Romano
08-09-2025, 15:55
Luật Cờ Đỏ (Red Flag Laws) là một công cụ pháp lư nhằm tăng cường an toàn công cộng bằng cách tạm thời tước súng của những người có nguy cơ gây hại tại Mỹ. Nhưng cách áp dụng của mỗi bang khác nhau cũng như các quan điểm trái chiều khiến luật này trở thành tâm điểm tranh căi tại Mỹ.
Từ vụ xả súng tại Manhattan…
Tuần trước, New York rúng động với một vụ xả súng đẫm máu ở ṭa tháp văn pḥng Blackstone trên Đại lộ Park, khu Manhattan. Vụ việc xảy ra vào khoảng 18h30 ngày 28/7 (theo giờ địa phương) khi một người đàn ông mang bước xuống từ một chiếc BMW bất ngờ dùng súng trường bán tự động bắn chết một cảnh sát, rồi sau đó bắn trúng một phụ nữ đang cố gắng t́m chỗ ẩn nấp khi hắn ta xả súng vào sảnh ṭa nhà.
Kẻ thủ ác tiếp tục tiến vào sảnh, đi tới phía thang máy và bắn một nhân viên bảo vệ tại bàn an ninh rồi quay sang bắn một người đàn ông khác ở sảnh. Sau đó, hắn ta đi thang máy lên văn pḥng ở tầng 33 của công ty sở hữu ṭa nhà, Rudin Management, và bắn chết một người ở tầng đó. Cuộc đổ máu kết thúc khi kẻ tấn công tự sát bằng cách bắn vào ngực ḿnh.
Cảnh sát New York sau đó cho biết kẻ tấn công được xác định tên là Shane Tamura, 27 tuổi, cư dân Las Vegas (bang Nevada). Người này vốn là cựu cầu thủ bóng bầu dục trung học, có tiền sử tâm thần và mang theo một tờ giấy với nội dung đổ lỗi cho Liên đoàn Bóng bầu dục Quốc gia (NFL) về căn bệnh thoái hóa năo mà hắn ta tin là ḿnh mắc phải.
Theo Tamura, hắn ta cảm thấy ḿnh bị CTE (Bệnh chấn thương năo măn tính), một căn bệnh thoái hóa năo do chấn động đầu nhiều lần, thường gặp ở những người tham gia các môn thể thao đối kháng như bóng bầu dục. Tamura đổ lỗi cho NFL về căn bệnh này dù chưa bao giờ chơi bóng bầu dục ở cấp độ chuyên nghiệp.
Theo nhận định của cảnh sát, v́ lư do đó mà Tamura mang súng tới ṭa tháp Blackstone, bởi nơi đây có trụ sở của Liên đoàn Bóng bầu dục Quốc gia (NFL). Tuy nhiên, do đi nhầm thang máy, hắn lại t́m đến tầng 33 là nơi có văn pḥng của công ty quản lư ṭa nhà và sát hại một người vô tội tại đây.
Cho đến cuối tuần qua, cảnh sát New York xác nhận đă có 5 nạn nhân thiệt mạng và 6 người khác bị thương, trong đó có một người vẫn đang nguy kịch. Theo Gun Violence Archive - một tổ chức phi lợi nhuận theo dơi t́nh trạng bạo lực liên quan đến súng đạn, vụ xả súng này là vụ xả súng hàng loạt thứ 254 tại Mỹ trong năm nay và là vụ xả súng gây chết nhiều người nhất tại New York trong ṿng 25 năm qua
V́ thế, thảm kịch tại Manhattan làm dấy lên cuộc tranh luận rộng khắp về các vụ xả súng hàng loạt và quyền tiếp cận vũ khí ở Mỹ. Trong đó, có một câu hỏi được đề cập nhiều nhất, đó là tính hiệu quả của Luật Cờ Đỏ, một công cụ pháp lư nhằm tăng cường an toàn công cộng bằng cách tạm thời tước súng của những người có nguy cơ gây hại tại quốc gia này.
Luật Cờ Đỏ là ǵ?
Luật Cờ Đỏ (Red Flag Laws), c̣n được gọi là Sắc lệnh bảo vệ rủi ro cực cao (Extreme Risk Protection Orders - ERPO) ở Mỹ bao gồm các quy định pháp luật cho phép ṭa án ra lệnh tạm thời tước bỏ hoặc hạn chế quyền sở hữu, sử dụng súng của một cá nhân nếu họ được coi là mối đe dọa nghiêm trọng đối với bản thân hoặc người khác. Những quy định này được thiết kế để ngăn chặn các hành vi bạo lực liên quan đến súng, chẳng hạn như tự sát, bạo hành gia đ́nh, hoặc các vụ xả súng hàng loạt, trước khi chúng xảy ra.
Luật Cờ Đỏ ra đời từ sau vụ xả súng tại trường trung học Columbine, quận Jefferson, bang Colorado ngày 20/4/1999. Vụ việc khiến 12 học sinh và 1 giáo viên thiệt mạng, gây chấn động trên khắp nước Mỹ và tạo ra một làn sóng kêu gọi kiểm soát súng cũng như ngăn chặn các cá nhân có dấu hiệu nguy hiểm tiếp cận vũ khí.
Mặc dù vụ việc xảy ra ở Colorado nhưng Connecticut, một tiểu bang thuộc khu vực Đông Bắc gần New York, đă nhanh chóng hành động để xây dựng một cơ chế pháp lư nhằm pḥng ngừa các vụ bạo lực tương tự. Cơ chế này, được gọi là Luật Cờ đỏ, cho phép các cơ quan thực thi pháp luật hoặc thành viên gia đ́nh nộp đơn lên ṭa án để yêu cầu thu hồi súng từ một cá nhân có dấu hiệu nguy hiểm, chẳng hạn như đe dọa bạo lực hoặc có hành vi bất ổn tâm lư. Lệnh thu hồi của ṭa án có thể được ban hành tạm thời (sau phiên điều trần một bên) hoặc lâu dài hơn (sau phiên điều trần đầy đủ với sự tham gia của cả hai bên).Kể từ đó, 20 tiểu bang khác và Washington DC đă thông qua các phiên bản luật Cờ Đỏ của riêng họ, với nhiều quy định được ban hành hoặc mở rộng sau các vụ xả súng hàng loạt tại Mỹ trong những năm 2010 và 2020. Dù kiểm soát súng là một vấn đề gây tranh căi ở Mỹ, Luật Cờ Đỏ đă nhận được sự ủng hộ từ cả đảng Dân chủ và một số thành viên đảng Cộng ḥa. Lư do là luật này không cấm sở hữu súng hoàn toàn mà chỉ tạm thời hạn chế quyền tiếp cận của những người có nguy cơ cao, dựa trên bằng chứng cụ thể.
Do đó, vào năm 2022, sau các vụ xả súng nghiêm trọng như ở Uvalde, Texas (21 người chết tại một trường tiểu học), Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật Cộng đồng An toàn Lưỡng đảng, được cựu Tổng thống Joe Biden kư thành luật. Đạo luật này cung cấp kinh phí liên bang để hỗ trợ các tiểu bang triển khai hoặc cải thiện Luật Cờ Đỏ, chẳng hạn như đào tạo cảnh sát, thẩm phán, và xây dựng hệ thống thực thi. Điều này đă khuyến khích thêm nhiều tiểu bang áp dụng hoặc mở rộng các luật tương tự.
Những tranh luận lại dấy lên
Với những quan điểm tích cực, Luật Cờ Đỏ được xem như công cụ quan trọng giúp giảm bớt những vụ bạo lực súng đạn tại Mỹ. Nhưng cách áp dụng và triển khai luật có sự khác biệt ở mỗi bang. Chẳng hạn, tại Florida, Indiana hay New Mexico, chỉ có cảnh sát mới được nộp đơn đề nghị ṭa án thu hồi quyền sở hữu súng của các cá nhân bị nghi ngờ. Nhưng ở California hay New York th́ người thân trong gia đ́nh, nhà trường và chủ doanh nghiệp cũng có quyền đệ đơn yêu cầu thu hồi súng của những đối tượng bị cho rằng có nguy cơ gây bạo lực cao.
Trong khi đó, thời hạn thu hồi súng cũng khác nhau với từng bang, có nơi lệnh ngắn hạn chỉ kéo dài 6 ngày (chẳng hạn như New York) nhưng ở nơi khác, thời hạn này lên đến 21 ngày (California) cho tới khi có phiên điều trần tại ṭa án. Lệnh thu hồi súng dài hạn cũng vậy, có nơi chỉ tối đa 6 tháng (Vermont) nhưng có nơi cho phép tịch thu súng tới 1 năm (Washington) kèm theo khả năng gia hạn tiếp nếu đối tượng vẫn cho thấy nguy cơ bạo lực.
Ngoài ra, c̣n có sự khác biệt giữa các tiểu bang và địa phương về tần suất áp dụng Luật Cờ Đỏ. Everytown for Gun Safety, một tổ chức phi chính phủ hoạt động v́ quyền kiểm soát súng đạn và chống bạo lực súng đạn tại Mỹ, cho biết, thái độ và kiến thức của lực lượng thực thi pháp luật về Luật Cờ Đỏ có thể ảnh hưởng đến tần suất áp dụng luật. Chẳng hạn các bang Florida, New York, California và Connecticut đă nộp đơn yêu cầu vài ngh́n lệnh thu hồi quyền sở hữu súng mỗi năm. Nhưng Nevada, nơi cư trú của kẻ xả súng tại Manhattan tuần trước, lại khởi đầu khá chậm chạp và mới chỉ tăng cường việc áp dụng Luật Cờ Đỏ trong vài năm gần đây.Trang web của Tổng chưởng lư Nevada hiển thị 28 đề nghị áp dụng lệnh này vào năm 2024 và 20 lệnh vào năm 2023. Người phát ngôn của văn pḥng cho biết tính đến nay đă có 6 đơn đề nghị áp dụng lệnh trong năm 2025. Con số này rơ ràng là quá ít nếu so với những bang khác.
Chính những sự khác biệt trong cách áp dụng Luật Cờ Đỏ mà thảm kịch ở Manhattan tuần trước đă lại làm dấy lên những câu hỏi mới về công cụ pháp lư đặc biệt này. Rand Corp, một tổ chức nghiên cứu chính sách công phi lợi nhuận tại Mỹ, đă có một nghiên cứu về Luật Cờ Đỏ vào tháng 7/2024 và phát hiện ra rằng bằng chứng về tác động của luật đối với các vụ xả súng hàng loạt và tội phạm bạo lực là không thuyết phục. Theo đó, luật này chủ yếu giới hạn hiệu quả trong ngăn ngừa nguy cơ tự tử bằng súng.
Tuy nhiên, cũng có những ư kiến khác. Chẳng hạn như trong một báo cáo công bố vào tháng 8/2024, các nhà nghiên cứu y tế công cộng của Đại học Columbia phát hiện ra rằng Luật Cờ Đỏ của Florida, được thông qua để ứng phó với vụ xả súng hàng loạt ở Parkland năm 2018, có liên quan đến việc giảm 11% tỷ lệ giết người bằng súng từ năm 2019 đến năm 2021 tại bang này.Chưa rơ quan điểm nào đúng hơn, nhưng theo Liên minh Quốc gia về Bệnh tâm thần tại Mỹ (NAMI) th́ nếu “được thực hiện đúng cách, Luật Cờ Đỏ chắc chắn có thể cứu sống nhiều người”. NAMI cho hay, khoảng 3% đến 5% các hành vi bạo lực tại Mỹ được thực hiện bởi những người mắc bệnh tâm thần nghiêm trọng, chẳng hạn như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực hoặc trầm cảm nặng. Dưới góc nh́n, nếu những trường hợp được coi là tâm thần như Shane Tamura được phát hiện kịp thời và áp dụng Lệnh Cờ Đỏ nhằm thu hồi súng của kẻ này, thảm kịch tại Manhanttan có thể đă không xảy ra.
Và như thế, ít nhất 5 mạng sống vô tội đă không bị tước đoạt một cách oan uổng trong buổi chiều ngày 28/7.
Từ vụ xả súng tại Manhattan…
Tuần trước, New York rúng động với một vụ xả súng đẫm máu ở ṭa tháp văn pḥng Blackstone trên Đại lộ Park, khu Manhattan. Vụ việc xảy ra vào khoảng 18h30 ngày 28/7 (theo giờ địa phương) khi một người đàn ông mang bước xuống từ một chiếc BMW bất ngờ dùng súng trường bán tự động bắn chết một cảnh sát, rồi sau đó bắn trúng một phụ nữ đang cố gắng t́m chỗ ẩn nấp khi hắn ta xả súng vào sảnh ṭa nhà.
Kẻ thủ ác tiếp tục tiến vào sảnh, đi tới phía thang máy và bắn một nhân viên bảo vệ tại bàn an ninh rồi quay sang bắn một người đàn ông khác ở sảnh. Sau đó, hắn ta đi thang máy lên văn pḥng ở tầng 33 của công ty sở hữu ṭa nhà, Rudin Management, và bắn chết một người ở tầng đó. Cuộc đổ máu kết thúc khi kẻ tấn công tự sát bằng cách bắn vào ngực ḿnh.
Cảnh sát New York sau đó cho biết kẻ tấn công được xác định tên là Shane Tamura, 27 tuổi, cư dân Las Vegas (bang Nevada). Người này vốn là cựu cầu thủ bóng bầu dục trung học, có tiền sử tâm thần và mang theo một tờ giấy với nội dung đổ lỗi cho Liên đoàn Bóng bầu dục Quốc gia (NFL) về căn bệnh thoái hóa năo mà hắn ta tin là ḿnh mắc phải.
Theo Tamura, hắn ta cảm thấy ḿnh bị CTE (Bệnh chấn thương năo măn tính), một căn bệnh thoái hóa năo do chấn động đầu nhiều lần, thường gặp ở những người tham gia các môn thể thao đối kháng như bóng bầu dục. Tamura đổ lỗi cho NFL về căn bệnh này dù chưa bao giờ chơi bóng bầu dục ở cấp độ chuyên nghiệp.
Theo nhận định của cảnh sát, v́ lư do đó mà Tamura mang súng tới ṭa tháp Blackstone, bởi nơi đây có trụ sở của Liên đoàn Bóng bầu dục Quốc gia (NFL). Tuy nhiên, do đi nhầm thang máy, hắn lại t́m đến tầng 33 là nơi có văn pḥng của công ty quản lư ṭa nhà và sát hại một người vô tội tại đây.
Cho đến cuối tuần qua, cảnh sát New York xác nhận đă có 5 nạn nhân thiệt mạng và 6 người khác bị thương, trong đó có một người vẫn đang nguy kịch. Theo Gun Violence Archive - một tổ chức phi lợi nhuận theo dơi t́nh trạng bạo lực liên quan đến súng đạn, vụ xả súng này là vụ xả súng hàng loạt thứ 254 tại Mỹ trong năm nay và là vụ xả súng gây chết nhiều người nhất tại New York trong ṿng 25 năm qua
V́ thế, thảm kịch tại Manhattan làm dấy lên cuộc tranh luận rộng khắp về các vụ xả súng hàng loạt và quyền tiếp cận vũ khí ở Mỹ. Trong đó, có một câu hỏi được đề cập nhiều nhất, đó là tính hiệu quả của Luật Cờ Đỏ, một công cụ pháp lư nhằm tăng cường an toàn công cộng bằng cách tạm thời tước súng của những người có nguy cơ gây hại tại quốc gia này.
Luật Cờ Đỏ là ǵ?
Luật Cờ Đỏ (Red Flag Laws), c̣n được gọi là Sắc lệnh bảo vệ rủi ro cực cao (Extreme Risk Protection Orders - ERPO) ở Mỹ bao gồm các quy định pháp luật cho phép ṭa án ra lệnh tạm thời tước bỏ hoặc hạn chế quyền sở hữu, sử dụng súng của một cá nhân nếu họ được coi là mối đe dọa nghiêm trọng đối với bản thân hoặc người khác. Những quy định này được thiết kế để ngăn chặn các hành vi bạo lực liên quan đến súng, chẳng hạn như tự sát, bạo hành gia đ́nh, hoặc các vụ xả súng hàng loạt, trước khi chúng xảy ra.
Luật Cờ Đỏ ra đời từ sau vụ xả súng tại trường trung học Columbine, quận Jefferson, bang Colorado ngày 20/4/1999. Vụ việc khiến 12 học sinh và 1 giáo viên thiệt mạng, gây chấn động trên khắp nước Mỹ và tạo ra một làn sóng kêu gọi kiểm soát súng cũng như ngăn chặn các cá nhân có dấu hiệu nguy hiểm tiếp cận vũ khí.
Mặc dù vụ việc xảy ra ở Colorado nhưng Connecticut, một tiểu bang thuộc khu vực Đông Bắc gần New York, đă nhanh chóng hành động để xây dựng một cơ chế pháp lư nhằm pḥng ngừa các vụ bạo lực tương tự. Cơ chế này, được gọi là Luật Cờ đỏ, cho phép các cơ quan thực thi pháp luật hoặc thành viên gia đ́nh nộp đơn lên ṭa án để yêu cầu thu hồi súng từ một cá nhân có dấu hiệu nguy hiểm, chẳng hạn như đe dọa bạo lực hoặc có hành vi bất ổn tâm lư. Lệnh thu hồi của ṭa án có thể được ban hành tạm thời (sau phiên điều trần một bên) hoặc lâu dài hơn (sau phiên điều trần đầy đủ với sự tham gia của cả hai bên).Kể từ đó, 20 tiểu bang khác và Washington DC đă thông qua các phiên bản luật Cờ Đỏ của riêng họ, với nhiều quy định được ban hành hoặc mở rộng sau các vụ xả súng hàng loạt tại Mỹ trong những năm 2010 và 2020. Dù kiểm soát súng là một vấn đề gây tranh căi ở Mỹ, Luật Cờ Đỏ đă nhận được sự ủng hộ từ cả đảng Dân chủ và một số thành viên đảng Cộng ḥa. Lư do là luật này không cấm sở hữu súng hoàn toàn mà chỉ tạm thời hạn chế quyền tiếp cận của những người có nguy cơ cao, dựa trên bằng chứng cụ thể.
Do đó, vào năm 2022, sau các vụ xả súng nghiêm trọng như ở Uvalde, Texas (21 người chết tại một trường tiểu học), Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật Cộng đồng An toàn Lưỡng đảng, được cựu Tổng thống Joe Biden kư thành luật. Đạo luật này cung cấp kinh phí liên bang để hỗ trợ các tiểu bang triển khai hoặc cải thiện Luật Cờ Đỏ, chẳng hạn như đào tạo cảnh sát, thẩm phán, và xây dựng hệ thống thực thi. Điều này đă khuyến khích thêm nhiều tiểu bang áp dụng hoặc mở rộng các luật tương tự.
Những tranh luận lại dấy lên
Với những quan điểm tích cực, Luật Cờ Đỏ được xem như công cụ quan trọng giúp giảm bớt những vụ bạo lực súng đạn tại Mỹ. Nhưng cách áp dụng và triển khai luật có sự khác biệt ở mỗi bang. Chẳng hạn, tại Florida, Indiana hay New Mexico, chỉ có cảnh sát mới được nộp đơn đề nghị ṭa án thu hồi quyền sở hữu súng của các cá nhân bị nghi ngờ. Nhưng ở California hay New York th́ người thân trong gia đ́nh, nhà trường và chủ doanh nghiệp cũng có quyền đệ đơn yêu cầu thu hồi súng của những đối tượng bị cho rằng có nguy cơ gây bạo lực cao.
Trong khi đó, thời hạn thu hồi súng cũng khác nhau với từng bang, có nơi lệnh ngắn hạn chỉ kéo dài 6 ngày (chẳng hạn như New York) nhưng ở nơi khác, thời hạn này lên đến 21 ngày (California) cho tới khi có phiên điều trần tại ṭa án. Lệnh thu hồi súng dài hạn cũng vậy, có nơi chỉ tối đa 6 tháng (Vermont) nhưng có nơi cho phép tịch thu súng tới 1 năm (Washington) kèm theo khả năng gia hạn tiếp nếu đối tượng vẫn cho thấy nguy cơ bạo lực.
Ngoài ra, c̣n có sự khác biệt giữa các tiểu bang và địa phương về tần suất áp dụng Luật Cờ Đỏ. Everytown for Gun Safety, một tổ chức phi chính phủ hoạt động v́ quyền kiểm soát súng đạn và chống bạo lực súng đạn tại Mỹ, cho biết, thái độ và kiến thức của lực lượng thực thi pháp luật về Luật Cờ Đỏ có thể ảnh hưởng đến tần suất áp dụng luật. Chẳng hạn các bang Florida, New York, California và Connecticut đă nộp đơn yêu cầu vài ngh́n lệnh thu hồi quyền sở hữu súng mỗi năm. Nhưng Nevada, nơi cư trú của kẻ xả súng tại Manhattan tuần trước, lại khởi đầu khá chậm chạp và mới chỉ tăng cường việc áp dụng Luật Cờ Đỏ trong vài năm gần đây.Trang web của Tổng chưởng lư Nevada hiển thị 28 đề nghị áp dụng lệnh này vào năm 2024 và 20 lệnh vào năm 2023. Người phát ngôn của văn pḥng cho biết tính đến nay đă có 6 đơn đề nghị áp dụng lệnh trong năm 2025. Con số này rơ ràng là quá ít nếu so với những bang khác.
Chính những sự khác biệt trong cách áp dụng Luật Cờ Đỏ mà thảm kịch ở Manhattan tuần trước đă lại làm dấy lên những câu hỏi mới về công cụ pháp lư đặc biệt này. Rand Corp, một tổ chức nghiên cứu chính sách công phi lợi nhuận tại Mỹ, đă có một nghiên cứu về Luật Cờ Đỏ vào tháng 7/2024 và phát hiện ra rằng bằng chứng về tác động của luật đối với các vụ xả súng hàng loạt và tội phạm bạo lực là không thuyết phục. Theo đó, luật này chủ yếu giới hạn hiệu quả trong ngăn ngừa nguy cơ tự tử bằng súng.
Tuy nhiên, cũng có những ư kiến khác. Chẳng hạn như trong một báo cáo công bố vào tháng 8/2024, các nhà nghiên cứu y tế công cộng của Đại học Columbia phát hiện ra rằng Luật Cờ Đỏ của Florida, được thông qua để ứng phó với vụ xả súng hàng loạt ở Parkland năm 2018, có liên quan đến việc giảm 11% tỷ lệ giết người bằng súng từ năm 2019 đến năm 2021 tại bang này.Chưa rơ quan điểm nào đúng hơn, nhưng theo Liên minh Quốc gia về Bệnh tâm thần tại Mỹ (NAMI) th́ nếu “được thực hiện đúng cách, Luật Cờ Đỏ chắc chắn có thể cứu sống nhiều người”. NAMI cho hay, khoảng 3% đến 5% các hành vi bạo lực tại Mỹ được thực hiện bởi những người mắc bệnh tâm thần nghiêm trọng, chẳng hạn như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực hoặc trầm cảm nặng. Dưới góc nh́n, nếu những trường hợp được coi là tâm thần như Shane Tamura được phát hiện kịp thời và áp dụng Lệnh Cờ Đỏ nhằm thu hồi súng của kẻ này, thảm kịch tại Manhanttan có thể đă không xảy ra.
Và như thế, ít nhất 5 mạng sống vô tội đă không bị tước đoạt một cách oan uổng trong buổi chiều ngày 28/7.