megaup
09-07-2011, 15:27
Tại thôn BơLiêng, xă Ating, huyện Đông Giang, Quảng Nam có một ngôi nhà mồ (Ping) của người Cơtu có thể coi là “độc nhất vô nhị”. Một tác phẩm điêu khắc đặc sắc trên gỗ, rất hiếm hoi c̣n sót lại… Đi t́m nghệ nhân tạo dựng nhà mồ
Nếu ai đó lần đầu tiên nh́n thấy ngôi nhà mồ bằng gỗ đă bạc màu thời gian với những h́nh thù được điêu khắc, chạm trổ tinh vi trên mảnh đất Đông Giang này sẽ không khỏi ngạc nhiên trầm trồ thán phục. Cứ nghĩ người tạo nên tuyệt tác ấy phải là một vị cao niên, nhưng thật bất ngờ khi chủ nhân của ngôi nhà mồ ấy lại là một chàng trai Cơtu c̣n khá trẻ.
Anh tên Bríu Ngà, là trưởng thôn BơLiêng, sinh năm 1962, có thân h́nh vạm vỡ, da ngăm đen, tóc xoăn, sở hữu bộ râu rất hoang dă, đă có vợ và hai con. Anh bắt đầu câu chuyện bằng một lời kể: “Để trẻ em làng ḿnh có chỗ học hành khang trang hơn, rộng răi, sạch đẹp hơn, ḿnh đă tự nguyện hiến đất xây trường”. Rồi anh “khoe” ngay với chúng tôi tờ giấy khen của xă ATing v́ việc làm ư nghĩa ấy. Anh c̣n bảo đă bàn với vợ sẽ tiếp tục hiến khu đất cao ráo bên nhà để làm một nhà Gươl bề thế cho thôn (Nhà Gươl là nhà truyền thống cộng đồng của người Cơtu).
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo4_ad352.jpg
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo5_ba942.jpg
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo6_7579e.jpg
Những h́nh nhân, tác phẩm chạm trổ, điêu khắc quanh nhà mồ
Trở lại với câu chuyện làm nhà mồ, lắng nghe anh kể đă thấy lắm công phu. Ngôi nhà mồ này anh làm để báo hiếu bố vợ của ḿnh, già Đinh Văn Đen. Để làm nên tuyệt tác ấy, một ḿnh anh đă h́ hục với cái ŕu, cái rựa, con dao… ngót nghét 2 năm trời. Nhà mồ làm xong, 5 năm sau th́ bố vợ anh qua đời. “Đám ma ông cụ to lắm, kéo dài đến cả tuần, làm thịt trâu, ḅ, heo, gà… tổng chi phí hơn 60 chục triệu đồng”.
Cũng từ đó anh thành nổi tiếng - người con rể hiếu thảo và một nghệ nhân chế tác nhà mồ.
Năm 2006, Bríu Ngà nhận được bằng khen của Viện Bảo tàng dân tộc học Việt Nam v́ đă có thành tích tham gia tŕnh diễn các hoạt động bảo tồn, phát huy các di sản văn hoá vật thể và phi vật thể. Tác phẩm nhà mồ Cơtu (Ping Blâng) do anh chủ công tạo dựng nửa năm trời và đă hoàn thành tháng 11/2005, hiện đang được trưng bày tại Hà Nội.
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo3_ffaae.jpg
Nghệ nhân Bríu Ngà với bằng khen của Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam
Độc đáo điêu khắc trên Ping
Ngôi nhà mồ bằng gỗ trai, gỗ trẹ của già Đinh Văn Đen do bàn tay vàng của Bríu Ngà điêu khắc nằm trên triền đồi ven đường là tác phẩm độc đáo trong kết cấu, là sự tinh xảo trong từng đường nét chạm khắc.
Nhà mồ cao chừng 2,5m, rộng 3,5m, dài 4m; gồm 6 cột, 2 giữa cao để đỡ nóc, 4 cột c̣n lại đỡ 2 mái trước và sau. Trên nóc là cây gỗ dài nguyên khối, chính giữa là h́nh chạm lộng, thoạt nh́n giống như một bông sen nở nhưng nh́n kỹ là 3 cặp đầu chim T.ring quay đầu về hai hướng (chim T.ring là hoạ tiết quen thuộc trong điêu khắc của người Cơtu). Kế đến là đôi rồng uốn lượn, ngoài cùng là 2 tượng đầu trâu vươn ra 2 bên nóc nhà mồ.
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo7_838de.jpg
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo_dbb58.jpg
Một tác phẩm nghệ thuật thực thụ
Mặt trước của thân cây gỗ được chạm 2 con ḱ đà châu đầu vào 1 mặt dơi cách điệu đặt chính giữa. Mỗi mái trước và sau nhà mồ được lợp bằng 7 tấm gỗ để dọc ghép lại với nhau và cố định bởi 3 thanh gỗ chạm theo h́nh ngọn rau dớn đặt nằm ngang cách đều. 2 đầu kèo phía trước tạc h́nh đầu trâu chúi đầu xuống đất.
Bên trong Ping gồm có 3 phần tách rời nhưng được đặt khăng khít liên hoàn với nhau. Phía trước nhà mồ là khám thờ để nồi hương, bát nước là nơi đặt mâm cơm cúng ma. Bên trong nhà mồ đặt 1 cái cáng khiêng ḥm người đă khuất. Bên trong cáng khiêng là ḥm chứa thi thể. Đặc biệt trên Kơdiêu được tạc rất nhiều tượng người (tượng ngồi khóc, tượng người đánh chiêng, thổi kèn, dâng rượu…) ngoài ra Kơdiêu c̣n chạm lộng khá nhiều những h́nh thù vô cùng tinh xảo như h́nh 2 trâu húc nhau, 2 người cưỡi ngựa, trăn, rắn, chim muông và nhiều h́nh thù hoa lá… Tất cả được tô vẽ bằng những màu sắc tự nhiên làm ra từ cây lá trên rừng.
<table style="BORDER-BOTTOM: medium none; BORDER-LEFT: medium none; WIDTH: 90%; BORDER-COLLAPSE: collapse; BACKGROUND: whitesmoke; BORDER-TOP: medium none; BORDER-RIGHT: medium none; mso-border-alt: outset steelblue .75pt" class="MsoNormalTable" border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" width="90%"> <tbody> <tr style="mso-yfti-irow: 0; mso-yfti-firstrow: yes; mso-yfti-lastrow: yes"> <td style="BORDER-BOTTOM: steelblue 1pt inset; BORDER-LEFT: steelblue 1pt inset; PADDING-BOTTOM: 0.75pt; BACKGROUND-COLOR: transparent; PADDING-LEFT: 0.75pt; PADDING-RIGHT: 0.75pt; BORDER-TOP: steelblue 1pt inset; BORDER-RIGHT: steelblue 1pt inset; PADDING-TOP: 0.75pt; mso-border-alt: inset steelblue .75pt"> Ǵn giữ cho muôn đời sau
Nhà mồ (Ping) là một phần đặc sắc trong di sản văn hoá mang tín ngưỡng dân gian gắn với tập tục tang ma của người Cơtu. Ping c̣n là một tác phẩm điêu khắc tạo h́nh độc đáo kết hợp với nghệ thuật trang trí mang dấu ấn rất riêng của dân tộc vùng cao Quảng Nam. Nhưng dẫu độc đáo và tinh xảo đến đâu th́ cuối cùng cũng bị hư hỏng trước sự khắc nghiệt của thời gian. V́ vậy việc ǵn giữ, tôn tạo nhà mồ ngay chính trên mảnh đất mà người dân Cơtu sinh sống để tuyên truyền nhắc nhở con cháu Cơtu về truyền thống, về nét đẹp trong văn hoá của dân tộc ḿnh là việc làm cần thiết và cấp bách.
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo1_f1517.jpg
Một ngôi nhà mồ truyền thống của người Cơtu - một ngôi nhà mồ được coi là cổ nhất của người Cơtu.
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo2_392c6.jpg
thu hút cả du khách nước ngoài.
Ông Ploong Chiến - Chủ tịch xă ATing (Đông Giang - Quảng Nam) - cho biết: “Nhà mồ truyền thống của người Cơtu làm bằng gỗ như vậy hiện nay không c̣n nhiều và những nghệ nhân biết chế tác cũng rất hiếm. Việc ǵn giữ cũng như việc đào tạo những nghệ nhân kế cận là vô cùng cần thiết nhằm giữ ǵn nét đặc sắc trong văn hoá Cơtu. Tuy nhiên cái khó vẫn là sự ư thức văn hoá của người dân bởi nhà mồ hiện nay của người Cơtu đă theo trào lưu hiện đại…”.
</td></tr></tbody></table>
Đông Phước, dantri.com.vn
Nếu ai đó lần đầu tiên nh́n thấy ngôi nhà mồ bằng gỗ đă bạc màu thời gian với những h́nh thù được điêu khắc, chạm trổ tinh vi trên mảnh đất Đông Giang này sẽ không khỏi ngạc nhiên trầm trồ thán phục. Cứ nghĩ người tạo nên tuyệt tác ấy phải là một vị cao niên, nhưng thật bất ngờ khi chủ nhân của ngôi nhà mồ ấy lại là một chàng trai Cơtu c̣n khá trẻ.
Anh tên Bríu Ngà, là trưởng thôn BơLiêng, sinh năm 1962, có thân h́nh vạm vỡ, da ngăm đen, tóc xoăn, sở hữu bộ râu rất hoang dă, đă có vợ và hai con. Anh bắt đầu câu chuyện bằng một lời kể: “Để trẻ em làng ḿnh có chỗ học hành khang trang hơn, rộng răi, sạch đẹp hơn, ḿnh đă tự nguyện hiến đất xây trường”. Rồi anh “khoe” ngay với chúng tôi tờ giấy khen của xă ATing v́ việc làm ư nghĩa ấy. Anh c̣n bảo đă bàn với vợ sẽ tiếp tục hiến khu đất cao ráo bên nhà để làm một nhà Gươl bề thế cho thôn (Nhà Gươl là nhà truyền thống cộng đồng của người Cơtu).
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo4_ad352.jpg
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo5_ba942.jpg
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo6_7579e.jpg
Những h́nh nhân, tác phẩm chạm trổ, điêu khắc quanh nhà mồ
Trở lại với câu chuyện làm nhà mồ, lắng nghe anh kể đă thấy lắm công phu. Ngôi nhà mồ này anh làm để báo hiếu bố vợ của ḿnh, già Đinh Văn Đen. Để làm nên tuyệt tác ấy, một ḿnh anh đă h́ hục với cái ŕu, cái rựa, con dao… ngót nghét 2 năm trời. Nhà mồ làm xong, 5 năm sau th́ bố vợ anh qua đời. “Đám ma ông cụ to lắm, kéo dài đến cả tuần, làm thịt trâu, ḅ, heo, gà… tổng chi phí hơn 60 chục triệu đồng”.
Cũng từ đó anh thành nổi tiếng - người con rể hiếu thảo và một nghệ nhân chế tác nhà mồ.
Năm 2006, Bríu Ngà nhận được bằng khen của Viện Bảo tàng dân tộc học Việt Nam v́ đă có thành tích tham gia tŕnh diễn các hoạt động bảo tồn, phát huy các di sản văn hoá vật thể và phi vật thể. Tác phẩm nhà mồ Cơtu (Ping Blâng) do anh chủ công tạo dựng nửa năm trời và đă hoàn thành tháng 11/2005, hiện đang được trưng bày tại Hà Nội.
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo3_ffaae.jpg
Nghệ nhân Bríu Ngà với bằng khen của Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam
Độc đáo điêu khắc trên Ping
Ngôi nhà mồ bằng gỗ trai, gỗ trẹ của già Đinh Văn Đen do bàn tay vàng của Bríu Ngà điêu khắc nằm trên triền đồi ven đường là tác phẩm độc đáo trong kết cấu, là sự tinh xảo trong từng đường nét chạm khắc.
Nhà mồ cao chừng 2,5m, rộng 3,5m, dài 4m; gồm 6 cột, 2 giữa cao để đỡ nóc, 4 cột c̣n lại đỡ 2 mái trước và sau. Trên nóc là cây gỗ dài nguyên khối, chính giữa là h́nh chạm lộng, thoạt nh́n giống như một bông sen nở nhưng nh́n kỹ là 3 cặp đầu chim T.ring quay đầu về hai hướng (chim T.ring là hoạ tiết quen thuộc trong điêu khắc của người Cơtu). Kế đến là đôi rồng uốn lượn, ngoài cùng là 2 tượng đầu trâu vươn ra 2 bên nóc nhà mồ.
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo7_838de.jpg
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo_dbb58.jpg
Một tác phẩm nghệ thuật thực thụ
Mặt trước của thân cây gỗ được chạm 2 con ḱ đà châu đầu vào 1 mặt dơi cách điệu đặt chính giữa. Mỗi mái trước và sau nhà mồ được lợp bằng 7 tấm gỗ để dọc ghép lại với nhau và cố định bởi 3 thanh gỗ chạm theo h́nh ngọn rau dớn đặt nằm ngang cách đều. 2 đầu kèo phía trước tạc h́nh đầu trâu chúi đầu xuống đất.
Bên trong Ping gồm có 3 phần tách rời nhưng được đặt khăng khít liên hoàn với nhau. Phía trước nhà mồ là khám thờ để nồi hương, bát nước là nơi đặt mâm cơm cúng ma. Bên trong nhà mồ đặt 1 cái cáng khiêng ḥm người đă khuất. Bên trong cáng khiêng là ḥm chứa thi thể. Đặc biệt trên Kơdiêu được tạc rất nhiều tượng người (tượng ngồi khóc, tượng người đánh chiêng, thổi kèn, dâng rượu…) ngoài ra Kơdiêu c̣n chạm lộng khá nhiều những h́nh thù vô cùng tinh xảo như h́nh 2 trâu húc nhau, 2 người cưỡi ngựa, trăn, rắn, chim muông và nhiều h́nh thù hoa lá… Tất cả được tô vẽ bằng những màu sắc tự nhiên làm ra từ cây lá trên rừng.
<table style="BORDER-BOTTOM: medium none; BORDER-LEFT: medium none; WIDTH: 90%; BORDER-COLLAPSE: collapse; BACKGROUND: whitesmoke; BORDER-TOP: medium none; BORDER-RIGHT: medium none; mso-border-alt: outset steelblue .75pt" class="MsoNormalTable" border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" width="90%"> <tbody> <tr style="mso-yfti-irow: 0; mso-yfti-firstrow: yes; mso-yfti-lastrow: yes"> <td style="BORDER-BOTTOM: steelblue 1pt inset; BORDER-LEFT: steelblue 1pt inset; PADDING-BOTTOM: 0.75pt; BACKGROUND-COLOR: transparent; PADDING-LEFT: 0.75pt; PADDING-RIGHT: 0.75pt; BORDER-TOP: steelblue 1pt inset; BORDER-RIGHT: steelblue 1pt inset; PADDING-TOP: 0.75pt; mso-border-alt: inset steelblue .75pt"> Ǵn giữ cho muôn đời sau
Nhà mồ (Ping) là một phần đặc sắc trong di sản văn hoá mang tín ngưỡng dân gian gắn với tập tục tang ma của người Cơtu. Ping c̣n là một tác phẩm điêu khắc tạo h́nh độc đáo kết hợp với nghệ thuật trang trí mang dấu ấn rất riêng của dân tộc vùng cao Quảng Nam. Nhưng dẫu độc đáo và tinh xảo đến đâu th́ cuối cùng cũng bị hư hỏng trước sự khắc nghiệt của thời gian. V́ vậy việc ǵn giữ, tôn tạo nhà mồ ngay chính trên mảnh đất mà người dân Cơtu sinh sống để tuyên truyền nhắc nhở con cháu Cơtu về truyền thống, về nét đẹp trong văn hoá của dân tộc ḿnh là việc làm cần thiết và cấp bách.
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo1_f1517.jpg
Một ngôi nhà mồ truyền thống của người Cơtu - một ngôi nhà mồ được coi là cổ nhất của người Cơtu.
http://dantri4.vcmedia.vn/I3KdHJtU0B3ELPKGaTLe/Image/2011/08/tuan4/nhamo2_392c6.jpg
thu hút cả du khách nước ngoài.
Ông Ploong Chiến - Chủ tịch xă ATing (Đông Giang - Quảng Nam) - cho biết: “Nhà mồ truyền thống của người Cơtu làm bằng gỗ như vậy hiện nay không c̣n nhiều và những nghệ nhân biết chế tác cũng rất hiếm. Việc ǵn giữ cũng như việc đào tạo những nghệ nhân kế cận là vô cùng cần thiết nhằm giữ ǵn nét đặc sắc trong văn hoá Cơtu. Tuy nhiên cái khó vẫn là sự ư thức văn hoá của người dân bởi nhà mồ hiện nay của người Cơtu đă theo trào lưu hiện đại…”.
</td></tr></tbody></table>
Đông Phước, dantri.com.vn