vuitoichat
01-28-2011, 11:45
QUẢNG NAM - Họ là những người không nhà, không tiền, không tương lai và không có khái niệm thời gian. Mà dường như họ cũng không có khái niệm ǵ về không gian nốt.
http://film4asia.com/forum/attachment.php?attac hmentid=75455&stc=1&d=1296214986
Ông Hùng vác bó chổi nặng hơn 30kg lần ṃ t́m đường, vừa đi vừa rao trong cái nắng giáp Tết. (H́nh: Liêu Thái/Người Việt)
Thời gian của họ là mùi của bữa cơm đạm bạc sau một buổi dài mệt nhọc vác bó chổi mọ mẫm ḍ t́m lối đi, khắp nẻo. Không gian của họ là một ṿm bóng tối cùng những âm thanh, tiếng nói quen thuộc của những gương mặt chưa bao giờ nh́n thấy nhau...
Cuộc đời họ buồn, nhưng họ sống mạnh mẽ và đáng yêu... Mùa Xuân của họ cũng kham khổ và đượm buồn như chính tiếng rao của họ!
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/articlefiles/126274-VN-NguoiMu-02-400.gif
Một góc đời nhỏ nhoi của người nữ mù bán chổi sau ngày dài lang thang kiếm cơm bằng tiếng rao. (H́nh: Liêu Thái/Người Việt)
Những tiếng rao dài như cổ tích
Cuối năm, trời lạnh, thi thoảng đổ mưa, vài chiếc xe đường dài chạy như ma đuổi lốc lên từng cơn bụi, trận mưa rào không đủ thấm vào khối đất bột hai bên đường khiến cho bụi có thêm mùi hơi khét ướt. Tết, vậy mà mọi thứ vẫn c̣n ngổn ngang. Hàng hóa tăng giá, người nghèo co ro trong nỗi vui Tết nghèo. Cái lạnh càng thêm thấm da thấm thịt khi bất chợt nh́n thấy một người mù vác bó chổi đót chống gậy lọ mọ đi dưới mưa bụi. Tiếng rao: Chổi đây! Chổi đây!... ảm đạm như kéo dài cổ tích.
Thay v́ đi uống cà phê một ḿnh, tôi mời người bán chổi vào quán cùng uống nước và hứa sẽ mua năm cây chổi (tôi cũng chưa biết mua làm ǵ và định bụng nói vậy thôi chứ gửi tiền năm cây, tôi vẫn có quyền nhận một cây và tặng số c̣n lại cho người bán!).
Ông giới thiệu: “Ḿnh tên Trần Hùng, 59 tuổi, đang là hội viên Hội Người Mù, ḿnh sống bằng nghề buôn chổi!”
Tôi hỏi thăm ông nhà ở đâu, đă sắp Tết, ông đă chuẩn bị ǵ ăn Tết chưa, và những ngày cận Tết đi bán vậy ông có thấy vui không... Ông gật đầu, “Tết th́ vui rồi, ḿnh cả năm trông chờ vào mùa này mà, sáng dậy ḿnh đi rất sớm, có khi đi tới khuya mới về, bán trúng kiếm cả trăm ngàn đồng (tương đương $10) chứ chơi đâu, Tết mà!”
Đợi ông nhấp xong ngụm trà nóng, tôi hỏi thêm: “Vậy ngày thường ḿnh bán được chừng bao nhiêu cây chổi và tiền lăi ra sao bác?” Ông cười: “Ừ, ngày thường kiếm được từ 25 đến 30 ngàn đồng (tương đương $1.2 - $1.5) nhưng không phải ngày nào cũng kiếm được vậy đâu, v́ chổi mà, người bán th́ nhiều, mà người xài th́ đâu có phải ai cũng mua xong xài là hư ngay đâu. Cả hội người mù có đến 40 người đi bán chổi, người cao nhất là 80 tuổi th́ đi bán ở khu vực trong huyện, c̣n trẻ th́ đi xa.”
Ông Hùng cho biết thêm là có nhiều người mù, tuổi đă cao, vác bó chổi nặng từ 25 đến 30kg đi vào tận Quảng Ngăi hoặc ra Đà Nẵng bán. Phần lớn họ đi nhờ xe bus hoặc đi xe khách với giá ưu tiên.
“Nhà nước có chế độ ưu tiên cho người mù đi xe bus của nhà nước miễn phí. Nhưng tụi tui vẫn đi xe tư là chủ yếu. V́ dễ ǵ mà đón được xe nhà nước, hễ xe bus nhà nước thấy tụi tui đứng đón là chạy luôn, không ngừng đâu! Thôi ḿnh đón xe tư, họ lấy giá cũng rẻ hơn khách b́nh thường, có nhiều chủ xe cho luôn tiền xe, không lấy. Đó là chưa nói đến tai nạn...” Ông Hùng tâm sự.
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/articlefiles/126274-VN-NguoiMu-03-400.gif
Hai người phụ nữ vừa lặt rau vừa hát: “Nh́n mặt trời mà không chói lóa, là hội người mù Việt Nam...”
Thường th́ người mù không sợ bóng đêm nhưng họ sợ tiếng ồn, v́ tất cả cảm giác của họ khi di chuyển đều phụ thuộc vào âm thanh và tín hiệu dọ dẫm phát ra từ hai bàn tay, từ bước chân... Những ngày giáp Tết, phố xá ồn ào, tấp nập cũng là những ngày kiếm sống tốt nhất của người bán chổi, người bán vé số, người bán hàng rong... Tuy nhiên, nguy hiểm lại ŕnh rập người mù.
Đă có không ít tai nạn thương tâm xảy đến với người mù đi bán chổi.
Lá rách đùm lá nát...
Ông Hùng kể: “Người cao tuổi nhất của nhóm đi bán chổi đót trong hội người mù năm nay đă ngoài tám mươi. Ông cũng có con cái nhưng tụi nó nghèo khổ quá, mà ông th́ không muốn dựa dẫm, vậy là đi, khi nào hết đi được mới thôi. Cách đây mấy hôm, ông bị sụp xuống hố trụ điện, dính toàn đá hộc, vậy là găy chân, xước mặt, chảy máu quá trời. Trúng mấy ngày lạnh này nữa, thấy ổng nằm rên mà thương quá. Mà khổ nỗi ḿnh cũng nghèo như ổng, chẳng biết giúp ǵ!”
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/articlefiles/126274-VN-NguoiMu-04-400.gif
Pḥng dành cho đàn ông, hai đến ba người ngủ chung một giường... (H́nh: Liêu Thái/Người Việt)
Trước đây, cùng đi bán chổi với ông Hùng c̣n có thêm cặp vợ chồng mù Đỗ Phú Trung (mồ côi cha mẹ) và Nguyễn Thị Phương. Hai người cưới nhau được ba năm th́ sinh con, và lúc đứa bé lên 9 tuổi th́ anh Trung bị tai nạn qua đời, vài năm sau, chị Phương cũng đổ bệnh và qua đời theo, bỏ lại đứa con 13 tuổi sống với bà ngoại. “Sáng nay tui mới gặp thằng nhỏ, cho nó mấy ngàn đồng, ḿnh không có tiền, thôi kệ, lá rách thương đùm lá nát mà!” Ông Hùng kể.
Tôi tạm biệt ông Hùng, giữ đúng lời hứa mua năm chiếc chổi, mỗi cây 20 ngàn đồng và sau đó tặng lại ông bốn cây. Ông mừng lắm. Ông cho tôi biết thêm rằng ngày hôm nay ông đă quá “trúng mánh” v́ trong mỗi cây chổi ông lăi từ 3 đến 5 ngàn đồng. Như vậy để kiếm được 80 ngàn đồng, ông phải bán đến hơn hai mươi cây chổi. Trước khi ra về, tôi không quên nhấc thử bó chổi, tôi giật ḿnh v́ nó quá nặng. Có thể lên đến 35kg và hơn chứ không phải như ông nói 25kg.
Tôi hỏi: “Nặng kinh khủng vậy sao bác nói 25 kg?” Ông Hùng cười khà khà: “Th́ nói vậy cho nó nhẹ bớt, chứ nếu ḿnh nghĩ ḿnh mù măi làm sao dám đi ra đường, và nghĩ nó nặng quá th́ vác mau mệt. Bọn tui quen rồi, có vác năm mươi kí lô th́ cũng phải nghĩ nó cao nhất là hai mươi lăm. Như vậy sẽ thấy nhẹ hơn. Chú nghĩ sao mà tui đi năm sáu chục cây số mà vác có hai mươi lăm cây chổi, mỗi cây một kí lô, vậy th́ lời lăi bao nhiêu chứ. Thà chấp nhận vác nhiều, trúng mánh ḿnh bán hết là có ăn chú à!”
Lúc tôi tạm biệt ông Hùng, đồng hồ đă chỉ sang 1 giờ 30 phút chiều. Ông nói chút nữa ông sẽ đi ăn một bữa cơm thịt và tôm cho thật đă, v́ ông trúng mánh, thường th́ mỗi bữa ăn của ông không bao giờ được phép quá 7 ngàn đồng.
Tự dưng tôi thấy ân hận v́ không tặng thêm ông nhiều tiền một chút và đă nói chuyện quá dông dài để ông đói bụng. Không hiểu sao lúc này ông quay lại vỗ vai tôi và nói: “Không sao đâu mà cháu!” Tôi buột miệng hỏi: “Vậy Tết ḿnh ăn món ǵ ngon nhất hả bác?”; Ông nói: “Da heo và đầu heo nấu cháo, bữa cúng Tất niên của hội là ngon nhất đó!” Tôi im lặng nh́n theo dáng ông bước dọ dẫm, ôm bó chổi xiêu vẹo trên đường.
Và những bữa cơm Tết...
Theo lời giới thiệu của ông Hùng, tôi t́m đến Hội Người Mù Điện Bàn, ở khối 4, thị trấn Vĩnh Điện, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam.
Cảm giác đầu tiên ập vào tôi là không khí vắng lặng, dù đă hơn 6 giờ chiều mà không thấy đèn đóm nào thắp lên, pḥng ốc chật chội, áo quần phơi khắp nơi, ẩm mốc bốc mùi khắp ngơ ngách.
Ấn tượng mạnh hơn nữa là giọng hát nữ vọng ra từ một căn pḥng tối om: “Nh́n mặt trời mà không chói lóa, là hội người mù Việt Nam...”
Sau một lúc tṛ chuyện với ông phó chủ tịch hội (cũng bị mù) và ông chủ tịch hội (mù hoàn toàn, không thấy ǵ), tôi được chị t́nh nguyện viên (lành lặn) dắt đi thăm các pḥng, tṛ chuyện, chụp h́nh. Xuống đến nhà bếp, tôi lại ngạc nhiên thêm lần nữa v́ người đang ngồi hát (câu tôi mới vừa kể trên) vừa lặt rau vừa cời than trên bếp nấu canh. Chị làm nhanh và thiện nghệ đến độ tôi không nghĩ đó là người mù. Cho đến khi tôi hỏi thăm, chị ngước đôi mắt mờ đục lên nh́n về phía tôi một cách vô vọng tôi mới hiểu là chị không nh́n thấy ǵ.
Tôi lại liếc nh́n vào nồi canh của chị đang nấu cho cả tập thể hơn ba mươi người cùng ăn. Trời ạ, “canh toàn quốc” tôi nghe nhiều rồi nhưng đây là lần đầu tôi mục kích sở thị một nồi canh toàn quốc với rau cúc tần loe ngoe vài chục cọng, mấy con tôm khô nổi lên rồi lại ch́m xuống theo nhịp sôi của nước, và mùi “nước mắm đại dương” mặn chát. Tôi cố nh́n, ḍ t́m xem thử c̣n món nào khác và thấy một dĩa cá chuồn kho chừng vài ba con ǵ đó, có vẻ như cá kho đă lâu, hâm đi hâm lại đến độ chuyển sang màu vàng xanh đùng đục.
Tự dưng tôi thấy hơi nghẹn và thầm nghĩ: cũng may là họ mù, có khi như vậy lại hay, nếu họ mắt sáng, nh́n thấy đời sống chung quanh rồi lại nh́n lại ḿnh, nh́n lại góc đời giường chiếu ẩm mốc với diện tích chưa tới 30 mét vuông cho cả mấy chục người, nh́n lại góc bếp hoang hoải của ḿnh, e rằng họ buồn lắm, khó mà nói được cho trót!
Ông chủ tịch hội nói với tôi: “Ở đây chỉ có món chổi đót là nhiều và phong phú nhất, nhưng món này không ăn được. Nói là hội, nói tui là chủ tịch hội cho sang vậy chứ được chi mô chú. Th́ nhà nước xây dựng hội, hỗ trợ cho học chữ bờ-ray (brind) vậy là quí quá rồi. Những người mù già yếu, hoàn toàn không nơi nương tựa th́ được cấp 360 ngàn đồng/tháng. C̣n lại th́ có vài người được cho 180 ngàn/tháng. Chủ yếu là đi bán chổi mà sống chú ơi! Anh em mù ở đây không phải là thương binh, họ mù bẩm sinh hoặc đi kinh tế mới khai phá đất bị ḿn, hỏng mắt, nên chẳng có chế độ ǵ cho họ được thoải mái đâu, nếu là thương binh nhà nước th́ đă có chỗ ở ngon lành rồi.”
Ông nói thêm: “Hội bỏ mối chổi cho các hội viên với giá gốc 18 ngàn đồng, bán ra thị trường được 20 đến 21 ngàn dồng, lăi cao nhất 3 ngàn đồng/cây chổi. Mỗi tháng nếu làm giỏi th́ kiếm cũng được 700 ngàn đồng/ người. Trừ những ngày mưa gió, ốm đau. Có người lấy thêm chổi bên ngoài có chất lượng tốt hơn để bán và lăi cũng cao hơn chút đỉnh.”
Tôi hỏi ông có ai kiếm được mỗi tháng chừng 900 ngàn đồng không, ông lắc đầu nói dứt khoát: “Chắn chắn là không có, trừ khi trúng mánh được người ta cho kia, nhưng có mấy ai có cái phước đó.”
Tôi lại hỏi thêm về những ưu tiên, những chính sách của nhà nước dành cho hội, ông lại lắc đầu, và tôi để ư thấy mấy người ngồi bên trong cũng lắc đầu. Tôi nhớ đến câu của ông Hùng trong lần gặp buổi trưa: “Có đôi khi ḿnh là kẻ ăn bám mà! Khổ lắm chú ơi!”
Ông chủ tịch hội nói thêm: “Tết này có quà anh à, người ta cho mỗi người mù một thùng ḿ tôm và 50 ngàn đồng.” Tôi hỏi ông: “Tết mà sao lại cho ḿ tôm hả bác? Đâu phải băo lụt đâu mà cho vậy?” Ông chủ tịch nói: “Vậy cũng là quí hóa lắm rồi anh ơi, anh thấy đấy, ở quê ḿnh, người sáng c̣n khổ nữa huống chi là người mù!”
Tôi im lặng, chào tạm biệt ông và những anh em mù trong căn pḥng không có đèn đóm.
V́ với người mù, ban ngày cũng như ban đêm, và với người mù nghèo khó th́ mùa Xuân cũng chẳng khác ǵ mùa Đông.
Tiếng rao bán chổi của họ vẫn kéo lê theo tiếng bước chân mỏi mệt trên mặt đường. Những mặt đường mùa Xuân lạnh và khô.
Liêu Thái/Người Việt
http://film4asia.com/forum/attachment.php?attac hmentid=75455&stc=1&d=1296214986
Ông Hùng vác bó chổi nặng hơn 30kg lần ṃ t́m đường, vừa đi vừa rao trong cái nắng giáp Tết. (H́nh: Liêu Thái/Người Việt)
Thời gian của họ là mùi của bữa cơm đạm bạc sau một buổi dài mệt nhọc vác bó chổi mọ mẫm ḍ t́m lối đi, khắp nẻo. Không gian của họ là một ṿm bóng tối cùng những âm thanh, tiếng nói quen thuộc của những gương mặt chưa bao giờ nh́n thấy nhau...
Cuộc đời họ buồn, nhưng họ sống mạnh mẽ và đáng yêu... Mùa Xuân của họ cũng kham khổ và đượm buồn như chính tiếng rao của họ!
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/articlefiles/126274-VN-NguoiMu-02-400.gif
Một góc đời nhỏ nhoi của người nữ mù bán chổi sau ngày dài lang thang kiếm cơm bằng tiếng rao. (H́nh: Liêu Thái/Người Việt)
Những tiếng rao dài như cổ tích
Cuối năm, trời lạnh, thi thoảng đổ mưa, vài chiếc xe đường dài chạy như ma đuổi lốc lên từng cơn bụi, trận mưa rào không đủ thấm vào khối đất bột hai bên đường khiến cho bụi có thêm mùi hơi khét ướt. Tết, vậy mà mọi thứ vẫn c̣n ngổn ngang. Hàng hóa tăng giá, người nghèo co ro trong nỗi vui Tết nghèo. Cái lạnh càng thêm thấm da thấm thịt khi bất chợt nh́n thấy một người mù vác bó chổi đót chống gậy lọ mọ đi dưới mưa bụi. Tiếng rao: Chổi đây! Chổi đây!... ảm đạm như kéo dài cổ tích.
Thay v́ đi uống cà phê một ḿnh, tôi mời người bán chổi vào quán cùng uống nước và hứa sẽ mua năm cây chổi (tôi cũng chưa biết mua làm ǵ và định bụng nói vậy thôi chứ gửi tiền năm cây, tôi vẫn có quyền nhận một cây và tặng số c̣n lại cho người bán!).
Ông giới thiệu: “Ḿnh tên Trần Hùng, 59 tuổi, đang là hội viên Hội Người Mù, ḿnh sống bằng nghề buôn chổi!”
Tôi hỏi thăm ông nhà ở đâu, đă sắp Tết, ông đă chuẩn bị ǵ ăn Tết chưa, và những ngày cận Tết đi bán vậy ông có thấy vui không... Ông gật đầu, “Tết th́ vui rồi, ḿnh cả năm trông chờ vào mùa này mà, sáng dậy ḿnh đi rất sớm, có khi đi tới khuya mới về, bán trúng kiếm cả trăm ngàn đồng (tương đương $10) chứ chơi đâu, Tết mà!”
Đợi ông nhấp xong ngụm trà nóng, tôi hỏi thêm: “Vậy ngày thường ḿnh bán được chừng bao nhiêu cây chổi và tiền lăi ra sao bác?” Ông cười: “Ừ, ngày thường kiếm được từ 25 đến 30 ngàn đồng (tương đương $1.2 - $1.5) nhưng không phải ngày nào cũng kiếm được vậy đâu, v́ chổi mà, người bán th́ nhiều, mà người xài th́ đâu có phải ai cũng mua xong xài là hư ngay đâu. Cả hội người mù có đến 40 người đi bán chổi, người cao nhất là 80 tuổi th́ đi bán ở khu vực trong huyện, c̣n trẻ th́ đi xa.”
Ông Hùng cho biết thêm là có nhiều người mù, tuổi đă cao, vác bó chổi nặng từ 25 đến 30kg đi vào tận Quảng Ngăi hoặc ra Đà Nẵng bán. Phần lớn họ đi nhờ xe bus hoặc đi xe khách với giá ưu tiên.
“Nhà nước có chế độ ưu tiên cho người mù đi xe bus của nhà nước miễn phí. Nhưng tụi tui vẫn đi xe tư là chủ yếu. V́ dễ ǵ mà đón được xe nhà nước, hễ xe bus nhà nước thấy tụi tui đứng đón là chạy luôn, không ngừng đâu! Thôi ḿnh đón xe tư, họ lấy giá cũng rẻ hơn khách b́nh thường, có nhiều chủ xe cho luôn tiền xe, không lấy. Đó là chưa nói đến tai nạn...” Ông Hùng tâm sự.
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/articlefiles/126274-VN-NguoiMu-03-400.gif
Hai người phụ nữ vừa lặt rau vừa hát: “Nh́n mặt trời mà không chói lóa, là hội người mù Việt Nam...”
Thường th́ người mù không sợ bóng đêm nhưng họ sợ tiếng ồn, v́ tất cả cảm giác của họ khi di chuyển đều phụ thuộc vào âm thanh và tín hiệu dọ dẫm phát ra từ hai bàn tay, từ bước chân... Những ngày giáp Tết, phố xá ồn ào, tấp nập cũng là những ngày kiếm sống tốt nhất của người bán chổi, người bán vé số, người bán hàng rong... Tuy nhiên, nguy hiểm lại ŕnh rập người mù.
Đă có không ít tai nạn thương tâm xảy đến với người mù đi bán chổi.
Lá rách đùm lá nát...
Ông Hùng kể: “Người cao tuổi nhất của nhóm đi bán chổi đót trong hội người mù năm nay đă ngoài tám mươi. Ông cũng có con cái nhưng tụi nó nghèo khổ quá, mà ông th́ không muốn dựa dẫm, vậy là đi, khi nào hết đi được mới thôi. Cách đây mấy hôm, ông bị sụp xuống hố trụ điện, dính toàn đá hộc, vậy là găy chân, xước mặt, chảy máu quá trời. Trúng mấy ngày lạnh này nữa, thấy ổng nằm rên mà thương quá. Mà khổ nỗi ḿnh cũng nghèo như ổng, chẳng biết giúp ǵ!”
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/articlefiles/126274-VN-NguoiMu-04-400.gif
Pḥng dành cho đàn ông, hai đến ba người ngủ chung một giường... (H́nh: Liêu Thái/Người Việt)
Trước đây, cùng đi bán chổi với ông Hùng c̣n có thêm cặp vợ chồng mù Đỗ Phú Trung (mồ côi cha mẹ) và Nguyễn Thị Phương. Hai người cưới nhau được ba năm th́ sinh con, và lúc đứa bé lên 9 tuổi th́ anh Trung bị tai nạn qua đời, vài năm sau, chị Phương cũng đổ bệnh và qua đời theo, bỏ lại đứa con 13 tuổi sống với bà ngoại. “Sáng nay tui mới gặp thằng nhỏ, cho nó mấy ngàn đồng, ḿnh không có tiền, thôi kệ, lá rách thương đùm lá nát mà!” Ông Hùng kể.
Tôi tạm biệt ông Hùng, giữ đúng lời hứa mua năm chiếc chổi, mỗi cây 20 ngàn đồng và sau đó tặng lại ông bốn cây. Ông mừng lắm. Ông cho tôi biết thêm rằng ngày hôm nay ông đă quá “trúng mánh” v́ trong mỗi cây chổi ông lăi từ 3 đến 5 ngàn đồng. Như vậy để kiếm được 80 ngàn đồng, ông phải bán đến hơn hai mươi cây chổi. Trước khi ra về, tôi không quên nhấc thử bó chổi, tôi giật ḿnh v́ nó quá nặng. Có thể lên đến 35kg và hơn chứ không phải như ông nói 25kg.
Tôi hỏi: “Nặng kinh khủng vậy sao bác nói 25 kg?” Ông Hùng cười khà khà: “Th́ nói vậy cho nó nhẹ bớt, chứ nếu ḿnh nghĩ ḿnh mù măi làm sao dám đi ra đường, và nghĩ nó nặng quá th́ vác mau mệt. Bọn tui quen rồi, có vác năm mươi kí lô th́ cũng phải nghĩ nó cao nhất là hai mươi lăm. Như vậy sẽ thấy nhẹ hơn. Chú nghĩ sao mà tui đi năm sáu chục cây số mà vác có hai mươi lăm cây chổi, mỗi cây một kí lô, vậy th́ lời lăi bao nhiêu chứ. Thà chấp nhận vác nhiều, trúng mánh ḿnh bán hết là có ăn chú à!”
Lúc tôi tạm biệt ông Hùng, đồng hồ đă chỉ sang 1 giờ 30 phút chiều. Ông nói chút nữa ông sẽ đi ăn một bữa cơm thịt và tôm cho thật đă, v́ ông trúng mánh, thường th́ mỗi bữa ăn của ông không bao giờ được phép quá 7 ngàn đồng.
Tự dưng tôi thấy ân hận v́ không tặng thêm ông nhiều tiền một chút và đă nói chuyện quá dông dài để ông đói bụng. Không hiểu sao lúc này ông quay lại vỗ vai tôi và nói: “Không sao đâu mà cháu!” Tôi buột miệng hỏi: “Vậy Tết ḿnh ăn món ǵ ngon nhất hả bác?”; Ông nói: “Da heo và đầu heo nấu cháo, bữa cúng Tất niên của hội là ngon nhất đó!” Tôi im lặng nh́n theo dáng ông bước dọ dẫm, ôm bó chổi xiêu vẹo trên đường.
Và những bữa cơm Tết...
Theo lời giới thiệu của ông Hùng, tôi t́m đến Hội Người Mù Điện Bàn, ở khối 4, thị trấn Vĩnh Điện, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam.
Cảm giác đầu tiên ập vào tôi là không khí vắng lặng, dù đă hơn 6 giờ chiều mà không thấy đèn đóm nào thắp lên, pḥng ốc chật chội, áo quần phơi khắp nơi, ẩm mốc bốc mùi khắp ngơ ngách.
Ấn tượng mạnh hơn nữa là giọng hát nữ vọng ra từ một căn pḥng tối om: “Nh́n mặt trời mà không chói lóa, là hội người mù Việt Nam...”
Sau một lúc tṛ chuyện với ông phó chủ tịch hội (cũng bị mù) và ông chủ tịch hội (mù hoàn toàn, không thấy ǵ), tôi được chị t́nh nguyện viên (lành lặn) dắt đi thăm các pḥng, tṛ chuyện, chụp h́nh. Xuống đến nhà bếp, tôi lại ngạc nhiên thêm lần nữa v́ người đang ngồi hát (câu tôi mới vừa kể trên) vừa lặt rau vừa cời than trên bếp nấu canh. Chị làm nhanh và thiện nghệ đến độ tôi không nghĩ đó là người mù. Cho đến khi tôi hỏi thăm, chị ngước đôi mắt mờ đục lên nh́n về phía tôi một cách vô vọng tôi mới hiểu là chị không nh́n thấy ǵ.
Tôi lại liếc nh́n vào nồi canh của chị đang nấu cho cả tập thể hơn ba mươi người cùng ăn. Trời ạ, “canh toàn quốc” tôi nghe nhiều rồi nhưng đây là lần đầu tôi mục kích sở thị một nồi canh toàn quốc với rau cúc tần loe ngoe vài chục cọng, mấy con tôm khô nổi lên rồi lại ch́m xuống theo nhịp sôi của nước, và mùi “nước mắm đại dương” mặn chát. Tôi cố nh́n, ḍ t́m xem thử c̣n món nào khác và thấy một dĩa cá chuồn kho chừng vài ba con ǵ đó, có vẻ như cá kho đă lâu, hâm đi hâm lại đến độ chuyển sang màu vàng xanh đùng đục.
Tự dưng tôi thấy hơi nghẹn và thầm nghĩ: cũng may là họ mù, có khi như vậy lại hay, nếu họ mắt sáng, nh́n thấy đời sống chung quanh rồi lại nh́n lại ḿnh, nh́n lại góc đời giường chiếu ẩm mốc với diện tích chưa tới 30 mét vuông cho cả mấy chục người, nh́n lại góc bếp hoang hoải của ḿnh, e rằng họ buồn lắm, khó mà nói được cho trót!
Ông chủ tịch hội nói với tôi: “Ở đây chỉ có món chổi đót là nhiều và phong phú nhất, nhưng món này không ăn được. Nói là hội, nói tui là chủ tịch hội cho sang vậy chứ được chi mô chú. Th́ nhà nước xây dựng hội, hỗ trợ cho học chữ bờ-ray (brind) vậy là quí quá rồi. Những người mù già yếu, hoàn toàn không nơi nương tựa th́ được cấp 360 ngàn đồng/tháng. C̣n lại th́ có vài người được cho 180 ngàn/tháng. Chủ yếu là đi bán chổi mà sống chú ơi! Anh em mù ở đây không phải là thương binh, họ mù bẩm sinh hoặc đi kinh tế mới khai phá đất bị ḿn, hỏng mắt, nên chẳng có chế độ ǵ cho họ được thoải mái đâu, nếu là thương binh nhà nước th́ đă có chỗ ở ngon lành rồi.”
Ông nói thêm: “Hội bỏ mối chổi cho các hội viên với giá gốc 18 ngàn đồng, bán ra thị trường được 20 đến 21 ngàn dồng, lăi cao nhất 3 ngàn đồng/cây chổi. Mỗi tháng nếu làm giỏi th́ kiếm cũng được 700 ngàn đồng/ người. Trừ những ngày mưa gió, ốm đau. Có người lấy thêm chổi bên ngoài có chất lượng tốt hơn để bán và lăi cũng cao hơn chút đỉnh.”
Tôi hỏi ông có ai kiếm được mỗi tháng chừng 900 ngàn đồng không, ông lắc đầu nói dứt khoát: “Chắn chắn là không có, trừ khi trúng mánh được người ta cho kia, nhưng có mấy ai có cái phước đó.”
Tôi lại hỏi thêm về những ưu tiên, những chính sách của nhà nước dành cho hội, ông lại lắc đầu, và tôi để ư thấy mấy người ngồi bên trong cũng lắc đầu. Tôi nhớ đến câu của ông Hùng trong lần gặp buổi trưa: “Có đôi khi ḿnh là kẻ ăn bám mà! Khổ lắm chú ơi!”
Ông chủ tịch hội nói thêm: “Tết này có quà anh à, người ta cho mỗi người mù một thùng ḿ tôm và 50 ngàn đồng.” Tôi hỏi ông: “Tết mà sao lại cho ḿ tôm hả bác? Đâu phải băo lụt đâu mà cho vậy?” Ông chủ tịch nói: “Vậy cũng là quí hóa lắm rồi anh ơi, anh thấy đấy, ở quê ḿnh, người sáng c̣n khổ nữa huống chi là người mù!”
Tôi im lặng, chào tạm biệt ông và những anh em mù trong căn pḥng không có đèn đóm.
V́ với người mù, ban ngày cũng như ban đêm, và với người mù nghèo khó th́ mùa Xuân cũng chẳng khác ǵ mùa Đông.
Tiếng rao bán chổi của họ vẫn kéo lê theo tiếng bước chân mỏi mệt trên mặt đường. Những mặt đường mùa Xuân lạnh và khô.
Liêu Thái/Người Việt