vuitoichat
06-29-2011, 20:57
Trên đường Hoàng Hoa Thám có đến gần chục gốc cây bồ đề. Cây nào cũng to lớn, vững chăi. Các “cụ” cây đă được bao nhiêu tuổi? Tại sao các “cụ” lại mọc rải đều, vững chăi ở 2 bên con đường này mà không phải ở đường nào khác? Là tự nhiên hay được trồng?
Những gốc đề khổng lồ
Hà Nội có rất nhiều bồ đề cổ thụ, chứng nhân cho bao đổi thay, thăng trầm của lịch sử. Cây bồ đề phía sau chùa Một Cột, cây trong sân chùa Trấn Quốc, trong Văn Miếu Quốc Tử Giám… Bồ đề thường được trồng nhiều ở các chùa chiền đền miếu, nhưng dọc đường Hoàng Hoa Thám, lại có rất nhiều bồ đề cổ thụ.
Tôi đếm được 9 gốc đề khổng lồ, mọc đều ở 2 bên con đường này. Những “cụ” cây to lớn, cao ngút mắt, tán rợp cả một vùng. Cuối thu, cây chuyển màu đỏ rực, sang hè, lại xanh mát, tươi tốt đầy sức sống. Một sức sống mănh liệt, bền bỉ bám rễ từ bao đời mà không gió mưa nào quật ngă nổi.
Gốc cây bồ đề cổ thụ đầu tiên nằm trước căn nhà số 3 Hoàng Hoa Thám, đối diện với công viên Bách Thảo. Không biết trước kia nó có nằm chung đất với vườn Bách Thảo? Và liệu rằng đường Hoàng Hoa Thám xưa kia là có phải là một khu rừng và giờ đây c̣n sót lại những gốc bồ đề cổ thụ?
http://media.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/thunga/20110629/3_3.jpg
Một trong những cây bồ đề ở Hà Nội.
Lời ông Nguyễn Như Ngọc: “Tất cả những cây bồ đề nằm trên đường Hoàng Hoa Thám vốn là đường thành khi xưa, tức là nằm trên một con đê chứ không có rừng nào cả. Riêng “cụ” cây ở đối diện với Bách Thảo th́ nằm ở vị trí đối diện với đường Ngọc Hà, chỗ cắt với đường La Pho. Đường La Pho ngày xưa chính là nơi “trên bến dưới thuyền”, tức là ngay ở bến sông Tô Lịch”. Rồi ông ngâm nga đọc câu thơ: “Sông Tô Lịch trong xanh nước mát/ Đường Ngọc Hà rải cát dễ đi” và cười bảo: “Giờ th́ sông Tô Lịch không c̣n nữa rồi”.
Ông cũng chia sẻ, rằng không biết đích xác tuổi của các cụ cây bồ đề trên đường thành nhưng “chắc chắn là nó được trồng chứ không thể mọc tự nhiên và ước tính cũng phải đến cả ngh́n năm, chứ không phải chỉ vài trăm năm đâu!”.
Giật ḿnh v́ số tuổi khổng lồ của các cụ cây, tôi chợt nh́n lên những tán lá đang vươn rộng với trời, bên dưới xe cộ vẫn nườm nượp chạy. Vùng kinh kỳ đă thay đổi quá nhiều nhưng bên dưới mỗi viên gạch, tấc đất, gốc cây vẫn chứa đựng dấu ấn lịch sử.
“Cụ” đề ngh́n tuổi?
Theo chỉ dẫn của người dân, tôi t́m vào nhà cụ Từ Thị Yên, người già nhất ở khu Yên Thái. Cụ Yên đă 107 tuổi nhưng vẫn rất minh mẫn. Khi hỏi về những gốc bồ đề cổ thụ dọc đường Hoàng Hoa Thám, cụ lắc đầu bảo: “Cụ sống hơn trăm tuổi trên đời rồi đấy, nhưng vẫn không biết những cây bồ đề đó có tự bao giờ. Ngày c̣n bé đă thấy chúng to lớn như vậy rồi”.
Xưa nay, người sống được đến trăm tuổi là hiếm, trải qua bao nhiêu chuyện, chứng kiến bao nhiêu đổi thay, vậy mà cũng chỉ biết lắc đầu trước những “cụ” bồ đề này.
Cụ Lư Kính năm nay 81 tuổi, là người từng trải qua những năm tháng chiến tranh khốc liệt nhất, tham gia đoàn quân Tây Tiến năm xưa, rồi chiến đấu trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Rời cây súng trở về làng quê, cụ t́m hiểu, sưu tập những tài liệu liên quan đến lịch sử, văn hóa nơi mảnh đất ḿnh sinh ra lớn lên với một niềm đam mê và trân trọng sâu sắc.
Cụ Kính nói: “Những cây đề trên đường Hoàng Hoa Thám và cả cây đề cạnh chợ Bưởi phải ngót ngh́n năm tuổi rồi!”
http://media.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/thunga/20110629/9_1.jpg
http://media.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/thunga/20110629/10_2.jpg
Đ́nh Thái và cây bồ đề trước cửa đ́nh.
Theo lời cụ Kính, người dân vẫn hay gọi đường Hoàng Hoa Thám là đường thành bởi nó vốn là một con đê. Truyền rằng, vào cuối đời Lư Nhân Tông (1072-1128) nhà vua bị đau mắt chữa măi không khỏi, nghe tin ở chùa núi Vân Mộng thuộc huyện Kim Bảng, có Quỷ Cốc tiên sinh giỏi nghề bói toán, nhà vua sai người đến xem. Quẻ thẻ nói: Bệ hạ dựng phủ định đô bị con sông ở hướng Càn Tuất chảy thẳng vào làm thương tổn đến đức sáng. Nếu trị được khúc sông th́ sẽ bảo toàn được tính mạng. Khi đó, hai ḍng nước Tô Lịch và Thiên Phù gặp nhau nước sắp tràn vào gác thành Thăng Long. Nhà Lư đă nhiều lần đắp đê (dựa trên cơ sở con đê Đại La cũ do Cao Biền đắp) nhưng cứ đắp xong đê lại vỡ.
Nhà vua bèn sai Trung Sứ đến ngă ba sông thắp hương cầu khấn nhờ thần linh giúp đỡ. Đêm đó, Trung Sứ thần nằm mộng thấy thần bèn quỳ xuống hỏi tại sao đê đắp không được, thần liền bảo sáng sớm mai đến ngă ba sông, gặp người nào đi tới trước tiên th́ hăy ban cho họ thứ mà họ thích nhất rồi ném họ xuống sông, sau đó phong họ làm thần dựng miếu thờ th́ khúc sông đó có thể ngăn được vậy. Sứ giả nhớ kỹ rồi tâu vua. Sáng hôm đó nhà vua cùng quân tới ngă ba sông đợi và gặp vợ chồng Vũ Phục làm nghề bán dầu đi tới. Hai vợ chồng sau khi biết rơ sự t́nh đă nguyện nhảy xuống sông. Sau đó, khúc sông được trị mà mắt vua cũng khỏi!
Chỗ vợ chồng Vũ Phục trầm ḿnh xuống đất đùn lên thành một g̣ cao. Đúng như lời thần bảo, nhà vua ban chỉ xây miếu thờ vợ chồng người bán dầu tại ngă ba sông nơi đất đă được đùn lên cao. Ngôi miếu đó chính là đ́nh Yên Thái nay vẫn c̣n. Thần được thờ trong đ́nh là vợ chồng Vũ Phục, hay c̣n gọi là thờ ông Dầu, bà Dầu.
http://media.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/thunga/20110629/13_2.jpg
Bồ đề có sức sống mănh liệt.
Xây đ́nh xong, người ta trồng gốc đề ở bên phải và cây đa ở bên trái. Bây giờ cây đa không c̣n nhưng cây đề vẫn c̣n, đó chính là gốc đề ở giữa đường Thụy Khuê, vị trí của cây cũng như đ́nh Yên Thái so với xưa kia vẫn nguyên chỗ cũ.
Những gốc cây bồ đề trên đường thành được trồng hay mọc tự nhiên, và có phải xuất hiện từ thời Lư? Cụ Kính cho biết: “Những gốc đề là do được trồng chứ không phải mọc tự nhiên. Bồ đề rất khỏe, rễ tỏa rộng, bám sâu vào đất. Chính đặc điểm này của cây đề mà khi trồng trên đê sẽ giúp đê được vững chắc, nói cách khác, nó có vai tṛ giữ đê. Tác dụng giữ đê c̣n có cây me, do đó trên đoạn đê này me được trồng rất nhiều, c̣n nhiều hơn cả bồ đề. Đường Hoàng Hoa Thám xưa chủ yếu là me và đề, chứ không ai trồng xà cừ như bây giờ, bởi xà cừ dễ bị đổ”.
Theo lời cụ, ngày cụ c̣n nhỏ, con đường hoa vắng, hai bên là cánh đồng, trên đường Hoàng Hoa Thám vẫn có rất nhiều me. Nhưng giờ th́ me không c̣n thấy nhiều nữa mà chỉ c̣n những gốc đề cổ thụ. Xưa kia, cũng chỉ khoảng chừng ấy cây và tồn tại đến giờ chứ không phải trồng nhiều và bị chặt bỏ bớt. Trong suốt chặng đường lịch sử, những gốc đề ấy đă giữ một vai tṛ vô cùng to lớn là giúp con đê được vững chăi để ngăn lũ lụt, bảo vệ kinh thành. Những gốc đề đă sống gần ngh́n năm tuổi!
Theo VTC
Những gốc đề khổng lồ
Hà Nội có rất nhiều bồ đề cổ thụ, chứng nhân cho bao đổi thay, thăng trầm của lịch sử. Cây bồ đề phía sau chùa Một Cột, cây trong sân chùa Trấn Quốc, trong Văn Miếu Quốc Tử Giám… Bồ đề thường được trồng nhiều ở các chùa chiền đền miếu, nhưng dọc đường Hoàng Hoa Thám, lại có rất nhiều bồ đề cổ thụ.
Tôi đếm được 9 gốc đề khổng lồ, mọc đều ở 2 bên con đường này. Những “cụ” cây to lớn, cao ngút mắt, tán rợp cả một vùng. Cuối thu, cây chuyển màu đỏ rực, sang hè, lại xanh mát, tươi tốt đầy sức sống. Một sức sống mănh liệt, bền bỉ bám rễ từ bao đời mà không gió mưa nào quật ngă nổi.
Gốc cây bồ đề cổ thụ đầu tiên nằm trước căn nhà số 3 Hoàng Hoa Thám, đối diện với công viên Bách Thảo. Không biết trước kia nó có nằm chung đất với vườn Bách Thảo? Và liệu rằng đường Hoàng Hoa Thám xưa kia là có phải là một khu rừng và giờ đây c̣n sót lại những gốc bồ đề cổ thụ?
http://media.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/thunga/20110629/3_3.jpg
Một trong những cây bồ đề ở Hà Nội.
Lời ông Nguyễn Như Ngọc: “Tất cả những cây bồ đề nằm trên đường Hoàng Hoa Thám vốn là đường thành khi xưa, tức là nằm trên một con đê chứ không có rừng nào cả. Riêng “cụ” cây ở đối diện với Bách Thảo th́ nằm ở vị trí đối diện với đường Ngọc Hà, chỗ cắt với đường La Pho. Đường La Pho ngày xưa chính là nơi “trên bến dưới thuyền”, tức là ngay ở bến sông Tô Lịch”. Rồi ông ngâm nga đọc câu thơ: “Sông Tô Lịch trong xanh nước mát/ Đường Ngọc Hà rải cát dễ đi” và cười bảo: “Giờ th́ sông Tô Lịch không c̣n nữa rồi”.
Ông cũng chia sẻ, rằng không biết đích xác tuổi của các cụ cây bồ đề trên đường thành nhưng “chắc chắn là nó được trồng chứ không thể mọc tự nhiên và ước tính cũng phải đến cả ngh́n năm, chứ không phải chỉ vài trăm năm đâu!”.
Giật ḿnh v́ số tuổi khổng lồ của các cụ cây, tôi chợt nh́n lên những tán lá đang vươn rộng với trời, bên dưới xe cộ vẫn nườm nượp chạy. Vùng kinh kỳ đă thay đổi quá nhiều nhưng bên dưới mỗi viên gạch, tấc đất, gốc cây vẫn chứa đựng dấu ấn lịch sử.
“Cụ” đề ngh́n tuổi?
Theo chỉ dẫn của người dân, tôi t́m vào nhà cụ Từ Thị Yên, người già nhất ở khu Yên Thái. Cụ Yên đă 107 tuổi nhưng vẫn rất minh mẫn. Khi hỏi về những gốc bồ đề cổ thụ dọc đường Hoàng Hoa Thám, cụ lắc đầu bảo: “Cụ sống hơn trăm tuổi trên đời rồi đấy, nhưng vẫn không biết những cây bồ đề đó có tự bao giờ. Ngày c̣n bé đă thấy chúng to lớn như vậy rồi”.
Xưa nay, người sống được đến trăm tuổi là hiếm, trải qua bao nhiêu chuyện, chứng kiến bao nhiêu đổi thay, vậy mà cũng chỉ biết lắc đầu trước những “cụ” bồ đề này.
Cụ Lư Kính năm nay 81 tuổi, là người từng trải qua những năm tháng chiến tranh khốc liệt nhất, tham gia đoàn quân Tây Tiến năm xưa, rồi chiến đấu trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Rời cây súng trở về làng quê, cụ t́m hiểu, sưu tập những tài liệu liên quan đến lịch sử, văn hóa nơi mảnh đất ḿnh sinh ra lớn lên với một niềm đam mê và trân trọng sâu sắc.
Cụ Kính nói: “Những cây đề trên đường Hoàng Hoa Thám và cả cây đề cạnh chợ Bưởi phải ngót ngh́n năm tuổi rồi!”
http://media.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/thunga/20110629/9_1.jpg
http://media.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/thunga/20110629/10_2.jpg
Đ́nh Thái và cây bồ đề trước cửa đ́nh.
Theo lời cụ Kính, người dân vẫn hay gọi đường Hoàng Hoa Thám là đường thành bởi nó vốn là một con đê. Truyền rằng, vào cuối đời Lư Nhân Tông (1072-1128) nhà vua bị đau mắt chữa măi không khỏi, nghe tin ở chùa núi Vân Mộng thuộc huyện Kim Bảng, có Quỷ Cốc tiên sinh giỏi nghề bói toán, nhà vua sai người đến xem. Quẻ thẻ nói: Bệ hạ dựng phủ định đô bị con sông ở hướng Càn Tuất chảy thẳng vào làm thương tổn đến đức sáng. Nếu trị được khúc sông th́ sẽ bảo toàn được tính mạng. Khi đó, hai ḍng nước Tô Lịch và Thiên Phù gặp nhau nước sắp tràn vào gác thành Thăng Long. Nhà Lư đă nhiều lần đắp đê (dựa trên cơ sở con đê Đại La cũ do Cao Biền đắp) nhưng cứ đắp xong đê lại vỡ.
Nhà vua bèn sai Trung Sứ đến ngă ba sông thắp hương cầu khấn nhờ thần linh giúp đỡ. Đêm đó, Trung Sứ thần nằm mộng thấy thần bèn quỳ xuống hỏi tại sao đê đắp không được, thần liền bảo sáng sớm mai đến ngă ba sông, gặp người nào đi tới trước tiên th́ hăy ban cho họ thứ mà họ thích nhất rồi ném họ xuống sông, sau đó phong họ làm thần dựng miếu thờ th́ khúc sông đó có thể ngăn được vậy. Sứ giả nhớ kỹ rồi tâu vua. Sáng hôm đó nhà vua cùng quân tới ngă ba sông đợi và gặp vợ chồng Vũ Phục làm nghề bán dầu đi tới. Hai vợ chồng sau khi biết rơ sự t́nh đă nguyện nhảy xuống sông. Sau đó, khúc sông được trị mà mắt vua cũng khỏi!
Chỗ vợ chồng Vũ Phục trầm ḿnh xuống đất đùn lên thành một g̣ cao. Đúng như lời thần bảo, nhà vua ban chỉ xây miếu thờ vợ chồng người bán dầu tại ngă ba sông nơi đất đă được đùn lên cao. Ngôi miếu đó chính là đ́nh Yên Thái nay vẫn c̣n. Thần được thờ trong đ́nh là vợ chồng Vũ Phục, hay c̣n gọi là thờ ông Dầu, bà Dầu.
http://media.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/thunga/20110629/13_2.jpg
Bồ đề có sức sống mănh liệt.
Xây đ́nh xong, người ta trồng gốc đề ở bên phải và cây đa ở bên trái. Bây giờ cây đa không c̣n nhưng cây đề vẫn c̣n, đó chính là gốc đề ở giữa đường Thụy Khuê, vị trí của cây cũng như đ́nh Yên Thái so với xưa kia vẫn nguyên chỗ cũ.
Những gốc cây bồ đề trên đường thành được trồng hay mọc tự nhiên, và có phải xuất hiện từ thời Lư? Cụ Kính cho biết: “Những gốc đề là do được trồng chứ không phải mọc tự nhiên. Bồ đề rất khỏe, rễ tỏa rộng, bám sâu vào đất. Chính đặc điểm này của cây đề mà khi trồng trên đê sẽ giúp đê được vững chắc, nói cách khác, nó có vai tṛ giữ đê. Tác dụng giữ đê c̣n có cây me, do đó trên đoạn đê này me được trồng rất nhiều, c̣n nhiều hơn cả bồ đề. Đường Hoàng Hoa Thám xưa chủ yếu là me và đề, chứ không ai trồng xà cừ như bây giờ, bởi xà cừ dễ bị đổ”.
Theo lời cụ, ngày cụ c̣n nhỏ, con đường hoa vắng, hai bên là cánh đồng, trên đường Hoàng Hoa Thám vẫn có rất nhiều me. Nhưng giờ th́ me không c̣n thấy nhiều nữa mà chỉ c̣n những gốc đề cổ thụ. Xưa kia, cũng chỉ khoảng chừng ấy cây và tồn tại đến giờ chứ không phải trồng nhiều và bị chặt bỏ bớt. Trong suốt chặng đường lịch sử, những gốc đề ấy đă giữ một vai tṛ vô cùng to lớn là giúp con đê được vững chăi để ngăn lũ lụt, bảo vệ kinh thành. Những gốc đề đă sống gần ngh́n năm tuổi!
Theo VTC