Hanna
05-02-2011, 21:14
Tin bà Trần Lệ Xuân tức bà Ngô Đ́nh Nhu, người từng được coi là Đệ nhất phu nhân của Việt Nam Cộng Ḥa trước đây từ trần tại Roma cách đây đúng một tuần, ngày chủ nhật 24/4, đă khiến cho dư luận trong và ngoài nước hết sức chú ư. Sau cuộc đảo chính năm 1963, hầu như không ai biết ǵ về bà, v́ bà sống ẩn dật, hầu như không có một tiếp xúc nào với thế giới bên ngoài. Người ta chỉ biết là bà đang viết một cuốn hồi kư.
Sinh năm 1924 trong một gia đ́nh danh gia thế phiệt, thân phụ là luật sư Trần Văn Chương, thân mẫu là cháu ngoại của vua Đồng Khánh và là em họ của vua Bảo Đại, năm 19 tuổi bà lập gia đ́nh với ông Ngô Đ́nh Nhu. Khi ông Ngô Đ́nh Diệm lên làm Tổng thống Việt Nam Cộng Ḥa, th́ ông Nhu làm cố vấn chính trị, và v́ ông Diệm độc thân nên bà Trần Lệ Xuân luôn là người đứng ra tiếp các phu nhân của các vị quốc khách.
Bà Trần Lệ Xuân cũng là dân biểu Quốc hội, chủ tịch phong trào Phụ nữ Liên đới. Bà đă đưa ra đạo Luật gia đ́nh cấm người đàn ông lấy hai vợ, Luật bảo vệ luân lư và thuần phong mỹ tục, đồng thời có nhiều hoạt động xă hội khác. Chiếc áo dài cổ hở do bà đề xướng, vào thời đó được gọi là « áo dài bà Nhu », cũng là một dấu ấn mà bà để lại đến ngày hôm nay. Là một phụ nữ tài giỏi, xông xáo, nhưng bà cũng có những phát biểu gây sốc làm cho không ít người bất b́nh.
Tháng 10/1963, bà và con gái là Ngô Đ́nh Lệ Thủy đi Hoa Kỳ và Roma với dự định tố cáo âm mưu lật đổ Tổng thống Ngô Đ́nh Diệm của Tổng thống Kennedy và CIA. Nhưng ngày 1/11/63 đă xảy ra đảo chánh, ông Diệm và ông Nhu đều bị sát hại. Bà rời Mỹ với lời tuyên bố : « Tôi không thể sống ở Mỹ, đơn giản v́ chính phủ Mỹ đă đâm sau lưng tôi ».
Bà sống lặng lẽ ở Paris cho đến cách đây một năm sức khỏe yếu dần, th́ sang Roma với người con lớn cho đến khi mất. Một trong những câu nói nổi tiếng của bà là : « Ai đă có người Mỹ là đồng minh th́ chẳng cần phải có kẻ thù ».
Luật sư Trương Phú Thứ, người chịu trách nhiệm biên soạn và in ấn cuốn sách của bà Trần Lệ Xuân cho biết, theo dự định th́ tác phẩm này sẽ được ra mắt vào năm 2012. Khi được hỏi, cuốn sách do chính bà viết ra hay có ai chấp bút cho bà, ông Trương Phú Thứ nói :
Bà viết ra tự tay bà viết ra chứ không có ai viết thay bà hết, v́ bà không có liên lạc với bẩt cứ một người nào hết. Đó là điểm thứ nhất. Điểm thứ hai : các con bà ở mỗi người một nơi. Bà viết cái này khi bà c̣n ở bên Paris, tức là khi sức khỏe của bà c̣n tốt. Bà viết trong căn pḥng appartement có một ḿnh bà thôi, th́ bà đâu có nhờ ai viết được, bà tự viết lấy.
Tiếng Việt của bà th́ kém lắm, tiếng Pháp rất là giỏi. Tiếng Pháp bà viết c̣n hơn cả những người có bằng cấp về văn chương Pháp ở Pháp. Tiếng Pháp của bà rất giỏi nhưng mà tiếng Việt th́ kém lắm, thành ra bà phải viết bằng tiếng Pháp. Thế th́ bà đưa cho ḿnh, và ḿnh có nhiệm vụ dịch ra tiếng Việt Nam.
http://www.viet.rfi.fr/sites/viet.filesrfi/imagecache/aef_image_original_f ormat/sites/images.rfi.fr/files/aef_image/tranlexuan3_0.jpg
Thưa anh, một nhân vật như bà Nhu th́ chắc chắn nhiều người rất là trông chờ để biết v́ mấy mươi năm nay không có tin tức ǵ của bà hết. Như vậy liệu cuốn sách đó có đáp ứng được mong đợi của người đọc không ?
Cái này th́ tùy theo quan điểm của người đọc. Những người nào ṭ ṃ muốn biết về đời tư của bà như thế nào, hoặc thái độ đối xử của bà đối với những người đă gây ra những đau khổ cho bà, hoặc những người vu oan nói xấu bà này nọ, th́ không có. Bà không đề cập đến chuyện đó, v́ bà coi đấy là những chuyện không đáng để nói tới. Quyển sách của bà truyền đạt những suy tư, tư tưởng của bà đối với thân phận con người, đối với tạo hóa, và rất có thể là nhiều người đọc sẽ thất vọng lắm. Nhưng những cái ǵ của bà viểt ra th́ ḿnh sẽ đưa ra cho công chúng như vậy thôi, ḿnh không thể nào thêm bớt được hết. Một dấu phẩy, một dấu chấm ḿnh cũng không thay. Thứ nhất là bây giờ bà chết rồi ḿnh phải tôn trọng cái đó một cách tuyệt đối.
Như vậy đây không phải là một cuốn tự truyện ?
Không phải là tự truyện mà cũng không phải là hồi kư. Thông thường người ta hiểu hồi kư là viết lại những chuyện đă xảy ra trong quá khứ, những chuyện vui chuyện buồn, chuyện của một cá nhân của một con người. Thế nhưng bà đă quên hết rồi. Bà đă sống 48 năm từ khi lưu vong ra nước ngoài, trong một căn pḥng, một chỗ ở rất nhỏ hẹp, sống một cách quá cô độc, không tiếp xúc, không có liên lạc với bất kỳ một người nào hết. Bà chỉ đi ra ngoài mỗi buổi sáng. Thời gian mà bà c̣n khỏe mạnh th́ bà đi ra ngoài, đi lễ ở nhà thờ Saint Léon.
Lâu nay vẫn có nhiều dư luận trái chiều nhau về bà Trần Lệ Xuân. Như vậy trong sách có nói ǵ về những lời đồn đăi chung quanh tính cách của bà không?
Chuyện đó th́ không có. Bà Ngô Đ́nh Nhu hay bất kỳ một người nào trên thế gian này cũng có người ghét người thương. Không ai có thể nói là ḿnh được tất cả mọi người thương mến, kính phục hết, cũng có người này gièm pha ba câu, người kia đố kỵ…Thế nhưng bà Nhu không hề động chạm, đề cập đến bất kỳ một chuyện lớn nhỏ nào như thế. Từ khi bà chọn một cách sống, ở một ḿnh trong một căn pḥng, tức là bà đă muốn quên hết, muốn bỏ lại đằng sau lưng tất cả. Những chuyện lớn chuyện nhỏ, chuyện vui chuyện buồn bà bỏ hết. Bà sống như một người khổ tu, gần gần như một người khổ tu vậy.
Ngay cả vấn đề ăn uống, bà cũng chẳng có nấu nướng ǵ hết. Tôi thấy trong bếp của bà cũng chẳng có một cái nồi, cái chảo hay th́a muỗng ǵ hết. Trong tủ lạnh mở ra th́ độc có một vài chai nước, chỉ có vậy thôi.
Thế th́ bây giờ người ta hỏi bà ăn ở đâu, bà cũng phải ăn chứ ! Th́ thường thường những người Pháp ở trong chung cư đó, họ biết bà như vậy nên thường một hai ngày họ nấu đồ ăn họ mang tới cho bà.
C̣n nếu không th́ bà sống như thế nào nếu bà không ăn uống ǵ ạ?
Bà ăn rất ít. Có một lần bà nói với tôi, đây nè anh Thứ à, hai ngày hôm nay tôi chưa ăn và uống ǵ. Thế rồi bà cười, bà nói là v́ tôi không ăn uống nên tôi không có bệnh ǵ hết.
Nhưng phải nói là bà rất khỏe. Bà chỉ cảm thấy yếu từ đầu năm 2010. Mới đây thôi. Thứ nhất là v́ cái tuổi già, đến đầu năm 2010 th́ bà bắt đầu cảm thấy yếu. Nhưng mà cách đây chừng độ hai tháng, bà gọi điện thoại cho tôi, tiếng nói của bà vẫn c̣n rất là to, rất là khỏe. Bà cũng cười vui vẻ lắm trên điện thoại, th́ tôi nghĩ là bà khỏe lắm. Thế nhưng mà sau đó th́ v́ tuổi già, sức khỏe sụt xuống một cách quá mau lẹ.
Th́ bà cũng qua đời v́ tuổi già thôi, chứ thật ra chẳng có bệnh tật ǵ. Có một cái vấn đề về sức khỏe là cái chân của bà bị gẫy từ xưa, thành ra đôi khi cũng hơi đau đau chút chút vậy thôi, nhưng không có đau đớn nhiều lắm. Ai đến tuổi già th́ cũng bệnh như vậy thôi, cũng suy sụp như vậy thôi, chứ không phải riêng ǵ bà Nhu. Có nhiều người già phải nằm trên giường bệnh hết năm này qua năm khác. Nhưng mà bà Nhu nằm trên giường bệnh chưa đến một tháng, khoảng độ ba bốn tuần lễ vậy thôi. Bà đi một cách rất là b́nh an, như vậy th́ tôi nghĩ cũng là một phước lành, một phúc đức của bà.
Và cũng có người thân chung quanh ?
À, các con cái th́ như cô biết là bây giờ bà c̣n hai người con trai và một cô con gái. Anh con trai lớn là Ngô Đ́nh Trác th́ có vợ con, vợ anh người Ư. C̣n cô con gái út là cô Ngô Đ́nh Lệ Quyên th́ chồng cũng là người Ư luôn. Nhưng con trai giữa là Ngô Đ́nh Quỳnh th́ sống độc thân một ḿnh, không có vợ con ǵ hết, ông làm việc bên Bỉ.
Khi bà Nhu về La Mă, bà ở căn nhà của gia đ́nh Ngô Đ́nh Trác. Nhà đó cách thủ đô La Mă khoảng 10 cây số. Cái nhà đó là nhà trệt, không có tầng lầu, nhưng mà dưới có một cái tầng hầm. Gia đ́nh ông Trác ở trên, và gia đ́nh của cô Lệ Quyên ở dưới. Họ sống với nhau cả bao nhiêu năm trời rồi, rất là vui vẻ, rất là ḥa thuận.
Khi bà yếu quá, ông Trác đưa vô trong nhà thương… Bên đó chắc là mấy người con cũng bận rộn với vấn đề lo tang lễ cho bà, không biết là ngày nào giờ nào nhưng mà tôi biết chắc chắn là sẽ tổ chức rất là kín đáo, trong gia đ́nh mà thôi.
Giám đốc giáo xứ Việt Nam ở Paris, đức ông Mai Hữu Vinh có cho biết là nhiều người tới xin lễ cho bà…
Ở đây, ở California tối hôm qua cũng có làm một buổi lễ để cầu nguyện cho bà Nhu, và trong nhà thờ rất đông, v́ họ cũng quư mến bà lắm. Và tôi có được thông báo là tiểu bang Oregon chiều thứ bảy này họ cũng xin lễ ở nhà thờ để cầu nguyện cho bà. Thôi th́ bà chết như vậy mà được mọi người nhớ đến trong một cái ân t́nh như vậy, tôi cũng mừng cho bà lắm.
Vâng, th́ thôi cũng tốt cho bà, với những sóng gió mà bà đă trải qua…
http://www.viet.rfi.fr/sites/viet.filesrfi/imagecache/aef_image_original_f ormat/sites/images.rfi.fr/files/aef_image/tranlexuan6.jpg
Ông và bà Ngô Đ́nh Nhu, năm 1956 (DR).
Bây giờ cô thấy nhé, một người đàn bà sống trong bốn bức tường nho nhỏ, trong một căn pḥng nho nhỏ, một hai ngày th́ c̣n chịu được. Bà sống như vậy 48 năm liền, tức là từ năm 1963 cho tới ngày bà qua đời. Thế th́ bà sống bà chỉ c̣n có một cái hy vọng duy nhất thôi, tôi nói là hy vọng cũng không đúng, bà sống chỉ có một cái chờ đợi thôi, là đến một ngày nào đó được gặp lại người chồng của bà. Bà Nhu rất yêu mến và kính trọng ông Nhu. Như cô biết là khi mà ông Nhu bị thảm sát như vậy, th́ bà Nhu lúc đó mới có 39 tuổi. Một người phụ nữ 39 tuổi c̣n quá trẻ, nhưng mà bà vẫn ở vậy. Bà ở vậy để chờ đợi đến ngày gặp ông chồng. Và khi bà quá văng ở cái tuổi 87, bên Việt Nam ḿnh th́ tính là 88, riêng cá nhân tôi th́ tôi mừng cho bà, thấy đó là một sự giải thoát cho bà.
Nhưng một người phụ nữ trẻ đẹp, góa chồng lúc c̣n trẻ, ở cái tuổi đó mà đă từng nắm trong tay quyền lực rồi, đă nổi tiếng, th́ chọn lựa một cuộc sống ẩn dật bao nhiêu năm có lẽ là không dễ.
Bởi vậy tôi mới nói là bà có một nghị lực rất là phi thường. Bà có nghị lực cao lắm. Chứ nếu ở một người b́nh thường có thể họ bị suy sụp về tinh thần, mà suy sụp tinh thần kéo theo suy sụp về thể xác. Tôi nghĩ là những người không có cái nghị lực như bà Nhu th́ chắc sống không có lâu được như bà Nhu đâu. Mà bà từ hồi mà phải đi lưu vong ra ngoại quốc rồi đến khi bà chết là 48 năm, nửa thế kỷ chứ đâu phải một hai tháng ǵ.
Mà tại sao trước bao nhiêu dư luận như vậy bà lại im lặng ?
V́ bà đóng kín cửa, bà có nghe thấy dư luận ǵ đâu ! Bây giờ người ta có nói tốt hay nói xấu cho bà, bà cũng không nghe thấy. Bà đóng cửa kín không giao thiệp với ai, không biết ǵ hết. Th́ tôi nói như hồi năy là bà sống như một người nữ tu, mà nữ tu khổ hạnh lắm, chứ không phải nữ tu thường đâu. Bên đạo Công giáo có những ḍng tu họ chỉ đóng cửa cầu nguyện với Chúa thôi, chứ chẳng có tiếp xúc với thế giới bên ngoài, th́ bà Nhu cũng như thế. Đóng kín cửa không giao thiệp với ai, làm sao bà biết được ai nói xấu, ai nói tốt cho bà. Bà không biết !
Hồi đó bà vốn là người lăng xê thời trang áo dài cổ hở, người ta gọi là « cổ bà Nhu », nhưng mà khi anh tiếp xúc với bà th́ anh có thấy bà ăn diện không ?
Không. Khi tôi tiếp xúc với bà thường thường th́ bà hay mặc cái áo kimono của Nhật. Bà nói với tôi những cái áo kimono này là của một vài người bạn Nhật, mỗi năm họ gửi cho vài ba cái để mặc ở trong nhà.
C̣n về cái áo khoét cổ, th́ khi tôi nói chuyện với bà, bà nói ở Sài G̣n nóng quá - bà lấy hai ngón tay ra dấu như cái kéo - th́ tôi cắt cái cổ đi cho nó mát. Bà nói là, tôi mặc như vậy th́ Tổng thống không có bằng ḷng. Tôi nghĩ là về sau th́ nhiều người theo cái mốt của bà Nhu cũng mặc áo dài hở cổ, th́ chắc là ông Tổng thống cũng chẳng để ư đến cái chuyện đó nữa.
Có vẻ như là v́ bà Nhu lấy chồng khi c̣n trẻ quá, nên cả ông Diệm lẫn ông Nhu coi bà như một người em gái nhỏ th́ phải ?
Có thể là đối với ông Nhu thôi, c̣n đối với ông Tổng thống là đâu ra đó, trên dưới lễ phép đàng hoàng. Một người thân cận với Tổng thống là nghị sĩ Lê Châu Lộc, vốn là tùy viên, cũng xác nhận mỗi lần bà Nhu muốn vào gặp Tổng thống là phải ăn mặc chỉnh tề, và phải xin sĩ quan tùy viên vào tŕnh với Tổng thống. Tổng thống cho vào gặp th́ mới được gặp, c̣n không th́ bà vẫn vui vẻ ra về như thường. Tức là không có cái chuyện v́ bà nhỏ tuổi mà bà hành xử thiếu tôn ti trật tự, v́ gia đ́nh của họ là một gia đ́nh nền nếp, có trên có dưới, và rất là tôn trọng lẫn nhau. Thứ hai nữa là bà phải tôn trọng người anh chồng của bà là một vị Tổng thống chứ không phải là một người anh chồng thường. Thành ra mỗi lần bà muốn gặp hoặc là thưa tŕnh với Tổng thống là phải có sự xếp đặt của các viên chức phụ giúp Tổng thống.
Bà có kể cho tôi nghe một câu chuyện. Hồi đó ông Tổng thống Ngô Đ́nh Diệm không có vợ, thành ra mỗi một lần có các vị quốc khách đi với phu nhân đến Sài G̣n, th́ người đứng ra tiếp đón các vị phu nhân đó chính là bà Nhu chứ không ai khác. Tôi nhớ bà là người rất giỏi giao thiệp, tiếng Anh tiếng Pháp cũng rất lưu loát. Hồi đó bà không có cái ǵ để mà chưng diện khi tiếp đón các phu nhân ngoại quốc. Không biết bà được ai đánh tiếng là có một bà vợ một ông bộ trưởng muốn bán một bộ ṿng tay, nhẫn…với cái giá sáu ngàn đồng Việt Nam, họ nói là nếu bà cố vấn muốn mua th́ họ bán lại cho. Bà Nhu không có tiền, bà tŕnh Tổng thống, ông thấy chuyện đó cũng được nên lấy tiền lương của ông cho bà để mua bộ nữ trang đó, nhưng với điều kiện là bắt người bán phải viết một tờ giấy tŕnh bày lai lịch của nữ trang và quyền sở hữu. Bà nói với tôi đó là lần duy nhất Tổng thống cho tiền, và bây giờ bà cũng không biết những nữ trang đó thất lạc ở đâu.
Bà có hay kể cho anh những chuyện tương tự vậy không ?
Th́ khi trong câu chuyện hễ bà nhớ đến cái ǵ, hay khi ḿnh hỏi cái ǵ th́ bà cũng nói. Đại để là khi nói chuyện với bà tôi tuyệt đối không nói về những vấn đề chính trị, hay những ngày bà c̣n ở Dinh Độc Lập ; những chuyện có thể gây khó chịu hoặc đau khổ cho bà tôi không nói tới. Thường thường là những chuyện mưa nắng thôi chứ chẳng có ǵ quan trọng hết.
V́ những ǵ bà muốn tâm sự là với khối người Việt Nam, cả cộng đồng người Việt Nam, chẳng những ở ngoại quốc mà cả trong nước Việt Nam nữa, th́ bà đă viết trong cuốn sách của bà rồi. Thành ra mai mốt khi nào quyển sách đó ra, người đọc sẽ có những phán đoán, nhận xét về những tư tưởng của bà.
Trong sách bà không đề cập đến những vấn đề chính trị, những vấn đề mà đa số người muốn biết. Thí dụ như thái độ của bà đối với những người cầm khẩu súng mà bắn vào đầu chồng bà như thế nào. Có nhiều người nghĩ là bà sẽ chửi rủa những người kia, sẽ nói nặng lời với họ, nhưng tuyệt đối bà không nói một câu. Bà không để ư tới những chuyện đó nữa. Bà muốn quên, bà bỏ lại đằng sau lưng tất cả, và đặc biệt là bà muốn tha thứ tất cả.
Bà muốn tha thứ là v́ bà là người rất sùng đạo. Bà nói, Chúa đă tha thứ cho bà, th́ bà phải tha thứ cho tất cả mọi người, đơn giản vậy thôi. Bà không có thù oán, và không bao giờ nói nặng nhẹ đến những người đă gây khổ đau cho gia đ́nh bà, không nói tới một câu.
Sinh năm 1924 trong một gia đ́nh danh gia thế phiệt, thân phụ là luật sư Trần Văn Chương, thân mẫu là cháu ngoại của vua Đồng Khánh và là em họ của vua Bảo Đại, năm 19 tuổi bà lập gia đ́nh với ông Ngô Đ́nh Nhu. Khi ông Ngô Đ́nh Diệm lên làm Tổng thống Việt Nam Cộng Ḥa, th́ ông Nhu làm cố vấn chính trị, và v́ ông Diệm độc thân nên bà Trần Lệ Xuân luôn là người đứng ra tiếp các phu nhân của các vị quốc khách.
Bà Trần Lệ Xuân cũng là dân biểu Quốc hội, chủ tịch phong trào Phụ nữ Liên đới. Bà đă đưa ra đạo Luật gia đ́nh cấm người đàn ông lấy hai vợ, Luật bảo vệ luân lư và thuần phong mỹ tục, đồng thời có nhiều hoạt động xă hội khác. Chiếc áo dài cổ hở do bà đề xướng, vào thời đó được gọi là « áo dài bà Nhu », cũng là một dấu ấn mà bà để lại đến ngày hôm nay. Là một phụ nữ tài giỏi, xông xáo, nhưng bà cũng có những phát biểu gây sốc làm cho không ít người bất b́nh.
Tháng 10/1963, bà và con gái là Ngô Đ́nh Lệ Thủy đi Hoa Kỳ và Roma với dự định tố cáo âm mưu lật đổ Tổng thống Ngô Đ́nh Diệm của Tổng thống Kennedy và CIA. Nhưng ngày 1/11/63 đă xảy ra đảo chánh, ông Diệm và ông Nhu đều bị sát hại. Bà rời Mỹ với lời tuyên bố : « Tôi không thể sống ở Mỹ, đơn giản v́ chính phủ Mỹ đă đâm sau lưng tôi ».
Bà sống lặng lẽ ở Paris cho đến cách đây một năm sức khỏe yếu dần, th́ sang Roma với người con lớn cho đến khi mất. Một trong những câu nói nổi tiếng của bà là : « Ai đă có người Mỹ là đồng minh th́ chẳng cần phải có kẻ thù ».
Luật sư Trương Phú Thứ, người chịu trách nhiệm biên soạn và in ấn cuốn sách của bà Trần Lệ Xuân cho biết, theo dự định th́ tác phẩm này sẽ được ra mắt vào năm 2012. Khi được hỏi, cuốn sách do chính bà viết ra hay có ai chấp bút cho bà, ông Trương Phú Thứ nói :
Bà viết ra tự tay bà viết ra chứ không có ai viết thay bà hết, v́ bà không có liên lạc với bẩt cứ một người nào hết. Đó là điểm thứ nhất. Điểm thứ hai : các con bà ở mỗi người một nơi. Bà viết cái này khi bà c̣n ở bên Paris, tức là khi sức khỏe của bà c̣n tốt. Bà viết trong căn pḥng appartement có một ḿnh bà thôi, th́ bà đâu có nhờ ai viết được, bà tự viết lấy.
Tiếng Việt của bà th́ kém lắm, tiếng Pháp rất là giỏi. Tiếng Pháp bà viết c̣n hơn cả những người có bằng cấp về văn chương Pháp ở Pháp. Tiếng Pháp của bà rất giỏi nhưng mà tiếng Việt th́ kém lắm, thành ra bà phải viết bằng tiếng Pháp. Thế th́ bà đưa cho ḿnh, và ḿnh có nhiệm vụ dịch ra tiếng Việt Nam.
http://www.viet.rfi.fr/sites/viet.filesrfi/imagecache/aef_image_original_f ormat/sites/images.rfi.fr/files/aef_image/tranlexuan3_0.jpg
Thưa anh, một nhân vật như bà Nhu th́ chắc chắn nhiều người rất là trông chờ để biết v́ mấy mươi năm nay không có tin tức ǵ của bà hết. Như vậy liệu cuốn sách đó có đáp ứng được mong đợi của người đọc không ?
Cái này th́ tùy theo quan điểm của người đọc. Những người nào ṭ ṃ muốn biết về đời tư của bà như thế nào, hoặc thái độ đối xử của bà đối với những người đă gây ra những đau khổ cho bà, hoặc những người vu oan nói xấu bà này nọ, th́ không có. Bà không đề cập đến chuyện đó, v́ bà coi đấy là những chuyện không đáng để nói tới. Quyển sách của bà truyền đạt những suy tư, tư tưởng của bà đối với thân phận con người, đối với tạo hóa, và rất có thể là nhiều người đọc sẽ thất vọng lắm. Nhưng những cái ǵ của bà viểt ra th́ ḿnh sẽ đưa ra cho công chúng như vậy thôi, ḿnh không thể nào thêm bớt được hết. Một dấu phẩy, một dấu chấm ḿnh cũng không thay. Thứ nhất là bây giờ bà chết rồi ḿnh phải tôn trọng cái đó một cách tuyệt đối.
Như vậy đây không phải là một cuốn tự truyện ?
Không phải là tự truyện mà cũng không phải là hồi kư. Thông thường người ta hiểu hồi kư là viết lại những chuyện đă xảy ra trong quá khứ, những chuyện vui chuyện buồn, chuyện của một cá nhân của một con người. Thế nhưng bà đă quên hết rồi. Bà đă sống 48 năm từ khi lưu vong ra nước ngoài, trong một căn pḥng, một chỗ ở rất nhỏ hẹp, sống một cách quá cô độc, không tiếp xúc, không có liên lạc với bất kỳ một người nào hết. Bà chỉ đi ra ngoài mỗi buổi sáng. Thời gian mà bà c̣n khỏe mạnh th́ bà đi ra ngoài, đi lễ ở nhà thờ Saint Léon.
Lâu nay vẫn có nhiều dư luận trái chiều nhau về bà Trần Lệ Xuân. Như vậy trong sách có nói ǵ về những lời đồn đăi chung quanh tính cách của bà không?
Chuyện đó th́ không có. Bà Ngô Đ́nh Nhu hay bất kỳ một người nào trên thế gian này cũng có người ghét người thương. Không ai có thể nói là ḿnh được tất cả mọi người thương mến, kính phục hết, cũng có người này gièm pha ba câu, người kia đố kỵ…Thế nhưng bà Nhu không hề động chạm, đề cập đến bất kỳ một chuyện lớn nhỏ nào như thế. Từ khi bà chọn một cách sống, ở một ḿnh trong một căn pḥng, tức là bà đă muốn quên hết, muốn bỏ lại đằng sau lưng tất cả. Những chuyện lớn chuyện nhỏ, chuyện vui chuyện buồn bà bỏ hết. Bà sống như một người khổ tu, gần gần như một người khổ tu vậy.
Ngay cả vấn đề ăn uống, bà cũng chẳng có nấu nướng ǵ hết. Tôi thấy trong bếp của bà cũng chẳng có một cái nồi, cái chảo hay th́a muỗng ǵ hết. Trong tủ lạnh mở ra th́ độc có một vài chai nước, chỉ có vậy thôi.
Thế th́ bây giờ người ta hỏi bà ăn ở đâu, bà cũng phải ăn chứ ! Th́ thường thường những người Pháp ở trong chung cư đó, họ biết bà như vậy nên thường một hai ngày họ nấu đồ ăn họ mang tới cho bà.
C̣n nếu không th́ bà sống như thế nào nếu bà không ăn uống ǵ ạ?
Bà ăn rất ít. Có một lần bà nói với tôi, đây nè anh Thứ à, hai ngày hôm nay tôi chưa ăn và uống ǵ. Thế rồi bà cười, bà nói là v́ tôi không ăn uống nên tôi không có bệnh ǵ hết.
Nhưng phải nói là bà rất khỏe. Bà chỉ cảm thấy yếu từ đầu năm 2010. Mới đây thôi. Thứ nhất là v́ cái tuổi già, đến đầu năm 2010 th́ bà bắt đầu cảm thấy yếu. Nhưng mà cách đây chừng độ hai tháng, bà gọi điện thoại cho tôi, tiếng nói của bà vẫn c̣n rất là to, rất là khỏe. Bà cũng cười vui vẻ lắm trên điện thoại, th́ tôi nghĩ là bà khỏe lắm. Thế nhưng mà sau đó th́ v́ tuổi già, sức khỏe sụt xuống một cách quá mau lẹ.
Th́ bà cũng qua đời v́ tuổi già thôi, chứ thật ra chẳng có bệnh tật ǵ. Có một cái vấn đề về sức khỏe là cái chân của bà bị gẫy từ xưa, thành ra đôi khi cũng hơi đau đau chút chút vậy thôi, nhưng không có đau đớn nhiều lắm. Ai đến tuổi già th́ cũng bệnh như vậy thôi, cũng suy sụp như vậy thôi, chứ không phải riêng ǵ bà Nhu. Có nhiều người già phải nằm trên giường bệnh hết năm này qua năm khác. Nhưng mà bà Nhu nằm trên giường bệnh chưa đến một tháng, khoảng độ ba bốn tuần lễ vậy thôi. Bà đi một cách rất là b́nh an, như vậy th́ tôi nghĩ cũng là một phước lành, một phúc đức của bà.
Và cũng có người thân chung quanh ?
À, các con cái th́ như cô biết là bây giờ bà c̣n hai người con trai và một cô con gái. Anh con trai lớn là Ngô Đ́nh Trác th́ có vợ con, vợ anh người Ư. C̣n cô con gái út là cô Ngô Đ́nh Lệ Quyên th́ chồng cũng là người Ư luôn. Nhưng con trai giữa là Ngô Đ́nh Quỳnh th́ sống độc thân một ḿnh, không có vợ con ǵ hết, ông làm việc bên Bỉ.
Khi bà Nhu về La Mă, bà ở căn nhà của gia đ́nh Ngô Đ́nh Trác. Nhà đó cách thủ đô La Mă khoảng 10 cây số. Cái nhà đó là nhà trệt, không có tầng lầu, nhưng mà dưới có một cái tầng hầm. Gia đ́nh ông Trác ở trên, và gia đ́nh của cô Lệ Quyên ở dưới. Họ sống với nhau cả bao nhiêu năm trời rồi, rất là vui vẻ, rất là ḥa thuận.
Khi bà yếu quá, ông Trác đưa vô trong nhà thương… Bên đó chắc là mấy người con cũng bận rộn với vấn đề lo tang lễ cho bà, không biết là ngày nào giờ nào nhưng mà tôi biết chắc chắn là sẽ tổ chức rất là kín đáo, trong gia đ́nh mà thôi.
Giám đốc giáo xứ Việt Nam ở Paris, đức ông Mai Hữu Vinh có cho biết là nhiều người tới xin lễ cho bà…
Ở đây, ở California tối hôm qua cũng có làm một buổi lễ để cầu nguyện cho bà Nhu, và trong nhà thờ rất đông, v́ họ cũng quư mến bà lắm. Và tôi có được thông báo là tiểu bang Oregon chiều thứ bảy này họ cũng xin lễ ở nhà thờ để cầu nguyện cho bà. Thôi th́ bà chết như vậy mà được mọi người nhớ đến trong một cái ân t́nh như vậy, tôi cũng mừng cho bà lắm.
Vâng, th́ thôi cũng tốt cho bà, với những sóng gió mà bà đă trải qua…
http://www.viet.rfi.fr/sites/viet.filesrfi/imagecache/aef_image_original_f ormat/sites/images.rfi.fr/files/aef_image/tranlexuan6.jpg
Ông và bà Ngô Đ́nh Nhu, năm 1956 (DR).
Bây giờ cô thấy nhé, một người đàn bà sống trong bốn bức tường nho nhỏ, trong một căn pḥng nho nhỏ, một hai ngày th́ c̣n chịu được. Bà sống như vậy 48 năm liền, tức là từ năm 1963 cho tới ngày bà qua đời. Thế th́ bà sống bà chỉ c̣n có một cái hy vọng duy nhất thôi, tôi nói là hy vọng cũng không đúng, bà sống chỉ có một cái chờ đợi thôi, là đến một ngày nào đó được gặp lại người chồng của bà. Bà Nhu rất yêu mến và kính trọng ông Nhu. Như cô biết là khi mà ông Nhu bị thảm sát như vậy, th́ bà Nhu lúc đó mới có 39 tuổi. Một người phụ nữ 39 tuổi c̣n quá trẻ, nhưng mà bà vẫn ở vậy. Bà ở vậy để chờ đợi đến ngày gặp ông chồng. Và khi bà quá văng ở cái tuổi 87, bên Việt Nam ḿnh th́ tính là 88, riêng cá nhân tôi th́ tôi mừng cho bà, thấy đó là một sự giải thoát cho bà.
Nhưng một người phụ nữ trẻ đẹp, góa chồng lúc c̣n trẻ, ở cái tuổi đó mà đă từng nắm trong tay quyền lực rồi, đă nổi tiếng, th́ chọn lựa một cuộc sống ẩn dật bao nhiêu năm có lẽ là không dễ.
Bởi vậy tôi mới nói là bà có một nghị lực rất là phi thường. Bà có nghị lực cao lắm. Chứ nếu ở một người b́nh thường có thể họ bị suy sụp về tinh thần, mà suy sụp tinh thần kéo theo suy sụp về thể xác. Tôi nghĩ là những người không có cái nghị lực như bà Nhu th́ chắc sống không có lâu được như bà Nhu đâu. Mà bà từ hồi mà phải đi lưu vong ra ngoại quốc rồi đến khi bà chết là 48 năm, nửa thế kỷ chứ đâu phải một hai tháng ǵ.
Mà tại sao trước bao nhiêu dư luận như vậy bà lại im lặng ?
V́ bà đóng kín cửa, bà có nghe thấy dư luận ǵ đâu ! Bây giờ người ta có nói tốt hay nói xấu cho bà, bà cũng không nghe thấy. Bà đóng cửa kín không giao thiệp với ai, không biết ǵ hết. Th́ tôi nói như hồi năy là bà sống như một người nữ tu, mà nữ tu khổ hạnh lắm, chứ không phải nữ tu thường đâu. Bên đạo Công giáo có những ḍng tu họ chỉ đóng cửa cầu nguyện với Chúa thôi, chứ chẳng có tiếp xúc với thế giới bên ngoài, th́ bà Nhu cũng như thế. Đóng kín cửa không giao thiệp với ai, làm sao bà biết được ai nói xấu, ai nói tốt cho bà. Bà không biết !
Hồi đó bà vốn là người lăng xê thời trang áo dài cổ hở, người ta gọi là « cổ bà Nhu », nhưng mà khi anh tiếp xúc với bà th́ anh có thấy bà ăn diện không ?
Không. Khi tôi tiếp xúc với bà thường thường th́ bà hay mặc cái áo kimono của Nhật. Bà nói với tôi những cái áo kimono này là của một vài người bạn Nhật, mỗi năm họ gửi cho vài ba cái để mặc ở trong nhà.
C̣n về cái áo khoét cổ, th́ khi tôi nói chuyện với bà, bà nói ở Sài G̣n nóng quá - bà lấy hai ngón tay ra dấu như cái kéo - th́ tôi cắt cái cổ đi cho nó mát. Bà nói là, tôi mặc như vậy th́ Tổng thống không có bằng ḷng. Tôi nghĩ là về sau th́ nhiều người theo cái mốt của bà Nhu cũng mặc áo dài hở cổ, th́ chắc là ông Tổng thống cũng chẳng để ư đến cái chuyện đó nữa.
Có vẻ như là v́ bà Nhu lấy chồng khi c̣n trẻ quá, nên cả ông Diệm lẫn ông Nhu coi bà như một người em gái nhỏ th́ phải ?
Có thể là đối với ông Nhu thôi, c̣n đối với ông Tổng thống là đâu ra đó, trên dưới lễ phép đàng hoàng. Một người thân cận với Tổng thống là nghị sĩ Lê Châu Lộc, vốn là tùy viên, cũng xác nhận mỗi lần bà Nhu muốn vào gặp Tổng thống là phải ăn mặc chỉnh tề, và phải xin sĩ quan tùy viên vào tŕnh với Tổng thống. Tổng thống cho vào gặp th́ mới được gặp, c̣n không th́ bà vẫn vui vẻ ra về như thường. Tức là không có cái chuyện v́ bà nhỏ tuổi mà bà hành xử thiếu tôn ti trật tự, v́ gia đ́nh của họ là một gia đ́nh nền nếp, có trên có dưới, và rất là tôn trọng lẫn nhau. Thứ hai nữa là bà phải tôn trọng người anh chồng của bà là một vị Tổng thống chứ không phải là một người anh chồng thường. Thành ra mỗi lần bà muốn gặp hoặc là thưa tŕnh với Tổng thống là phải có sự xếp đặt của các viên chức phụ giúp Tổng thống.
Bà có kể cho tôi nghe một câu chuyện. Hồi đó ông Tổng thống Ngô Đ́nh Diệm không có vợ, thành ra mỗi một lần có các vị quốc khách đi với phu nhân đến Sài G̣n, th́ người đứng ra tiếp đón các vị phu nhân đó chính là bà Nhu chứ không ai khác. Tôi nhớ bà là người rất giỏi giao thiệp, tiếng Anh tiếng Pháp cũng rất lưu loát. Hồi đó bà không có cái ǵ để mà chưng diện khi tiếp đón các phu nhân ngoại quốc. Không biết bà được ai đánh tiếng là có một bà vợ một ông bộ trưởng muốn bán một bộ ṿng tay, nhẫn…với cái giá sáu ngàn đồng Việt Nam, họ nói là nếu bà cố vấn muốn mua th́ họ bán lại cho. Bà Nhu không có tiền, bà tŕnh Tổng thống, ông thấy chuyện đó cũng được nên lấy tiền lương của ông cho bà để mua bộ nữ trang đó, nhưng với điều kiện là bắt người bán phải viết một tờ giấy tŕnh bày lai lịch của nữ trang và quyền sở hữu. Bà nói với tôi đó là lần duy nhất Tổng thống cho tiền, và bây giờ bà cũng không biết những nữ trang đó thất lạc ở đâu.
Bà có hay kể cho anh những chuyện tương tự vậy không ?
Th́ khi trong câu chuyện hễ bà nhớ đến cái ǵ, hay khi ḿnh hỏi cái ǵ th́ bà cũng nói. Đại để là khi nói chuyện với bà tôi tuyệt đối không nói về những vấn đề chính trị, hay những ngày bà c̣n ở Dinh Độc Lập ; những chuyện có thể gây khó chịu hoặc đau khổ cho bà tôi không nói tới. Thường thường là những chuyện mưa nắng thôi chứ chẳng có ǵ quan trọng hết.
V́ những ǵ bà muốn tâm sự là với khối người Việt Nam, cả cộng đồng người Việt Nam, chẳng những ở ngoại quốc mà cả trong nước Việt Nam nữa, th́ bà đă viết trong cuốn sách của bà rồi. Thành ra mai mốt khi nào quyển sách đó ra, người đọc sẽ có những phán đoán, nhận xét về những tư tưởng của bà.
Trong sách bà không đề cập đến những vấn đề chính trị, những vấn đề mà đa số người muốn biết. Thí dụ như thái độ của bà đối với những người cầm khẩu súng mà bắn vào đầu chồng bà như thế nào. Có nhiều người nghĩ là bà sẽ chửi rủa những người kia, sẽ nói nặng lời với họ, nhưng tuyệt đối bà không nói một câu. Bà không để ư tới những chuyện đó nữa. Bà muốn quên, bà bỏ lại đằng sau lưng tất cả, và đặc biệt là bà muốn tha thứ tất cả.
Bà muốn tha thứ là v́ bà là người rất sùng đạo. Bà nói, Chúa đă tha thứ cho bà, th́ bà phải tha thứ cho tất cả mọi người, đơn giản vậy thôi. Bà không có thù oán, và không bao giờ nói nặng nhẹ đến những người đă gây khổ đau cho gia đ́nh bà, không nói tới một câu.