế. Rơ ràng là không những công ty muốn chúng tôi thấy khả năng làm những điều tuyệt vời của họ, mà c̣n muốn kiểm soát câu chuyện xung quanh lợi ích của Vingroup và toàn bộ Việt Nam.
Không có ví dụ nào tốt hơn về điều này bằng những ǵ đă xảy ra sáng hôm sau. Trước khi lái thử xe buổi chiều, chúng tôi đă có một số thời gian chẳng làm ǵ. Ở trên một ḥn đảo tư nhân, không có cách nào thật sự để rời đi mà không được phép. Tuy nhiên, những người tiếp đón chúng tôi đă cung cấp một chuyến tham quan tùy chọn đến một bảo tàng nhỏ, nằm cách xa ḥn đảo tư nhân của Vingroup tại khu đô thị nghỉ dưỡng mới thành lập ở Nha Trang. Chúng tôi đi thuyền từ đảo đến thành phố chính, sau đó đi xe buưt đến bảo tàng.
Chuyến đi dự kiến kéo dài ba giờ, nhưng bảo tàng khá nhỏ. Sau khoảng 25 phút, không c̣n nhiều thứ để xem. V́ vậy, tôi và một vài nhà báo chuyên viết về xe ô tô khác quyết định đi bộ một quăng đường ngắn. Rốt cuộc, chiếc xe buưt phải đợi ít nhất hai tiếng nữa mới khởi hành, và tất cả chúng tôi đă quá mệt mỏi với những bài hát, điệu nhảy và những trải nghiệm được tuyển chọn kỹ càng mà VinFast cung cấp. Chúng tôi muốn có một chút không khí trong lành, không bị kiểm soát, và thật sự có một cơ hội để chụp ảnh những chiếc xe hơi mà chúng tôi không có ở quê nhà.
Sau khoảng 15 phút, cả ba chúng tôi đều cảm thấy có những ánh mắt đang nh́n vào sau gáy ḿnh. Chúng tôi quay lại và nhận thấy một đại diện của VinFast phía sau chúng tôi, nh́n từ xa và tṛ chuyện trên điện thoại của anh ta. Anh ta nh́n thấy chúng tôi chú ư đến anh ta và anh ta quay lại, giả vờ như thể anh ta là một khách bộ hành ngẫu nhiên chứ không phải là người đại diện của công ty đang đi theo ba người phương Tây đang chụp ảnh thành phố.
“Này, mọi thứ vẫn ổn chứ?” một người trong nhóm chúng tôi hỏi anh ta. Cảm thấy bị lộ, người giám sát bước tới và thúc giục chúng tôi quay trở lại nhóm.
“Chúng tôi chỉ muốn chụp ảnh những chiếc xe mà chúng tôi không có ở quê nhà. Chúng tôi sẽ quay lại sau vài phút nữa, chúng tôi hứa”, tôi nhấn mạnh. Tôi thậm chí c̣n mời anh ta đi cùng nếu anh ta lo lắng cho sự an toàn của chúng tôi. Chúng tôi tiếp tục chuyến khám phá nhỏ xung quanh Nha Trang.
Chưa đầy 10 phút sau, một nhân viên khác của VinFast cũng tham gia với chúng tôi, người này trong bộ trang phục trông giống như an ninh chính thức. “Làm ơn, chúng ta hăy quay lại và tận hưởng buổi trưng bày”, nhân viên đầu tiên nói với chúng tôi.
Cách nói không giống như anh ấy đang mời [chúng tôi quay trở lại].
Tôi chắc là Vingroup sẽ nói rằng điều này đơn giản là v́ sự an toàn của chúng tôi. Xét cho cùng, việc các nhà báo nước ngoài bị lạc, bị thương hoặc bị làm phiền ở Việt Nam sẽ là một vết đen khủng khiếp đối với VinFast. Nhưng việc công ty khăng khăng gọi chúng tôi về ṿng tay yêu thương của họ c̣n phức tạp hơn thế. Với tôi, có vẻ như Vingroup chỉ muốn chúng tôi được giải trí bằng những ǵ họ có thể kiểm soát. Công ty muốn chúng tôi trải nghiệm những dự án kỳ lạ, huyênh hoang, khoác lác của họ. Họ đă tổ chức cho chúng tôi những bữa tiệc lớn trên những ḥn đảo tư nhân, hoàn chỉnh với sự giải trí của các ngôi sao nhạc pop có tên tuổi của Việt Nam, và muốn chúng tôi ấn tượng với Đại học VinUni tuy hoang vắng nhưng hoành tráng của họ. Tôi không quên chuyện ông Trần Văn Hoàng, một YouTuber chuyên về ô tô của Việt Nam, là người đă bị công an mời và bị VinFast kiện sau khi phàn nàn về chiếc xe sedan Lux A2.0 của anh ấy.
Mọi thương hiệu đều cố gắng kiểm soát câu chuyện xung quanh sản phẩm của ḿnh. Đó là lư do mà các nhà sản xuất ô tô lớn đều tham gia cùng một hoạt động cơ bản: Đưa các nhà báo đến một địa điểm đẹp để uống rượu và dùng bữa với họ, rồi để họ lái những chiếc xe hoàn toàn mới trên một tuyến đường đă được kiểm tra, để viết về trải nghiệm. Nhưng cách mà VinFast, và sau đó là Vingroup, làm chuyện đó có vẻ như [làm cho người ta] cảm thấy hơi bị đe dọa. Tôi không bay nửa ṿng trái đất để tham quan trường đại học. VinFast đă dành hàng giờ để tiếp đăi chúng tôi —gồm cả màn tŕnh diễn kịch câm vào bữa ăn tối trong một đêm, một ṭa lâu đài được vẽ trên bản đồ chiếu bằng projection (projection-mapped castle) được tuyên bố có giá hàng triệu đô la, nhưng nó giống hệt như công nghệ được sử dụng trong các dự án nghệ thuật của sinh viên tại các trường cao đẳng ở khắp mọi nơi — và chúng tôi vẫn chưa lái thử được chiếc xe nào. Không phải tôi không đánh giá cao sự hiếu khách. Tôi chỉ muốn t́m hiểu xem những chiếc xe đó có tốt không.
Nếu việc lái thử một chiếc xe VinFast VF8 giai đoạn tiền sản xuất vào ngày hôm sau của tôi là điều có thể xảy ra, th́ câu trả lời là: Không, những chiếc xe này không tốt chút nào.
Buổi lái thử xe của các nhà báo chúng tôi diễn ra trên một ḥn đảo tư nhân khác thuộc sở hữu của Vingroup: VinPearl Nha Trang. Đây là tài sản hàng đầu của Vingroup, nơi có công viên giải trí VinWonder giống như Disney của công ty. VinFast đă đóng cửa một phần nhỏ của ḥn đảo cho một tuyến đường lái thử có kiểm soát mà tôi đo được là khoảng 2 km — hoặc ít hơn 1,3 dặm.
Trước trung tâm hội nghị lộng lẫy của VinPearl là tám chiếc VinFast VF8 thuộc hai phiên bản Eco và Plus. Bất kể tất cả những màn tŕnh diễn kỳ quặc ở thung lũng, đây, chúng tôi chuẩn bị lái những chiếc xe mà trên lư thuyết là gần như sẵn sàng sản xuất. Các đại sứ thương hiệu một lần nữa nhắc lại kế hoạch của công ty là đưa xe sang Mỹ trong ṿng vài tuần tới. Mặc dù những chiếc xe chúng tôi đang lái là thông số kỹ thuật của Việt Nam, nhưng chúng tôi được thông báo rằng “chỉ cần chỉnh sửa một vài phần mềm” là sẵn sàng cho thị trường Mỹ.
Tôi hy vọng họ làm nhiều hơn là chỉnh sửa phần mềm. Ở trạng thái hiện tại, VF8 chưa sẵn sàng.
VinFast VF8 là mẫu crossover xe điện cỡ trung nhỏ gọn, có công suất 350 mă lực cho phiên bản Eco và 402 mă lực cho phiên bản Plus. Ngay cả với trọng lượng lề đường thường cao hơn vốn có của một chiếc xe điện, 350 mă lực vẫn đủ để VF8 di chuyển xung quanh. Tuy nhiên, trong suốt thời gian tôi ngồi sau tay lái, có cảm giác như VF8 chỉ đạt được một nửa công suất đó. Tôi đă lái mọi chiếc xe [giai đoạn] tiền sản xuất mà VinFast mang đến sự kiện; cảm thấy tất cả chúng đều chậm chạp và hiệu suất của chúng không nhất quán.
Việc đi xe và xử lư thậm chí c̣n tồi tệ hơn. Khi VinFast đưa chúng tôi từ nơi này đến nơi khác, tôi nhận thấy rằng các đại diện của công ty luôn theo sát chúng tôi ở vài chiếc VF8. Phần lớn hệ thống đường cao tốc của Việt Nam hoàn toàn mới và rất trơn tru, nhưng những chiếc VF8 liên tục nhảy lên nhảy xuống, với khả năng kiểm soát hệ thống treo (suspension control) kém, có thể nh́n thấy từ xe buưt. Tôi gạt nó đi, cho rằng nhóm VinFast đang lái những con la phát triển, không đại diện cho những chiếc xe gần như hoàn thiện mà tôi có ấn tượng rằng chúng tôi sẽ lái.
Không. Lái thử hết chiếc VF8 này đến chiếc VF8 khác xung quanh ḥn đảo tư nhân của VinFast, trải nghiệm của tôi giống hệt như những ǵ tôi đă thấy khi những người của VinFast bám đuôi chúng tôi khi đi loanh quanh miền Bắc Việt Nam. Ngay cả trên những con đường phẳng ĺ như kính ở khu nghỉ mát trên đảo, chiếc VF8 vẫn lắc lư và nhảy tưng lên như thể chiếc xe đang chạy trên ḷ xo. Hệ cơ cấu lái (steering) đă chết và phi tuyến tính (nonlinear), kết hợp với lốp xe mất độ bám khi ôm cua dù chỉ một chút, mặc dù tôi không chắc người ta có thể có ấn tượng năng động đến mức nào khi tham gia một con đường khép kín trên một ḥn đảo nghỉ dưỡng tư nhân.
Bực ḿnh nhưng vẫn cố tỏ ra cởi mở, tôi đă tiếp cận một đại diện kỹ thuật của VinFast. Người phát ngôn của công ty tuyên bố, những chiếc VF8 mà chúng tôi lái có thông số kỹ thuật sản xuất của Việt Nam; tôi muốn biết những thay đổi nào sắp xảy ra đối với thị trường Hoa Kỳ. Tuy nhiên, một lần nữa, người phát ngôn nhắc lại rằng VF8 chỉ cần một vài chỉnh sửa phần mềm trước khi ra mắt thị trường Hoa Kỳ - ngụ ư rằng, quá tŕnh hiệu chỉnh khung gầm đă được hoàn tất.
Nếu nói rằng tôi thất vọng sẽ là cách đánh giá thấp nhất về nửa phần trái đất. Thương hiệu đă thực hiện một màn tŕnh diễn hoành tráng như vậy - thuê một chuyến bay kéo dài 20 giờ, khoe khoang với chúng tôi bằng màn tŕnh diễn gần như kiêu kỳ về công ty khởi nghiệp ô tô này và công ty mẹ của nó đă tiếp cận gần như mọi khía cạnh của đời sống ở Việt Nam. Các đại diện của VinFast đă khoe khoang về việc vượt qua các mốc thời gian của chính họ để chuẩn bị đưa những chiếc xe này vào sản xuất hàng loạt, và đánh giá qua nụ cười trên khuôn mặt của họ, có vẻ như tất cả bọn họ đều thật sự muốn giới thiệu một sản phẩm mà họ tin rằng đă sẵn sàng đối đầu với các nhà sản xuất ô tô lâu đời. Thay vào đó, tôi đă bay 8.000 dặm để đi loanh quanh với một chiếc xe mà rơ ràng là chưa hoàn thành. Tôi tức giận v́ công ty đă lăng phí thời gian của tôi.
Tôi quyết định lái mẫu xe VF8 khác, mẫu Plus, được cho là có công suất 402 mă lực. Nó cũng chậm như chó với chất lượng xe tệ hại. Không hài ḷng với câu trả lời ban đầu của ḿnh, tôi tiến đến chỗ nhóm nhân viên của VinFast, cố gắng t́m hiểu tận cùng về hiệu suất kém của chiếc xe. Cuối cùng, tôi được dẫn đến một kỹ sư chính, là người có thể trả lời các câu hỏi kỹ thuật quan trọng về chiếc xe.
“Vậy, chiếc xe này có công suất từ 350 đến 402 mă lực phải không?” Tôi hỏi viên kỹ sư VinFast. “Tại sao nó lại chậm như vậy?”
“Ư anh là công suất cực đại”, anh ta sửa tôi.
"Cái ǵ?"
“Mă lực cực đại. VF8 chỉ đạt tới 350 đến 402 mă lực khi pin được sạc trên 80%”, kỹ sư này cho biết.
“Các anh có nhận ra rằng các anh sẽ là nhà sản xuất duy nhất giới hạn công suất khốc liệt như vậy không?” Tôi đáp trả. Không có chiếc xe nào trong số những chiếc xe chúng tôi lái thử được sạc đầy, một số xe mà chúng tôi lái chỉ sạc ở mức 50%. Ngay cả như vậy, đó không phải là một cái cớ. Tôi chưa bao giờ lái một chiếc xe điện bị giảm công suất đáng kể như vậy ở trạng thái sạc thông thường. Nó có vẻ không đúng.
Các kỹ sư của VinFast khăng khăng rằng, tôi đă lái một chiếc nguyên mẫu đặc biệt mà họ cho là có bản cập nhật phần mềm và hệ thống treo “mới nhất và tốt nhất”. Nó cũng khá tệ. Cũng bị tưng tưng (bouncy), không hoàn hảo, hệ cơ cấu lái (steering) th́ chết, và nó chỉ nhanh hơn những chiếc khác một chút. Cũng có những vấn đề nghiêm trọng về cung cấp điện.
Tôi cảm thấy mệt mỏi với màn tŕnh diễn chó và ngựa, cùng sự xa hoa quá mức và việc công ty không thể trả lời được một câu hỏi nào. Tuy nhiên, tôi vẫn cố tỏ ra ngoại giao. Tôi kéo đại diện quan hệ công chúng của VinFast qua một bên. Tôi nói: “Em à, em phải nói với họ, rằng chiếc xe này chưa sẵn sàng”. Cậu ta nhắc lại câu nói mà tôi đă nghe rất nhiều lần trước đây: Rằng những chiếc VF8 mà chúng tôi đang lái là mẫu xe tiền sản xuất và tôi nên nhớ điều đó khi xem xét kỹ lưỡng hiệu suất của chúng.
Tôi không ngây thơ. Tôi hiểu công việc của đại diện PR là nói với các nhà báo những ǵ công ty muốn họ nghe. Nhưng điều đó không đủ. Ở t́nh trạng hiện tại, với mức giá mà VinFast muốn đưa ra, VF8 là một thương vụ khủng khiếp. Nó giống như một sản phẩm kém phát triển, chưa hoàn thiện, thẳng thắn mà nói, sẽ là một sự xấu hổ ở bất kỳ thị trường nào.
Trong suốt chuyến đi, các đại diện của VinFast vô cùng hào hứng, chắc chắn rằng công ty sẽ đạt được mục tiêu, bắt đầu giao hàng ở Mỹ vào mùa thu. Bên ngoài nhà máy, những chiếc VF8 và VF9 hoàn thiện nằm trong băi đậu xe, dường như đă sẵn sàng xuất xưởng và giao cho khách hàng. Thương hiệu muốn vận chuyển những chiếc xe sẵn sàng hoạt động đến Mỹ chỉ vài tuần, nếu không muốn nói là vài ngày, sau chuyến đi của chúng tôi. Nếu những chiếc xe tiền sản xuất mà tôi đă lái, quá xa so với những ǵ chúng tôi sẽ nhận được ở Mỹ, tại sao lại đưa tôi đến đây? Tại sao các nhà báo lại lái chúng?
Buổi lái thử của chúng tôi đă nhường chỗ cho bữa ăn tối kết thúc vào đêm cuối cùng. Giữa màn tŕnh diễn đỉnh cao (nhưng tài năng đáng kinh ngạc) của một số ngôi sao nhạc pop lớn nhất của Việt Nam và những người có ảnh hưởng trong nhóm của chúng tôi ca ngợi đâu là một chiếc xe cực kỳ tồi tệ, quan điểm cởi mở của tôi đă giáng một phát súng ngắn vào ngực. Tôi nh́n quanh những màn phô trương công khai về sự giàu có, xem xét chi phí thuê các chuyến bay đưa chúng tôi đến đây, và cố gắng lập bảng tất cả các chi phí khổng lồ khác liên quan đến buổi biểu diễn mà VinFast đă tổ chức cho chúng tôi, và cho ba nhóm trước đó đă nhận được các tour du lịch giống hệt nhau. Nếu VinFast chi số tiền đó để phát triển xe, liệu chúng ta có thể có được một chiếc VF8 tốt hơn không? Có thể.
Tuy nhiên, với t́nh trạng c̣n non kém như hiện tại của VF8, tôi tự hỏi, liệu VinFast có khả năng thất bại ở đây hay không. Chiếc VF9 lớn hơn trông ấn tượng hơn từ trong ra ngoài, mặc dù nhà sản xuất ô tô không cho phép chúng tôi lái hoặc thậm chí ngồi trong chiếc xe đó. Công ty có một nhà máy hoàn toàn mới và hoạt động tích hợp theo chiều dọc; các bộ phận và pin đều đến từ cùng một cơ sở sản xuất tại Hải Pḥng.
Về lư thuyết, các vấn đề về nhà cung cấp từng gây khó khăn cho cả những nhà sản xuất ô tô lâu đời nhất, có thể không ảnh hưởng đến VinFast. Nhà sản xuất ô tô mới này là một nhánh của tập đoàn khổng lồ do người giàu nhất Việt Nam điều hành; thương hiệu này có hầu bao rủng rỉnh, một t́nh huống khác so với rất nhiều công ty khởi nghiệp về xe điện đă thất bại ngay ở vạch cuối do thiếu vốn. VinFast dường như có khả năng sản xuất để đưa xe đến tay khách hàng, điều mà ngay cả Ford và Hyundai cũng phải vật lộn để làm được trong năm nay. Ngay cả khi VinFast không sửa bất cứ thứ ǵ trên VF8, th́ vẫn có một cái mông cho mỗi chỗ ngồi, phải không?
Có lẽ. Tesla, Rivian và Lucid đă gặp khó khăn trong việc sản xuất ô tô, nhưng xét cho cùng th́ sản phẩm của họ rất tốt. Để so sánh, những nỗ lực của VinFast gần giống như Hyundai và Kia thời kỳ đầu; giá rẻ, chưa tinh chế, kém phát triển và không có tính cạnh tranh. Phải mất nhiều thập niên để các nhà sản xuất ô tô Nam Hàn rũ bỏ tai tiếng đó; tôi không biết liệu VinFast, hay bất kỳ thương hiệu nào hy vọng lọt vào ḍng chính, có đủ khả năng ra khỏi cổng vào năm 2022 mà không cần chạy trên sân nhà hay không.
Khi viết bài này, VinFast cho biết 999 chiếc VF8 đầu tiên dành cho thị trường Mỹ đang trên chuyến tàu rời Việt Nam vào ngày 25 tháng 11, trên đường đến Hoa Kỳ. Nhưng theo đại diện của VinFast, những chiếc xe này vẫn chưa nhận được chứng nhận của CARB EO, chứng nhận bắt buộc trước khi xe có thể được giao cho khách hàng ở California hoặc bất kỳ tiểu bang nào tuân theo quy định về xe của California. Hiện tại, VinFast có 6 cửa hàng tại Mỹ, tất cả đều ở California. Đại diện của VinFast cũng nhắc lại mục tiêu của thương hiệu là bắt đầu giao những chiếc VF8 cho khách hàng Mỹ vào “cuối năm nay” và xác nhận rằng VF9 vẫn đang trải qua các cuộc thử nghiệm và phê duyệt liên bang cần thiết tại thị trường Mỹ.
Dù sao đi nữa, tất cả những ǵ tôi biết là tôi đă bay hơn 8.000 dặm mà không học được ǵ, và lái một chiếc xe chưa sẵn sàng cho thị trường Mỹ. Chúc VinFast may mắn, tôi đoán vậy.
Tác giả: Kevin Williams/ Dương Lệ Chi, dịch