trungthuc
09-10-2023, 04:14
Khi quan sát cơ thể của bạn, đặc biệt là ở các nếp gấp trên da, để tìm ra các mảng da màu nâu hoặc đen có cảm giác bị sần sùi hoặc thậm chí có mùi khó chịu. Vùng da mất vẻ mất thẩm mỹ này thường bị cho là do "vệ sinh kém" này thực ra là bệnh "gai đen" (acanthosis nigricans) gây ra.
Các mảng da bị bệnh "gai đen"(acanthosis nigricans không có đường viền rõ ràng và được phân bố đối xứng. Sự tổn thương thường thấy xuất hiện ở những nếp gấp da hoặc vùng hay bị cọ sát nhiều.
Các vùng thường gặp là mặt sau và bên cạnh cổ, bẹn và nách, trong đó hơn 90% trường hợp sẽ xuất hiện ở cổ.
Các vị trí ít gặp hơn gồm có eo (vùng da cọ xát với dây thắt lưng), dưới ngực, phía trước khuỷu tay, và mặt sau của các đốt ngón tay. Trường hợp nặng thậm chí có thể xuất hiện các tổn thương ở các vùng như rốn, môi, miệng.
Tại sao bị mắc bệnh gai đen? Căn bệnh này không có liên quan gì đến thói quen vệ sinh cá nhân, mà đó là dấu hiệu báo động cho cơ thể. Có một số nguyên nhân phổ biến khiến cho người ta phát sinh ra bệnh gai đen này:
1/ Tình trạng kháng insulin và bệnh tiểu đường
Yilun Chiang, bác sĩ điều trị tại Khoa Nội tiết của Bệnh viện Shin Kong Wu Ho-Su Memorial ở Đài Loan, đã chỉ ra rằng, cơ chế chính xác gây ra bệnh gai đen vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Tuy nhiên, hiện nay người ta tin rằng việc cơ thể tiết quá nhiều insulin là một trong những yếu tố quan trọng.
Ở điều kiện bình thường, insulin điều chỉnh lượng đường trong máu vào tế bào để giúp ổn định glucose trong máu. Khi cơ thể trở nên kém nhạy cảm với insulin và hình thành ra tình trạng đề kháng lại insulin, cơ thể phải tiết ra nhiều insulin hơn để giúp ổn định lượng đường trong máu. Lượng insulin quá mức có thể kích thích sự tăng sinh tế bào của tế bào da, gây ra kết tủa chất melanin và tăng mức sừng hóa (làm dày lớp ngoài của da), cuối cùng dẫn đến bệnh gai đen.
Kháng lại insulin là dấu hiệu sớm của bệnh tiểu đường loại 2. Tình trạng này có thể được cải thiện với sự điều trị kịp thời và điều chỉnh lại cách ăn uống phù hợp, cùng với thay đổi lối sống. Nếu không được kiểm soát, tình trạng kháng insulin có thể tiến triển hình thành ra bệnh tiểu đường loại 2.
Những người bị kháng insulin thường có đặc điểm béo phì hoặc vòng eo lớn bên cạnh triệu chứng da bị sẫm màu và dày lên. Những người có tình trạng như vậy đôi khi cũng gặp hội chứng chuyển hóa kém.
Một cuộc khảo sát đối với thanh thiếu niên cho thấy bệnh gai đen có liên quan mật thiết với chứng béo phì, tiền sử gia đình bị tiểu đường, huyết áp cao, và ít hoạt động về thể chất, trong đó béo phì có mối liên hệ mật thiết nhất với bệnh gai đen.
Những người bị bệnh tiểu đường loại 1 và loại 2 cũng có thể phát sinh ra bệnh gai đen. Liu Peng-Tzu, bác sĩ điều trị tại Khoa Y học Gia đình của Bệnh viện Shin Kong Wu Ho-Su Memorial, cho biết một số người trẻ bị bệnh tiểu đường loại 1 sẽ hình thành ra bệnh gai đen, ngay cả khi không bị béo phì. Ông giải thích rằng, mặc dù nhóm người này không bị kháng insulin, nhưng họ cũng có thể cảm thấy khó chịu hoặc thay đổi về da nếu lượng đường trong máu cao.
2/ Rối loạn nội tiết
Các triệu chứng rối loạn như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS: là bệnh tác động lên buồng trứng làm kinh nguyệt rối loạn dẫn đến sự hình thành các nang nhỏ bên trong buồng trứng), bị suy giáp, và suy tuyến thượng thận cũng có thể dẫn đến tế bào da sinh trưởng ra bất thường.
3/ Thuốc men
Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến sự tiết ra insulin hoặc gây ra tình trạng giống như đề kháng lại insulin, chẳng hạn như thuốc tránh thai, corticosteroid, diethylstilbestrol (estrogen không steroid), niacin và các dẫn xuất của nó, hormone tăng trưởng, thuốc điều trị tuyến giáp, v..v...
4/ Ung thư
Bệnh gai đen ác tính chủ yếu có liên quan đến ung thư biểu mô tuyến của các cơ quan trong bụng, đặc biệt là ung thư bao tử. Bệnh nhân ung thư tuyến tụy, buồng trứng, vú hoặc thực quản cũng có thể phát sinh ra bệnh gai đen. Bệnh này có liên quan đến ung thư có thể xảy ra trước, cùng lúc, hoặc sau khi được chẩn đoán về ung thư.
Các yếu tố khác gây ra bệnh gai đen bao gồm di truyền, bệnh tự miễn, v..v...
Bác sĩ Yilun Chiang cho biết, độ tuổi khởi phát ra bệnh gai đen có thể từ trẻ sơ sinh đến người lớn. Bệnh gai đen có nhiều khả năng xảy ra ở người lớn hơn ở trẻ em nếu nguyên nhân là từ khối u ác tính gây ra.
Hãy cẩn thận với các mảng da sậm màu không ngứa
Các mảng da sậm màu có phải là dấu hiệu chắc chắn của bệnh gai đen hay không?
Bác sĩ Yilun Chiang đã chỉ ra rằng, bệnh gai đen có một đặc điểm là thường không gây ra ngứa ngáy lắm. Nói chung, vùng da bị ảnh hưởng của bệnh gai đen nhẹ sẽ trông có vẻ dơ bẩn. Khi các triệu chứng trở nên nặng hơn, khu vực này sẽ dần dần loang rộng ra và bị dày lên, đồng thời các nếp nhăn trên da cũng sẽ sâu hơn; thậm chí có thể có sự phát triển giống như các mụn cóc trên lớp biểu bì.
Bác sĩ Liu Peng-Tzu nói rằng, ông sẽ hỏi bệnh nhân xem vùng bị ảnh hưởng có bị ngứa không và họ có thường cảm thấy muốn gãi hay không.
Nếu bệnh nhân nói có, thì nguyên nhân của sự tổn thương này thường là do viêm da dị ứng. Viêm da dị ứng đặc trưng với ngứa tại ở vùng bị ảnh hưởng. Vùng da bị viêm do gãi quá nhiều có thể gây ra sự tích tụ các hắc tố, làm cho vùng da bị tổn thương trở nên sẫm màu và trông dơ bẩn.
Vì bệnh gai đen thường xuất hiện ra nhiều hơn ở những người bị kháng insulin và bệnh tiểu đường, các bác sĩ sẽ ưu tiên sàng lọc bệnh khi chẩn đoán những người có nguy cơ cao bị bệnh tiểu đường.
Do đó, một số người được phát hiện bệnh tiểu đường sau khi trải qua các xét nghiệm máu thường cho thấy mức đường huyết lúc đói từ 100 đến 125 mg/dL hoặc mức huyết sắc tố HbA1c từ 5.7 đến 6.4%. Chỉ số kháng insulin (HOMA-IR) cũng có thể đo được. Nếu tỷ số đường huyết lúc đói và insulin máu lớn hơn hoặc bằng 2, có nghĩa là người bệnh này có sự để kháng chống insulin.
Cũng có người được chẩn đoán là bệnh tiểu đường. Tại phòng khám ngoại trú của bác sĩ Liu Peng-Tzu, người ta thường bắt gặp những nhân viên văn phòng ở độ tuổi 30 bị bệnh gai đen. Những bệnh nhân này đến phòng khám vì những dấu hiệu bất thường trên da ảnh hưởng đến vẻ ngoài của họ và không thể loại bỏ ra được sau khi làm vệ dinh sạch sẽ kỹ lưỡng.
Một bệnh nhân có chỉ số BMI (Chỉ số khối cơ thể: là trọng lượng của một người tính bằng kilogam chia cho bình phương chiều cao tính bằng mét) cao khoảng 29 nhưng không có các triệu chứng điển hình của tiểu đường (ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, sụt cân). Tuy nhiên, đường huyết lúc đói của anh ấy là từ 130 đến 150 mg/dL; về mặt y học, nếu vượt quá 126 mg/dL, người ấy được xem là bị bệnh tiểu đường.(?)
Bệnh nhân nói rằng anh ta được thông báo rằng lượng đường trong máu của anh quá cao trong khi kiểm tra y tế tại trường đại học, nhưng không đặc biệt chú ý đến vì không có bất kỳ triệu chứng nào. Sau hơn 10 năm, anh ấy không chỉ bị bệnh gai đen mà còn bị bệnh tiểu đường do tình trạng kháng insulin kéo dài trong nhiều năm.
Bác sĩ Liu Peng-Tzu nói rằng hầu hết bệnh nhân bị kháng insulin lâu dài hoặc bị bệnh tiểu đường nặng trước khi họ phát ra bệnh gai đen.
Bệnh gai đen có thể trị được không?
Hiện tại không có phương pháp điều trị cụ thể nào hửu hiệu cho bệnh gai đen. Cách thức chính để đối phó với bệnh gai đen là tìm ra nguyên nhân và để cho vùng da bị tổn thương tự lành một cách tự nhiên.
Kháng insulin và bệnh tiểu đường là nguyên nhân chính gây ra bệnh gai đen, vì thế nếu cải thiện tốt tình trạng kháng insulin và kiểm soát lượng đường trong máu có thể ngăn ngừa sự tổn thương da này trở nên tệ hại hơn.
"Điều quan trọng nhất là giải quyết vấn đề căn bản của tình trạng kháng insulin", bác sĩ Liu Peng-Tzu cho biết. Ví dụ, nhiều bệnh nhân có bệnh gai đen do bị béo phì, vì vậy họ nên điều chỉnh cách ăn uống, tập thể dục nhiều hơn và tích cực làm giảm cân.
Vùng da bị tổn thương sẽ dần dần được chuyển hoá tốt. Vùng sẫm này sẽ dần dần mờ đi khi bệnh nền này được cải thiện, và tình trạng viêm của vùng da bị ảnh hưởng sẽ giảm đi.
Bên cạnh việc điều trị bệnh nền còn có một số cách để ngăn ngừa bệnh gai đen trở nên tệ hơn như sau:
1/ Giảm tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời vì ánh sáng mặt trời sẽ kích thích tế bào hắc tố.
2/ Giảm kích thích vật lý, chẳng hạn như giảm sự ma sát và trầy xước ở da.
3/ Tránh chà xát quá mức ở vùng da tổn thương để ngăn chặn sự lắng đọng thêm hắc tố.
Tuy nhiên, vùng da bị tổn thương sậm màu sẽ không biến mất hoàn toàn và trông vẫn hơi khác vùng da bình thường ở chung quanh. Tsai Yi-shan, giám đốc khoa da của Yes Clinic, Đài Loan, nói rằng phương pháp điều trị da là sử dụng tia laser hóa hơi hoặc cung cấp một số loại thuốc mỡ acid để giúp cho da trao đổi chất.
Mặc dù những phương pháp này có thể cải thiện vùng da bị ảnh hưởng đôi chút, nhưng không có cách nào để loại bỏ căn bệnh này hoàn toàn.
Cần lưu ý rằng bệnh gai đen sẽ tái phát lại nếu người bệnh không kiểm soát tốt đường huyết và cân nặng trong tương lai. Những người đã từng bị bệnh gai đen có nhiều khả năng tái phát bệnh hơn những người không có tiền sử về bệnh này.
Các mảng da bị bệnh "gai đen"(acanthosis nigricans không có đường viền rõ ràng và được phân bố đối xứng. Sự tổn thương thường thấy xuất hiện ở những nếp gấp da hoặc vùng hay bị cọ sát nhiều.
Các vùng thường gặp là mặt sau và bên cạnh cổ, bẹn và nách, trong đó hơn 90% trường hợp sẽ xuất hiện ở cổ.
Các vị trí ít gặp hơn gồm có eo (vùng da cọ xát với dây thắt lưng), dưới ngực, phía trước khuỷu tay, và mặt sau của các đốt ngón tay. Trường hợp nặng thậm chí có thể xuất hiện các tổn thương ở các vùng như rốn, môi, miệng.
Tại sao bị mắc bệnh gai đen? Căn bệnh này không có liên quan gì đến thói quen vệ sinh cá nhân, mà đó là dấu hiệu báo động cho cơ thể. Có một số nguyên nhân phổ biến khiến cho người ta phát sinh ra bệnh gai đen này:
1/ Tình trạng kháng insulin và bệnh tiểu đường
Yilun Chiang, bác sĩ điều trị tại Khoa Nội tiết của Bệnh viện Shin Kong Wu Ho-Su Memorial ở Đài Loan, đã chỉ ra rằng, cơ chế chính xác gây ra bệnh gai đen vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Tuy nhiên, hiện nay người ta tin rằng việc cơ thể tiết quá nhiều insulin là một trong những yếu tố quan trọng.
Ở điều kiện bình thường, insulin điều chỉnh lượng đường trong máu vào tế bào để giúp ổn định glucose trong máu. Khi cơ thể trở nên kém nhạy cảm với insulin và hình thành ra tình trạng đề kháng lại insulin, cơ thể phải tiết ra nhiều insulin hơn để giúp ổn định lượng đường trong máu. Lượng insulin quá mức có thể kích thích sự tăng sinh tế bào của tế bào da, gây ra kết tủa chất melanin và tăng mức sừng hóa (làm dày lớp ngoài của da), cuối cùng dẫn đến bệnh gai đen.
Kháng lại insulin là dấu hiệu sớm của bệnh tiểu đường loại 2. Tình trạng này có thể được cải thiện với sự điều trị kịp thời và điều chỉnh lại cách ăn uống phù hợp, cùng với thay đổi lối sống. Nếu không được kiểm soát, tình trạng kháng insulin có thể tiến triển hình thành ra bệnh tiểu đường loại 2.
Những người bị kháng insulin thường có đặc điểm béo phì hoặc vòng eo lớn bên cạnh triệu chứng da bị sẫm màu và dày lên. Những người có tình trạng như vậy đôi khi cũng gặp hội chứng chuyển hóa kém.
Một cuộc khảo sát đối với thanh thiếu niên cho thấy bệnh gai đen có liên quan mật thiết với chứng béo phì, tiền sử gia đình bị tiểu đường, huyết áp cao, và ít hoạt động về thể chất, trong đó béo phì có mối liên hệ mật thiết nhất với bệnh gai đen.
Những người bị bệnh tiểu đường loại 1 và loại 2 cũng có thể phát sinh ra bệnh gai đen. Liu Peng-Tzu, bác sĩ điều trị tại Khoa Y học Gia đình của Bệnh viện Shin Kong Wu Ho-Su Memorial, cho biết một số người trẻ bị bệnh tiểu đường loại 1 sẽ hình thành ra bệnh gai đen, ngay cả khi không bị béo phì. Ông giải thích rằng, mặc dù nhóm người này không bị kháng insulin, nhưng họ cũng có thể cảm thấy khó chịu hoặc thay đổi về da nếu lượng đường trong máu cao.
2/ Rối loạn nội tiết
Các triệu chứng rối loạn như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS: là bệnh tác động lên buồng trứng làm kinh nguyệt rối loạn dẫn đến sự hình thành các nang nhỏ bên trong buồng trứng), bị suy giáp, và suy tuyến thượng thận cũng có thể dẫn đến tế bào da sinh trưởng ra bất thường.
3/ Thuốc men
Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến sự tiết ra insulin hoặc gây ra tình trạng giống như đề kháng lại insulin, chẳng hạn như thuốc tránh thai, corticosteroid, diethylstilbestrol (estrogen không steroid), niacin và các dẫn xuất của nó, hormone tăng trưởng, thuốc điều trị tuyến giáp, v..v...
4/ Ung thư
Bệnh gai đen ác tính chủ yếu có liên quan đến ung thư biểu mô tuyến của các cơ quan trong bụng, đặc biệt là ung thư bao tử. Bệnh nhân ung thư tuyến tụy, buồng trứng, vú hoặc thực quản cũng có thể phát sinh ra bệnh gai đen. Bệnh này có liên quan đến ung thư có thể xảy ra trước, cùng lúc, hoặc sau khi được chẩn đoán về ung thư.
Các yếu tố khác gây ra bệnh gai đen bao gồm di truyền, bệnh tự miễn, v..v...
Bác sĩ Yilun Chiang cho biết, độ tuổi khởi phát ra bệnh gai đen có thể từ trẻ sơ sinh đến người lớn. Bệnh gai đen có nhiều khả năng xảy ra ở người lớn hơn ở trẻ em nếu nguyên nhân là từ khối u ác tính gây ra.
Hãy cẩn thận với các mảng da sậm màu không ngứa
Các mảng da sậm màu có phải là dấu hiệu chắc chắn của bệnh gai đen hay không?
Bác sĩ Yilun Chiang đã chỉ ra rằng, bệnh gai đen có một đặc điểm là thường không gây ra ngứa ngáy lắm. Nói chung, vùng da bị ảnh hưởng của bệnh gai đen nhẹ sẽ trông có vẻ dơ bẩn. Khi các triệu chứng trở nên nặng hơn, khu vực này sẽ dần dần loang rộng ra và bị dày lên, đồng thời các nếp nhăn trên da cũng sẽ sâu hơn; thậm chí có thể có sự phát triển giống như các mụn cóc trên lớp biểu bì.
Bác sĩ Liu Peng-Tzu nói rằng, ông sẽ hỏi bệnh nhân xem vùng bị ảnh hưởng có bị ngứa không và họ có thường cảm thấy muốn gãi hay không.
Nếu bệnh nhân nói có, thì nguyên nhân của sự tổn thương này thường là do viêm da dị ứng. Viêm da dị ứng đặc trưng với ngứa tại ở vùng bị ảnh hưởng. Vùng da bị viêm do gãi quá nhiều có thể gây ra sự tích tụ các hắc tố, làm cho vùng da bị tổn thương trở nên sẫm màu và trông dơ bẩn.
Vì bệnh gai đen thường xuất hiện ra nhiều hơn ở những người bị kháng insulin và bệnh tiểu đường, các bác sĩ sẽ ưu tiên sàng lọc bệnh khi chẩn đoán những người có nguy cơ cao bị bệnh tiểu đường.
Do đó, một số người được phát hiện bệnh tiểu đường sau khi trải qua các xét nghiệm máu thường cho thấy mức đường huyết lúc đói từ 100 đến 125 mg/dL hoặc mức huyết sắc tố HbA1c từ 5.7 đến 6.4%. Chỉ số kháng insulin (HOMA-IR) cũng có thể đo được. Nếu tỷ số đường huyết lúc đói và insulin máu lớn hơn hoặc bằng 2, có nghĩa là người bệnh này có sự để kháng chống insulin.
Cũng có người được chẩn đoán là bệnh tiểu đường. Tại phòng khám ngoại trú của bác sĩ Liu Peng-Tzu, người ta thường bắt gặp những nhân viên văn phòng ở độ tuổi 30 bị bệnh gai đen. Những bệnh nhân này đến phòng khám vì những dấu hiệu bất thường trên da ảnh hưởng đến vẻ ngoài của họ và không thể loại bỏ ra được sau khi làm vệ dinh sạch sẽ kỹ lưỡng.
Một bệnh nhân có chỉ số BMI (Chỉ số khối cơ thể: là trọng lượng của một người tính bằng kilogam chia cho bình phương chiều cao tính bằng mét) cao khoảng 29 nhưng không có các triệu chứng điển hình của tiểu đường (ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, sụt cân). Tuy nhiên, đường huyết lúc đói của anh ấy là từ 130 đến 150 mg/dL; về mặt y học, nếu vượt quá 126 mg/dL, người ấy được xem là bị bệnh tiểu đường.(?)
Bệnh nhân nói rằng anh ta được thông báo rằng lượng đường trong máu của anh quá cao trong khi kiểm tra y tế tại trường đại học, nhưng không đặc biệt chú ý đến vì không có bất kỳ triệu chứng nào. Sau hơn 10 năm, anh ấy không chỉ bị bệnh gai đen mà còn bị bệnh tiểu đường do tình trạng kháng insulin kéo dài trong nhiều năm.
Bác sĩ Liu Peng-Tzu nói rằng hầu hết bệnh nhân bị kháng insulin lâu dài hoặc bị bệnh tiểu đường nặng trước khi họ phát ra bệnh gai đen.
Bệnh gai đen có thể trị được không?
Hiện tại không có phương pháp điều trị cụ thể nào hửu hiệu cho bệnh gai đen. Cách thức chính để đối phó với bệnh gai đen là tìm ra nguyên nhân và để cho vùng da bị tổn thương tự lành một cách tự nhiên.
Kháng insulin và bệnh tiểu đường là nguyên nhân chính gây ra bệnh gai đen, vì thế nếu cải thiện tốt tình trạng kháng insulin và kiểm soát lượng đường trong máu có thể ngăn ngừa sự tổn thương da này trở nên tệ hại hơn.
"Điều quan trọng nhất là giải quyết vấn đề căn bản của tình trạng kháng insulin", bác sĩ Liu Peng-Tzu cho biết. Ví dụ, nhiều bệnh nhân có bệnh gai đen do bị béo phì, vì vậy họ nên điều chỉnh cách ăn uống, tập thể dục nhiều hơn và tích cực làm giảm cân.
Vùng da bị tổn thương sẽ dần dần được chuyển hoá tốt. Vùng sẫm này sẽ dần dần mờ đi khi bệnh nền này được cải thiện, và tình trạng viêm của vùng da bị ảnh hưởng sẽ giảm đi.
Bên cạnh việc điều trị bệnh nền còn có một số cách để ngăn ngừa bệnh gai đen trở nên tệ hơn như sau:
1/ Giảm tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời vì ánh sáng mặt trời sẽ kích thích tế bào hắc tố.
2/ Giảm kích thích vật lý, chẳng hạn như giảm sự ma sát và trầy xước ở da.
3/ Tránh chà xát quá mức ở vùng da tổn thương để ngăn chặn sự lắng đọng thêm hắc tố.
Tuy nhiên, vùng da bị tổn thương sậm màu sẽ không biến mất hoàn toàn và trông vẫn hơi khác vùng da bình thường ở chung quanh. Tsai Yi-shan, giám đốc khoa da của Yes Clinic, Đài Loan, nói rằng phương pháp điều trị da là sử dụng tia laser hóa hơi hoặc cung cấp một số loại thuốc mỡ acid để giúp cho da trao đổi chất.
Mặc dù những phương pháp này có thể cải thiện vùng da bị ảnh hưởng đôi chút, nhưng không có cách nào để loại bỏ căn bệnh này hoàn toàn.
Cần lưu ý rằng bệnh gai đen sẽ tái phát lại nếu người bệnh không kiểm soát tốt đường huyết và cân nặng trong tương lai. Những người đã từng bị bệnh gai đen có nhiều khả năng tái phát bệnh hơn những người không có tiền sử về bệnh này.