trungthuc
08-21-2023, 20:59
Công ty xe hơi điện (Electric Vehicle gọi tắt là EV) VinFast của Việt Nam bắt đầu cho "ra mắt" (IPO – Initial Public Offering) ở thị trường chứng khoán Hoa Kỳ vào ngày thứ Ba 15 tháng 8 năm 2023 dưới tên viết tắt là VFS.
Đây là một ngày đáng nhớ v́ lần đầu tiên cổ phiếu (stock) của một công ty Việt Nam được công khai mua bán trên "chợ" Wall Street và đạt thành công rực rỡ về mặt tài chính ngay khi vừa mới chào sàn. Đứng về mặt "yêu nước thương ṇi", người Việt trên khắp năm châu bốn biển đều cảm thấy hănh diện, cùng chung với một cái nhất khác nữa, đó là đội tuyển bóng đá nữ Việt Nam lần đầu tiên được góp mặt trong giải World Cup Nữ 2023.
Ai dám bảo là xă hội chủ nghĩa dưới sự lănh đạo anh minh của bác và đảng lại không sản xuất được những anh hùng liệt nữ làm rạng danh cờ đỏ sao vàng? Cứ nh́n các cổ động viên đỏ tràn ngập sân banh hay sàn chợ Wall Street /NASDAQ th́ đủ biết quốc dân ta oai dũng biết chừng nào! Cảnh tượng tưng bừng giống như vừa Đại Thắng Mùa… Hè ngay giữa ḷng kinh đô tài chính Wall Street của đế quốc Mỹ!
"Hàng mă" lên sàn
Sau phút "hồ hởi say men chiến thắng đột phá thị trường", với quan điểm là một người đầu tư (investor), chúng ta cần có sự khách quan để thẩm định về những thành quả được phe ta ca tụng là "vượt chỉ tiêu của VinFast". Các chuyên viên phân tích thị trường chứng khoán (market analysts) nhận định như thế nào về chuyến ra mắt "chào hàng" này, cùng sự dự đoán về tương lai của VinFast. Nó sẽ bay bổng, nóng bỏng như Đông Phương Hồng hay trở thành "Vin… Phét"?
Theo luật lệ, để có thể hợp pháp hóa việc bán cổ phần (IPO) trên thị trường chứng khoán Hoa Kỳ, VinFast phải hoàn tất những giấy tờ tài chính để làm thủ tục ḥa nhập (merge) với một "công ty vỏ bọc" đă hoạt động SPAC (Special Purpose Acquisition Company) tên là Black Space Acquisition Co. Phải nh́n nhận đây là một "nước cờ cao" (move) rất áp đảo trước khi được ra chào sàn. Nếu ra mắt bằng đường lối IPO căn bản thông thường th́ phải thông qua các nhà băng và chuyên viên thị trường kiểm tra kỹ lưỡng, v́ vậy công ty phải tŕnh những văn kiện tài chính hợp pháp phức tạp để chứng minh không phải là một "công ty ma".
Đường lối IPO truyền thống này được đại đa số các công ty tư bản thường dùng, rất sạch sẽ, quang minh chính đại nhưng sẽ mất nhiều thời gian chào hàng và chứng minh sự lương thiện, trong sạch.
C̣n đường thứ hai IPO bằng SPAC trước đây bị cấm v́ bị coi là thiếu minh bạch, nhưng bây giờ đă được hợp pháp hóa. Đường này tuy đơn giản, tối tăm nhưng ngắn gọn; chỉ cần t́m kiếm một SPAC, làm giấy tờ hợp tác chung thành một là có thể đưa cố phiếu mua bán IPO ra thị trường. Phải nói là, với lư lịch mù mờ xa lạ, lại muốn kiếm tiền nóng trong thời gian ngắn, VinFast chỉ có thể thực hiện IPO qua cơ chế SPAC. Theo con số thống kê, đa số công ty IPO thông qua ngả SPAC đều ôm tiền kiếm được biến mất kiểu chụp giựt, chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/08/cophieu.jpg
Cổ phiếu VinFast vừa lên sàn đă tuột dốc không thắng
Theo hồ sơ giấy tờ, khi ra mắt chào sàn, VinFast sẽ phát hành ra 2,3 tỷ cổ phần (share), ra giá 10 USD/share; như vậy giá trị vốn thị trường (market value) tức thời của VinFast là 23 tỷ USD (2,3 tỷ share x 10 USD/share). Tuy nhiên, chủ nhân công ty giữ lại 99% shares, chỉ bán ra 1% tức khoảng 23 triệu shares. Đây là bước đi cao thứ nh́ sau bước SPAC-IPO, v́ giá cả trên thị trường lên hay xuống theo luật cung cầu. Nếu "hàng" (share) lưu hành ít, tức là sẽ "hiếm" (do cung ít) th́ giá sẽ lên cao.
VinFast chỉ bán ra thị trường 1% số share (gọi là số cổ phiếu "lưu hành nổi" hay "float") tức là muốn tạo ra hiện tượng hàng hiếm để bán được giá cao. Quả nhiên, giới tiêu thụ (retail investors) đổ xô tranh nhau (cầu nhiều) t́m hàng hiếm khiến cho giá càng lúc càng tăng cao. Trước khi thị trường mở cửa, khách hàng đă đặt trước giá lên đến 22 USD/share tức là hơn gấp đôi. Hiện tượng kiếm hàng hiếm lại tiếp diễn, cuối ngày khi thị trường đóng cửa, giá đă lên đến 37 USD/share, tức là tăng lên khoảng 270%. Đây là thành quả rực rỡ hiếm có trên sân chơi NASDAQ cho một chuyến mới ra mắt chào sàn.
Như vậy, với 2,3 tỷ cổ phần, trị giá vốn thị trường (market value) của VinFast ngay trong ngày đầu tiên đă lên đến 85 tỷ USD (2,3 tỷ share x 37 USD/share). Để có thể so sánh, hăng xe nổi tiếng như Volkswagen trị giá vốn thị trường mới chỉ có 63,9 tỷ euro hay 69,7 tỷ USD; và Ford trị giá 48 tỷ USD. VinFast mới chào đời đă có giá trị vốn đến 85 tỷ USD, quả là một "thành tích đáng nể". Nh́n các con số này, chúng ta dù không phải là chuyên viên tài chính hay kinh tế gia cũng nhận thấy có điều ǵ đó không ổn.
Một điều cần nói, trong ngày ra mắt IPO, giá trị vốn thị trường của VinFast là 85 tỷ USD, nhưng số này là chỉ trên giấy tờ, v́ 99% số cổ phần được giữ lại không bán ra hoặc không được quyền bán nên vẫn chưa có tiền mặt. Luật lệ về IPO quy định công ty phải chờ trung b́nh khoảng ba đến sáu tháng sau IPO tùy theo trường hợp mới được bán ra cổ phần; v́ vậy phần lớn số 85 tỷ USD của VinFast chỉ là trên giấy tờ, hay c̣n gọi là "hàng mă" (như tiền "âm phủ" đốt lúc cúng bái)!
Thế giới mờ ám của "đại gia" Vượng
Nói về lai lịch, VinFast là một công ty được thành lập ra (established) năm 2017 tại Hải Pḥng, Việt Nam, nhưng trụ sở chính (headquarters) lại được đặt tại Singapore. Đây cũng là điều hơi lạ v́ thông thường, một công ty thành lập tại nước nào th́ phải đặt các cơ quan đầu năo tại đó, trừ những trường hợp ngoại lệ như gặp khó khăn về thuế má, luật lệ, v...v…
Rồi từ Singapore, VinFast lại bán cổ phần trên thị trường chứng khoán Hoa Kỳ trong khi Singapore và và Việt Nam cũng có thị trường chứng khoán riêng biệt. Không phải suy nghĩ lâu, chúng ta cũng thấy rơ VinFast đă khôn ngoan biết rằng, đế quốc Mỹ tuy khó ngửi, nhưng $$$ Mỹ lúc nào cũng thơm tho.
VinFast vốn không phải là một công ty độc lập mà là đơn vị chuyên kinh doanh về xe cộ thuộc tổ hợp Vingroup do ông Phạm Nhật Vượng sáng lập. Thật sự Vingroup này ra đời từ Ukraine vào năm 1993 chuyên sản xuất những món ăn khô như ḿ gói, cho đến năm 2000 mới theo ông Vượng trở về Việt Nam. Tổ hợp Vingroup được coi là tập đoàn kinh doanh quy mô nhất Việt Nam, có nhiều đơn vị hay công ty liên quan đến nhiều ngành nghề, như VinFast về xe cộ, Vinhomes về nhà đất, Vincom về các trung tâm thương mại… Có thể nói bàn tay của Vingroup rất dài, có thể với đến nhiều ngơ ngách. Hai người có thế lực nhất trong Vingroup là chủ nhân Phạm Nhật Vượng và Phó Tổng Giám Đốc Vingroup kiêm CEO VinFast Lê Thị Thu Thủy.
Để có thể xây dựng được một tổ hợp quy mô to lớn như Vingroup dưới chế độ CS, ai cũng biết chủ nhân phải có nhiều liên hệ móc nối với quan chức chính quyền. Quả vậy, ông Vượng sinh năm 1968 tại Hà Nội, là con của một anh hùng thuộc đội pḥng không quân đội Bắc Việt từng tham dự trận "Điện Biên Phủ trên không" trong thời gian phi cơ Mỹ thả bom Bắc Việt. Sau đó ông Vượng được gửi sang du học bên Nga, rồi trở thành một chủ tiệm ăn có tên Thăng Long tại Kharkov, Ukraine; dần chuyển sang kinh doanh sản xuất ḿ ăn liền dưới thương hiệu Mivina vào năm 1995, bán hàng trên nhiều quốc gia Đông Âu như Ba Lan, Romania, Tiệp Khắc, Đức, v...v… Sau đó ông bán công ty cho Nestle của Thụy Sĩ rồi trở về Việt Nam xây dựng lên tổ hợp Vingroup, kinh doanh bất động sản, mở trung tâm du lịch…
Nhân vật quan trọng thứ hai trong Vingroup được báo chí Việt Nam hết lời ca tụng là "nữ hổ tướng" Lê Thị Thu Thủy, chủ tịch Hội đồng Quản trị VinFast. Bà sinh năm 1974 tại B́nh Định, có bằng MBA Đại học Quốc tế Nhật Bản, từng giữ chức Phó Chủ tịch ngân hàng đầu tư Lehman Brothers tại thị trường Nhật, Thái Lan và Singapore từ 2000-2008.
Sau đó bà gia nhập Vingroup với chức vụ trưởng bộ phận tài chính (CFO), vị trí được coi là quan trọng thứ nh́ chỉ sau CEO. Sau đó bà được cất nhắc lên ghế Phó Chủ tịch Vingroup và cuối cùng được trao chức CEO VinFast. Qua những nước cờ bà đă đi, từ hai tay trắng đến việc đưa gần trăm tỷ đôla về cho VinFast, phải thán phục bà là một chuyên gia tài chính có bản lănh thượng thừa, dù chính hay tà.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/08/GettyImages-1575489304.jpg
CEO VinFast Lê Thị Thu Thủy trong lễ động thổ nhà máy VinFast tại Chatham County, North Carolina (Ảnh: Nick Ut/Getty Images)
"Phàn Lê Huê nữ tướng" có bao nhiêu hi vọng?
Về sản phẩm, VinFast cho biết họ đă sản xuất năm loại xe điện là Lux SA 2.0, Lux A 2.0, Fadil, President và VF e34. Tại Hoa Kỳ, VinFast đă cho tŕnh làng đợt đầu 900 xe VF 8 và sẽ nhập thêm mẩu xe VF 9 mới hơn. Giá xe VinFast thay đổi tùy theo loại, nh́n chung không quá khác biệt với các xe điện (EV) cùng loại trên thị trường. Tuy nhiên, mức chạy xa của xe VinFast chỉ vào khoảng 200 – 300 miles mỗi lần charge đầy b́nh, khá ngắn so với các loại xe điện hiện hành trên thị trường với mức trung b́nh là 400 miles.
Trong năm 2023 này, VinFast ước tính sẽ bán được 50,000 xe, nhưng cho đến nay đă quá nửa năm, họ mới bán được 16,000 xe, đa số là tại Việt Nam, tức là chưa được 1/3 con số dự trù. Về giá cả, xe VinFast VF8 đắt hơn loại xe tương tự Tesla Model Y khoảng 7,000 USD. Tại thị trường Hoa Kỳ, VinFast bán xe với nhịp độ không "fast" như tên gọi. Cho đến tháng Năm 2023 mới chỉ có vỏn vẹn 128 xe VF8 được đăng bộ tại Hoa Kỳ, phần lớn ở California, nơi có nhiều cổ động viên gốc Việt! Trong số này, rất có thể đa số xe này là "hàng tặng biếu xă giao". Tuy vậy VinFast đang xây dựng một nhà máy EV tại tiểu bang North Carolina, dự tính sản xuất mỗi năm 150,000 xe.
Về phẩm chất, các chuyên gia xe cộ ở Mỹ có nhận định không mấy thuận lợi về xe VinFast. Tuy người Mỹ rất khéo vấn đề xă giao, thường "nương tay" khi cần đưa ra phê b́nh, nhưng họ đă phải dùng những câu không nhẹ tay, chẳng hạn như, "xe VinFast chưa sẵn sàng để lưu hành tại Hoa Kỳ" (not ready for America), nói trắng ra là chưa đủ tiêu chuẩn về mọi mặt; hoặc "xe cần được cải tiến", tức c̣n nhiều khuyết điểm phải sửa chữa, hoặc trắng trợn hơn, "đây là 'cửa tử' cho một công ty mới ra ḷ" (fatal for the startup). Một chuyên gia thử nghiệm xe người Mỹ tốn công lặn lội sang tận Việt Nam thử xe c̣n nặng lời hơn khi thẳng thừng nói rằng, "tôi không bao giờ lái xe này nữa" (never drive it again).
Vậy đối thủ của VinFast tại Hoa Kỳ là những "tay to mặt lớn" nào? Đầu tiên là hăng Tesla. Mấy anh chị Việt Nam từng chạy xe hàng lậu hay hàng quốc cấm, đa số từ miền Bắc, đều là trai tứ chiếng, gái giang hồ lăn lộn bụi đời không ngán một ai. Tuy nhiên, lần này th́ khác. Đối thủ của họ là Elon Musk, kẻ ngổ ngáo từng tuyên bố "sẽ cho thuộc địa hóa Hỏa Tinh" (colonized Mars), vốn là chủ hăng rocket SpaceX, với dàn vệ tinh Starlink có tham vọng "phủ sóng" trên mọi ngơ ngách của địa cầu.
Ngoài Tesla, Hoa Kỳ c̣n những hăng xe điện sừng sỏ như Lucid, Rivian, Fisker, Valmo… đều là những đối thủ nặng kư có hầu bao lớn v́ được các công ty vốn liếng hàng ngàn tỷ USD như Microsoft, Apple, Google… hợp tác. Về phía quốc tế, có những hăng xe nổi tiếng của Đức, Thụy Điển, Nhật, Hàn… đă và đang giành chiếm thị trường Hoa Kỳ. Đó là chưa kể những hăng xe điện của các"đồng chí Trung Cộng", "núi liền núi, sông liền sông" như Nio, BYND, Li Auto, Xpeng… Nói chung, GM, Ford, Volvo, Volkswagen, Toyota, Hyundai… cũng đều đang tham gia thị trường xe điện ở Mỹ này.
VinFast luôn khoe "binh hùng tướng mạnh", diễn hành ra quân bài bản trông khá đẹp mắt, nhưng trong một thị trường "cắt cổ" (cut throat) EV như tại Hoa Kỳ, chắc chắn sẽ có nhiều thương vong sẽ xảy ra. Thương trường như chiến trường, vậy Phàn Lê Huê nữ tướng có bao nhiêu hi vọng cho sự sống c̣n của VinFast trong trận chiến EV sinh tử này?
Xét về "thiên thời", VinFast nhảy vào chiến trường trong lúc trận đấu giữa các công ty EV đang đến hồi cao điểm, khi hàng chục, nếu không muốn nói là hàng trăm công ty EV đang tranh giành, như những con cá trong ao cạn chen chúc t́m chút không khí thở, chỉ để sống c̣n chứ đừng nói tới chuyện "gom thâu lục quốc, thống nhất sơn hà". VinFast, dù có núp dưới bóng Vingroup, cũng chỉ là một đụn cát không đáng kể trong sa mạc rộng lớn, kể cả về phần tài chánh lẫn kỹ thuật chế tạo EV.
Về "địa lợi", chúng ta thấy VinFast đang xua quân viễn chinh nước ngoài xa nửa ṿng Trái đất, lạ nước lạ cái, luật lệ khác nhau… Các tay chơi bản địa chỉ cần bỏ ra ít tiền mua chuộc dân biểu, nghị sĩ ban hành một đạo luật nhỏ thay đổi cơ chế điều hành sẽ gây bất lợi cho VinFast, chẳng hạn đánh thuế cao xe của công ty đặt bản doanh ở ngoại quốc, hay chủ công ty phải có quốc tịch Hoa Kỳ… th́ lập tức VinFast bị "xính vính" ngay. Ngoài ra, việc chuyên chở xe làm ở nước ngoài đến nội địa Hoa Kỳ cũng khá tốn kém và chẳng hề dễ dàng.
Và về "nhân ḥa" th́ ai cũng thấy rơ, rất hiếm trường hợp công ty ngoại quốc được người dân Mỹ hoan hô và ủng hộ nồng nhiệt.
Tóm lại, VinFast thiếu cả ba yếu tố tất thắng, vậy kết quả hẳn sẽ tất bại. Đó là chưa kể, muốn có hi vọng sống sót, một công ty mới ra đời c̣n phải cần rất nhiều tiền vốn, ít nhất đủ để hoạt động và phát triển trong năm năm đầu. Số vốn đầu tư liên tục phải có này thường do các ngân hàng tài trợ. Liệu VinFast có đủ uy tín (credit) để được tín nhiệm hay không?
Trường hợp chào sàn của VinFast khiến cho người ta không khỏi liên tưởng đến lần chào sân của đội tuyển bóng đá nữ Việt Nam tại World Cup 2023. VinFast tuy xưng hùng xưng bá ở Việt Nam nhưng ra ngoài th́ vẫn là đứa bé mới tập tễnh. Kinh nghiệm về kinh tế thị trường của VinFast vẫn c̣n nhiều thiếu sót, khác nào kỹ thuật nhồi bóng của các nữ tuyển thủ quốc gia vẫn rất thô sơ (đội tuyển nữ Việt Nam thua cả ba trận, bị thủng lưới 12 lần, không ghi được một bàn thắng nào, những cũng được thưởng khá nhiều tiền?).
Chúng tôi dự đoán, chỉ trong một thời gian ngắn thôi, giá share của công ty VinFast sẽ xuống dưới 5 USD, đối mặt với nguy cơ có thể bị xóa tên (de-list) ra khỏi thị trường chứng khoán.
Câu hỏi được đặt ra: Ai sẽ là những kẻ thảm bại, ôm bao tiền rỗng (holding the bag) lang thang về nơi vô định, nếu bất chấp mạo hiểm mua cổ phiếu VinFast? Người ta thường nói, "khi gà mái gáy là báo điềm bất thường, cần phải thận trọng". Thế mà, "gà mái VinFast" – bà CEO Thu Thủy, lại cất tiếng đ̣i thượng đài tỷ thí với con "khủng long Tesla"! Muốn làm ăn ở Mỹ, cần phải biết tự lượng sức và phải biết trời cao đất dày là ǵ?
Đây là một ngày đáng nhớ v́ lần đầu tiên cổ phiếu (stock) của một công ty Việt Nam được công khai mua bán trên "chợ" Wall Street và đạt thành công rực rỡ về mặt tài chính ngay khi vừa mới chào sàn. Đứng về mặt "yêu nước thương ṇi", người Việt trên khắp năm châu bốn biển đều cảm thấy hănh diện, cùng chung với một cái nhất khác nữa, đó là đội tuyển bóng đá nữ Việt Nam lần đầu tiên được góp mặt trong giải World Cup Nữ 2023.
Ai dám bảo là xă hội chủ nghĩa dưới sự lănh đạo anh minh của bác và đảng lại không sản xuất được những anh hùng liệt nữ làm rạng danh cờ đỏ sao vàng? Cứ nh́n các cổ động viên đỏ tràn ngập sân banh hay sàn chợ Wall Street /NASDAQ th́ đủ biết quốc dân ta oai dũng biết chừng nào! Cảnh tượng tưng bừng giống như vừa Đại Thắng Mùa… Hè ngay giữa ḷng kinh đô tài chính Wall Street của đế quốc Mỹ!
"Hàng mă" lên sàn
Sau phút "hồ hởi say men chiến thắng đột phá thị trường", với quan điểm là một người đầu tư (investor), chúng ta cần có sự khách quan để thẩm định về những thành quả được phe ta ca tụng là "vượt chỉ tiêu của VinFast". Các chuyên viên phân tích thị trường chứng khoán (market analysts) nhận định như thế nào về chuyến ra mắt "chào hàng" này, cùng sự dự đoán về tương lai của VinFast. Nó sẽ bay bổng, nóng bỏng như Đông Phương Hồng hay trở thành "Vin… Phét"?
Theo luật lệ, để có thể hợp pháp hóa việc bán cổ phần (IPO) trên thị trường chứng khoán Hoa Kỳ, VinFast phải hoàn tất những giấy tờ tài chính để làm thủ tục ḥa nhập (merge) với một "công ty vỏ bọc" đă hoạt động SPAC (Special Purpose Acquisition Company) tên là Black Space Acquisition Co. Phải nh́n nhận đây là một "nước cờ cao" (move) rất áp đảo trước khi được ra chào sàn. Nếu ra mắt bằng đường lối IPO căn bản thông thường th́ phải thông qua các nhà băng và chuyên viên thị trường kiểm tra kỹ lưỡng, v́ vậy công ty phải tŕnh những văn kiện tài chính hợp pháp phức tạp để chứng minh không phải là một "công ty ma".
Đường lối IPO truyền thống này được đại đa số các công ty tư bản thường dùng, rất sạch sẽ, quang minh chính đại nhưng sẽ mất nhiều thời gian chào hàng và chứng minh sự lương thiện, trong sạch.
C̣n đường thứ hai IPO bằng SPAC trước đây bị cấm v́ bị coi là thiếu minh bạch, nhưng bây giờ đă được hợp pháp hóa. Đường này tuy đơn giản, tối tăm nhưng ngắn gọn; chỉ cần t́m kiếm một SPAC, làm giấy tờ hợp tác chung thành một là có thể đưa cố phiếu mua bán IPO ra thị trường. Phải nói là, với lư lịch mù mờ xa lạ, lại muốn kiếm tiền nóng trong thời gian ngắn, VinFast chỉ có thể thực hiện IPO qua cơ chế SPAC. Theo con số thống kê, đa số công ty IPO thông qua ngả SPAC đều ôm tiền kiếm được biến mất kiểu chụp giựt, chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/08/cophieu.jpg
Cổ phiếu VinFast vừa lên sàn đă tuột dốc không thắng
Theo hồ sơ giấy tờ, khi ra mắt chào sàn, VinFast sẽ phát hành ra 2,3 tỷ cổ phần (share), ra giá 10 USD/share; như vậy giá trị vốn thị trường (market value) tức thời của VinFast là 23 tỷ USD (2,3 tỷ share x 10 USD/share). Tuy nhiên, chủ nhân công ty giữ lại 99% shares, chỉ bán ra 1% tức khoảng 23 triệu shares. Đây là bước đi cao thứ nh́ sau bước SPAC-IPO, v́ giá cả trên thị trường lên hay xuống theo luật cung cầu. Nếu "hàng" (share) lưu hành ít, tức là sẽ "hiếm" (do cung ít) th́ giá sẽ lên cao.
VinFast chỉ bán ra thị trường 1% số share (gọi là số cổ phiếu "lưu hành nổi" hay "float") tức là muốn tạo ra hiện tượng hàng hiếm để bán được giá cao. Quả nhiên, giới tiêu thụ (retail investors) đổ xô tranh nhau (cầu nhiều) t́m hàng hiếm khiến cho giá càng lúc càng tăng cao. Trước khi thị trường mở cửa, khách hàng đă đặt trước giá lên đến 22 USD/share tức là hơn gấp đôi. Hiện tượng kiếm hàng hiếm lại tiếp diễn, cuối ngày khi thị trường đóng cửa, giá đă lên đến 37 USD/share, tức là tăng lên khoảng 270%. Đây là thành quả rực rỡ hiếm có trên sân chơi NASDAQ cho một chuyến mới ra mắt chào sàn.
Như vậy, với 2,3 tỷ cổ phần, trị giá vốn thị trường (market value) của VinFast ngay trong ngày đầu tiên đă lên đến 85 tỷ USD (2,3 tỷ share x 37 USD/share). Để có thể so sánh, hăng xe nổi tiếng như Volkswagen trị giá vốn thị trường mới chỉ có 63,9 tỷ euro hay 69,7 tỷ USD; và Ford trị giá 48 tỷ USD. VinFast mới chào đời đă có giá trị vốn đến 85 tỷ USD, quả là một "thành tích đáng nể". Nh́n các con số này, chúng ta dù không phải là chuyên viên tài chính hay kinh tế gia cũng nhận thấy có điều ǵ đó không ổn.
Một điều cần nói, trong ngày ra mắt IPO, giá trị vốn thị trường của VinFast là 85 tỷ USD, nhưng số này là chỉ trên giấy tờ, v́ 99% số cổ phần được giữ lại không bán ra hoặc không được quyền bán nên vẫn chưa có tiền mặt. Luật lệ về IPO quy định công ty phải chờ trung b́nh khoảng ba đến sáu tháng sau IPO tùy theo trường hợp mới được bán ra cổ phần; v́ vậy phần lớn số 85 tỷ USD của VinFast chỉ là trên giấy tờ, hay c̣n gọi là "hàng mă" (như tiền "âm phủ" đốt lúc cúng bái)!
Thế giới mờ ám của "đại gia" Vượng
Nói về lai lịch, VinFast là một công ty được thành lập ra (established) năm 2017 tại Hải Pḥng, Việt Nam, nhưng trụ sở chính (headquarters) lại được đặt tại Singapore. Đây cũng là điều hơi lạ v́ thông thường, một công ty thành lập tại nước nào th́ phải đặt các cơ quan đầu năo tại đó, trừ những trường hợp ngoại lệ như gặp khó khăn về thuế má, luật lệ, v...v…
Rồi từ Singapore, VinFast lại bán cổ phần trên thị trường chứng khoán Hoa Kỳ trong khi Singapore và và Việt Nam cũng có thị trường chứng khoán riêng biệt. Không phải suy nghĩ lâu, chúng ta cũng thấy rơ VinFast đă khôn ngoan biết rằng, đế quốc Mỹ tuy khó ngửi, nhưng $$$ Mỹ lúc nào cũng thơm tho.
VinFast vốn không phải là một công ty độc lập mà là đơn vị chuyên kinh doanh về xe cộ thuộc tổ hợp Vingroup do ông Phạm Nhật Vượng sáng lập. Thật sự Vingroup này ra đời từ Ukraine vào năm 1993 chuyên sản xuất những món ăn khô như ḿ gói, cho đến năm 2000 mới theo ông Vượng trở về Việt Nam. Tổ hợp Vingroup được coi là tập đoàn kinh doanh quy mô nhất Việt Nam, có nhiều đơn vị hay công ty liên quan đến nhiều ngành nghề, như VinFast về xe cộ, Vinhomes về nhà đất, Vincom về các trung tâm thương mại… Có thể nói bàn tay của Vingroup rất dài, có thể với đến nhiều ngơ ngách. Hai người có thế lực nhất trong Vingroup là chủ nhân Phạm Nhật Vượng và Phó Tổng Giám Đốc Vingroup kiêm CEO VinFast Lê Thị Thu Thủy.
Để có thể xây dựng được một tổ hợp quy mô to lớn như Vingroup dưới chế độ CS, ai cũng biết chủ nhân phải có nhiều liên hệ móc nối với quan chức chính quyền. Quả vậy, ông Vượng sinh năm 1968 tại Hà Nội, là con của một anh hùng thuộc đội pḥng không quân đội Bắc Việt từng tham dự trận "Điện Biên Phủ trên không" trong thời gian phi cơ Mỹ thả bom Bắc Việt. Sau đó ông Vượng được gửi sang du học bên Nga, rồi trở thành một chủ tiệm ăn có tên Thăng Long tại Kharkov, Ukraine; dần chuyển sang kinh doanh sản xuất ḿ ăn liền dưới thương hiệu Mivina vào năm 1995, bán hàng trên nhiều quốc gia Đông Âu như Ba Lan, Romania, Tiệp Khắc, Đức, v...v… Sau đó ông bán công ty cho Nestle của Thụy Sĩ rồi trở về Việt Nam xây dựng lên tổ hợp Vingroup, kinh doanh bất động sản, mở trung tâm du lịch…
Nhân vật quan trọng thứ hai trong Vingroup được báo chí Việt Nam hết lời ca tụng là "nữ hổ tướng" Lê Thị Thu Thủy, chủ tịch Hội đồng Quản trị VinFast. Bà sinh năm 1974 tại B́nh Định, có bằng MBA Đại học Quốc tế Nhật Bản, từng giữ chức Phó Chủ tịch ngân hàng đầu tư Lehman Brothers tại thị trường Nhật, Thái Lan và Singapore từ 2000-2008.
Sau đó bà gia nhập Vingroup với chức vụ trưởng bộ phận tài chính (CFO), vị trí được coi là quan trọng thứ nh́ chỉ sau CEO. Sau đó bà được cất nhắc lên ghế Phó Chủ tịch Vingroup và cuối cùng được trao chức CEO VinFast. Qua những nước cờ bà đă đi, từ hai tay trắng đến việc đưa gần trăm tỷ đôla về cho VinFast, phải thán phục bà là một chuyên gia tài chính có bản lănh thượng thừa, dù chính hay tà.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/08/GettyImages-1575489304.jpg
CEO VinFast Lê Thị Thu Thủy trong lễ động thổ nhà máy VinFast tại Chatham County, North Carolina (Ảnh: Nick Ut/Getty Images)
"Phàn Lê Huê nữ tướng" có bao nhiêu hi vọng?
Về sản phẩm, VinFast cho biết họ đă sản xuất năm loại xe điện là Lux SA 2.0, Lux A 2.0, Fadil, President và VF e34. Tại Hoa Kỳ, VinFast đă cho tŕnh làng đợt đầu 900 xe VF 8 và sẽ nhập thêm mẩu xe VF 9 mới hơn. Giá xe VinFast thay đổi tùy theo loại, nh́n chung không quá khác biệt với các xe điện (EV) cùng loại trên thị trường. Tuy nhiên, mức chạy xa của xe VinFast chỉ vào khoảng 200 – 300 miles mỗi lần charge đầy b́nh, khá ngắn so với các loại xe điện hiện hành trên thị trường với mức trung b́nh là 400 miles.
Trong năm 2023 này, VinFast ước tính sẽ bán được 50,000 xe, nhưng cho đến nay đă quá nửa năm, họ mới bán được 16,000 xe, đa số là tại Việt Nam, tức là chưa được 1/3 con số dự trù. Về giá cả, xe VinFast VF8 đắt hơn loại xe tương tự Tesla Model Y khoảng 7,000 USD. Tại thị trường Hoa Kỳ, VinFast bán xe với nhịp độ không "fast" như tên gọi. Cho đến tháng Năm 2023 mới chỉ có vỏn vẹn 128 xe VF8 được đăng bộ tại Hoa Kỳ, phần lớn ở California, nơi có nhiều cổ động viên gốc Việt! Trong số này, rất có thể đa số xe này là "hàng tặng biếu xă giao". Tuy vậy VinFast đang xây dựng một nhà máy EV tại tiểu bang North Carolina, dự tính sản xuất mỗi năm 150,000 xe.
Về phẩm chất, các chuyên gia xe cộ ở Mỹ có nhận định không mấy thuận lợi về xe VinFast. Tuy người Mỹ rất khéo vấn đề xă giao, thường "nương tay" khi cần đưa ra phê b́nh, nhưng họ đă phải dùng những câu không nhẹ tay, chẳng hạn như, "xe VinFast chưa sẵn sàng để lưu hành tại Hoa Kỳ" (not ready for America), nói trắng ra là chưa đủ tiêu chuẩn về mọi mặt; hoặc "xe cần được cải tiến", tức c̣n nhiều khuyết điểm phải sửa chữa, hoặc trắng trợn hơn, "đây là 'cửa tử' cho một công ty mới ra ḷ" (fatal for the startup). Một chuyên gia thử nghiệm xe người Mỹ tốn công lặn lội sang tận Việt Nam thử xe c̣n nặng lời hơn khi thẳng thừng nói rằng, "tôi không bao giờ lái xe này nữa" (never drive it again).
Vậy đối thủ của VinFast tại Hoa Kỳ là những "tay to mặt lớn" nào? Đầu tiên là hăng Tesla. Mấy anh chị Việt Nam từng chạy xe hàng lậu hay hàng quốc cấm, đa số từ miền Bắc, đều là trai tứ chiếng, gái giang hồ lăn lộn bụi đời không ngán một ai. Tuy nhiên, lần này th́ khác. Đối thủ của họ là Elon Musk, kẻ ngổ ngáo từng tuyên bố "sẽ cho thuộc địa hóa Hỏa Tinh" (colonized Mars), vốn là chủ hăng rocket SpaceX, với dàn vệ tinh Starlink có tham vọng "phủ sóng" trên mọi ngơ ngách của địa cầu.
Ngoài Tesla, Hoa Kỳ c̣n những hăng xe điện sừng sỏ như Lucid, Rivian, Fisker, Valmo… đều là những đối thủ nặng kư có hầu bao lớn v́ được các công ty vốn liếng hàng ngàn tỷ USD như Microsoft, Apple, Google… hợp tác. Về phía quốc tế, có những hăng xe nổi tiếng của Đức, Thụy Điển, Nhật, Hàn… đă và đang giành chiếm thị trường Hoa Kỳ. Đó là chưa kể những hăng xe điện của các"đồng chí Trung Cộng", "núi liền núi, sông liền sông" như Nio, BYND, Li Auto, Xpeng… Nói chung, GM, Ford, Volvo, Volkswagen, Toyota, Hyundai… cũng đều đang tham gia thị trường xe điện ở Mỹ này.
VinFast luôn khoe "binh hùng tướng mạnh", diễn hành ra quân bài bản trông khá đẹp mắt, nhưng trong một thị trường "cắt cổ" (cut throat) EV như tại Hoa Kỳ, chắc chắn sẽ có nhiều thương vong sẽ xảy ra. Thương trường như chiến trường, vậy Phàn Lê Huê nữ tướng có bao nhiêu hi vọng cho sự sống c̣n của VinFast trong trận chiến EV sinh tử này?
Xét về "thiên thời", VinFast nhảy vào chiến trường trong lúc trận đấu giữa các công ty EV đang đến hồi cao điểm, khi hàng chục, nếu không muốn nói là hàng trăm công ty EV đang tranh giành, như những con cá trong ao cạn chen chúc t́m chút không khí thở, chỉ để sống c̣n chứ đừng nói tới chuyện "gom thâu lục quốc, thống nhất sơn hà". VinFast, dù có núp dưới bóng Vingroup, cũng chỉ là một đụn cát không đáng kể trong sa mạc rộng lớn, kể cả về phần tài chánh lẫn kỹ thuật chế tạo EV.
Về "địa lợi", chúng ta thấy VinFast đang xua quân viễn chinh nước ngoài xa nửa ṿng Trái đất, lạ nước lạ cái, luật lệ khác nhau… Các tay chơi bản địa chỉ cần bỏ ra ít tiền mua chuộc dân biểu, nghị sĩ ban hành một đạo luật nhỏ thay đổi cơ chế điều hành sẽ gây bất lợi cho VinFast, chẳng hạn đánh thuế cao xe của công ty đặt bản doanh ở ngoại quốc, hay chủ công ty phải có quốc tịch Hoa Kỳ… th́ lập tức VinFast bị "xính vính" ngay. Ngoài ra, việc chuyên chở xe làm ở nước ngoài đến nội địa Hoa Kỳ cũng khá tốn kém và chẳng hề dễ dàng.
Và về "nhân ḥa" th́ ai cũng thấy rơ, rất hiếm trường hợp công ty ngoại quốc được người dân Mỹ hoan hô và ủng hộ nồng nhiệt.
Tóm lại, VinFast thiếu cả ba yếu tố tất thắng, vậy kết quả hẳn sẽ tất bại. Đó là chưa kể, muốn có hi vọng sống sót, một công ty mới ra đời c̣n phải cần rất nhiều tiền vốn, ít nhất đủ để hoạt động và phát triển trong năm năm đầu. Số vốn đầu tư liên tục phải có này thường do các ngân hàng tài trợ. Liệu VinFast có đủ uy tín (credit) để được tín nhiệm hay không?
Trường hợp chào sàn của VinFast khiến cho người ta không khỏi liên tưởng đến lần chào sân của đội tuyển bóng đá nữ Việt Nam tại World Cup 2023. VinFast tuy xưng hùng xưng bá ở Việt Nam nhưng ra ngoài th́ vẫn là đứa bé mới tập tễnh. Kinh nghiệm về kinh tế thị trường của VinFast vẫn c̣n nhiều thiếu sót, khác nào kỹ thuật nhồi bóng của các nữ tuyển thủ quốc gia vẫn rất thô sơ (đội tuyển nữ Việt Nam thua cả ba trận, bị thủng lưới 12 lần, không ghi được một bàn thắng nào, những cũng được thưởng khá nhiều tiền?).
Chúng tôi dự đoán, chỉ trong một thời gian ngắn thôi, giá share của công ty VinFast sẽ xuống dưới 5 USD, đối mặt với nguy cơ có thể bị xóa tên (de-list) ra khỏi thị trường chứng khoán.
Câu hỏi được đặt ra: Ai sẽ là những kẻ thảm bại, ôm bao tiền rỗng (holding the bag) lang thang về nơi vô định, nếu bất chấp mạo hiểm mua cổ phiếu VinFast? Người ta thường nói, "khi gà mái gáy là báo điềm bất thường, cần phải thận trọng". Thế mà, "gà mái VinFast" – bà CEO Thu Thủy, lại cất tiếng đ̣i thượng đài tỷ thí với con "khủng long Tesla"! Muốn làm ăn ở Mỹ, cần phải biết tự lượng sức và phải biết trời cao đất dày là ǵ?