Hanna
10-11-2011, 21:25
“...Khi chính phủ giành lấy trách nhiệm “lo rau muống và nước lă” cho người dân, thực chất họ đă tước mất một quyền cơ bản của công dân, đó là quyền được tự lo liệu cho cuộc sống của ḿnh. Đến bây giờ th́ những người từng một thời sống dưới chế độ bao cấp ở Việt Nam hẳn đă thấm thía điều này...”
1.
Mới đây, nhiều người Việt Nam tỏ ra hồ hởi khi hay tin xuất khẩu gạo của Việt Nam đang đứng trước cơ hội vượt qua Thái Lan khi chính phủ nước này thực hiện chính sách bảo hộ giá gạo trong nước. (1)
Điều này càng cho chúng ta thấy một thực tế là thế giới đang ngày càng trở nên “phẳng” hơn và liên hệ chặt chẽ với nhau hơn. Giờ đây th́ ngay cả các bác nông dân nhà ta hẳn cũng đă hiểu ra là cái thế giới này nó “phẳng” đến thế nào rồi. Không chỉ một động thái của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ có ảnh hưởng ngay lập tức tới gần như toàn bộ nền kinh tế thế giới, mà ngay cả một cuộc nội chiến ở đất nước Libya nhỏ bé với dân số chỉ 6,6 triệu người cũng ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường dầu mỏ thế giới và qua đó là đến nền kinh tế thế giới, hay quyết định bảo hộ giá gạo của chính phủ Thái Lan cũng ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường gạo của thế giới, trong đó có những người nông dân Việt Nam.
Trong cái thế giới đang ngày càng gắn kết hơn với nhau đó, mỗi một động thái chính sách (và lớn hơn thế, chế độ chính trị) của một nước đều tạo ra ảnh hưởng nhất định đến các quốc gia bên ngoài, theo cả hai hướng tích cực và tiêu cực.
Trước mắt, người nông dân Thái Lan sẽ được hưởng lợi từ chính sách bảo hộ giá gạo của chính phủ Thái Lan, khi giá trị sản phẩm của họ tăng lên. Song về lâu dài, chính sách này sẽ tạo ra sức ỳ cho ngành nông nghiệp trong nước, trong khi gánh nặng bảo hộ lại đặt trên vai các tầng lớp dân cư khác, đồng thời nó c̣n làm méo mó cơ chế phân công lao động và phân bổ nguồn lực hữu hiệu của thị trường. Đối với người nông dân Việt Nam, chính sách bảo hộ của chính phủ Thái Lan sẽ khiến cho giá gạo của Thái Lan kém cạnh tranh hơn và giá gạo của Việt Nam trở nên cạnh tranh hơn, cho nên trước mắt nó sẽ tạo nên một cú hích cho hoạt động sản xuất lúa gạo của Việt Nam. Tuy nhiên, về lâu dài, việc chúng ta cạnh tranh với một đối thủ vốn đang chịu sức ỳ do chính sách bảo hộ gây ra th́ cũng chẳng cải thiện được năng lực sản xuất cho ḿnh là mấy; chưa kể, nếu chính phủ Thái Lan lại đột ngột xoá bỏ chính sách bảo hộ th́ người sản xuất lúa gạo ở Việt Nam không khéo lại c̣n phải chịu ảnh hưởng tiêu cực nhiều hơn (do đầu tư dàn trải quá mức chẳng hạn) so với những ǵ mà họ được hưởng khi chính phủ Thái Lan thực thi chính sách bảo hộ.
Người nông dân Thái Lan lâu nay vẫn được hưởng lợi từ lối vận hành lộn xộn của thị trường lúa gạo Việt Nam, nơi mà một ḿnh Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA – với ṇng cốt là Tổng Cty Lương thực Miền Nam và Tổng Cty Lương thực Miền Bắc) làm mưa làm gió, khiến cho lợi lộc chủ yếu rơi vào khâu trung gian và giới đầu cơ, c̣n đời sống của người nông dân th́ vẫn chẳng khá lên là bao, nghèo vẫn hoàn nghèo. Thực tế này khiến cho người nông dân chẳng mấy mặn mà với việc mở rộng sản xuất, thâm canh hay tăng vụ (một phần là do không đủ nguồn lực để tái đầu tư). Bản chất của vấn đề là ở chỗ người ta đă lợi dụng vị thế độc quyền nhà nước để trục lợi tối đa cho cá nhân và phe nhóm. T́nh trạng tương tự cũng diễn ra trên thị trường xăng dầu, lĩnh vực mà nhà chức trách và giới phân tích hiện vẫn đang mổ xẻ. Tuy nhiên, mọi giải pháp không sớm th́ muộn rồi cũng thất bại, hoặc theo kiểu “bắt cóc bỏ dĩa”, khi mà trên thị trường vẫn tồn tại một hoặc một vài doanh nghiệp đóng vai tṛ thống lĩnh (trong trường hợp thị trường xăng dầu th́ Petrolimex chiếm tới 60% thị phần) và khi mà thiệt hại của 86 triệu người tiêu dùng th́ không thể đong đếm được trong khi lợi nhuận chảy vào hầu bao những kẻ đang thao túng thị trường và các khoản “lại quả” chảy vào túi của các nhà quản lư tự tư tự lợi, những kẻ sẵn sàng v́ lợi ích của một nhóm người nhỏ bé và của bản thân mà nhắm mắt làm ngơ (dưới những chiêu bài như “ổn định thị trường”, “kiềm chế lạm phát”, v.v.), th́ lại có thể “đếm” được. Và thị trường th́ phản ứng rất chi là linh hoạt: xăng dầu hết chảy sang Campuchia (khi giá xăng dầu trong nước thấp hơn ở Campuchia) lại chảy ngược từ Campuchia về Việt Nam (khi giá xăng dầu trong nước cao hơn).
2.
Sớm muộn ǵ th́ người anh em Lào của chúng ta cũng sẽ tiến tới với dự án thuỷ điện Xayaburi, đơn giản là ở một chế độ “dân chủ XHCN” như của Lào th́ lời nói của đồng tiền nó dễ lọt tai hơn bất cứ điều ǵ khác. Ngay cả nguy cơ về một cuộc Hán hoá vẫn không đủ để khiến họ phải rụt rè trước những đồng Yuan có in h́nh bác Mao th́ c̣n có ǵ là đáng kể ở đây. Không khéo chính các đồng chí Lào ngay từ bây giờ cũng đă ấm ức trong bụng mà rằng, “Với những bauxite Tây Nguyên, thuỷ điện 6 và 6A Đồng Nai th́ các vị đă nghĩ ǵ đến người dân của ḿnh hay chưa mà buộc chúng tôi phải nghĩ cho dân của các vị.” T́nh trạng phá rừng hàng loạt ở Lào, trong đó người Việt “góp công” rất lớn, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến hệ sinh thái, khí hậu và ḍng chảy vào Việt Nam.
Nhiều người Việt Nam từng phấn khởi khi hay tin thủ lĩnh phe đối lập ở Campuchia bị xét xử về vụ nhổ cọc phân giới với Việt Nam, do toà án tỉnh Svay Rieng tiến hành ngày 27/1/2010. Sam Rainsy bị tuyên án 2 năm tù vắng mặt (v́ đang ở Pháp), và phải đóng tiền phạt 8 triệu Riel (2.000USD), đồng thời phải bồi thường cho chính quyền địa phương 5 triệu Riel (1.200 USD) v́ tội phá hoại tài sản nhà nước và kích động kỳ thị sắc tộc. (2) Tuy nhiên, những ai biết rơ hiện t́nh Campuchia lại đều hiểu rằng ông Hunsen từ nay sẽ càng dễ bề khuynh loát chính trường Campuchia, những vấn nạn xă hội như tham nhũng, tội phạm… cũng sẽ nổi lên theo đấy.(3) Và chính Việt Nam chúng ta lại phải nhận lănh hậu quả: T́nh trạng vũ khí nóng tràn lan trong nước hiện nay một phần là nhờ sự nhắm mắt làm ngơ của “người anh 6 chữ vàng” ở phía Bắc và một phần là nhờ nguồn cung dồi dào từ phía Campuchia. Các ṣng bạc gần biên giới Việt Nam hoạt động gần như bất chấp pháp luật cũng là một hệ quả của t́nh trạng pháp luật lỏng lẻo ở Campuchia, và nó đă gây ra bao hệ luỵ kinh tế - xă hội cho Việt Nam mà báo chí đă tốn nhiều giấy mực để phản ảnh.
Chủ nghĩa Đại Hán Trung Hoa dẫu đáng sợ đến mấy nhưng một nước Trung Quốc dân chủ cũng sẽ khiến cho mối đe doạ đó giảm đi đáng kể. Và một Việt Nam tự do, dân chủ chắc chắn sẽ có ảnh hưởng tích cực để đưa đến một Trung Quốc ngày càng tự do và dân chủ hơn. Tuy nhiên, hai nước hiện nay lại đang là nguồn cổ vũ của nhau trong chính sách đè nén dân chúng, bóp nghẹt tự do, chà đạp dân chủ và tham nhũng. “Ngưu tầm ngưu, mă tầm mă.” Đó là lư do tại sao Chính phủ Việt Nam vẫn tỏ lập trường ủng hộ Gaddafi cho đến khi buộc phải muối mặt “thừa nhận” Hội đồng Dân tộc Chuyển tiếp (NTC) của Libya vào ngày 14/9/2011, khi mà những tội ác man rợ của chế độ độc tài quái đản Gaddafi đang dần dần bị phơi bày trước mắt bàn dân thiên hạ; đó là lư do tại sao Tổng thống Venezuela lại sẵn sàng nghênh đón Gaddafi tới tị nạn; đó là lư do tại sao Trung Quốc và Nga lại phủ quyết một dự thảo nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ ngày 5/10/2011 về việc trừng phạt Syria nếu nước này không ngừng ngay lập tức hành động quân sự giết hại dân thường.
Phong trào dân chủ Mùa Xuân Ả-rập rơ ràng là đang tạo ra một sự thay đổi tích cực cho bức tranh chính trị của thế giới Ả-rập và phả hơi nóng vào các chế độ độc tài áp bức c̣n sót lại trên thế giới. Khi điều tất yếu phải đến th́ cái giá cho nó lại tuỳ thuộc vào sự khôn ngoan và thức thời của nhà cầm quyền. Đó có thể là cuộc thay đổi thay khá nhẹ nhàng ở Tunisia, sự chuyển tiếp tương đối bạo lực và lộn xộn ở Ai Cập, hay thậm chí là một cuộc nội chiến đẫm máu ở Lybia.
3.
Nhiều chính sách của chính phủ Việt Nam hiện nay đang thực sự phá hoại nền kinh tế Việt Nam, khiến cho thị trường hỗn loạn, tạo ra sự bất công ngày càng sâu sắc trong xă hội, c̣n kẻ thù của chúng ta th́ lại vui mừng. Khi mà giá vàng trong nước từ bao năm nay thường cao hơn giá vàng thế giới, với mức cước chênh lệch nhiều lúc lên tới 4 triệu VNĐ một lượng th́ ngoài sự thiển cận và bảo thủ, điều mà ai cũng thấy bức xúc chính là thái độ VÔ TRÁCH NHIỆM của Chính phủ. Khi mà chính sách b́nh ổn giá lại chỉ tạo kẻ hở cho khối kẻ lợi dụng chính sách để trục lợi th́ người ta càng thấy rơ tư duy và tầm nh́n từ thời bao cấp của lănh đạo Chính phủ. (4) Những chương tŕnh mang hơi hướng xă hội, nhân đạo như “nhà ở cho người thu nhập thấp” lại chính là mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng và tiêu cực ở bất cứ đâu, chứ không riêng ǵ Việt Nam, nơi mà t́nh trạng này hầu như ai cũng nh́n thấy rơ. (5) Các chương tŕnh an sinh xă hội của chính phủ, đặc biệt là các chương tŕnh trợ cấp trực tiếp, lại tạo ra một bộ phân dân nghèo chỉ biết trông chờ vào trợ cấp của nhà nước. Ngoài ra, nhiều tiêu cực cũng phát sinh từ đây, chẳng hạn như t́nh trạng trợ cấp chẳng đến được tay người nghèo mà lại thường rơi vào tay người nhà của quan chức địa phương, điều mà báo chí từng nói đến rất nhiều. Chính sách căn cơ và lâu dài ở đây là trao cho họ “cần câu”, tạo cho họ cơ hội b́nh đẳng (cơ hội tiếp cận các dịch vụ cơ bản như giáo dục, y tế; các quyền tự do cơ bản, trong đó có quyền tự do chính trị, để họ có thể bầu, giám sát và miễn nhiệm những người đại diện trong chính quyền của ḿnh), chứ không phải là trao cho họ “con cá”. Hiện tượng ngành than xuất nhập tùm lum bấy lâu nay chính là do chính sách điều tiết giá bất hợp lư kéo dài từ năm này qua năm khác, làm méo mó cơ chế vận hành đúng đắn của thị trường, v.v.
4.
V́ sao trong khi cả Châu Âu đang phải gồng ḿnh để cứu Hy Lạp th́ người dân nước này lại hết biểu t́nh rồi đến đ́nh công? Đó là v́ khu vực công ở đây đă ph́nh ra quá to, một bộ phận dân chúng đă h́nh thành thói quen dựa dẫm vào các chương tŕnh chi tiêu hoang phí hoặc mang bản chất tái phân phối thu nhập của chính phủ. Đến khi mức nợ công cứ ngày một lớn dần lên và nhằm tránh đổ vỡ, chính phủ buộc phải thực hiện chính sách thắt lưng buộc bụng để nhận được gói cứu trợ của EU, và điều này lại đụng chạm đến bộ phận dân chúng vẫn sống dựa vào ngân sách nhà nước (công chức, người lao động trong các doanh nghiệp nhà nước, những đối tượng hưởng trợ cấp xă hội, v.v.). Thủ phạm của nó chính là chủ nghĩa dân tuư (chính là chính sách mà chính phủ Thái Lan của cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra trước đây và đương kim thủ tướng Yingluck Shinawatra hiện nay theo đuổi, và cũng chính là bản chất của các chính sách an sinh xă hội của Chính phủ Việt Nam hiện nay) và chủ nghĩa bảo trợ (6) (một thực tế vẫn đang diễn ra ở Việt Nam kể từ đầu giai đoạn đổi mới đến nay). Giải pháp căn cơ cho nó phải là một cuộc cải cách thể chế sâu rộng chứ không chỉ đơn thuần là các biện pháp “thắt lưng buộc bụng” trước mắt. (7)
Thông thường, một lĩnh vực trong bộ máy chính phủ không ngừng ph́nh ra là mục đích tự thân của hoạt động chính phủ; người lănh đạo nào cũng muốn có thêm đầu mối để quản lư (và dĩ nhiên là thêm nhiều lợi ích từ đó), nhà quản lư nào cũng trông chờ cơ hội thăng tiến tốt hơn nếu họ có thể tuyển dụng thêm thuộc cấp. Đấy chính là lư do tại sao ở Việt Nam thời gian qua tuy số bộ ngành đầu mối giảm, nhưng cơ cấu bên trong lại tiếp tục ph́nh to. Các tổng cục cứ thi nhau ra đời. Bộ Nông nghiệp th́ có Tổng cục Lâm nghiệp, Tổng cục Thủy sản, Tổng cục Thủy lợi; Bộ Công an th́ chia Tổng cục An ninh Nhân dân thành Tổng cục An ninh I và Tổng cục An ninh II, chia Tổng cục Cảnh sát Nhân dân thành Tổng cục Cảnh sát Pḥng chống Tội phạm và Tổng cục Cảnh sát QLHC về TTATXH, v.v. Đến nay th́ một loạt tỉnh thành đă có Sở Cảnh sát Pḥng cháy Chữa cháy (Tp HCM, Hà Nội, Hải Pḥng, Cần Thơ, Đà Nẵng, Vĩnh Phúc, Đồng Nai và B́nh Dương). (Ôi giời, cháy nổ thế kia th́ cần thiết quá đi chứ lỵ!)
Con người ta có lẽ ai cũng muốn lo lắng và đem lại hạnh phúc cho những người xung quanh ḿnh, cho đồng bào của ḿnh. Đó là thiên hướng tự nhiên của con người. Hầu như nhà lănh đạo nào cũng muốn “lo cho dân” cả, ít nhất là điều đó đem lại cho họ sự “chính danh”. Họ chỉ khác nhau về cách “lo” mà thôi. Ông Lê Duẩn từng có câu nói để đời: “Chúng ta cầm quyền mà không lo nổi rau muống và nước lă cho dân th́ nên từ chức đi.” (8) Sau khi ông trút hơi thở cuối cùng trên cương vị lănh đạo cao nhất của chế độ, Đảng Cộng sản Việt Nam ở vào thế dựa chân tường buộc phải tiến hành cái gọi là “đổi mới”, người ta mới nghiệm ra rằng hoá ra để cho dân chúng tự lo cho ḿnh lại tốt hơn nhiều, và người dân càng được “cởi trói” th́ đất nước lại càng phát triển. Ấy vậy nhưng cái chân lư đó dường như lại đang bị người ta quên mất. Theo nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ Thang Văn Phúc: “Nhà nước vẫn đang tiếp tục can thiệp quá sâu vào thị trường. Bộ máy bắt đầu sa vào giải quyết quá sâu những vấn đề cụ thể. Nhiều việc không làm xuể thế là phát sinh tổng cục, chi cục khiến đầu mối th́ giảm mà cơ cấu bên trong vẫn tiếp tục ph́nh to. Các chức năng, nhiệm vụ c̣n chồng chéo. Bối cảnh lạm phát mấy năm vừa qua đă phơi bày rơ sự lúng túng.” (9) Thủ tướng cứ phóng tay hết kư thành lập tổng cục này lại đến kư bổ nhiệm thứ trưởng kia, mà h́nh như chẳng thấy “băn khoăn” ǵ cả th́ phải. “Bảo đảm an sinh xă hội” (bên cạnh những “thực hiện đồng bộ các giải pháp” và “bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô”) đă trở thành một điệp ngữ của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.
Cuộc khủng hoảng nợ công ở Châu Âu nói chung và ở Hy Lạp, Bồ Đào Nha… nói riêng chính là bài học cảnh tỉnh cho chúng ta.
1.
Mới đây, nhiều người Việt Nam tỏ ra hồ hởi khi hay tin xuất khẩu gạo của Việt Nam đang đứng trước cơ hội vượt qua Thái Lan khi chính phủ nước này thực hiện chính sách bảo hộ giá gạo trong nước. (1)
Điều này càng cho chúng ta thấy một thực tế là thế giới đang ngày càng trở nên “phẳng” hơn và liên hệ chặt chẽ với nhau hơn. Giờ đây th́ ngay cả các bác nông dân nhà ta hẳn cũng đă hiểu ra là cái thế giới này nó “phẳng” đến thế nào rồi. Không chỉ một động thái của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ có ảnh hưởng ngay lập tức tới gần như toàn bộ nền kinh tế thế giới, mà ngay cả một cuộc nội chiến ở đất nước Libya nhỏ bé với dân số chỉ 6,6 triệu người cũng ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường dầu mỏ thế giới và qua đó là đến nền kinh tế thế giới, hay quyết định bảo hộ giá gạo của chính phủ Thái Lan cũng ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường gạo của thế giới, trong đó có những người nông dân Việt Nam.
Trong cái thế giới đang ngày càng gắn kết hơn với nhau đó, mỗi một động thái chính sách (và lớn hơn thế, chế độ chính trị) của một nước đều tạo ra ảnh hưởng nhất định đến các quốc gia bên ngoài, theo cả hai hướng tích cực và tiêu cực.
Trước mắt, người nông dân Thái Lan sẽ được hưởng lợi từ chính sách bảo hộ giá gạo của chính phủ Thái Lan, khi giá trị sản phẩm của họ tăng lên. Song về lâu dài, chính sách này sẽ tạo ra sức ỳ cho ngành nông nghiệp trong nước, trong khi gánh nặng bảo hộ lại đặt trên vai các tầng lớp dân cư khác, đồng thời nó c̣n làm méo mó cơ chế phân công lao động và phân bổ nguồn lực hữu hiệu của thị trường. Đối với người nông dân Việt Nam, chính sách bảo hộ của chính phủ Thái Lan sẽ khiến cho giá gạo của Thái Lan kém cạnh tranh hơn và giá gạo của Việt Nam trở nên cạnh tranh hơn, cho nên trước mắt nó sẽ tạo nên một cú hích cho hoạt động sản xuất lúa gạo của Việt Nam. Tuy nhiên, về lâu dài, việc chúng ta cạnh tranh với một đối thủ vốn đang chịu sức ỳ do chính sách bảo hộ gây ra th́ cũng chẳng cải thiện được năng lực sản xuất cho ḿnh là mấy; chưa kể, nếu chính phủ Thái Lan lại đột ngột xoá bỏ chính sách bảo hộ th́ người sản xuất lúa gạo ở Việt Nam không khéo lại c̣n phải chịu ảnh hưởng tiêu cực nhiều hơn (do đầu tư dàn trải quá mức chẳng hạn) so với những ǵ mà họ được hưởng khi chính phủ Thái Lan thực thi chính sách bảo hộ.
Người nông dân Thái Lan lâu nay vẫn được hưởng lợi từ lối vận hành lộn xộn của thị trường lúa gạo Việt Nam, nơi mà một ḿnh Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA – với ṇng cốt là Tổng Cty Lương thực Miền Nam và Tổng Cty Lương thực Miền Bắc) làm mưa làm gió, khiến cho lợi lộc chủ yếu rơi vào khâu trung gian và giới đầu cơ, c̣n đời sống của người nông dân th́ vẫn chẳng khá lên là bao, nghèo vẫn hoàn nghèo. Thực tế này khiến cho người nông dân chẳng mấy mặn mà với việc mở rộng sản xuất, thâm canh hay tăng vụ (một phần là do không đủ nguồn lực để tái đầu tư). Bản chất của vấn đề là ở chỗ người ta đă lợi dụng vị thế độc quyền nhà nước để trục lợi tối đa cho cá nhân và phe nhóm. T́nh trạng tương tự cũng diễn ra trên thị trường xăng dầu, lĩnh vực mà nhà chức trách và giới phân tích hiện vẫn đang mổ xẻ. Tuy nhiên, mọi giải pháp không sớm th́ muộn rồi cũng thất bại, hoặc theo kiểu “bắt cóc bỏ dĩa”, khi mà trên thị trường vẫn tồn tại một hoặc một vài doanh nghiệp đóng vai tṛ thống lĩnh (trong trường hợp thị trường xăng dầu th́ Petrolimex chiếm tới 60% thị phần) và khi mà thiệt hại của 86 triệu người tiêu dùng th́ không thể đong đếm được trong khi lợi nhuận chảy vào hầu bao những kẻ đang thao túng thị trường và các khoản “lại quả” chảy vào túi của các nhà quản lư tự tư tự lợi, những kẻ sẵn sàng v́ lợi ích của một nhóm người nhỏ bé và của bản thân mà nhắm mắt làm ngơ (dưới những chiêu bài như “ổn định thị trường”, “kiềm chế lạm phát”, v.v.), th́ lại có thể “đếm” được. Và thị trường th́ phản ứng rất chi là linh hoạt: xăng dầu hết chảy sang Campuchia (khi giá xăng dầu trong nước thấp hơn ở Campuchia) lại chảy ngược từ Campuchia về Việt Nam (khi giá xăng dầu trong nước cao hơn).
2.
Sớm muộn ǵ th́ người anh em Lào của chúng ta cũng sẽ tiến tới với dự án thuỷ điện Xayaburi, đơn giản là ở một chế độ “dân chủ XHCN” như của Lào th́ lời nói của đồng tiền nó dễ lọt tai hơn bất cứ điều ǵ khác. Ngay cả nguy cơ về một cuộc Hán hoá vẫn không đủ để khiến họ phải rụt rè trước những đồng Yuan có in h́nh bác Mao th́ c̣n có ǵ là đáng kể ở đây. Không khéo chính các đồng chí Lào ngay từ bây giờ cũng đă ấm ức trong bụng mà rằng, “Với những bauxite Tây Nguyên, thuỷ điện 6 và 6A Đồng Nai th́ các vị đă nghĩ ǵ đến người dân của ḿnh hay chưa mà buộc chúng tôi phải nghĩ cho dân của các vị.” T́nh trạng phá rừng hàng loạt ở Lào, trong đó người Việt “góp công” rất lớn, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến hệ sinh thái, khí hậu và ḍng chảy vào Việt Nam.
Nhiều người Việt Nam từng phấn khởi khi hay tin thủ lĩnh phe đối lập ở Campuchia bị xét xử về vụ nhổ cọc phân giới với Việt Nam, do toà án tỉnh Svay Rieng tiến hành ngày 27/1/2010. Sam Rainsy bị tuyên án 2 năm tù vắng mặt (v́ đang ở Pháp), và phải đóng tiền phạt 8 triệu Riel (2.000USD), đồng thời phải bồi thường cho chính quyền địa phương 5 triệu Riel (1.200 USD) v́ tội phá hoại tài sản nhà nước và kích động kỳ thị sắc tộc. (2) Tuy nhiên, những ai biết rơ hiện t́nh Campuchia lại đều hiểu rằng ông Hunsen từ nay sẽ càng dễ bề khuynh loát chính trường Campuchia, những vấn nạn xă hội như tham nhũng, tội phạm… cũng sẽ nổi lên theo đấy.(3) Và chính Việt Nam chúng ta lại phải nhận lănh hậu quả: T́nh trạng vũ khí nóng tràn lan trong nước hiện nay một phần là nhờ sự nhắm mắt làm ngơ của “người anh 6 chữ vàng” ở phía Bắc và một phần là nhờ nguồn cung dồi dào từ phía Campuchia. Các ṣng bạc gần biên giới Việt Nam hoạt động gần như bất chấp pháp luật cũng là một hệ quả của t́nh trạng pháp luật lỏng lẻo ở Campuchia, và nó đă gây ra bao hệ luỵ kinh tế - xă hội cho Việt Nam mà báo chí đă tốn nhiều giấy mực để phản ảnh.
Chủ nghĩa Đại Hán Trung Hoa dẫu đáng sợ đến mấy nhưng một nước Trung Quốc dân chủ cũng sẽ khiến cho mối đe doạ đó giảm đi đáng kể. Và một Việt Nam tự do, dân chủ chắc chắn sẽ có ảnh hưởng tích cực để đưa đến một Trung Quốc ngày càng tự do và dân chủ hơn. Tuy nhiên, hai nước hiện nay lại đang là nguồn cổ vũ của nhau trong chính sách đè nén dân chúng, bóp nghẹt tự do, chà đạp dân chủ và tham nhũng. “Ngưu tầm ngưu, mă tầm mă.” Đó là lư do tại sao Chính phủ Việt Nam vẫn tỏ lập trường ủng hộ Gaddafi cho đến khi buộc phải muối mặt “thừa nhận” Hội đồng Dân tộc Chuyển tiếp (NTC) của Libya vào ngày 14/9/2011, khi mà những tội ác man rợ của chế độ độc tài quái đản Gaddafi đang dần dần bị phơi bày trước mắt bàn dân thiên hạ; đó là lư do tại sao Tổng thống Venezuela lại sẵn sàng nghênh đón Gaddafi tới tị nạn; đó là lư do tại sao Trung Quốc và Nga lại phủ quyết một dự thảo nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ ngày 5/10/2011 về việc trừng phạt Syria nếu nước này không ngừng ngay lập tức hành động quân sự giết hại dân thường.
Phong trào dân chủ Mùa Xuân Ả-rập rơ ràng là đang tạo ra một sự thay đổi tích cực cho bức tranh chính trị của thế giới Ả-rập và phả hơi nóng vào các chế độ độc tài áp bức c̣n sót lại trên thế giới. Khi điều tất yếu phải đến th́ cái giá cho nó lại tuỳ thuộc vào sự khôn ngoan và thức thời của nhà cầm quyền. Đó có thể là cuộc thay đổi thay khá nhẹ nhàng ở Tunisia, sự chuyển tiếp tương đối bạo lực và lộn xộn ở Ai Cập, hay thậm chí là một cuộc nội chiến đẫm máu ở Lybia.
3.
Nhiều chính sách của chính phủ Việt Nam hiện nay đang thực sự phá hoại nền kinh tế Việt Nam, khiến cho thị trường hỗn loạn, tạo ra sự bất công ngày càng sâu sắc trong xă hội, c̣n kẻ thù của chúng ta th́ lại vui mừng. Khi mà giá vàng trong nước từ bao năm nay thường cao hơn giá vàng thế giới, với mức cước chênh lệch nhiều lúc lên tới 4 triệu VNĐ một lượng th́ ngoài sự thiển cận và bảo thủ, điều mà ai cũng thấy bức xúc chính là thái độ VÔ TRÁCH NHIỆM của Chính phủ. Khi mà chính sách b́nh ổn giá lại chỉ tạo kẻ hở cho khối kẻ lợi dụng chính sách để trục lợi th́ người ta càng thấy rơ tư duy và tầm nh́n từ thời bao cấp của lănh đạo Chính phủ. (4) Những chương tŕnh mang hơi hướng xă hội, nhân đạo như “nhà ở cho người thu nhập thấp” lại chính là mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng và tiêu cực ở bất cứ đâu, chứ không riêng ǵ Việt Nam, nơi mà t́nh trạng này hầu như ai cũng nh́n thấy rơ. (5) Các chương tŕnh an sinh xă hội của chính phủ, đặc biệt là các chương tŕnh trợ cấp trực tiếp, lại tạo ra một bộ phân dân nghèo chỉ biết trông chờ vào trợ cấp của nhà nước. Ngoài ra, nhiều tiêu cực cũng phát sinh từ đây, chẳng hạn như t́nh trạng trợ cấp chẳng đến được tay người nghèo mà lại thường rơi vào tay người nhà của quan chức địa phương, điều mà báo chí từng nói đến rất nhiều. Chính sách căn cơ và lâu dài ở đây là trao cho họ “cần câu”, tạo cho họ cơ hội b́nh đẳng (cơ hội tiếp cận các dịch vụ cơ bản như giáo dục, y tế; các quyền tự do cơ bản, trong đó có quyền tự do chính trị, để họ có thể bầu, giám sát và miễn nhiệm những người đại diện trong chính quyền của ḿnh), chứ không phải là trao cho họ “con cá”. Hiện tượng ngành than xuất nhập tùm lum bấy lâu nay chính là do chính sách điều tiết giá bất hợp lư kéo dài từ năm này qua năm khác, làm méo mó cơ chế vận hành đúng đắn của thị trường, v.v.
4.
V́ sao trong khi cả Châu Âu đang phải gồng ḿnh để cứu Hy Lạp th́ người dân nước này lại hết biểu t́nh rồi đến đ́nh công? Đó là v́ khu vực công ở đây đă ph́nh ra quá to, một bộ phận dân chúng đă h́nh thành thói quen dựa dẫm vào các chương tŕnh chi tiêu hoang phí hoặc mang bản chất tái phân phối thu nhập của chính phủ. Đến khi mức nợ công cứ ngày một lớn dần lên và nhằm tránh đổ vỡ, chính phủ buộc phải thực hiện chính sách thắt lưng buộc bụng để nhận được gói cứu trợ của EU, và điều này lại đụng chạm đến bộ phận dân chúng vẫn sống dựa vào ngân sách nhà nước (công chức, người lao động trong các doanh nghiệp nhà nước, những đối tượng hưởng trợ cấp xă hội, v.v.). Thủ phạm của nó chính là chủ nghĩa dân tuư (chính là chính sách mà chính phủ Thái Lan của cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra trước đây và đương kim thủ tướng Yingluck Shinawatra hiện nay theo đuổi, và cũng chính là bản chất của các chính sách an sinh xă hội của Chính phủ Việt Nam hiện nay) và chủ nghĩa bảo trợ (6) (một thực tế vẫn đang diễn ra ở Việt Nam kể từ đầu giai đoạn đổi mới đến nay). Giải pháp căn cơ cho nó phải là một cuộc cải cách thể chế sâu rộng chứ không chỉ đơn thuần là các biện pháp “thắt lưng buộc bụng” trước mắt. (7)
Thông thường, một lĩnh vực trong bộ máy chính phủ không ngừng ph́nh ra là mục đích tự thân của hoạt động chính phủ; người lănh đạo nào cũng muốn có thêm đầu mối để quản lư (và dĩ nhiên là thêm nhiều lợi ích từ đó), nhà quản lư nào cũng trông chờ cơ hội thăng tiến tốt hơn nếu họ có thể tuyển dụng thêm thuộc cấp. Đấy chính là lư do tại sao ở Việt Nam thời gian qua tuy số bộ ngành đầu mối giảm, nhưng cơ cấu bên trong lại tiếp tục ph́nh to. Các tổng cục cứ thi nhau ra đời. Bộ Nông nghiệp th́ có Tổng cục Lâm nghiệp, Tổng cục Thủy sản, Tổng cục Thủy lợi; Bộ Công an th́ chia Tổng cục An ninh Nhân dân thành Tổng cục An ninh I và Tổng cục An ninh II, chia Tổng cục Cảnh sát Nhân dân thành Tổng cục Cảnh sát Pḥng chống Tội phạm và Tổng cục Cảnh sát QLHC về TTATXH, v.v. Đến nay th́ một loạt tỉnh thành đă có Sở Cảnh sát Pḥng cháy Chữa cháy (Tp HCM, Hà Nội, Hải Pḥng, Cần Thơ, Đà Nẵng, Vĩnh Phúc, Đồng Nai và B́nh Dương). (Ôi giời, cháy nổ thế kia th́ cần thiết quá đi chứ lỵ!)
Con người ta có lẽ ai cũng muốn lo lắng và đem lại hạnh phúc cho những người xung quanh ḿnh, cho đồng bào của ḿnh. Đó là thiên hướng tự nhiên của con người. Hầu như nhà lănh đạo nào cũng muốn “lo cho dân” cả, ít nhất là điều đó đem lại cho họ sự “chính danh”. Họ chỉ khác nhau về cách “lo” mà thôi. Ông Lê Duẩn từng có câu nói để đời: “Chúng ta cầm quyền mà không lo nổi rau muống và nước lă cho dân th́ nên từ chức đi.” (8) Sau khi ông trút hơi thở cuối cùng trên cương vị lănh đạo cao nhất của chế độ, Đảng Cộng sản Việt Nam ở vào thế dựa chân tường buộc phải tiến hành cái gọi là “đổi mới”, người ta mới nghiệm ra rằng hoá ra để cho dân chúng tự lo cho ḿnh lại tốt hơn nhiều, và người dân càng được “cởi trói” th́ đất nước lại càng phát triển. Ấy vậy nhưng cái chân lư đó dường như lại đang bị người ta quên mất. Theo nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ Thang Văn Phúc: “Nhà nước vẫn đang tiếp tục can thiệp quá sâu vào thị trường. Bộ máy bắt đầu sa vào giải quyết quá sâu những vấn đề cụ thể. Nhiều việc không làm xuể thế là phát sinh tổng cục, chi cục khiến đầu mối th́ giảm mà cơ cấu bên trong vẫn tiếp tục ph́nh to. Các chức năng, nhiệm vụ c̣n chồng chéo. Bối cảnh lạm phát mấy năm vừa qua đă phơi bày rơ sự lúng túng.” (9) Thủ tướng cứ phóng tay hết kư thành lập tổng cục này lại đến kư bổ nhiệm thứ trưởng kia, mà h́nh như chẳng thấy “băn khoăn” ǵ cả th́ phải. “Bảo đảm an sinh xă hội” (bên cạnh những “thực hiện đồng bộ các giải pháp” và “bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô”) đă trở thành một điệp ngữ của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.
Cuộc khủng hoảng nợ công ở Châu Âu nói chung và ở Hy Lạp, Bồ Đào Nha… nói riêng chính là bài học cảnh tỉnh cho chúng ta.