dunhillvnld
01-31-2011, 16:18
"Hăy tham gia vào bài giảng bằng các câu hỏi của ḿnh, thậm chí hăy "căi lại" (tôi để trong ngoặc kép) thầy cô, đương nhiên một cách lễ độ và có lư lẽ - GS Vũ Đ́nh Ḥe nói với sinh viên như vậy tại buổi dự lễ kỷ niệm 60 năm ngày khai giảng ĐHQG Nội.
Để tưởng nhớ Bộ trưởng Giáo dục đầu tiên vừa từ trần ở tuổi 100 (ngày 29/1), VietNamNet giới thiệu bài phát biểu của ông, về "tinh thần ĐH" với những nội dung cho đến nay vẫn mang nhiều giá trị thời sự.
http://vietsn.com/forum/attachment.php?attac hmentid=259627&stc=1&d=1296490326
GS Vũ Đ́nh Hoè và phu nhân trong lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh. Ảnh: Vũ Thế Khôi
Mở ĐH có "lạc điệu" không?
Tôi khâm phục cố Bộ trưởng Nguyễn Văn Huyên khi từ năm 1969 ông đề ra vấn đề nghiên cứu vai tṛ của các ông đồ Nho trong sự nghiệp giữ nước và dựng nước của dân tộc ta.
Hơn ba chục năm đă trôi qua, đến nay vấn đề vẫn c̣n bỏ ngỏ. Nhưng một ông bạn thanh khí khác của tôi, nay cũng đă thành người thiên cổ, Nhà giáo Nhân dân Vũ Đ́nh Liên về cuối đời đă tổng kết những trăn trở của ḿnh về mối quan hệ giữa Cách mạng và Trí thức bằng mấy vần thơ:
Cách mạng là Nhân nghĩa
Ông Đồ là Thi thư
Bút tuôn ḍng Nhân ái
Từ ngón tay Ông Đồ
Sau nhiều năm mầy ṃ t́m hiểu Tư tưởng Hồ Chí Minh, tôi mạo muội khẳng định: Hồ Chủ tịch hơn ai hết hiểu rơ chân lư trên đây. Liên minh Công - Nông - Trí làm nền tảng cho khối đại đoàn kết toàn dân tộc - động lực vô địch của cách mạng Việt Nam - mới đích thực là Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Mà trí thức, xưa th́ từ cửa các trường Đại tập, nay từ cửa các trường ĐH mà ra. Cho nên chỉ 20 ngày sau Tuyên ngôn Độc lập Hội đồng Chính phủ trong phiên họp dưới sự chủ toạ của Hồ Chủ tịch ngày 22/9/1945, đă "quyết nghị đến 15/11/1945, trường ĐH sẽ mở cửa".
Việc làm ấy đáp ứng rất trúng ư nguyện của SV, thanh niên. Họ đến dự khai giảng rất đông. Và ĐH Quốc gia Việt Nam không chỉ khai giảng lại các trường, khoa sẵn có, mà c̣n mở khoa mới. Đó là các lớp xă hội - chính trị đặc biệt, với những giảng viên lỗi lạc như GS Vơ Nguyên Giáp, GS Phạm Văn Đồng, GS Trần Văn Giàu, GS Hồ Hữu Tường v.v..., với các môn triết học, sử học cũng như các môn chuyên nghiệp về kinh tế, tài chính, về luật học cùng hai môn ngoại ngữ Anh văn và Nga văn.
Tôi trộm nghĩ Lớp xă hội - chính trị ấy mang đầy đủ tinh thần ĐH, hơn nữa bắt đầu xây đắp nền tảng triết lư giáo dục cho toàn bộ hệ thống giáo dục của nước Việt Nam mới trên cơ sở hoà hợp văn minh Đông và Tây. Văn minh Đông phương là châm ngôn từ ngàn đời nay lại toả sáng:
Ngọc bất trác bất thành khí
Nhân bất học bất tri lư
Học phải đến nơi đến chốn th́ mới tri được Lư. Lư đây chính là Đạo lư, là Đạo "ở đời", Đạo "làm Người". Đạo làm Người tới tuyệt đỉnh là Đại Nghĩa và Chí Nhân. Đại Nghĩa dân tộc là "không có ǵ quư hơn Độc lập Tự do". Chí Nhân là "thương người như thể thương thân", "tứ hải giai huynh đệ". Rồi từ "nhiễu điều phủ lấy giá gương", "bầu ơi thương lấy bí cùng" ta sẽ góp sức làm nên "Thế giới đại đồng".
Nếu rèn được cho họ một nhân cách, một bản lĩnh vững vàng th́ dẫu có thất nghiệp nhất thời, họ vẫn t́m ra cách sống có ích cho ḿnh và cho xă hội.
http://imgs.vietnamnet.vn/Images/2011/01/31/15/20110131153305_HoeBi nh.jpg
GS Vũ Đ́nh Hoè (năm 95 tuổi) và nguyên Bộ trưởng Bộ GD Nguyễn Thị B́nh. Ảnh: Bùi Tuấn
Văn minh Tây phương là các khoa học chuyên môn, kỹ thuật, rất cần cho cuộc sống thời nay. Nhưng cái nền vẫn luôn luôn phải là tinh thần đại học xưa (tức Đại tập), không th́ thế giới đại loạn. Tôi nhấn mạnh lại: Tinh thần đại học.
Những điều tôi vừa tŕnh bày trên đây, đó là cái bất biến của nền giáo dục mới, v́ mục đích nhân sinh và xây dựng trên các nguyên tắc dân tộc, khoa học, đại chúng. C̣n hệ thống và phương thức tổ chức đào tạo, nội dung chương tŕnh, phương pháp dạy và học, kế hoạch thực hiện th́ có thể phải thay đổi, theo các điều kiện khách quan và chủ quan của từng địa điểm và từng thời gian hoạt động.
Nay Đảng lănh đạo đă đề xuất và đang thực thi đường lối Đổi mới, mở cửa và hội nhập với khu vực và thế giới; một nền kinh tế thị trường năng động và luôn biến động đang h́nh thành mà hệ thống giáo dục không thay đổi, tiếp tục chú trọng một mớ kiến thức kinh điển và kinh viện, th́ SV ra trường bị thất nghiệp cả loạt là điều khó tránh khỏi. Tuy nhiên có điều an tâm là nếu rèn được cho họ một nhân cách, một bản lĩnh vững vàng th́ dẫu có thất nghiệp nhất thời, họ vẫn t́m ra cách sống có ích cho ḿnh và cho xă hội.
Giật bằng để leo cao: viện sĩ cũng chỉ là kẻ cơ hội
Nếu giật bằng cao chỉ cốt để leo cao cho dễ dàng mưu lợi riêng th́ dẫu có danh viện sĩ cũng chỉ là kẻ cơ hội có mảnh văn bằng, chứ quyết không phải là trí thức.
Các em là ngày hôm nay của nền ĐH VN, ngày mai của kinh tế, văn hoá, khoa học kỹ thuật nước nhà. Vậy các em phải tập (theo tinh thần đại tập nói trên) và học như thế nào?
http://imgs.vietnamnet.vn/Images/2011/01/31/15/20110131154118_17.jp g
SV Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐHQG Hà Nội) trong lễ tốt nghiệp. Ảnh: Lê Anh Dũng
Về tập, tức về rèn luyện, các em hăy cố gắng: "Sống, học tập và làm việc theo gương Bác Hồ vĩ đại".
Vấn đề là hiểu và làm như thế nào.
Theo thiển ư của tôi th́ điều quan trọng nhất không phải là thuyết giáo Tư tưởng Hồ Chí Minh mà là rèn tập cho ḿnh một nhân cách thanh niên trí thức của thời đại Hồ Chí Minh. Không phải cứ học nhiều, có nhiều bằng cao th́ là trí thức. Nếu giật bằng cao chỉ cốt để leo cao cho dễ dàng mưu lợi riêng th́ dẫu có danh viện sĩ cũng chỉ là kẻ cơ hội có mảnh văn bằng, chứ quyết không phải là trí thức.
Người trí thức trước hết phải có nhân cách. Tôi được biết, các em đang có các phong trào thanh niên t́nh nguyện về phục vụ đồng bào các vùng sâu vùng xa, thanh niên tự rèn tập sáng tạo khoa học, tuổi trẻ kinh doanh, lập nghiệp.
Các em đang nối tiếp truyền thống ư thức trách nhiệm trước dân của các thế hệ trí thức Việt Nam: các nhà Nho từng hô hào nhau "dũng thoái" ("dũng cảm thoái lui" từ bỏ quan trường cùng bổng lộc triều đ́nh) lui về "vi hương quân tử, vi xă tiên sinh" (làm người quân tử trong làng, làm thầy đồ trong xă).
Tiếp bước ông cha, lớp trí thức "Tây học" chúng tôi từng kêu gọi nhau: "Anh em thanh niên! Đă đến lúc chúng ta về làm việc làng", "lập tiểu doanh điền".
Tất nhiên, do điều kiện thực tế dưới chế độ phong kiến và chế độ thuộc địa, lớp ông cha, cũng như lớp chúng tôi, làm được ít lắm.
Sở dĩ tôi nhắc lại ở đây th́ chỉ là để chứng minh ư thức thường trực về trách nhiệm trước đồng bào như một đặc trưng trong nhân cách của trí thức Việt Nam mà các em đang có điều kiện phát huy đến cao độ. Vậy hăy đẩy mạnh hơn nữa các phong trào này! Đây là phương thức tốt nhất để rèn luyện nhân cách.
Cung kính tiếp thu điều thầy cô dạy chưa phải là học ĐH
Tiếng Việt ta nói "học hỏi". Vậy chưa hỏi là chưa học, đặc biệt ở ĐH. Hăy tham gia vào bài giảng bằng các câu hỏi của ḿnh, thậm chí - hăy "căi lại" (tôi để trong ngoặc kép) thầy cô, đương nhiên một cách lễ độ và có lư lẽ.
Đó là nói về "tập", c̣n về "học" th́ sao?
Các em là SV ĐH, không phải học sinh phổ thông "cấp 4". Chỉ cung kính tiếp thu những điều thầy cô dạy bảo và chăm chăm trả lời cho phù hợp để được điểm cao th́ chưa phải là học ĐH.
Tiếng Việt ta nói "học hỏi". Vậy chưa hỏi là chưa học, đặc biệt ở ĐH.
Hăy t́m đến với thư viện, với sách vở, bây giờ th́ cả với máy vi tính nữa, và muốn chúng phát huy tác dụng tối đa th́ phải thông thạo, ít nhất ở mức độ đọc hiểu, 1 - 2 ngoại ngữ.
Hăy tham gia vào bài giảng bằng các câu hỏi của ḿnh, thậm chí - hăy "căi lại" (tôi để trong ngoặc kép) thầy cô, đương nhiên một cách lễ độ và có lư lẽ. Tôi đă trải qua những t́nh huống đó trong đời dạy học của ḿnh, lại là dạy ở các lớp trường tư, nhiều học sinh cùng tuổi với thầy nên dám "ngang bướng" lắm (ngang bướng hợp lư).
Hăy t́m đến với thư viện, với sách vở, bây giờ th́ cả với máy vi tính nữa, và muốn chúng phát huy tác dụng tối đa th́ phải thông thạo, ít nhất ở mức độ đọc hiểu, 1 - 2 ngoại ngữ.
Cuối cùng là phải tự định hướng nghề nghiệp; mà muốn vậy hăy cố gắng chủ động tiếp cận môi trường nghề nghiệp tương lai của ḿnh; ngay khi c̣n ngồi trên ghế trường ĐH, hăy tận dụng mọi cơ hội để học việc, kể cả trong trường hợp không được trả đồng nào.
Học việc cơ mà, không phải trả học phí là may rồi. Chỉ môi trường nghề nghiệp mới cho các em biết ḿnh c̣n dốt chỗ nào, thiếu những kiến thức và kỹ năng ǵ để kịp thời tự bổ khuyết.
GS Vũ Đ́nh Hoè (Hà Nội, ngày 15/11/2005)
Để tưởng nhớ Bộ trưởng Giáo dục đầu tiên vừa từ trần ở tuổi 100 (ngày 29/1), VietNamNet giới thiệu bài phát biểu của ông, về "tinh thần ĐH" với những nội dung cho đến nay vẫn mang nhiều giá trị thời sự.
http://vietsn.com/forum/attachment.php?attac hmentid=259627&stc=1&d=1296490326
GS Vũ Đ́nh Hoè và phu nhân trong lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh. Ảnh: Vũ Thế Khôi
Mở ĐH có "lạc điệu" không?
Tôi khâm phục cố Bộ trưởng Nguyễn Văn Huyên khi từ năm 1969 ông đề ra vấn đề nghiên cứu vai tṛ của các ông đồ Nho trong sự nghiệp giữ nước và dựng nước của dân tộc ta.
Hơn ba chục năm đă trôi qua, đến nay vấn đề vẫn c̣n bỏ ngỏ. Nhưng một ông bạn thanh khí khác của tôi, nay cũng đă thành người thiên cổ, Nhà giáo Nhân dân Vũ Đ́nh Liên về cuối đời đă tổng kết những trăn trở của ḿnh về mối quan hệ giữa Cách mạng và Trí thức bằng mấy vần thơ:
Cách mạng là Nhân nghĩa
Ông Đồ là Thi thư
Bút tuôn ḍng Nhân ái
Từ ngón tay Ông Đồ
Sau nhiều năm mầy ṃ t́m hiểu Tư tưởng Hồ Chí Minh, tôi mạo muội khẳng định: Hồ Chủ tịch hơn ai hết hiểu rơ chân lư trên đây. Liên minh Công - Nông - Trí làm nền tảng cho khối đại đoàn kết toàn dân tộc - động lực vô địch của cách mạng Việt Nam - mới đích thực là Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Mà trí thức, xưa th́ từ cửa các trường Đại tập, nay từ cửa các trường ĐH mà ra. Cho nên chỉ 20 ngày sau Tuyên ngôn Độc lập Hội đồng Chính phủ trong phiên họp dưới sự chủ toạ của Hồ Chủ tịch ngày 22/9/1945, đă "quyết nghị đến 15/11/1945, trường ĐH sẽ mở cửa".
Việc làm ấy đáp ứng rất trúng ư nguyện của SV, thanh niên. Họ đến dự khai giảng rất đông. Và ĐH Quốc gia Việt Nam không chỉ khai giảng lại các trường, khoa sẵn có, mà c̣n mở khoa mới. Đó là các lớp xă hội - chính trị đặc biệt, với những giảng viên lỗi lạc như GS Vơ Nguyên Giáp, GS Phạm Văn Đồng, GS Trần Văn Giàu, GS Hồ Hữu Tường v.v..., với các môn triết học, sử học cũng như các môn chuyên nghiệp về kinh tế, tài chính, về luật học cùng hai môn ngoại ngữ Anh văn và Nga văn.
Tôi trộm nghĩ Lớp xă hội - chính trị ấy mang đầy đủ tinh thần ĐH, hơn nữa bắt đầu xây đắp nền tảng triết lư giáo dục cho toàn bộ hệ thống giáo dục của nước Việt Nam mới trên cơ sở hoà hợp văn minh Đông và Tây. Văn minh Đông phương là châm ngôn từ ngàn đời nay lại toả sáng:
Ngọc bất trác bất thành khí
Nhân bất học bất tri lư
Học phải đến nơi đến chốn th́ mới tri được Lư. Lư đây chính là Đạo lư, là Đạo "ở đời", Đạo "làm Người". Đạo làm Người tới tuyệt đỉnh là Đại Nghĩa và Chí Nhân. Đại Nghĩa dân tộc là "không có ǵ quư hơn Độc lập Tự do". Chí Nhân là "thương người như thể thương thân", "tứ hải giai huynh đệ". Rồi từ "nhiễu điều phủ lấy giá gương", "bầu ơi thương lấy bí cùng" ta sẽ góp sức làm nên "Thế giới đại đồng".
Nếu rèn được cho họ một nhân cách, một bản lĩnh vững vàng th́ dẫu có thất nghiệp nhất thời, họ vẫn t́m ra cách sống có ích cho ḿnh và cho xă hội.
http://imgs.vietnamnet.vn/Images/2011/01/31/15/20110131153305_HoeBi nh.jpg
GS Vũ Đ́nh Hoè (năm 95 tuổi) và nguyên Bộ trưởng Bộ GD Nguyễn Thị B́nh. Ảnh: Bùi Tuấn
Văn minh Tây phương là các khoa học chuyên môn, kỹ thuật, rất cần cho cuộc sống thời nay. Nhưng cái nền vẫn luôn luôn phải là tinh thần đại học xưa (tức Đại tập), không th́ thế giới đại loạn. Tôi nhấn mạnh lại: Tinh thần đại học.
Những điều tôi vừa tŕnh bày trên đây, đó là cái bất biến của nền giáo dục mới, v́ mục đích nhân sinh và xây dựng trên các nguyên tắc dân tộc, khoa học, đại chúng. C̣n hệ thống và phương thức tổ chức đào tạo, nội dung chương tŕnh, phương pháp dạy và học, kế hoạch thực hiện th́ có thể phải thay đổi, theo các điều kiện khách quan và chủ quan của từng địa điểm và từng thời gian hoạt động.
Nay Đảng lănh đạo đă đề xuất và đang thực thi đường lối Đổi mới, mở cửa và hội nhập với khu vực và thế giới; một nền kinh tế thị trường năng động và luôn biến động đang h́nh thành mà hệ thống giáo dục không thay đổi, tiếp tục chú trọng một mớ kiến thức kinh điển và kinh viện, th́ SV ra trường bị thất nghiệp cả loạt là điều khó tránh khỏi. Tuy nhiên có điều an tâm là nếu rèn được cho họ một nhân cách, một bản lĩnh vững vàng th́ dẫu có thất nghiệp nhất thời, họ vẫn t́m ra cách sống có ích cho ḿnh và cho xă hội.
Giật bằng để leo cao: viện sĩ cũng chỉ là kẻ cơ hội
Nếu giật bằng cao chỉ cốt để leo cao cho dễ dàng mưu lợi riêng th́ dẫu có danh viện sĩ cũng chỉ là kẻ cơ hội có mảnh văn bằng, chứ quyết không phải là trí thức.
Các em là ngày hôm nay của nền ĐH VN, ngày mai của kinh tế, văn hoá, khoa học kỹ thuật nước nhà. Vậy các em phải tập (theo tinh thần đại tập nói trên) và học như thế nào?
http://imgs.vietnamnet.vn/Images/2011/01/31/15/20110131154118_17.jp g
SV Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐHQG Hà Nội) trong lễ tốt nghiệp. Ảnh: Lê Anh Dũng
Về tập, tức về rèn luyện, các em hăy cố gắng: "Sống, học tập và làm việc theo gương Bác Hồ vĩ đại".
Vấn đề là hiểu và làm như thế nào.
Theo thiển ư của tôi th́ điều quan trọng nhất không phải là thuyết giáo Tư tưởng Hồ Chí Minh mà là rèn tập cho ḿnh một nhân cách thanh niên trí thức của thời đại Hồ Chí Minh. Không phải cứ học nhiều, có nhiều bằng cao th́ là trí thức. Nếu giật bằng cao chỉ cốt để leo cao cho dễ dàng mưu lợi riêng th́ dẫu có danh viện sĩ cũng chỉ là kẻ cơ hội có mảnh văn bằng, chứ quyết không phải là trí thức.
Người trí thức trước hết phải có nhân cách. Tôi được biết, các em đang có các phong trào thanh niên t́nh nguyện về phục vụ đồng bào các vùng sâu vùng xa, thanh niên tự rèn tập sáng tạo khoa học, tuổi trẻ kinh doanh, lập nghiệp.
Các em đang nối tiếp truyền thống ư thức trách nhiệm trước dân của các thế hệ trí thức Việt Nam: các nhà Nho từng hô hào nhau "dũng thoái" ("dũng cảm thoái lui" từ bỏ quan trường cùng bổng lộc triều đ́nh) lui về "vi hương quân tử, vi xă tiên sinh" (làm người quân tử trong làng, làm thầy đồ trong xă).
Tiếp bước ông cha, lớp trí thức "Tây học" chúng tôi từng kêu gọi nhau: "Anh em thanh niên! Đă đến lúc chúng ta về làm việc làng", "lập tiểu doanh điền".
Tất nhiên, do điều kiện thực tế dưới chế độ phong kiến và chế độ thuộc địa, lớp ông cha, cũng như lớp chúng tôi, làm được ít lắm.
Sở dĩ tôi nhắc lại ở đây th́ chỉ là để chứng minh ư thức thường trực về trách nhiệm trước đồng bào như một đặc trưng trong nhân cách của trí thức Việt Nam mà các em đang có điều kiện phát huy đến cao độ. Vậy hăy đẩy mạnh hơn nữa các phong trào này! Đây là phương thức tốt nhất để rèn luyện nhân cách.
Cung kính tiếp thu điều thầy cô dạy chưa phải là học ĐH
Tiếng Việt ta nói "học hỏi". Vậy chưa hỏi là chưa học, đặc biệt ở ĐH. Hăy tham gia vào bài giảng bằng các câu hỏi của ḿnh, thậm chí - hăy "căi lại" (tôi để trong ngoặc kép) thầy cô, đương nhiên một cách lễ độ và có lư lẽ.
Đó là nói về "tập", c̣n về "học" th́ sao?
Các em là SV ĐH, không phải học sinh phổ thông "cấp 4". Chỉ cung kính tiếp thu những điều thầy cô dạy bảo và chăm chăm trả lời cho phù hợp để được điểm cao th́ chưa phải là học ĐH.
Tiếng Việt ta nói "học hỏi". Vậy chưa hỏi là chưa học, đặc biệt ở ĐH.
Hăy t́m đến với thư viện, với sách vở, bây giờ th́ cả với máy vi tính nữa, và muốn chúng phát huy tác dụng tối đa th́ phải thông thạo, ít nhất ở mức độ đọc hiểu, 1 - 2 ngoại ngữ.
Hăy tham gia vào bài giảng bằng các câu hỏi của ḿnh, thậm chí - hăy "căi lại" (tôi để trong ngoặc kép) thầy cô, đương nhiên một cách lễ độ và có lư lẽ. Tôi đă trải qua những t́nh huống đó trong đời dạy học của ḿnh, lại là dạy ở các lớp trường tư, nhiều học sinh cùng tuổi với thầy nên dám "ngang bướng" lắm (ngang bướng hợp lư).
Hăy t́m đến với thư viện, với sách vở, bây giờ th́ cả với máy vi tính nữa, và muốn chúng phát huy tác dụng tối đa th́ phải thông thạo, ít nhất ở mức độ đọc hiểu, 1 - 2 ngoại ngữ.
Cuối cùng là phải tự định hướng nghề nghiệp; mà muốn vậy hăy cố gắng chủ động tiếp cận môi trường nghề nghiệp tương lai của ḿnh; ngay khi c̣n ngồi trên ghế trường ĐH, hăy tận dụng mọi cơ hội để học việc, kể cả trong trường hợp không được trả đồng nào.
Học việc cơ mà, không phải trả học phí là may rồi. Chỉ môi trường nghề nghiệp mới cho các em biết ḿnh c̣n dốt chỗ nào, thiếu những kiến thức và kỹ năng ǵ để kịp thời tự bổ khuyết.
GS Vũ Đ́nh Hoè (Hà Nội, ngày 15/11/2005)