june04
12-17-2023, 05:24
Rối loạn lipid máu ngày càng trở nên phổ biến do lối sống, sinh hoạt thiếu khoa học của nhiều người trẻ hiện nay.
Rối loạn lipid máu xảy ra như nào?
Rối loạn lipid máu là tình trạng xảy ra khi các thành phần lipid máu bị mất cân bằng, bị tăng cao hoặc thấp hơn so với mức bình thường như: Cholesterol LDL tăng cao, cholesterol HDL giảm, chất béo trung tính ở mức độ cao. Lipid máu gồm nhiều thành phần khác nhau, nhưng có 2 loại lipid nhiều nhất và có nguy cơ gây ra các vấn đề sức khỏe là:
Cholesterol: Gồm hai loại là cholesterol LDL (còn gọi là cholesterol xấu) góp phần hình thành các mảng bám trong mạch máu và cholesterol HDL (còn gọi là cholesterol tốt) có khả năng loại bỏ LDL-C ra khỏi máu.
Triglyceride hay còn gọi là chất béo trung tính: Được tạo thành từ axit béo và glycerol. Khi bạn nạp vào quá nhiều calo, cơ thể sẽ chuyển đổi calo thừa thành chất béo trung tính và lưu trữ trong các tế bào mỡ. Cơ thể sẽ giải phóng chất béo trung tính này khi cần năng lượng.
Phân loại và dấu hiệu nhận biết rối loạn lipid máu
Rối loạn lipid máu được chia thành 2 loại: nguyên phát và thứ phát.
Rối loạn lipid máu nguyên phát: Do yếu tố di truyền, gây ra bởi đột biến gen đơn hoặc nhiều gen, dẫn đến sản xuất quá mức hoặc thiếu hụt trong việc thanh lọc chất béo trung tính và cholesterol.
Rối loạn lipid máu thứ phát: Do các yếu tố đến từ lối sống thiếu lành mạnh, các bệnh lý đang mắc phải. Tình trạng này chiếm 30-40% tổng số trường hợp rối loạn lipid máu.
Các dấu hiệu thường gặp
Phần lớn người bệnh chỉ phát hiện ra mình bị rối loạn lipid máu khi đi khám sức khỏe, xét nghiệm máu. Khi nặng, gặp các biến chứng thì các dấu hiệu mới rõ rệt như:
Đau tức ở ngực.
Khó thở.
Tim đập nhanh.
Ngất xỉu,…
Một số dấu chứng đặc hiệu ở ngoại biên của rối loạn lipid máu bao gồm: u vàng trên da vùng trên mí mắt, u vàng gân, u vàng dưới màng xương, xuất hiện ban vàng ở lòng bàn tay.
Sự nguy hiểm khi bị rối loạn lipid máu
Rối loạn lipid máu là bệnh lý khá nguy hiểm. Hầu hết không phát hiện bệnh sớm, khiến bệnh diễn tiến xấu trong thời gian dài, gây ra các biến chứng nguy hiểm. Đó là:
Xơ vữa mạch máu
Nồng độ cholesterol LDL trong máu cao quá mức sẽ bắt đầu lắng đọng lại trong thành mạch. Cùng với một số chất khác, nó sẽ hình thành nên các mảng xơ vữa, khiến cho thành mạch dày lên, trở nên xơ cứng, giảm lưu thông máu hoặc gây tắc nghẽn hoàn toàn trong lòng mạch. Khi bị xơ vữa động mạch, bệnh nhân có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ, sa sút trí tuệ, tắc mạch máu chi…
Nhồi máu cơ tim
Các mảng xơ vữa quá lớn và bị vỡ ra làm tắc nghẽn sự lưu thông máu nuôi cơ tim, hậu quả là gây chết cơ tim một cách ồ ạt cấp tính hay còn gọi là nhồi máu cơ tim.
Đột quỵ tim
Trong trường hợp rối loạn lipid máu gây hình thành các mảng xơ vữa tại động mạch tim, dẫn đến thiếu máu cục bộ, hoại tử mô cơ tim, suy tim cấp.
Bệnh đái tháo đường
Bệnh nhân bị rối loạn lipid máu lâu ngày có thể kéo theo tình trạng rối loạn chuyển hóa glucid, gây ra bệnh đái tháo đường. Khả năng kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường loại 1 cũng sẽ bị giảm đi nếu mức cholesterol LDL tăng quá cao. Ở bệnh nhân tiểu đường loại 2, thường có xu hướng tăng LDL và giảm HDL.
Viêm tụy
Triglyceride tích tụ lại quá nhiều dẫn đến viêm tụy, viêm tụy cấp. Nếu không được xử trí kịp thời, viêm tụy cấp có thể dẫn đến suy cơ quan, viêm tụy hoại tử nhiễm trùng, tử vong.
Nhồi máu não
Ở bệnh nhân bị rối loạn lipid máu, có sự hình thành mảng xơ vữa tại động mạch não, nguy cơ rất cao dẫn đến nhồi máu não. Bởi các mảng xơ vữa này sẽ tích tụ lại ngày càng nhiều, làm giảm sự lưu thông máu đến não, hoặc bị vỡ ra gây tắc hoàn toàn.
Gan nhiễm mỡ
Khi có quá nhiều chất béo trong gan, khiến gan phải hoạt động nhiều hơn nhưng vẫn không thể xử lý được hết gây tổn thương gan, các chất béo tích tụ lại quá nhiều dẫn đến gan nhiễm mỡ.
Cần làm gì để hạn chế rối loạn lipid máu?
Ngoài việc điều trị bằng thuốc thì những thay đổi trong đời sống của người bệnh là cần thiết.
Áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học. Đó là: cắt giảm bớt lượng chất béo bão hòa và tăng cường chất béo có nguồn gốc từ thực vật. Không nên ăn quá nhiều mỡ lợn, da gà, bơ, nội tạng động vật, lòng đỏ trứng gà, vịt, các thực phẩm chứa nhiều đường…Hạn chế sử dụng những thực phẩm được chế biến sẵn, đồ ăn đóng hộp. Bồ sung thêm nhiều rau xanh, trái cây để bổ sung chất xơNên có thói quen vận động, tập luyện điều độ mỗi tuần với các bài tập phù hợp với độ tuổi, tình trạng sức khỏe. Việc tập thể dục cũng hỗ trợ hiệu quả, giúp bạn giảm cân, duy trì cân nặng ở mức độ ổn định, cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu.Tránh các chất kích thích.
Nên chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ, để phát hiện sớm rối loạn lipid máu và có phương pháp điều trị phù hợp.
Rèn luyện thân thể, chơi các môn thể thao phù hợp.
Rối loạn lipid máu xảy ra như nào?
Rối loạn lipid máu là tình trạng xảy ra khi các thành phần lipid máu bị mất cân bằng, bị tăng cao hoặc thấp hơn so với mức bình thường như: Cholesterol LDL tăng cao, cholesterol HDL giảm, chất béo trung tính ở mức độ cao. Lipid máu gồm nhiều thành phần khác nhau, nhưng có 2 loại lipid nhiều nhất và có nguy cơ gây ra các vấn đề sức khỏe là:
Cholesterol: Gồm hai loại là cholesterol LDL (còn gọi là cholesterol xấu) góp phần hình thành các mảng bám trong mạch máu và cholesterol HDL (còn gọi là cholesterol tốt) có khả năng loại bỏ LDL-C ra khỏi máu.
Triglyceride hay còn gọi là chất béo trung tính: Được tạo thành từ axit béo và glycerol. Khi bạn nạp vào quá nhiều calo, cơ thể sẽ chuyển đổi calo thừa thành chất béo trung tính và lưu trữ trong các tế bào mỡ. Cơ thể sẽ giải phóng chất béo trung tính này khi cần năng lượng.
Phân loại và dấu hiệu nhận biết rối loạn lipid máu
Rối loạn lipid máu được chia thành 2 loại: nguyên phát và thứ phát.
Rối loạn lipid máu nguyên phát: Do yếu tố di truyền, gây ra bởi đột biến gen đơn hoặc nhiều gen, dẫn đến sản xuất quá mức hoặc thiếu hụt trong việc thanh lọc chất béo trung tính và cholesterol.
Rối loạn lipid máu thứ phát: Do các yếu tố đến từ lối sống thiếu lành mạnh, các bệnh lý đang mắc phải. Tình trạng này chiếm 30-40% tổng số trường hợp rối loạn lipid máu.
Các dấu hiệu thường gặp
Phần lớn người bệnh chỉ phát hiện ra mình bị rối loạn lipid máu khi đi khám sức khỏe, xét nghiệm máu. Khi nặng, gặp các biến chứng thì các dấu hiệu mới rõ rệt như:
Đau tức ở ngực.
Khó thở.
Tim đập nhanh.
Ngất xỉu,…
Một số dấu chứng đặc hiệu ở ngoại biên của rối loạn lipid máu bao gồm: u vàng trên da vùng trên mí mắt, u vàng gân, u vàng dưới màng xương, xuất hiện ban vàng ở lòng bàn tay.
Sự nguy hiểm khi bị rối loạn lipid máu
Rối loạn lipid máu là bệnh lý khá nguy hiểm. Hầu hết không phát hiện bệnh sớm, khiến bệnh diễn tiến xấu trong thời gian dài, gây ra các biến chứng nguy hiểm. Đó là:
Xơ vữa mạch máu
Nồng độ cholesterol LDL trong máu cao quá mức sẽ bắt đầu lắng đọng lại trong thành mạch. Cùng với một số chất khác, nó sẽ hình thành nên các mảng xơ vữa, khiến cho thành mạch dày lên, trở nên xơ cứng, giảm lưu thông máu hoặc gây tắc nghẽn hoàn toàn trong lòng mạch. Khi bị xơ vữa động mạch, bệnh nhân có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ, sa sút trí tuệ, tắc mạch máu chi…
Nhồi máu cơ tim
Các mảng xơ vữa quá lớn và bị vỡ ra làm tắc nghẽn sự lưu thông máu nuôi cơ tim, hậu quả là gây chết cơ tim một cách ồ ạt cấp tính hay còn gọi là nhồi máu cơ tim.
Đột quỵ tim
Trong trường hợp rối loạn lipid máu gây hình thành các mảng xơ vữa tại động mạch tim, dẫn đến thiếu máu cục bộ, hoại tử mô cơ tim, suy tim cấp.
Bệnh đái tháo đường
Bệnh nhân bị rối loạn lipid máu lâu ngày có thể kéo theo tình trạng rối loạn chuyển hóa glucid, gây ra bệnh đái tháo đường. Khả năng kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường loại 1 cũng sẽ bị giảm đi nếu mức cholesterol LDL tăng quá cao. Ở bệnh nhân tiểu đường loại 2, thường có xu hướng tăng LDL và giảm HDL.
Viêm tụy
Triglyceride tích tụ lại quá nhiều dẫn đến viêm tụy, viêm tụy cấp. Nếu không được xử trí kịp thời, viêm tụy cấp có thể dẫn đến suy cơ quan, viêm tụy hoại tử nhiễm trùng, tử vong.
Nhồi máu não
Ở bệnh nhân bị rối loạn lipid máu, có sự hình thành mảng xơ vữa tại động mạch não, nguy cơ rất cao dẫn đến nhồi máu não. Bởi các mảng xơ vữa này sẽ tích tụ lại ngày càng nhiều, làm giảm sự lưu thông máu đến não, hoặc bị vỡ ra gây tắc hoàn toàn.
Gan nhiễm mỡ
Khi có quá nhiều chất béo trong gan, khiến gan phải hoạt động nhiều hơn nhưng vẫn không thể xử lý được hết gây tổn thương gan, các chất béo tích tụ lại quá nhiều dẫn đến gan nhiễm mỡ.
Cần làm gì để hạn chế rối loạn lipid máu?
Ngoài việc điều trị bằng thuốc thì những thay đổi trong đời sống của người bệnh là cần thiết.
Áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học. Đó là: cắt giảm bớt lượng chất béo bão hòa và tăng cường chất béo có nguồn gốc từ thực vật. Không nên ăn quá nhiều mỡ lợn, da gà, bơ, nội tạng động vật, lòng đỏ trứng gà, vịt, các thực phẩm chứa nhiều đường…Hạn chế sử dụng những thực phẩm được chế biến sẵn, đồ ăn đóng hộp. Bồ sung thêm nhiều rau xanh, trái cây để bổ sung chất xơNên có thói quen vận động, tập luyện điều độ mỗi tuần với các bài tập phù hợp với độ tuổi, tình trạng sức khỏe. Việc tập thể dục cũng hỗ trợ hiệu quả, giúp bạn giảm cân, duy trì cân nặng ở mức độ ổn định, cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu.Tránh các chất kích thích.
Nên chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ, để phát hiện sớm rối loạn lipid máu và có phương pháp điều trị phù hợp.
Rèn luyện thân thể, chơi các môn thể thao phù hợp.