vuitoichat
11-27-2011, 18:22
Vào ngày 16 tháng 11 năm 2011, nhân dịp công du Canberra, thủ đô nước Úc, Tổng Thống Barack Obama đă trịnh trọng tuyên bố rằng: “Điều quan trọng là họ [Trung Quốc] phải chơi đúng theo luật đi đường.” Đây chỉ là lời đúc kết cảm nhận của nhiều quốc gia trên thế giới về hành vi phi pháp và trái với chuẩn mực hành xử của cộng đồng quốc tế mà Bắc Kinh đă triển hiện một cách trắng trợn trong thời gian qua. Tuy nội dung không có ǵ mới lạ nhưng lời tuyên bố này mang ư nghĩa lớn lao v́ không những đây là lần đầu tiên vị lănh đạo số một của thế giới trực tiếp chỉ trích thái độ sai trái của Bắc Kinh, Tổng Thống Hoa Kỳ c̣n củng cố lời nói của ḿnh bằng hành động cứng rắn cụ thể nhằm kiềm chế ư đồ bá quyền của Trung Quốc: kư kết hiệp ước thành lập liên minh quân sự với Úc.
https://danluan.files.wordpr ess.com/2011/11/echnobung.gif?w=400&h=323&h=323
Mười một năm trước, bộ trưởng quốc pḥng đương thời của Phi Luật Tân nhận định rằng: “Trung Quốc giống hệt một con chó chạy quanh và vén cẳng đái khắp mọi nơi để vạch ranh lănh thổ cho ḿnh” (South China Morning Post, October 10, 2010). Tuy h́nh tượng so sánh có vẻ hơi bất nhă nhưng tỉ dụ này không xa sự thực bao nhiêu. Dĩ nhiên đây không phải là lần đầu tiên (hay cuối cùng) mà các nhân vật có tầm cỡ trong giới quân sự và quan hệ quốc tế dùng hành vi của động vật để miêu tả thái độ của Trung Quốc tại Biển Đông.
Gần đây, giáo sư James Jones của Học Viện Chiến Tranh Hải Quân Hoa Kỳ lại ví von Trung Quốc với loài ḅ cạp (The Diplomat, October 19, 2011). James Jones mượn câu chuyện ngụ ngôn “Ễnh Ương Và Ḅ Cạp” của Aesop để nhắc nhở giới ngoại giao và tướng lănh Hoa Kỳ giữ nhiệm vụ quản lư mối quan hệ Trung – Mỹ rằng phân tích được và mất theo chiều hướng của mô thức mà ông ta gọi là “lư thuyết quyết định dựa trên tính toán chi phí và lợi ích” (“determinism of cost-benefit calculations”) nhiều lúc không thể tiên đoán chính xác hành vi của Bắc Kinh. Nguyên do là v́, cũng như loài ḅ cạp, Bắc Kinh lắm khi chỉ hành động theo “tập quán thâm căn cố đế bắt nguồn từ văn hóa” — một mô thức mà ông ta gọi là “lư thuyết văn hóa quyết định” (“cultural determinism”): Dẫu đă ra sức thuyết phục ễnh ương cơng ḿnh qua khe nhưng khi thú tính trỗi dậy ḅ cạp vẫn cắn chết ễnh ương ngay giữa ḍng để cả hai cùng vùi thây đáy nước, bất chấp mọi cân nhắc về vấn đề sinh tồn.
Tuy trên b́nh diện tượng trưng so sánh Bắc Kinh với loài ḅ cạp là một ví von rất có sức hấp dẫn, nhưng xét kỹ lư luận của James Jones hàm chứa một số sai lầm cơ bản về mặt khái niệm và lô-gic. Tôi phân tích hai điểm chính. Thứ nhất, hành vi của ḅ cạp trong câu chuyện ngụ ngôn này không mang tính “văn hóa quyết định” như ông ta tŕnh bày mà ngược lại phải mang tính “bản năng quyết định” (tôi gọi là “instinctual determinism”). Nguyên do là v́ ḅ cạp đă hành động theo sự thối thúc của dục vọng trời sinh (tức là thuộc phạm trù “tiên thiên” hay “nature” mà James Jones đă thừa nhận qua câu trả lời của ḅ cạp trong đoạn kết do chính ông ta trích dẫn: “It’s my nature…”) chứ không do ảnh hưởng của văn hóa hay xă hội (tức là thuộc phạm trù huấn dưỡng “hậu thiên” thường được gọi tắt bằng khái niệm “nurture”). Nếu “tập quán” và “giáo dục” hay “học hỏi” là yếu tố quyết định th́ ḅ cạp sẽ cố đè nén thú tính cho đến khi qua đến bờ bên kia mới cắn chết ễnh ương: Một hành động tương đương với chiến thuật “quá kiều trừu bản” (“qua cầu rút ván” hay “sang được sông phá sập cầu”) theo chiều hướng văn hóa tam thập lục kế mà giới lănh đạo quân sự Trung Hoa thấm nhuần đă mấy ngàn năm nay.
Thứ hai, nếu nói rằng hành vi của Bắc Kinh là kết quả do ảnh hưởng của văn hóa tạo nên, th́ đó là loại văn hóa nào? Văn hóa “kỷ sở bất dục vật thi ư nhân” và “tứ hải chi nội giai huynh đệ” theo truyền thống Nho giáo? Văn hóa thủ lợi tối đa theo chiều hướng chính trị hiện thực của Tôn Tử Binh Pháp hay Lục Thao Tam Lược của Khương Tử Nha và Huỳnh Thạch Công? Hay là loại văn hóa bắt nguồn từ một chủ nghĩa phản dân chủ và vô nhân đạo được triển hiện qua nhiều biến cố đẫm máu chẳng hạn như Cách Mạng Văn Hóa, Thiên An Môn, Pháp Luân Công, và Chiến Tranh Xâm Lược Việt Nam 1979?
Vấn đề lại càng phức tạp hơn nếu xét đến trạng thái tâm thần phân lập của ĐCSTQ. Ví dụ, dưới thời Mao, Hồng Vệ Binh phá mộ và đập bia của đấng Vạn Thế Sư Biểu (kẻ mà họ cho là cội nguồn của nhiều tệ đoan xă hội) nhưng bây giờ Học Viện Khổng Tử lại mọc lên như nấm — tính đến cuối tháng 10 năm 2011, tại hơn 100 quốc gia và lănh thổ trên thế giới đă có đến 323 học viện và con số này sẽ tiếp tục gia tăng, tất cả đều được thiết lập để phục vụ cho chiến lược “quyền lực mềm” của Trung Quốc.
Bởi vậy, thay v́ nói chung chung, nếu James Jones giảng giải tỉ mỉ và cụ thể hơn, lư thuyết “văn hóa quyết định” của ông ta hoặc giả có thể chấp nhận, nhưng dẫu sao việc so sánh hành vi được phỏng định là mang tính văn hóa với bản năng có khuynh hướng trời sinh của ḅ cạp là một tỉ dụ rất khiên cưỡng.
Có người cho rằng Bắc Kinh đang phô bày dáng điệu ếch ngồi đáy giếng coi trời bằng vung như chính câu chuyện cổ tích “Tỉnh Để Chi Oa” của Trung Quốc miêu tả. Đúng, vô tri cũng là một đặc trưng của giới hoạch định chiến lược tại Bắc Kinh. Nhưng theo tôi, thái độ của họ c̣n phản ánh tính tự phụ khờ khạo tiếp cận điên rồ. Trong chiều hướng này, tỉ dụ do câu chuyện ngụ ngôn “Ếch Và Ḅ” của Aesop gợi ư có lẽ hợp lư hơn:
Ếch con thủ thỉ với ếch cha bên bờ ao: “Cha ơi, con vừa trông thấy một quái vật thật khủng khiếp. Nó cao như núi, có cặp sừng đồ sộ trên đầu và một cái đuôi dài thườn thượt, c̣n móng chân th́ lại chẻ ra làm hai!” Ếch Cha ộp oạp trả lời: “Ồ, đó là con ḅ của bác nông phu ư mà con. Nhưng nó không bự như thế đâu; có lẽ nó lớn hơn cha chút xíu, nhưng cha có thể tự biến thân để lớn lên như nó một cách dễ dàng. Con hăy xem đây.” Nói xong ếch cha tự thổi phồng bụng ra rồi hỏi ếch con: “Nó bự như thế này không?” Ếch con thành thực đáp lời: “Ồ, nó lớn hơn thế rất nhiều, cha ạ.” Lần nữa, ếch cha lại tự thổi phồng bụng lên rồi hỏi ếch con con ḅ có lớn như thế không. Câu trả lời của ếch con vẫn cứ là: “Nó lớn hơn, cha ạ, nó lớn hơn nhiều.” Ếch cha hít một hơi thật dài và rán sức thổi phồng, thổi phồng, thổi phồng… rồi dương dương tự đắc rằng: “Chắc chắn là nó không lớn như thế này đâu…” Nhưng nói chưa dứt lời th́ bụng đă nổ tan tành.
Trong giai đoạn gần đây, Hoàn Cầu Thời Báo (loa phóng thanh chủ chốt của Nhân Dân Nhật Báo hay cơ quan ngôn luận chính thức của ĐCSTQ) đă trở thành b́nh đài để loài ếch của Aesop tại Bắc Kinh diệu vơ dương oai nhằm hư trương thanh thế. Hiện tại, thuật ngữ “thao quang dưỡng hối” hầu như đă lỗi thời, chẳng mấy khi được tờ báo này nhắc đến. Thay vào đó, tính hiếu chiến và ngạo mạn được nâng cao cực độ bằng thứ ngôn từ chói tai gai mắt như hăm he “sát kê hách hầu” và cảnh báo thiên hạ hăy “chuẩn bị nghe tiếng đại pháo.” Họ cho rằng “thời cơ động vơ đă đến” v́ Trung Quốc có đủ khả năng đối chọi với Hoa Kỳ. Ngày 20 tháng 10 vừa qua, Long Thao, một b́nh luận viên thường xuyên của tờ báo này, thậm chí c̣n rêu rao rằng Hoa Kỳ không dám khai chiến với Trung Quốc và nếu yêu sách bá quyền của họ không được thỏa măn, Bắc Kinh sẵn sàng thách thức Hoa Thạnh Đốn “cứ đụng độ một phen xem sao.”
Bài viết gốc tiếng Trung của Long Thao trên Hoàn Cầu Thời Báo được dịch sang tiếng Anh và đăng tải trên trang mạng Global Times. Độc giả có thể tham khảo bản tiếng Việt do tôi dịch từ bản tiếng Trung để đối chiếu với luận điểm phản biện của tôi trong bài viết này. Tôi chọn dịch từ bản tiếng Trung v́ đây là văn bản chủ yếu dành riêng cho quần chúng quốc nội trong khi đó bản tiếng Anh đă được “xử lư” nhiều chỗ cho phù hợp với thể thức tiêu thụ của giới độc giả ngoại quốc. Nếu đọc lướt, hai văn bản này chẳng khác nhau mấy về mặt đại ư, nhưng ở đây “con ác quỷ lại nằm trong chi tiết” (nói theo thành ngữ tiếng Anh “the devil is in the detail”). Nếu so sánh kỹ lưỡng, chúng ta sẽ thấy những chi tiết trong bản gốc tiếng Trung (bị cắt bỏ hoặc được “vệ sinh hóa” trong bản tiếng Anh) phản ánh ư đồ muốn khuấy động chủ nghĩa dân tộc cực đoan trong giới độc giả nội địa nhằm tạo dựng niềm tin và sức ủng hộ phi lư tính cho tham vọng bá đạo tràn trề ảo tưởng của tác giả. Trong phần phản biện sau đây tôi sẽ tŕnh bày phân tích và cứ liệu để lần lượt bác bỏ luận điệu của Long Thao trong từng điểm một.
Thứ nhất, mục tiêu chiến lược tổng thể của Hoa Kỳ tại Biển Đông không phải bất chiến, bất ḥa mà là chủ ḥa, bị chiến
Tuyên bố của bà Clinton tại Hà Nội vào hồi năm ngoái rằng Hoa Kỳ có lợi ích quốc gia tại Biển Đông không phải là một lời phát biểu suông. Hoa Kỳ không phải kẻ ưa “tích cực” xía vào chuyện của người khác tại châu Á như Long Thao cáo buộc. Thứ nhất, hầu hết các nước thành viên của khối ASEAN đều mong muốn Hoa Kỳ can thiệp để tạo thế đối trọng với Trung Quốc tại Biển Đông. Họ mở rộng ṿng tay hoan nghênh Hoa Kỳ và thậm chí c̣n trách móc Hoa Kỳ không năng nổ lắm. Tuy rất hài ḷng với lập trường của Hoa Kỳ, một số nước đă than văn rằng lời phát biểu của bà Clinhton có vẻ “muộn màng.”
Thứ hai, trong khi mục tiêu tranh chấp chủ chốt của các nước Đông Nam Á là lănh thổ và lănh hải tại Biển Đông, mục tiêu tranh chấp mang ư nghĩa thực tiễn của Hoa Kỳ là quyền tự do hàng hải (cũng như tiến hành các hoạt động thương măi phù hợp với luật pháp quốc tế) tại vùng biển này. Hoa Kỳ cực lực phản đối ư đồ giới hạn hoạt động của chiến hạm ngoại quốc tại vùng đặc quyền kinh tế của Trung Quốc khi họ đưa ra yêu sách bắt buộc nước ngoài phải xin phép Bắc Kinh trước. Lập trường của Hoa Kỳ (và tất cả các nước phát triển khác) là vùng biển này thuộc về hải phận quốc tế và tàu thuyền nước ngoài có quyền tự do ra vào cũng như thao diễn hoạt động quân sự mà chẳng cần ai phê chuẩn cả. Đây là một tranh chấp mang ư nghĩa chiến lược và địa-chính-trị cực kỳ quan trọng. Bởi vậy, chí ít trên phương diện này, Hoa Kỳ cũng là một quốc gia đương sự tại Biển Đông.
Mối bất ḥa giữa Trung Quốc và Ấn Độ cũng như giữa Trung Quốc và Nhật Bản không phải là do Hoa Kỳ gây ra với mục đích “tạo thế đối trọng khu vực để quản lư toàn cầu” như Long Thao vu khống. Cuộc diện này hoàn toàn là do hành vi ngang ngược và phi lư nhằm xúc tiến ư đồ bá quyền của Trung Quốc tạo nên.
Theo nhận định của thiếu tướng Dhruv C Katoch (Chủ Tịch Trung Tâm Nghiên Cứu Địa Chiến, New Delhi): “Hành động của Trung Quốc trong mấy năm gần đây phản ánh một sách lược quyết đoán ngày càng tiếp cận đường ranh của thống trị.” Ông liệt kê một số nguyên nhân đă khiến cho mối quan hệ Trung-Ấn trở nên căng thẳng, chẳng hạn như: (1) Trung Quốc tăng cường sự hiện diện quân sự tại vùng biên giới Trung-Ấn và xua quân xâm nhập vào lănh thổ của Ấn Độ tại Ladak và Arunachal Pradesh; (2) Trung Quốc xúc tiến chiến lược chuỗi ngọc trai nhằm bao vây Ấn Độ bằng cách xây dựng một số hải cảng tại các nước quanh ŕa Ấn Độ; (3) Trung Quốc giúp Pakistan phát triển quân sự và vũ khí hạt nhân cũng như hỗ trợ nước này trong các cuộc chiến tại Jammu và Kashmir nhằm cột chân Ấn Độ tại Nam Á; (4) Trung Quốc phản đối các dự án thăm ḍ và khai thác dầu khí liên hợp giữa Ấn Độ và Việt Nam tại vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam trên Biển Đông. (Độc giả có thể tham khảo toàn văn bài viết của Dhruv C Katoch tại đây.)
Tương tự, thái độ hung hăng trong chiều hướng chủ nghĩa dân tộc cực đoan của Trung Quốc tại quần đảo Senkaku (Điếu Ngư Đài) và các hải vực giàu trữ lượng dầu khí trong vùng đặc quyền kinh tế của Nhật Bản mới chính là nguyên nhân dẫn đến t́nh h́nh xung đột giữa hai nước này trong mấy năm gần đây. Gieo gió th́ đương nhiên phải gặt băo. Bắc Kinh không thể đổ lỗi cho kẻ khác về hậu quả do chính hành vi ngỗ ngáo của ḿnh gây ra.
Hoa Kỳ, các nước Đông Nam Á, cũng như Nhật Bản, Ấn Độ, và Úc đang kêu gọi Trung Quốc tuân thủ luật pháp quốc tế để giải quyết vần đề một cách ôn ḥa, nhưng ngược lại Bắc Kinh cứ muốn bác bỏ mọi điều khoản trong bộ luật biển UNCLOS mà họ cảm thấy không có khả năng phục vụ cho ư đồ bá quyền của ḿnh. Bắc Kinh chỉ muốn dùng những cứ liệu lịch sử đế quốc mơ hồ để làm cơ sở cho yêu sách lănh thổ của họ. Hoa Kỳ cũng như các nước Đông Nam Á mong muốn ḥa b́nh để cùng nhau phát triển, nhưng họ phải ráo rốt chuẩn bị chiến tranh trước ư đồ bá chủ ngày càng hung hăng trắng trợn, phi pháp và vô đạo đức của Trung Quốc. Bởi thế việc diễn tập quân sự là một chuẩn bị hết sức cần thiết chứ chẳng có ǵ nhảm nhí cả. Hoạt động thu mua vũ khí tối tân của các nước Đông Nam Á trong những năm gần đây cũng chỉ nhắm vào mục đích tự vệ trước thái độ gây hấn kiểu “hooligans” (“côn đồ”) của Trung Quốc, nói theo lời của học giả Carlyle Thayer. Nỗ lực của Nhật Bản và Ấn Độ trong việc hợp tác chiến lược với các nước Đông Nam Á như Việt Nam và Phi Luật Tân gần đây cũng hoàn toàn phù hợp với kế sách chủ ḥa, bị chiến của Hoa Kỳ, một biểu hiện chủ chốt của khái niệm “quyền lực thông minh” (“smart power”) mà chính phủ Obama đang năng nổ thực hiện, tức là lấy “quyền lực mềm” (“soft power”) làm cơ sở, nhưng sẵn sàng sử dụng “quyền lực cứng” (“hard power”) nếu cần. Kẻ “nhe nanh, múa vuốt” tại Biển Đông chính là Trung Quốc chứ chẳng phải là ai khác. Lời lẽ ngược ngạo của Long Thao triển hiện rơ ràng thái độ vừa ăn cướp vừa la làng của kẻ lưu manh.
https://danluan.files.wordpr ess.com/2011/11/echnobung.gif?w=400&h=323&h=323
Mười một năm trước, bộ trưởng quốc pḥng đương thời của Phi Luật Tân nhận định rằng: “Trung Quốc giống hệt một con chó chạy quanh và vén cẳng đái khắp mọi nơi để vạch ranh lănh thổ cho ḿnh” (South China Morning Post, October 10, 2010). Tuy h́nh tượng so sánh có vẻ hơi bất nhă nhưng tỉ dụ này không xa sự thực bao nhiêu. Dĩ nhiên đây không phải là lần đầu tiên (hay cuối cùng) mà các nhân vật có tầm cỡ trong giới quân sự và quan hệ quốc tế dùng hành vi của động vật để miêu tả thái độ của Trung Quốc tại Biển Đông.
Gần đây, giáo sư James Jones của Học Viện Chiến Tranh Hải Quân Hoa Kỳ lại ví von Trung Quốc với loài ḅ cạp (The Diplomat, October 19, 2011). James Jones mượn câu chuyện ngụ ngôn “Ễnh Ương Và Ḅ Cạp” của Aesop để nhắc nhở giới ngoại giao và tướng lănh Hoa Kỳ giữ nhiệm vụ quản lư mối quan hệ Trung – Mỹ rằng phân tích được và mất theo chiều hướng của mô thức mà ông ta gọi là “lư thuyết quyết định dựa trên tính toán chi phí và lợi ích” (“determinism of cost-benefit calculations”) nhiều lúc không thể tiên đoán chính xác hành vi của Bắc Kinh. Nguyên do là v́, cũng như loài ḅ cạp, Bắc Kinh lắm khi chỉ hành động theo “tập quán thâm căn cố đế bắt nguồn từ văn hóa” — một mô thức mà ông ta gọi là “lư thuyết văn hóa quyết định” (“cultural determinism”): Dẫu đă ra sức thuyết phục ễnh ương cơng ḿnh qua khe nhưng khi thú tính trỗi dậy ḅ cạp vẫn cắn chết ễnh ương ngay giữa ḍng để cả hai cùng vùi thây đáy nước, bất chấp mọi cân nhắc về vấn đề sinh tồn.
Tuy trên b́nh diện tượng trưng so sánh Bắc Kinh với loài ḅ cạp là một ví von rất có sức hấp dẫn, nhưng xét kỹ lư luận của James Jones hàm chứa một số sai lầm cơ bản về mặt khái niệm và lô-gic. Tôi phân tích hai điểm chính. Thứ nhất, hành vi của ḅ cạp trong câu chuyện ngụ ngôn này không mang tính “văn hóa quyết định” như ông ta tŕnh bày mà ngược lại phải mang tính “bản năng quyết định” (tôi gọi là “instinctual determinism”). Nguyên do là v́ ḅ cạp đă hành động theo sự thối thúc của dục vọng trời sinh (tức là thuộc phạm trù “tiên thiên” hay “nature” mà James Jones đă thừa nhận qua câu trả lời của ḅ cạp trong đoạn kết do chính ông ta trích dẫn: “It’s my nature…”) chứ không do ảnh hưởng của văn hóa hay xă hội (tức là thuộc phạm trù huấn dưỡng “hậu thiên” thường được gọi tắt bằng khái niệm “nurture”). Nếu “tập quán” và “giáo dục” hay “học hỏi” là yếu tố quyết định th́ ḅ cạp sẽ cố đè nén thú tính cho đến khi qua đến bờ bên kia mới cắn chết ễnh ương: Một hành động tương đương với chiến thuật “quá kiều trừu bản” (“qua cầu rút ván” hay “sang được sông phá sập cầu”) theo chiều hướng văn hóa tam thập lục kế mà giới lănh đạo quân sự Trung Hoa thấm nhuần đă mấy ngàn năm nay.
Thứ hai, nếu nói rằng hành vi của Bắc Kinh là kết quả do ảnh hưởng của văn hóa tạo nên, th́ đó là loại văn hóa nào? Văn hóa “kỷ sở bất dục vật thi ư nhân” và “tứ hải chi nội giai huynh đệ” theo truyền thống Nho giáo? Văn hóa thủ lợi tối đa theo chiều hướng chính trị hiện thực của Tôn Tử Binh Pháp hay Lục Thao Tam Lược của Khương Tử Nha và Huỳnh Thạch Công? Hay là loại văn hóa bắt nguồn từ một chủ nghĩa phản dân chủ và vô nhân đạo được triển hiện qua nhiều biến cố đẫm máu chẳng hạn như Cách Mạng Văn Hóa, Thiên An Môn, Pháp Luân Công, và Chiến Tranh Xâm Lược Việt Nam 1979?
Vấn đề lại càng phức tạp hơn nếu xét đến trạng thái tâm thần phân lập của ĐCSTQ. Ví dụ, dưới thời Mao, Hồng Vệ Binh phá mộ và đập bia của đấng Vạn Thế Sư Biểu (kẻ mà họ cho là cội nguồn của nhiều tệ đoan xă hội) nhưng bây giờ Học Viện Khổng Tử lại mọc lên như nấm — tính đến cuối tháng 10 năm 2011, tại hơn 100 quốc gia và lănh thổ trên thế giới đă có đến 323 học viện và con số này sẽ tiếp tục gia tăng, tất cả đều được thiết lập để phục vụ cho chiến lược “quyền lực mềm” của Trung Quốc.
Bởi vậy, thay v́ nói chung chung, nếu James Jones giảng giải tỉ mỉ và cụ thể hơn, lư thuyết “văn hóa quyết định” của ông ta hoặc giả có thể chấp nhận, nhưng dẫu sao việc so sánh hành vi được phỏng định là mang tính văn hóa với bản năng có khuynh hướng trời sinh của ḅ cạp là một tỉ dụ rất khiên cưỡng.
Có người cho rằng Bắc Kinh đang phô bày dáng điệu ếch ngồi đáy giếng coi trời bằng vung như chính câu chuyện cổ tích “Tỉnh Để Chi Oa” của Trung Quốc miêu tả. Đúng, vô tri cũng là một đặc trưng của giới hoạch định chiến lược tại Bắc Kinh. Nhưng theo tôi, thái độ của họ c̣n phản ánh tính tự phụ khờ khạo tiếp cận điên rồ. Trong chiều hướng này, tỉ dụ do câu chuyện ngụ ngôn “Ếch Và Ḅ” của Aesop gợi ư có lẽ hợp lư hơn:
Ếch con thủ thỉ với ếch cha bên bờ ao: “Cha ơi, con vừa trông thấy một quái vật thật khủng khiếp. Nó cao như núi, có cặp sừng đồ sộ trên đầu và một cái đuôi dài thườn thượt, c̣n móng chân th́ lại chẻ ra làm hai!” Ếch Cha ộp oạp trả lời: “Ồ, đó là con ḅ của bác nông phu ư mà con. Nhưng nó không bự như thế đâu; có lẽ nó lớn hơn cha chút xíu, nhưng cha có thể tự biến thân để lớn lên như nó một cách dễ dàng. Con hăy xem đây.” Nói xong ếch cha tự thổi phồng bụng ra rồi hỏi ếch con: “Nó bự như thế này không?” Ếch con thành thực đáp lời: “Ồ, nó lớn hơn thế rất nhiều, cha ạ.” Lần nữa, ếch cha lại tự thổi phồng bụng lên rồi hỏi ếch con con ḅ có lớn như thế không. Câu trả lời của ếch con vẫn cứ là: “Nó lớn hơn, cha ạ, nó lớn hơn nhiều.” Ếch cha hít một hơi thật dài và rán sức thổi phồng, thổi phồng, thổi phồng… rồi dương dương tự đắc rằng: “Chắc chắn là nó không lớn như thế này đâu…” Nhưng nói chưa dứt lời th́ bụng đă nổ tan tành.
Trong giai đoạn gần đây, Hoàn Cầu Thời Báo (loa phóng thanh chủ chốt của Nhân Dân Nhật Báo hay cơ quan ngôn luận chính thức của ĐCSTQ) đă trở thành b́nh đài để loài ếch của Aesop tại Bắc Kinh diệu vơ dương oai nhằm hư trương thanh thế. Hiện tại, thuật ngữ “thao quang dưỡng hối” hầu như đă lỗi thời, chẳng mấy khi được tờ báo này nhắc đến. Thay vào đó, tính hiếu chiến và ngạo mạn được nâng cao cực độ bằng thứ ngôn từ chói tai gai mắt như hăm he “sát kê hách hầu” và cảnh báo thiên hạ hăy “chuẩn bị nghe tiếng đại pháo.” Họ cho rằng “thời cơ động vơ đă đến” v́ Trung Quốc có đủ khả năng đối chọi với Hoa Kỳ. Ngày 20 tháng 10 vừa qua, Long Thao, một b́nh luận viên thường xuyên của tờ báo này, thậm chí c̣n rêu rao rằng Hoa Kỳ không dám khai chiến với Trung Quốc và nếu yêu sách bá quyền của họ không được thỏa măn, Bắc Kinh sẵn sàng thách thức Hoa Thạnh Đốn “cứ đụng độ một phen xem sao.”
Bài viết gốc tiếng Trung của Long Thao trên Hoàn Cầu Thời Báo được dịch sang tiếng Anh và đăng tải trên trang mạng Global Times. Độc giả có thể tham khảo bản tiếng Việt do tôi dịch từ bản tiếng Trung để đối chiếu với luận điểm phản biện của tôi trong bài viết này. Tôi chọn dịch từ bản tiếng Trung v́ đây là văn bản chủ yếu dành riêng cho quần chúng quốc nội trong khi đó bản tiếng Anh đă được “xử lư” nhiều chỗ cho phù hợp với thể thức tiêu thụ của giới độc giả ngoại quốc. Nếu đọc lướt, hai văn bản này chẳng khác nhau mấy về mặt đại ư, nhưng ở đây “con ác quỷ lại nằm trong chi tiết” (nói theo thành ngữ tiếng Anh “the devil is in the detail”). Nếu so sánh kỹ lưỡng, chúng ta sẽ thấy những chi tiết trong bản gốc tiếng Trung (bị cắt bỏ hoặc được “vệ sinh hóa” trong bản tiếng Anh) phản ánh ư đồ muốn khuấy động chủ nghĩa dân tộc cực đoan trong giới độc giả nội địa nhằm tạo dựng niềm tin và sức ủng hộ phi lư tính cho tham vọng bá đạo tràn trề ảo tưởng của tác giả. Trong phần phản biện sau đây tôi sẽ tŕnh bày phân tích và cứ liệu để lần lượt bác bỏ luận điệu của Long Thao trong từng điểm một.
Thứ nhất, mục tiêu chiến lược tổng thể của Hoa Kỳ tại Biển Đông không phải bất chiến, bất ḥa mà là chủ ḥa, bị chiến
Tuyên bố của bà Clinton tại Hà Nội vào hồi năm ngoái rằng Hoa Kỳ có lợi ích quốc gia tại Biển Đông không phải là một lời phát biểu suông. Hoa Kỳ không phải kẻ ưa “tích cực” xía vào chuyện của người khác tại châu Á như Long Thao cáo buộc. Thứ nhất, hầu hết các nước thành viên của khối ASEAN đều mong muốn Hoa Kỳ can thiệp để tạo thế đối trọng với Trung Quốc tại Biển Đông. Họ mở rộng ṿng tay hoan nghênh Hoa Kỳ và thậm chí c̣n trách móc Hoa Kỳ không năng nổ lắm. Tuy rất hài ḷng với lập trường của Hoa Kỳ, một số nước đă than văn rằng lời phát biểu của bà Clinhton có vẻ “muộn màng.”
Thứ hai, trong khi mục tiêu tranh chấp chủ chốt của các nước Đông Nam Á là lănh thổ và lănh hải tại Biển Đông, mục tiêu tranh chấp mang ư nghĩa thực tiễn của Hoa Kỳ là quyền tự do hàng hải (cũng như tiến hành các hoạt động thương măi phù hợp với luật pháp quốc tế) tại vùng biển này. Hoa Kỳ cực lực phản đối ư đồ giới hạn hoạt động của chiến hạm ngoại quốc tại vùng đặc quyền kinh tế của Trung Quốc khi họ đưa ra yêu sách bắt buộc nước ngoài phải xin phép Bắc Kinh trước. Lập trường của Hoa Kỳ (và tất cả các nước phát triển khác) là vùng biển này thuộc về hải phận quốc tế và tàu thuyền nước ngoài có quyền tự do ra vào cũng như thao diễn hoạt động quân sự mà chẳng cần ai phê chuẩn cả. Đây là một tranh chấp mang ư nghĩa chiến lược và địa-chính-trị cực kỳ quan trọng. Bởi vậy, chí ít trên phương diện này, Hoa Kỳ cũng là một quốc gia đương sự tại Biển Đông.
Mối bất ḥa giữa Trung Quốc và Ấn Độ cũng như giữa Trung Quốc và Nhật Bản không phải là do Hoa Kỳ gây ra với mục đích “tạo thế đối trọng khu vực để quản lư toàn cầu” như Long Thao vu khống. Cuộc diện này hoàn toàn là do hành vi ngang ngược và phi lư nhằm xúc tiến ư đồ bá quyền của Trung Quốc tạo nên.
Theo nhận định của thiếu tướng Dhruv C Katoch (Chủ Tịch Trung Tâm Nghiên Cứu Địa Chiến, New Delhi): “Hành động của Trung Quốc trong mấy năm gần đây phản ánh một sách lược quyết đoán ngày càng tiếp cận đường ranh của thống trị.” Ông liệt kê một số nguyên nhân đă khiến cho mối quan hệ Trung-Ấn trở nên căng thẳng, chẳng hạn như: (1) Trung Quốc tăng cường sự hiện diện quân sự tại vùng biên giới Trung-Ấn và xua quân xâm nhập vào lănh thổ của Ấn Độ tại Ladak và Arunachal Pradesh; (2) Trung Quốc xúc tiến chiến lược chuỗi ngọc trai nhằm bao vây Ấn Độ bằng cách xây dựng một số hải cảng tại các nước quanh ŕa Ấn Độ; (3) Trung Quốc giúp Pakistan phát triển quân sự và vũ khí hạt nhân cũng như hỗ trợ nước này trong các cuộc chiến tại Jammu và Kashmir nhằm cột chân Ấn Độ tại Nam Á; (4) Trung Quốc phản đối các dự án thăm ḍ và khai thác dầu khí liên hợp giữa Ấn Độ và Việt Nam tại vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam trên Biển Đông. (Độc giả có thể tham khảo toàn văn bài viết của Dhruv C Katoch tại đây.)
Tương tự, thái độ hung hăng trong chiều hướng chủ nghĩa dân tộc cực đoan của Trung Quốc tại quần đảo Senkaku (Điếu Ngư Đài) và các hải vực giàu trữ lượng dầu khí trong vùng đặc quyền kinh tế của Nhật Bản mới chính là nguyên nhân dẫn đến t́nh h́nh xung đột giữa hai nước này trong mấy năm gần đây. Gieo gió th́ đương nhiên phải gặt băo. Bắc Kinh không thể đổ lỗi cho kẻ khác về hậu quả do chính hành vi ngỗ ngáo của ḿnh gây ra.
Hoa Kỳ, các nước Đông Nam Á, cũng như Nhật Bản, Ấn Độ, và Úc đang kêu gọi Trung Quốc tuân thủ luật pháp quốc tế để giải quyết vần đề một cách ôn ḥa, nhưng ngược lại Bắc Kinh cứ muốn bác bỏ mọi điều khoản trong bộ luật biển UNCLOS mà họ cảm thấy không có khả năng phục vụ cho ư đồ bá quyền của ḿnh. Bắc Kinh chỉ muốn dùng những cứ liệu lịch sử đế quốc mơ hồ để làm cơ sở cho yêu sách lănh thổ của họ. Hoa Kỳ cũng như các nước Đông Nam Á mong muốn ḥa b́nh để cùng nhau phát triển, nhưng họ phải ráo rốt chuẩn bị chiến tranh trước ư đồ bá chủ ngày càng hung hăng trắng trợn, phi pháp và vô đạo đức của Trung Quốc. Bởi thế việc diễn tập quân sự là một chuẩn bị hết sức cần thiết chứ chẳng có ǵ nhảm nhí cả. Hoạt động thu mua vũ khí tối tân của các nước Đông Nam Á trong những năm gần đây cũng chỉ nhắm vào mục đích tự vệ trước thái độ gây hấn kiểu “hooligans” (“côn đồ”) của Trung Quốc, nói theo lời của học giả Carlyle Thayer. Nỗ lực của Nhật Bản và Ấn Độ trong việc hợp tác chiến lược với các nước Đông Nam Á như Việt Nam và Phi Luật Tân gần đây cũng hoàn toàn phù hợp với kế sách chủ ḥa, bị chiến của Hoa Kỳ, một biểu hiện chủ chốt của khái niệm “quyền lực thông minh” (“smart power”) mà chính phủ Obama đang năng nổ thực hiện, tức là lấy “quyền lực mềm” (“soft power”) làm cơ sở, nhưng sẵn sàng sử dụng “quyền lực cứng” (“hard power”) nếu cần. Kẻ “nhe nanh, múa vuốt” tại Biển Đông chính là Trung Quốc chứ chẳng phải là ai khác. Lời lẽ ngược ngạo của Long Thao triển hiện rơ ràng thái độ vừa ăn cướp vừa la làng của kẻ lưu manh.