tonycarter
08-02-2011, 16:11
Người J’rai quan niệm người chết cũng có “cuộc sống” riêng. V́ vậy, người sống đă tạc rất nhiều tượng gỗ thể hiện sinh động cuộc sống trần tục để “phục vụ” người chết khi sang thế giới bên kia.
Thế giới nhà mồ của người J’rai ở Gia Lai luôn chứa đựng sự huyền bí, sự sống là lạ khiến người ta vừa hiếu ḱ, vừa khó hiểu. Bởi với người J’rai, cái chết chính là con đường đi đến một “cuộc sống” ở thế giới mới - thế giới cực lạc. Vậy nên, người chết sẽ không sung túc nếu thiếu tài sản và nhất là “người hầu”.
http://dantri4.vcmedia.vn/xFKfMbJ7RTXgah5W1cc/Image/2011/07/tuong2811_464d5.jpg
Tài sản của người sống phải được chia khi họ chết đi, và hàng ngày người thân phải mang đồ ăn ra cúng, tṛ chuyện với người đă khuất cho đến khi làm lễ bỏ mả mới dứt. Việc quan trọng không thể thiếu mà người sống phải làm cho người chết đó là tạc tượng nhà mồ để đi theo “hầu hạ” người chết trong lễ bỏ mả.
Đó là những bức tượng được làm từ gỗ hương hoặc cà-chít với bán kính từ 30cm trở lên, chiều dài khoảng 2 sải tay. Gỗ được mang từ rừng về được để bên cạnh ngôi nhà mồ chuẩn bị được bỏ mả. Sau đó, gia chủ phải làm lễ cúng thần nhà rông và thần bến nước để xin được đẽo tượng cho người chết, với lễ vật là 1 con heo.
Trước khi diễn ra lễ bỏ mả chừng 2 tháng, những khúc gỗ xù x́ sẽ được gia chủ hoặc 1 số người già trong làng dùng chiếc ŕu và dao chà-gạc (dao đa năng của người địa phương) tạc thành những bức tượng nguyên khối với đủ h́nh dạng, trạng thái.
http://dantri4.vcmedia.vn/xFKfMbJ7RTXgah5W1cc/Image/2011/07/tuong28112_4ad90.jpg
Từ người phụ nữ mang thai, những hài nhi nằm lăn lóc, người già ngồi ủ rũ, người mang gùi, hay cả những chàng trai, sơn nữ… hay những con vật chó, ḅ, khỉ… đều được tạc theo quy luật âm - dương, hể hiện khát vọng sinh tồn của người dân nơi đây.
Tất cả đều được tạo nên như 1 cuộc sống trần tục, 1 bức tranh đầy sống động của 1 cộng động làng J’rai. Và vào đêm thiêng liêng nhất trong lễ bỏ mả, những bức tượng gỗ đă được chôn xung quanh ngôi nhà mồ (chôn xuống đất khoảng 1 sải tay) sẽ trở nên linh thiêng hơn khi làm “nhiệm vụ” đi đến “thế giới” của người đă khuất, phục vụ chủ nhân của ḿnh.
Theo quan niệm của người J’rai, điều này cũng có nghĩa từ nay mọi quan hệ ràng buộc giữa người sống với người chết đă chấm dứt hoàn toàn. Sẽ không c̣n thờ cúng, chăm nom mộ, chỉ có những bức tượng đi “theo hầu”.
http://dantri4.vcmedia.vn/xFKfMbJ7RTXgah5W1cc/Image/2011/07/tuong28113_90ef6.jpg
Và từ đó, những khối tượng gỗ từ thiên nhiên lại trở về với thiên nhiên, làm bạn với người đă khuất. Mặc cho mưa, nắng, sương gió và thời gian làm hư hỏng, nó sẽ trở nên linh thiêng hơn bao giờ hết bởi với người J’rai ở Tây Nguyên, vạn vật đều hữu linh.
Song, đáng tiếc rằng, những bức tượng nhà mồ Tây Nguyên đă và đang bị “chảy máu” một cách chóng mặt. Để đến bây giờ, khi bước vào những khu nhà mồ của người dân Tây Nguyên, may mắn lắm chúng ta mới thấy một vài pho tượng gỗ thế này.
Già làng Rơ Châm Mạch (93 tuổi, làng Bàng, xă Ianhin, Chư Păh, Gia Lai) cho biết: “Trước kia mỗi khu nhà mồ đều có hàng trăm tượng nhà mồ, nhưng những năm trở lại đây nó đă bị mất cắp gần hết. Rừng cũng không c̣n nên người ta không c̣n gỗ để đẽo tượng mới cho người chết. Nhà mồ làng ḿnh cũng vậy, không c̣n tượng và đến khi ḿnh chết con cháu ḿnh cũng không c̣n gỗ để làm tượng cho ḿnh.”
Thiên Thư
(theo Dân trí)
Thế giới nhà mồ của người J’rai ở Gia Lai luôn chứa đựng sự huyền bí, sự sống là lạ khiến người ta vừa hiếu ḱ, vừa khó hiểu. Bởi với người J’rai, cái chết chính là con đường đi đến một “cuộc sống” ở thế giới mới - thế giới cực lạc. Vậy nên, người chết sẽ không sung túc nếu thiếu tài sản và nhất là “người hầu”.
http://dantri4.vcmedia.vn/xFKfMbJ7RTXgah5W1cc/Image/2011/07/tuong2811_464d5.jpg
Tài sản của người sống phải được chia khi họ chết đi, và hàng ngày người thân phải mang đồ ăn ra cúng, tṛ chuyện với người đă khuất cho đến khi làm lễ bỏ mả mới dứt. Việc quan trọng không thể thiếu mà người sống phải làm cho người chết đó là tạc tượng nhà mồ để đi theo “hầu hạ” người chết trong lễ bỏ mả.
Đó là những bức tượng được làm từ gỗ hương hoặc cà-chít với bán kính từ 30cm trở lên, chiều dài khoảng 2 sải tay. Gỗ được mang từ rừng về được để bên cạnh ngôi nhà mồ chuẩn bị được bỏ mả. Sau đó, gia chủ phải làm lễ cúng thần nhà rông và thần bến nước để xin được đẽo tượng cho người chết, với lễ vật là 1 con heo.
Trước khi diễn ra lễ bỏ mả chừng 2 tháng, những khúc gỗ xù x́ sẽ được gia chủ hoặc 1 số người già trong làng dùng chiếc ŕu và dao chà-gạc (dao đa năng của người địa phương) tạc thành những bức tượng nguyên khối với đủ h́nh dạng, trạng thái.
http://dantri4.vcmedia.vn/xFKfMbJ7RTXgah5W1cc/Image/2011/07/tuong28112_4ad90.jpg
Từ người phụ nữ mang thai, những hài nhi nằm lăn lóc, người già ngồi ủ rũ, người mang gùi, hay cả những chàng trai, sơn nữ… hay những con vật chó, ḅ, khỉ… đều được tạc theo quy luật âm - dương, hể hiện khát vọng sinh tồn của người dân nơi đây.
Tất cả đều được tạo nên như 1 cuộc sống trần tục, 1 bức tranh đầy sống động của 1 cộng động làng J’rai. Và vào đêm thiêng liêng nhất trong lễ bỏ mả, những bức tượng gỗ đă được chôn xung quanh ngôi nhà mồ (chôn xuống đất khoảng 1 sải tay) sẽ trở nên linh thiêng hơn khi làm “nhiệm vụ” đi đến “thế giới” của người đă khuất, phục vụ chủ nhân của ḿnh.
Theo quan niệm của người J’rai, điều này cũng có nghĩa từ nay mọi quan hệ ràng buộc giữa người sống với người chết đă chấm dứt hoàn toàn. Sẽ không c̣n thờ cúng, chăm nom mộ, chỉ có những bức tượng đi “theo hầu”.
http://dantri4.vcmedia.vn/xFKfMbJ7RTXgah5W1cc/Image/2011/07/tuong28113_90ef6.jpg
Và từ đó, những khối tượng gỗ từ thiên nhiên lại trở về với thiên nhiên, làm bạn với người đă khuất. Mặc cho mưa, nắng, sương gió và thời gian làm hư hỏng, nó sẽ trở nên linh thiêng hơn bao giờ hết bởi với người J’rai ở Tây Nguyên, vạn vật đều hữu linh.
Song, đáng tiếc rằng, những bức tượng nhà mồ Tây Nguyên đă và đang bị “chảy máu” một cách chóng mặt. Để đến bây giờ, khi bước vào những khu nhà mồ của người dân Tây Nguyên, may mắn lắm chúng ta mới thấy một vài pho tượng gỗ thế này.
Già làng Rơ Châm Mạch (93 tuổi, làng Bàng, xă Ianhin, Chư Păh, Gia Lai) cho biết: “Trước kia mỗi khu nhà mồ đều có hàng trăm tượng nhà mồ, nhưng những năm trở lại đây nó đă bị mất cắp gần hết. Rừng cũng không c̣n nên người ta không c̣n gỗ để đẽo tượng mới cho người chết. Nhà mồ làng ḿnh cũng vậy, không c̣n tượng và đến khi ḿnh chết con cháu ḿnh cũng không c̣n gỗ để làm tượng cho ḿnh.”
Thiên Thư
(theo Dân trí)