adams
02-20-2011, 20:13
Phần 1: Chim bồ nông, biểu tượng của ḷng hy sinh
Bồ Nông, một giống chim biển lớn, từng rạch bụng rỏ máu cho con bú thay sữa. Hành động đó được loài người công nhận là một tượng trưng cho ḷng hy sinh cao quí của t́nh mẫu tử. Do vậy qua nhiều thế kỷ, một số Hội Từ Thiện đă lấy h́nh ảnh chim Bồ Nông làm biểu tượng cho tôn chỉ và tinh thần bác ái của Hội ḿnh.
Từ Việt Nam, ngay từ hồi nhỏ tôi đă nghe đến tên chim Bồ Nông (Pelican) nhưng chưa từng được thấy tận mắt, mà chỉ thấy h́nh ảnh của chúng trên những lọ mực mang nhăn hiệu “Pelican”. Sang đến Mỹ, những lúc nhàn rỗi, t́m đọc trong một số sách báo, hễ có một bài nào đề cập đến chim bồ nông, là tôi được đọc một số huyền thoại về giống chim này. Từ lâu lắm rồi người ta thường ca tụng ḷng hy sinh vô cùng cao cả của bồ nông trong t́nh thương yêu con nhỏ.
http://viendongdaily.com/images/galary/TheGioiQT/TGQT2010/@Dec10/QC-xuan11-1227.jpg
Một con chim bồ nông đang đớp mồi ở hải cảng San Pedro – ảnh: Nick Út
Có một loại bồ nông, loại lông trắng, thường sống gần hồ nước mặn sâu trong đất liền. Những chiếc hồ này xưa kia nối liền với biển, nhưng v́ một nguyên cớ ǵ đó, bỗng nhiên bị bịt kín lối thông thương, trở thành đơn côi, một vùng biển nhỏ trong nội địa. Nước cạn dần, hóa mặn chát, cá cũng không sống nổi. Do vậy giống bồ nông sống tại đây, mỗi lần kiếm ăn phải bay từ 30 đến 100 dặm, để trở về biển khơi bắt cá. Nhiều lúc v́ thời tiết, v́ giông băo, chim không bay được, mà con th́ háu đói kêu la thảm thiết, chim mẹ không cầm ḷng được, đă tự dùng mỏ mổ vào d́u ḿnh cho chảy máu, rỏ giọt cho con ăn, thay cho chất bổ dưỡng chứa trong d́u đă khô cạn. Người ta đă thấy đầu mỏ chim mẹ đỏ ḷm những máu và những con chim con nằm im ĺm như đă no ḷng. Từ đó, h́nh ảnh chim bồ nông tự nhiên thành biểu hiệu cho ḷng mẹ yêu thương con thắm thiết và bao la. Và... nhiều Hội tại Âu Châu, Mỹ châu, hoạt động về từ thiện đă lấy h́nh ảnh con bồ nông làm tượng trưng cho cho tôn chỉ bác ái của Hội ḿnh.
Ngay như Thánh Bartholomew, một tông đồ của Đức Chúa Jesus, cũng thuật lại một câu chuyện về chim Bồ Nông đă cứu con sau một cơn giận dữ. Ngài đă kể, ngày đó có 3 con chim bồ nông nhỏ, v́ háu đói quá, cứ nhè mặt bồ nông mẹ mà mổ. Tránh né măi không được, con mẹ, trong một lúc nóng giận, đă mổ lại đàn con. Không ngờ v́ sức mổ quá mạnh, cả 3 con nhỏ ngă lăn ra chết. Quá đau khổ, quá buồn rầu và hối hận, mẹ bồ nông cả 3 ngày liền như điên cuồng, bỏ cả ăn, cả uống. Cuối cùng, đến ngày thứ ba, bồ nông mẹ không thiết sống nữa, đă dùng cánh của ḿnh đập mạnh vào hai bên sườn, định tự vẫn. Bà mẹ không chết, nhưng tự trong thân, 3 tia máu vọt ra, bắn vào 3 đứa con và chúng đă sống lại. T́nh thương yêu đă cứu được mạng sống của 3 đứa con. Câu chuyện này đă được viết lại từ năm 1535.
Các huyền thoại trên có đúng hay không? Chúng ta sẽ xét về đoạn sau, nhưng năm 1996, một nguồn tin loan báo, một thảm họa đang đè nặng lên loài chim đáng thương đó, đă làm một số người mủi ḷng thương cảm và nhật báo Register phải dành những cột hàng đầu để đăng tải, trong hai ngày Chủ Nhật và Thứ Hai, 25 và 26-8-1996. Nguyên, bắt đầu từ ngày 15-8-96, tại vùng biển Salton, thuộc tiểu bang California, đột nhiên một chứng bệnh về nhiễm độc đă bùng nổ rồi lan tràn rất nhanh chóng và trong khoảng một thời gian ngắn đă giết hại đến cả nhiều ngàn chim bồ nông và làm ngất ngư nhiều con khác.
Salton, một vùng biển đơn côi nằm giữa ḷng sa mạc, cách Palm Springs khoảng 50 dặm về phía Đông Nam và cách San Diego chừng 90 dặm. Nếu các bạn đi trên xa lộ xuyên bang số 10, hướng về tiểu bang Arizona, th́ khi tới Indio, bạn rẽ vào xa lộ 86 và đi khoảng 20 dặm nữa là tới nơi. Đây là vùng đất mà Quốc gia dành riêng cho những loài thú hoang dă ẩn trú. Riêng biển Salton đă chiếm một diện tích 360 dặm vuông, với chiều dài 35 dặm và 15 dặm chiều rộng, cùng độ sâu khoảng 50 bộ. Biển Salton đươc cấu tạo nên từ năm 1905 v́ một vụ bất trắc khi người ta đang thiết lập một chiếc đập trên ḍng sông Colorado. Tuy nhiên hiện nay, miền này lại trở thành vùng đắc địa của hàng trăm ngàn giống chim sinh sống nơi rừng cây ven biển, v́ dưới nước nhiều cá và trên bờ có nhiều sâu bọ.
Vào năm 1970 giống bồ nông chỉ có vào khoảng ít hơn 200 cặp đang sinh nở, nên giống này được coi là giống chim đang bị tuyệt giống cần phải bảo vệ. Đến ngày nay, trước khi xẩy ra vụ nhiễm độc, dân số của chúng đă tăng trưởng đến 5.000 cặp. Tuy nhiên, chỉ trong ṿng hai tuần lễ, tính đến ngày 25-8 vừa qua, số lượng tử nạn của chúng đă lên tới 3.273 con. Người ta đă cấp tốc và rầm rộ tổ chức những vụ cứu cấp, để cứu bọn chúng khỏi tuyệt chủng. Một số các chuyên viên đă được gửi tới tận nơi, để nghiên cứu nguyên do xẩy ra vụ ngộ độc. Nhiều thanh niên đă thiện nguyên lên vùng đó để vớt xác chim, thiêu đốt chúng cho bệnh bớt lan tràn và vớt đem về những con c̣n ngắc ngoải để chữa trị. Với khí hậu cay nghiệt của vùng sa mạc, sức nóng như hun đốt, đă làm cho những người hoạt động cứu trợ phải có nhiều t́nh thương và ư chí, mới đứng vững mà không bỏ cuộc.
Một người thiện nguyện đă kể lại, cả ngày b́ bơm dưới bùn, dưới độ nắng gay gắt lên tới 110 độ, để vớt xác chim đă śnh thối, rồi vứt vào ḷ đốt. Nóng hừng hực. Khói mịt mù xông ra. Một mùi hôi theo gió tỏa khắp vùng, vô cùng khó chịu, ngửi vào muốn nôn mửa, tưởng chừng không tài nào chịu nổi. Nhưng... rồi những xác chim cứ ùn ùn do những người đi t́m kiếm chở về, cứ chất đống, đốt không xuể. Gịi bọ từ những xác ḅ ra lổn ngổn. Phải làm gấp, nếu không bệnh c̣n lan tràn nữa, không thể ngăn chận kịp. Sự thực tai nạn ngộ độc đă ảnh hưởng đến cả 37 loài chim trong số 350 loại sinh sống tại vùng này. Tuy nhiên v́ để bảo vệ giống bồ nông c̣n quá ít, nên người ta đặt trọng tâm về chúng.
Loại bệnh chúng nhiễm phải gọi là Botulism, tức là một bệnh nhiễm độc v́ thức ăn. Botulism tàn phá bộ phận thần kinh, gây cho chim không thể nào kiểm soát được những bắp thịt của chúng. Do vậy chúng không thể nhấc đầu lên được, cứ rũ xuống, hấp hối giây lâu, rồi chết. Bệnh này tàn phá rất tàn hại và nhanh chóng đến nỗi khi vừa nhiễm độc, một số chim cứ mở mắt trừng trừng, không thể nháy được đôi mi, hầu thấm ướt tṛng mắt đă khô queo. Trong việc cấp cứu, hiện người ta đă vớt được 203 con c̣n ngắc ngoải và đă trị liệu một cách nhanh chóng ở Trung tâm săn sóc thú vật tại Laguna Niguel, nên có 80 phần trăm đă được thoát chết và dưỡng sức trong ṿng một tuần lễ, rồi sau đó được thả tự do.
Người ta đă mời một chuyên viên tại Trung Tâm Quốc gia bảo vệ sức khỏe cho dă thú tại Madison thuộc tiểu bang Wisconsin, về Cali để t́m hiểu, v́ sao bệnh Botulism lại bộc phát dữ dội như vậy. Các nhà khoa học đă cùng chung sức nghiên cứu mong giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng. Họ đă t́m ṭi trong nhiều trái tim, cùng máu của chim bị ngộ độc, cũng như những loại cá sống trong vùng Salton. Cuối cùng hôm Thứ Hai 26-8-96, một viên chức Liên bang có thẩm quyền đă nêu lên nguyên do. Có thể việc dùng thuốc sát trùng bất hợp pháp trong ngành nông nghiệp tại những vùng phía Nam của biển Salton, đă gây ra vụ chết chóc cho hàng ngàn giống bồ nông, cùng một số các loại chim khác. Những nông trại này đă dùng thuốc diệt sâu trái phép, nên đă giết cả cá vào hồi tháng 7-96. Cá chết đă theo gịng lạch chảy ra biển Salton. Chúng đă ch́m xuống đáy, nhưng cơn băo lớn vào trung tuần tháng 8 đă khuấy động nước, làm cho cá đă chết nổi trôi lại, bồng bềnh trên mặt nước. Những xác cá chết, nhiễm đầy vi khuẩn Botulism, gặp trời nóng, cơ hội thuận tiện, nên nẩy nở nhanh chóng, tăng số lượng chất độc lên khá lớn lao. Rồi chúng sinh ra những gịi bọ trôi nổi, lan rộng ra cùng khắp. Bồ nông bay đi kiếm ăn, đă dùng mỏ có màng như cái lưới, để hớt cá, vô t́nh đă hốt cả những con ṛi bị nhiễm độc. Người ta đă nhận thấy giống bồ nông bị ốm hàng loạt sau vụ băo.
Phần 2: Chim bồ nông, sự thực và huyền thoại
http://www.viendongdaily.co m/images/galary/TheGioiQT/TGQT2011/chimsanpedro-nut_MG_7326.jpg
Chim bồ nông sà xuống một băi đậu xe gần biển – ảnh: Nick Út
Bồ Nông, một giống chim biển lớn, từng rạch bụng rỏ máu cho con bú thay sữa. Hành động đó được loài người công nhận là một tượng trưng cho ḷng hy sinh cao quí của t́nh mẫu tử. Do vậy qua nhiều thế kỷ, một số Hội Từ Thiện đă lấy h́nh ảnh chim Bồ Nông làm biểu tượng cho tôn chỉ và tinh thần bác ái của Hội ḿnh.
T́m hiểu về giống bồ nông
Những bạn thích đi dạo ven những vịnh có thuyền đậu, hoặc ngay trên bờ biển ở Quận Cam, thường nh́n thấy loại chim bồ nông này. Trông xa tưởng chúng nhỏ, nhưng thực sự chúng khá lớn, là một trong những loại to lớn nhất của chim biển. Thông thường chúng cân nặng 16 pound, dài 5 bộ và đôi cánh khi dang rộng, đo có tới 10 bộ, tức gần gấp đôi chiều cao con người. Đặc biệt nhất của giống này là chiếc cổ dài nhưng gấp khúc, tiếp nối với chiếc đầu nhỏ, nhưng cặp mỏ lại thật dài, chừng 15 inch, tức bằng cả 2 gang tay người lớn. Đặc biệt hơn nữa là mỏ dưới của bồ nông là một màng da rất lớn, đàn hồi được và khi bung ra, trông như nửa quả bóng, bán kính rộng tới 6 inch, dùng để lưới cá, chứa đựng được tới 3 gallon nước.
Khi nh́n thấy chúng đậu đơn lẻ trên những cột thuyền ở bến, bạn đừng tưởng chúng thích sống riêng biệt, mà thật ra chúng rất thích sống tập đoàn, bay tập thể, tụ tập có khi hàng trăm con một lúc. Trên thế giới có khoảng 7 loại, khác biệt nhau đôi chút về mầu lông, vóc dáng và mầu sắc cặp mỏ. Tại Mỹ châu chỉ có hai loại là bồ nông loại nâu và loại trắng. Giống nâu chỉ sống ở vùng biển, nước mặn. Cách bắt mồi của chúng là bay từ cao, rồi khi nh́n thấy đàn cá phía dưới, chúng gấp cánh, chúc đầu và lao xuống thật nhanh. Thân h́nh chúng lúc đó thật gọn gàng, đến nỗi khi chạm nước, chỉ có chút tia nước bắn lên, làm đàn cá chưa kịp sững sờ, đă bị múc trọn trong cái mỏ có bao rộng khổng lồ. Thế là chú bồ nông trồi lại lên mặt nước, để thân ḿnh trôi một cách nhẹ nhàng, trong khi há miệng cho nước chảy đi, chỉ c̣n lại mấy con cá mắc cạn, lúc đó chú mới ung dung nuốt chửng. Các nhà khoa học đă khám giống bồ nông nâu này có một số bọc không khí nằm dưới làn da ở ngực, nên khi chúng phóng xuống biển không bị ảnh hưởng về sức cản của nước.
Trong khi đó giống bồ nông trắng bắt cá theo một lối khác. Chúng tập trung mấy chục con bơi trên mặt nước, làm thành một hàng dài. Chúng bơi đồng đều về một phía, vừa đập cánh dữ dội, để xua cá đến vùng nước cạn. Tại đây, chúng vục đầu xuống, dùng chiếc mỏ như tấm lưới xúc cá lia lịa. Cá đă lọt vào là khó có thể thoát, nên bồ nông cứ từ từ nhả nước ra, để nuốt lấy cá.
Mùa sinh sản
Đến mùa t́nh tứ và sinh sản, bồ nông có đổi một chút về mầu sắc. Có con nơi cổ, xưa nay mầu vàng nhạt, nay tự nhiên đổi thành mầu đỏ ửng. Có con, mảng lông trắng ở đầu viền chiếc mỏ cũng thay mầu, trở thành mầu vàng sậm. Lại có con ở đầu mỏ nẩy lên một chiếc mào mầu đỏ chót. Sau tuần trăng mật, chúng chung vai nhau xây tổ. Tổ của chúng rất giản dị. Có cặp xây tổ ngay trên băi cát. Chúng chỉ việc cào đất, rồi dựng dăm ba nhánh cây, thế là xong. Có cặp làm tổ trên một bụi cây thấp, hoặc một bui gai ven biển. Lại có những đoàn bồ nông rủ nhau bay đến một ḥn đảo hoang vắng và chênh vênh, để đẻ trứng ngay trên gềnh đá. Một cặp đẻ từ một đến bốn trứng, một mầu trắng như phấn và to gấp đôi quả trứng gà. Khoảng từ 4 đến 6 tuần lễ, th́ trứng nở ra những con bồ nông nhỏ trần trụi, không lông và mắt nhắm nghiền. Trong thời gian này bố mẹ chúng phải bóp bụng nhả ra một thứ nước trắng từ dạ dày, để chúng ăn. Nhưng chỉ khoảng độ ba ngày, khi mở mắt rồi, nhưng con chim nhỏ đă biết chính tự ḿnh, rúc mỏ ngay vào cổ họng của bố mẹ để rút thức ăn. Khoảng 2 tuần lễ, những con nhỏ đă ĺa khỏi tổ và tập trung một lứa với nhau thành một đoàn kêu la inh ỏi suốt ngày. Bố mẹ chúng c̣n tiếp tế thức ăn cho chúng trong một thời gian nữa mới thôi. Một điểm đáng chú ư, là lúc nhỏ th́ chúng kêu la như vậy, nhưng khi bắt đầu lớn lên, giống bồ nông coi như im bặt, như từ trước chúng không bao giờ có tiếng.
Sự thực về huyền thoại bồ nông có tấm ḷng hy sinh cao cả v́ con
Theo huyền thoại đă kể, bồ nông v́ thương con nhỏ đói khát đă tự mổ da thịt ḿnh để cho con uống máu. Nhưng dựa theo nền khoa học hiện tại, một số nhà sinh vật học đều xác nhận không phải đúng thế, mà có phần trái lại là khác. Theo sự quan sát tỉ mĩ, họ nhận thấy, giống bồ nông xây tổ và đẻ trứng trên cát, khi gặp nước lên, chúng đă hững hờ bỏ trứng đó cho hư hỏng và lại đi xây một tổ khác để đẻ trứng. C̣n việc chúng tự mổ thịt cho con ăn, có lẽ người xưa đă trông lầm. Khi nuôi con có vài giống bồ nông, tự nhiên trên mỏ nổi lên một chiếc mào đỏ chót. Trông từ xa, trước đây nhiều người tưởng lầm cho đó là mầu máu, nên h́nh dung bồ nông lấy máu ḿnh cho con uống. Dù sao, qua biết bao nhiêu thế kỷ, giống bồ nông vẫn c̣n đó, đó chẳng phải là công của bố mẹ hay sao? Nhiều người đă đặt câu hỏi, bồ nông có ích hay có hại? Một số ngư phủ đă trả lời là có hại, v́ chúng đă cướp mất của họ một số nguồn lợi cá không nhỏ. Trong khi nhiều người khác cho rằng, chim bồ nông đă trang điểm cho trái đất một sắc thái sinh động, v́ không ǵ đẹp bằng những buổi chiều ngắm đàn chim bồ nông bay từng đàn trên biển, chúng cùng đập cánh một nhịp điệu, cùng duỗi cánh, thả ḿnh cho gió đưa đi y hệt nhau, theo mệnh lệnh của con chim đầu đàn. Thật là một tập thể có sự đoàn kết tuyệt diệu, một sự ăn ư hoàn toàn, như một đoàn binh đầy ư chí và đă qua một thời gian dài thao luyện. Có dịp các bạn thử ngắm đoàn chim bồ nông trên biển sẽ rơ sự thực.
Hồ Sĩ Viêm
(theo Viễn đông)
Bồ Nông, một giống chim biển lớn, từng rạch bụng rỏ máu cho con bú thay sữa. Hành động đó được loài người công nhận là một tượng trưng cho ḷng hy sinh cao quí của t́nh mẫu tử. Do vậy qua nhiều thế kỷ, một số Hội Từ Thiện đă lấy h́nh ảnh chim Bồ Nông làm biểu tượng cho tôn chỉ và tinh thần bác ái của Hội ḿnh.
Từ Việt Nam, ngay từ hồi nhỏ tôi đă nghe đến tên chim Bồ Nông (Pelican) nhưng chưa từng được thấy tận mắt, mà chỉ thấy h́nh ảnh của chúng trên những lọ mực mang nhăn hiệu “Pelican”. Sang đến Mỹ, những lúc nhàn rỗi, t́m đọc trong một số sách báo, hễ có một bài nào đề cập đến chim bồ nông, là tôi được đọc một số huyền thoại về giống chim này. Từ lâu lắm rồi người ta thường ca tụng ḷng hy sinh vô cùng cao cả của bồ nông trong t́nh thương yêu con nhỏ.
http://viendongdaily.com/images/galary/TheGioiQT/TGQT2010/@Dec10/QC-xuan11-1227.jpg
Một con chim bồ nông đang đớp mồi ở hải cảng San Pedro – ảnh: Nick Út
Có một loại bồ nông, loại lông trắng, thường sống gần hồ nước mặn sâu trong đất liền. Những chiếc hồ này xưa kia nối liền với biển, nhưng v́ một nguyên cớ ǵ đó, bỗng nhiên bị bịt kín lối thông thương, trở thành đơn côi, một vùng biển nhỏ trong nội địa. Nước cạn dần, hóa mặn chát, cá cũng không sống nổi. Do vậy giống bồ nông sống tại đây, mỗi lần kiếm ăn phải bay từ 30 đến 100 dặm, để trở về biển khơi bắt cá. Nhiều lúc v́ thời tiết, v́ giông băo, chim không bay được, mà con th́ háu đói kêu la thảm thiết, chim mẹ không cầm ḷng được, đă tự dùng mỏ mổ vào d́u ḿnh cho chảy máu, rỏ giọt cho con ăn, thay cho chất bổ dưỡng chứa trong d́u đă khô cạn. Người ta đă thấy đầu mỏ chim mẹ đỏ ḷm những máu và những con chim con nằm im ĺm như đă no ḷng. Từ đó, h́nh ảnh chim bồ nông tự nhiên thành biểu hiệu cho ḷng mẹ yêu thương con thắm thiết và bao la. Và... nhiều Hội tại Âu Châu, Mỹ châu, hoạt động về từ thiện đă lấy h́nh ảnh con bồ nông làm tượng trưng cho cho tôn chỉ bác ái của Hội ḿnh.
Ngay như Thánh Bartholomew, một tông đồ của Đức Chúa Jesus, cũng thuật lại một câu chuyện về chim Bồ Nông đă cứu con sau một cơn giận dữ. Ngài đă kể, ngày đó có 3 con chim bồ nông nhỏ, v́ háu đói quá, cứ nhè mặt bồ nông mẹ mà mổ. Tránh né măi không được, con mẹ, trong một lúc nóng giận, đă mổ lại đàn con. Không ngờ v́ sức mổ quá mạnh, cả 3 con nhỏ ngă lăn ra chết. Quá đau khổ, quá buồn rầu và hối hận, mẹ bồ nông cả 3 ngày liền như điên cuồng, bỏ cả ăn, cả uống. Cuối cùng, đến ngày thứ ba, bồ nông mẹ không thiết sống nữa, đă dùng cánh của ḿnh đập mạnh vào hai bên sườn, định tự vẫn. Bà mẹ không chết, nhưng tự trong thân, 3 tia máu vọt ra, bắn vào 3 đứa con và chúng đă sống lại. T́nh thương yêu đă cứu được mạng sống của 3 đứa con. Câu chuyện này đă được viết lại từ năm 1535.
Các huyền thoại trên có đúng hay không? Chúng ta sẽ xét về đoạn sau, nhưng năm 1996, một nguồn tin loan báo, một thảm họa đang đè nặng lên loài chim đáng thương đó, đă làm một số người mủi ḷng thương cảm và nhật báo Register phải dành những cột hàng đầu để đăng tải, trong hai ngày Chủ Nhật và Thứ Hai, 25 và 26-8-1996. Nguyên, bắt đầu từ ngày 15-8-96, tại vùng biển Salton, thuộc tiểu bang California, đột nhiên một chứng bệnh về nhiễm độc đă bùng nổ rồi lan tràn rất nhanh chóng và trong khoảng một thời gian ngắn đă giết hại đến cả nhiều ngàn chim bồ nông và làm ngất ngư nhiều con khác.
Salton, một vùng biển đơn côi nằm giữa ḷng sa mạc, cách Palm Springs khoảng 50 dặm về phía Đông Nam và cách San Diego chừng 90 dặm. Nếu các bạn đi trên xa lộ xuyên bang số 10, hướng về tiểu bang Arizona, th́ khi tới Indio, bạn rẽ vào xa lộ 86 và đi khoảng 20 dặm nữa là tới nơi. Đây là vùng đất mà Quốc gia dành riêng cho những loài thú hoang dă ẩn trú. Riêng biển Salton đă chiếm một diện tích 360 dặm vuông, với chiều dài 35 dặm và 15 dặm chiều rộng, cùng độ sâu khoảng 50 bộ. Biển Salton đươc cấu tạo nên từ năm 1905 v́ một vụ bất trắc khi người ta đang thiết lập một chiếc đập trên ḍng sông Colorado. Tuy nhiên hiện nay, miền này lại trở thành vùng đắc địa của hàng trăm ngàn giống chim sinh sống nơi rừng cây ven biển, v́ dưới nước nhiều cá và trên bờ có nhiều sâu bọ.
Vào năm 1970 giống bồ nông chỉ có vào khoảng ít hơn 200 cặp đang sinh nở, nên giống này được coi là giống chim đang bị tuyệt giống cần phải bảo vệ. Đến ngày nay, trước khi xẩy ra vụ nhiễm độc, dân số của chúng đă tăng trưởng đến 5.000 cặp. Tuy nhiên, chỉ trong ṿng hai tuần lễ, tính đến ngày 25-8 vừa qua, số lượng tử nạn của chúng đă lên tới 3.273 con. Người ta đă cấp tốc và rầm rộ tổ chức những vụ cứu cấp, để cứu bọn chúng khỏi tuyệt chủng. Một số các chuyên viên đă được gửi tới tận nơi, để nghiên cứu nguyên do xẩy ra vụ ngộ độc. Nhiều thanh niên đă thiện nguyên lên vùng đó để vớt xác chim, thiêu đốt chúng cho bệnh bớt lan tràn và vớt đem về những con c̣n ngắc ngoải để chữa trị. Với khí hậu cay nghiệt của vùng sa mạc, sức nóng như hun đốt, đă làm cho những người hoạt động cứu trợ phải có nhiều t́nh thương và ư chí, mới đứng vững mà không bỏ cuộc.
Một người thiện nguyện đă kể lại, cả ngày b́ bơm dưới bùn, dưới độ nắng gay gắt lên tới 110 độ, để vớt xác chim đă śnh thối, rồi vứt vào ḷ đốt. Nóng hừng hực. Khói mịt mù xông ra. Một mùi hôi theo gió tỏa khắp vùng, vô cùng khó chịu, ngửi vào muốn nôn mửa, tưởng chừng không tài nào chịu nổi. Nhưng... rồi những xác chim cứ ùn ùn do những người đi t́m kiếm chở về, cứ chất đống, đốt không xuể. Gịi bọ từ những xác ḅ ra lổn ngổn. Phải làm gấp, nếu không bệnh c̣n lan tràn nữa, không thể ngăn chận kịp. Sự thực tai nạn ngộ độc đă ảnh hưởng đến cả 37 loài chim trong số 350 loại sinh sống tại vùng này. Tuy nhiên v́ để bảo vệ giống bồ nông c̣n quá ít, nên người ta đặt trọng tâm về chúng.
Loại bệnh chúng nhiễm phải gọi là Botulism, tức là một bệnh nhiễm độc v́ thức ăn. Botulism tàn phá bộ phận thần kinh, gây cho chim không thể nào kiểm soát được những bắp thịt của chúng. Do vậy chúng không thể nhấc đầu lên được, cứ rũ xuống, hấp hối giây lâu, rồi chết. Bệnh này tàn phá rất tàn hại và nhanh chóng đến nỗi khi vừa nhiễm độc, một số chim cứ mở mắt trừng trừng, không thể nháy được đôi mi, hầu thấm ướt tṛng mắt đă khô queo. Trong việc cấp cứu, hiện người ta đă vớt được 203 con c̣n ngắc ngoải và đă trị liệu một cách nhanh chóng ở Trung tâm săn sóc thú vật tại Laguna Niguel, nên có 80 phần trăm đă được thoát chết và dưỡng sức trong ṿng một tuần lễ, rồi sau đó được thả tự do.
Người ta đă mời một chuyên viên tại Trung Tâm Quốc gia bảo vệ sức khỏe cho dă thú tại Madison thuộc tiểu bang Wisconsin, về Cali để t́m hiểu, v́ sao bệnh Botulism lại bộc phát dữ dội như vậy. Các nhà khoa học đă cùng chung sức nghiên cứu mong giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng. Họ đă t́m ṭi trong nhiều trái tim, cùng máu của chim bị ngộ độc, cũng như những loại cá sống trong vùng Salton. Cuối cùng hôm Thứ Hai 26-8-96, một viên chức Liên bang có thẩm quyền đă nêu lên nguyên do. Có thể việc dùng thuốc sát trùng bất hợp pháp trong ngành nông nghiệp tại những vùng phía Nam của biển Salton, đă gây ra vụ chết chóc cho hàng ngàn giống bồ nông, cùng một số các loại chim khác. Những nông trại này đă dùng thuốc diệt sâu trái phép, nên đă giết cả cá vào hồi tháng 7-96. Cá chết đă theo gịng lạch chảy ra biển Salton. Chúng đă ch́m xuống đáy, nhưng cơn băo lớn vào trung tuần tháng 8 đă khuấy động nước, làm cho cá đă chết nổi trôi lại, bồng bềnh trên mặt nước. Những xác cá chết, nhiễm đầy vi khuẩn Botulism, gặp trời nóng, cơ hội thuận tiện, nên nẩy nở nhanh chóng, tăng số lượng chất độc lên khá lớn lao. Rồi chúng sinh ra những gịi bọ trôi nổi, lan rộng ra cùng khắp. Bồ nông bay đi kiếm ăn, đă dùng mỏ có màng như cái lưới, để hớt cá, vô t́nh đă hốt cả những con ṛi bị nhiễm độc. Người ta đă nhận thấy giống bồ nông bị ốm hàng loạt sau vụ băo.
Phần 2: Chim bồ nông, sự thực và huyền thoại
http://www.viendongdaily.co m/images/galary/TheGioiQT/TGQT2011/chimsanpedro-nut_MG_7326.jpg
Chim bồ nông sà xuống một băi đậu xe gần biển – ảnh: Nick Út
Bồ Nông, một giống chim biển lớn, từng rạch bụng rỏ máu cho con bú thay sữa. Hành động đó được loài người công nhận là một tượng trưng cho ḷng hy sinh cao quí của t́nh mẫu tử. Do vậy qua nhiều thế kỷ, một số Hội Từ Thiện đă lấy h́nh ảnh chim Bồ Nông làm biểu tượng cho tôn chỉ và tinh thần bác ái của Hội ḿnh.
T́m hiểu về giống bồ nông
Những bạn thích đi dạo ven những vịnh có thuyền đậu, hoặc ngay trên bờ biển ở Quận Cam, thường nh́n thấy loại chim bồ nông này. Trông xa tưởng chúng nhỏ, nhưng thực sự chúng khá lớn, là một trong những loại to lớn nhất của chim biển. Thông thường chúng cân nặng 16 pound, dài 5 bộ và đôi cánh khi dang rộng, đo có tới 10 bộ, tức gần gấp đôi chiều cao con người. Đặc biệt nhất của giống này là chiếc cổ dài nhưng gấp khúc, tiếp nối với chiếc đầu nhỏ, nhưng cặp mỏ lại thật dài, chừng 15 inch, tức bằng cả 2 gang tay người lớn. Đặc biệt hơn nữa là mỏ dưới của bồ nông là một màng da rất lớn, đàn hồi được và khi bung ra, trông như nửa quả bóng, bán kính rộng tới 6 inch, dùng để lưới cá, chứa đựng được tới 3 gallon nước.
Khi nh́n thấy chúng đậu đơn lẻ trên những cột thuyền ở bến, bạn đừng tưởng chúng thích sống riêng biệt, mà thật ra chúng rất thích sống tập đoàn, bay tập thể, tụ tập có khi hàng trăm con một lúc. Trên thế giới có khoảng 7 loại, khác biệt nhau đôi chút về mầu lông, vóc dáng và mầu sắc cặp mỏ. Tại Mỹ châu chỉ có hai loại là bồ nông loại nâu và loại trắng. Giống nâu chỉ sống ở vùng biển, nước mặn. Cách bắt mồi của chúng là bay từ cao, rồi khi nh́n thấy đàn cá phía dưới, chúng gấp cánh, chúc đầu và lao xuống thật nhanh. Thân h́nh chúng lúc đó thật gọn gàng, đến nỗi khi chạm nước, chỉ có chút tia nước bắn lên, làm đàn cá chưa kịp sững sờ, đă bị múc trọn trong cái mỏ có bao rộng khổng lồ. Thế là chú bồ nông trồi lại lên mặt nước, để thân ḿnh trôi một cách nhẹ nhàng, trong khi há miệng cho nước chảy đi, chỉ c̣n lại mấy con cá mắc cạn, lúc đó chú mới ung dung nuốt chửng. Các nhà khoa học đă khám giống bồ nông nâu này có một số bọc không khí nằm dưới làn da ở ngực, nên khi chúng phóng xuống biển không bị ảnh hưởng về sức cản của nước.
Trong khi đó giống bồ nông trắng bắt cá theo một lối khác. Chúng tập trung mấy chục con bơi trên mặt nước, làm thành một hàng dài. Chúng bơi đồng đều về một phía, vừa đập cánh dữ dội, để xua cá đến vùng nước cạn. Tại đây, chúng vục đầu xuống, dùng chiếc mỏ như tấm lưới xúc cá lia lịa. Cá đă lọt vào là khó có thể thoát, nên bồ nông cứ từ từ nhả nước ra, để nuốt lấy cá.
Mùa sinh sản
Đến mùa t́nh tứ và sinh sản, bồ nông có đổi một chút về mầu sắc. Có con nơi cổ, xưa nay mầu vàng nhạt, nay tự nhiên đổi thành mầu đỏ ửng. Có con, mảng lông trắng ở đầu viền chiếc mỏ cũng thay mầu, trở thành mầu vàng sậm. Lại có con ở đầu mỏ nẩy lên một chiếc mào mầu đỏ chót. Sau tuần trăng mật, chúng chung vai nhau xây tổ. Tổ của chúng rất giản dị. Có cặp xây tổ ngay trên băi cát. Chúng chỉ việc cào đất, rồi dựng dăm ba nhánh cây, thế là xong. Có cặp làm tổ trên một bụi cây thấp, hoặc một bui gai ven biển. Lại có những đoàn bồ nông rủ nhau bay đến một ḥn đảo hoang vắng và chênh vênh, để đẻ trứng ngay trên gềnh đá. Một cặp đẻ từ một đến bốn trứng, một mầu trắng như phấn và to gấp đôi quả trứng gà. Khoảng từ 4 đến 6 tuần lễ, th́ trứng nở ra những con bồ nông nhỏ trần trụi, không lông và mắt nhắm nghiền. Trong thời gian này bố mẹ chúng phải bóp bụng nhả ra một thứ nước trắng từ dạ dày, để chúng ăn. Nhưng chỉ khoảng độ ba ngày, khi mở mắt rồi, nhưng con chim nhỏ đă biết chính tự ḿnh, rúc mỏ ngay vào cổ họng của bố mẹ để rút thức ăn. Khoảng 2 tuần lễ, những con nhỏ đă ĺa khỏi tổ và tập trung một lứa với nhau thành một đoàn kêu la inh ỏi suốt ngày. Bố mẹ chúng c̣n tiếp tế thức ăn cho chúng trong một thời gian nữa mới thôi. Một điểm đáng chú ư, là lúc nhỏ th́ chúng kêu la như vậy, nhưng khi bắt đầu lớn lên, giống bồ nông coi như im bặt, như từ trước chúng không bao giờ có tiếng.
Sự thực về huyền thoại bồ nông có tấm ḷng hy sinh cao cả v́ con
Theo huyền thoại đă kể, bồ nông v́ thương con nhỏ đói khát đă tự mổ da thịt ḿnh để cho con uống máu. Nhưng dựa theo nền khoa học hiện tại, một số nhà sinh vật học đều xác nhận không phải đúng thế, mà có phần trái lại là khác. Theo sự quan sát tỉ mĩ, họ nhận thấy, giống bồ nông xây tổ và đẻ trứng trên cát, khi gặp nước lên, chúng đă hững hờ bỏ trứng đó cho hư hỏng và lại đi xây một tổ khác để đẻ trứng. C̣n việc chúng tự mổ thịt cho con ăn, có lẽ người xưa đă trông lầm. Khi nuôi con có vài giống bồ nông, tự nhiên trên mỏ nổi lên một chiếc mào đỏ chót. Trông từ xa, trước đây nhiều người tưởng lầm cho đó là mầu máu, nên h́nh dung bồ nông lấy máu ḿnh cho con uống. Dù sao, qua biết bao nhiêu thế kỷ, giống bồ nông vẫn c̣n đó, đó chẳng phải là công của bố mẹ hay sao? Nhiều người đă đặt câu hỏi, bồ nông có ích hay có hại? Một số ngư phủ đă trả lời là có hại, v́ chúng đă cướp mất của họ một số nguồn lợi cá không nhỏ. Trong khi nhiều người khác cho rằng, chim bồ nông đă trang điểm cho trái đất một sắc thái sinh động, v́ không ǵ đẹp bằng những buổi chiều ngắm đàn chim bồ nông bay từng đàn trên biển, chúng cùng đập cánh một nhịp điệu, cùng duỗi cánh, thả ḿnh cho gió đưa đi y hệt nhau, theo mệnh lệnh của con chim đầu đàn. Thật là một tập thể có sự đoàn kết tuyệt diệu, một sự ăn ư hoàn toàn, như một đoàn binh đầy ư chí và đă qua một thời gian dài thao luyện. Có dịp các bạn thử ngắm đoàn chim bồ nông trên biển sẽ rơ sự thực.
Hồ Sĩ Viêm
(theo Viễn đông)