tonycarter
12-04-2011, 15:03
Nước rút đi, ngôi chùa đổ vỡ loang lổ, nhưng những pho tượng đất th́ vẫn nguyên vẹn. Người dân, thầy chùa múc nước dội lên các pho tượng, lớp bùn trôi đi, các pho tượng đất lại hiện ra lớp sơn sáng bóng như mới.
Tượng đất và các trận “đại hồng thủy”
Chùa Nôm (xă Đại Đồng, Văn Lâm, Hưng Yên) có tới 100 pho tượng đất. Đây là kỷ lục mà không ngôi chùa nào ở Việt Nam có được.
Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên không phải là số lượng tượng đất, mà là độ bền không tưởng tượng nổi của những pho tượng đất này.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08663.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Pho tượng khổng lồ bằng đất vẫn nguyên vẹn và tuyệt đẹp sau các trận đại hồng thủy. </td></tr></tbody></table>
Trải qua nhiều trăm năm, cũng có thể là hàng ngàn năm, những pho tượng này vẫn c̣n rất nguyên vẹn, chưa phải tu sửa ǵ. Ngay cả lớp sơn ta phủ bên ngoài cũng vẫn là nguyên bản từ xưa.
Tôi quan sát cặn kẽ từng pho tượng trong chùa Nôm và chỉ thấy có 3 pho tượng bị ảnh hưởng một chút. Một pho vỡ một mảnh ở bắp tay, một pho cụt tay và một pho vỡ một mảnh nhỏ ở phần chân.
Điều lạ lùng hơn nữa, là 100 pho tượng đất của chùa Nôm đă phải hứng chịu nhiều trận ngập lụt khủng khiếp mà vẫn an toàn.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08645.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Trải qua nhiều trận lụt, song chỉ có rất ít tượng bị hư hại. </td></tr></tbody></table><table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08642.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Ông Đồng Văn Thân tin rằng được thánh thần bảo vệ, những pho tượng đất này mới toàn vẹn sau những trận lụt lịch sử. </td></tr></tbody></table>
Ông Đồng Văn Thân cho biết, trận lụt năm 1945 do vỡ đê sông Hồng, sông Đà, sông Lô, sông Đuống đă nhấn ch́m toàn bộ ngôi làng này cùng cả miền Bắc, nước ngập đến nóc Linh Thông cổ tự (tên chùa Nôm ngày xưa).
Trận đại hồng thủy đó đă làm lở tường, trôi cả mái chùa. Không ai tin những pho tượng đất sẽ c̣n tồn tại sau cả tháng bị ngâm trong nước phù sa đỏ au.
Thế nhưng, không ai ngờ, sau khi nước rút đi, ngôi chùa đổ vỡ loang lổ, nhưng những pho tượng đất th́ vẫn nguyên vẹn. Người dân, thầy chùa múc nước dội lên các pho tượng, lớp bùn trôi đi, các pho tượng đất lại hiện ra lớp sơn sáng bóng như mới.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08649.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Nhiều pho tượng vẫn sáng bóng như mới. </td></tr></tbody></table>
Tiếp đó là năm 1971, trận lụt lớn nhất thế kỷ 20, rồi trận lụt năm 1986 cũng nhấn ch́m toàn bộ miền Bắc, trong đó có làng Nôm. Các pho tượng đất trong chùa Nôm tiếp tục trải qua vài lần bị ngâm trong nước suốt nhiều ngày, nhưng vẫn an toàn, nguyên vẹn trước sự ngỡ ngàng của người dân làng Nôm.
Trải qua hàng chục trận lụt trong lịch sử, các pho tượng đất ch́m trong nước nhiều lần, nhưng điều kỳ lạ là các pho tượng này không tan ră thành bùn. Đây là điều mà nhiều nhà nghiên cứu vẫn chưa lư giải được.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08674.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center"> </td></tr></tbody></table>
Năm 1998 sư Thích Đồng Huệ về trụ tŕ, chùa Nôm dột nát lắm. Mỗi trận mưa lớn, nước trút lên đầu các pho tượng, sư Huệ lấy áo mưa mặc cho tượng cũng không tránh khỏi ướt. Thế nhưng, toàn bộ số tượng đất vẫn không bị ảnh hưởng bởi mưa gió.
Theo sư Huệ, lịch sử những pho tượng đất này c̣n bí ẩn hơn cả ngôi chùa Nôm. Quá tŕnh tu sửa chùa Nôm c̣n được nhắc đến trong một số văn bia, nhưng các pho tượng đất th́ tuyệt nhiên không được nhắc đến và cũng không ai biết rơ.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08687.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center"> </td></tr></tbody></table>
Cho đến lúc này, các nhà khoa học cũng không biết được những pho tượng này đă tồn tại bao nhiêu năm. Người th́ bảo vài trăm năm, người th́ khẳng định đă cả ngàn năm.
Các cụ già th́ bảo rằng, cha ông, tổ tiên nhiều đời của họ cũng không biết tượng đất có từ khi nào, chỉ biết đời nọ nối tiếp đời kia ra sức bảo vệ những pho tượng quư này.
Một số nhà khoa học cho rằng, những pho tượng như Tam thanh, tam thế, A Di đà, Phật bà, Đức ông, Đức thánh hiền, Bát bộ kim cương, Thập điện... th́ khó có thể biết được tạo tác từ khi nào, bởi những pho tượng này mang truyền thống của chùa chiền xứ Bắc. Tuy nhiên, các pho tượng Thập bát La Hán ở hai dăy hành lang chùa th́ là những pho tượng tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc tượng thế kỉ 10-13.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08665.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Những pho tượng ở hành lang chùa Nôm tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc thế kỷ 10-13? </td></tr></tbody></table>
Như vậy, có thể những pho tượng đất ở chùa Nôm này được các nghệ nhân tạo tác từ thời Lư – Trần, đă trên dưới 1.000 năm. Nếu thực sự những pho tượng này có tuổi đời như thế, th́ đây là những di sản c̣n nguyên vẹn và quư hiếm không thể tưởng tượng nổi. Với thời gian như thế, tượng đá cũng đă ṃn, đổ vỡ, chứ nói ǵ tượng đất.
Ngoài 100 pho tượng đất, th́ chùa Nôm c̣n lưu giữ một ṭa tượng cực quư bằng chất liệu đồng, được phủ một lớp vàng bên ngoài. Ṭa tượng có tên Cửu Long Phật đản.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/1_13.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Ṭa tượng Cửu Long Phật đản được làm bằng đồng, mạ vàng. </td></tr></tbody></table>
Ṭa tượng mô tả câu chuyện cuộc đời tu hành của đức Phật tổ Như Lai. 9 con rồng bao quanh cậu bé, là Phật tổ khi c̣n nhỏ. Trên lưng mỗi con rồng là h́nh người tượng trưng cho giai đoạn cuộc đời của đức Phật.
Cũng không ai rơ ṭa tượng này có từ đời nào, chỉ biết pho tượng rất cổ. Trước đây, khi chùa đổ nát, tượng được cất giữ, bảo quản cẩn mật trong nhà dân. Đă năm lần bảy lượt trộm viếng thăm, nhưng ṭa tượng vẫn an toàn. Bây giờ, chùa được xây dựng vững chăi, song các sư săi vẫn phải thay nhau trông nom.
Chùa Nôm có từ thời Hai Bà Trưng?
Về cứ liệu lịch sử, th́ chùa Nôm có tuổi đời ít nhất cũng 500 năm. Trong 2 tấm bia đá lớn đặt sau hậu cung có từ thời Hậu Lê ghi rơ: Đời Chính Ḥa, năm Canh Thân (1680), sau khi lên ngôi, nhà vua cho xây dựng lại chùa.
Vào các năm Nhâm Thân (1692), Giáp Tuất (1694), Đinh Sửu (1697), Mậu Dần (1698), Kỷ Măo (1699) tiếp tục tu sửa lại tiền đường, hậu cung và hành lang.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08676.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center"> </td></tr></tbody></table>
Năm Chính Ḥa thứ 21 (1700) chùa được sửa lại các cột trụ, mở rộng sân chùa. Năm Cảnh Thịnh thứ 4 (1796) chùa xây thêm gác chuông và mở rộng hai dăy hàng lang.
Thời nhà Nguyễn, đời vua Thành Thái năm thứ 11 (1899) chùa Nôm lại được trùng tu thêm một lần nữa.
100 năm sau lần trùng tu này, qua bao biến đổi thăng trầm của lịch sử cũng như sự phá hủy của thiên nhiên băo tố, chùa bị xuống cấp nghiêm trọng.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08675.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center"><table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08688.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center"> </td></tr></tbody></table> </td></tr></tbody></table>Năm 1998, đại đức Thích Đồng Huệ về trụ tŕ tại chùa và từ đó đến nay, ngài cùng nhân dân trùng tu, xây dựng lại khang trang ngôi chùa này.
Theo truyền thuyết, chùa Nôm có từ thời Hai Bà Trưng. Chuyện rằng, một sư thầy đang ngủ ở chùa Dâu, bỗng tỉnh giấc, rồi thấy hào quang sáng rực ở phía Nam. Ngài cứ đi theo và thấy hào quang phát ra từ rừng thông.
Nghĩ rằng, Phật đă chỉ đất lành, nên ngài dựng một ngôi chùa tại rừng thông đó và lấy tên là Linh Thông cổ tự. Đây cũng chính là tên cổ của chùa Nôm.
Chùa Nôm giờ được xây dựng khang trang, thu hút hàng vạn du khách thăm viếng mỗi năm. Tuy nhiên, ít du khách nào biết rằng, những pho tượng tuyệt đẹp trong ngôi chùa nhỏ bé, cổ kính dưới tán những cây cổ thụ kia được làm bởi chất liệu bằng đất
VTC new
Tượng đất và các trận “đại hồng thủy”
Chùa Nôm (xă Đại Đồng, Văn Lâm, Hưng Yên) có tới 100 pho tượng đất. Đây là kỷ lục mà không ngôi chùa nào ở Việt Nam có được.
Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên không phải là số lượng tượng đất, mà là độ bền không tưởng tượng nổi của những pho tượng đất này.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08663.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Pho tượng khổng lồ bằng đất vẫn nguyên vẹn và tuyệt đẹp sau các trận đại hồng thủy. </td></tr></tbody></table>
Trải qua nhiều trăm năm, cũng có thể là hàng ngàn năm, những pho tượng này vẫn c̣n rất nguyên vẹn, chưa phải tu sửa ǵ. Ngay cả lớp sơn ta phủ bên ngoài cũng vẫn là nguyên bản từ xưa.
Tôi quan sát cặn kẽ từng pho tượng trong chùa Nôm và chỉ thấy có 3 pho tượng bị ảnh hưởng một chút. Một pho vỡ một mảnh ở bắp tay, một pho cụt tay và một pho vỡ một mảnh nhỏ ở phần chân.
Điều lạ lùng hơn nữa, là 100 pho tượng đất của chùa Nôm đă phải hứng chịu nhiều trận ngập lụt khủng khiếp mà vẫn an toàn.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08645.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Trải qua nhiều trận lụt, song chỉ có rất ít tượng bị hư hại. </td></tr></tbody></table><table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08642.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Ông Đồng Văn Thân tin rằng được thánh thần bảo vệ, những pho tượng đất này mới toàn vẹn sau những trận lụt lịch sử. </td></tr></tbody></table>
Ông Đồng Văn Thân cho biết, trận lụt năm 1945 do vỡ đê sông Hồng, sông Đà, sông Lô, sông Đuống đă nhấn ch́m toàn bộ ngôi làng này cùng cả miền Bắc, nước ngập đến nóc Linh Thông cổ tự (tên chùa Nôm ngày xưa).
Trận đại hồng thủy đó đă làm lở tường, trôi cả mái chùa. Không ai tin những pho tượng đất sẽ c̣n tồn tại sau cả tháng bị ngâm trong nước phù sa đỏ au.
Thế nhưng, không ai ngờ, sau khi nước rút đi, ngôi chùa đổ vỡ loang lổ, nhưng những pho tượng đất th́ vẫn nguyên vẹn. Người dân, thầy chùa múc nước dội lên các pho tượng, lớp bùn trôi đi, các pho tượng đất lại hiện ra lớp sơn sáng bóng như mới.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08649.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Nhiều pho tượng vẫn sáng bóng như mới. </td></tr></tbody></table>
Tiếp đó là năm 1971, trận lụt lớn nhất thế kỷ 20, rồi trận lụt năm 1986 cũng nhấn ch́m toàn bộ miền Bắc, trong đó có làng Nôm. Các pho tượng đất trong chùa Nôm tiếp tục trải qua vài lần bị ngâm trong nước suốt nhiều ngày, nhưng vẫn an toàn, nguyên vẹn trước sự ngỡ ngàng của người dân làng Nôm.
Trải qua hàng chục trận lụt trong lịch sử, các pho tượng đất ch́m trong nước nhiều lần, nhưng điều kỳ lạ là các pho tượng này không tan ră thành bùn. Đây là điều mà nhiều nhà nghiên cứu vẫn chưa lư giải được.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08674.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center"> </td></tr></tbody></table>
Năm 1998 sư Thích Đồng Huệ về trụ tŕ, chùa Nôm dột nát lắm. Mỗi trận mưa lớn, nước trút lên đầu các pho tượng, sư Huệ lấy áo mưa mặc cho tượng cũng không tránh khỏi ướt. Thế nhưng, toàn bộ số tượng đất vẫn không bị ảnh hưởng bởi mưa gió.
Theo sư Huệ, lịch sử những pho tượng đất này c̣n bí ẩn hơn cả ngôi chùa Nôm. Quá tŕnh tu sửa chùa Nôm c̣n được nhắc đến trong một số văn bia, nhưng các pho tượng đất th́ tuyệt nhiên không được nhắc đến và cũng không ai biết rơ.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08687.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center"> </td></tr></tbody></table>
Cho đến lúc này, các nhà khoa học cũng không biết được những pho tượng này đă tồn tại bao nhiêu năm. Người th́ bảo vài trăm năm, người th́ khẳng định đă cả ngàn năm.
Các cụ già th́ bảo rằng, cha ông, tổ tiên nhiều đời của họ cũng không biết tượng đất có từ khi nào, chỉ biết đời nọ nối tiếp đời kia ra sức bảo vệ những pho tượng quư này.
Một số nhà khoa học cho rằng, những pho tượng như Tam thanh, tam thế, A Di đà, Phật bà, Đức ông, Đức thánh hiền, Bát bộ kim cương, Thập điện... th́ khó có thể biết được tạo tác từ khi nào, bởi những pho tượng này mang truyền thống của chùa chiền xứ Bắc. Tuy nhiên, các pho tượng Thập bát La Hán ở hai dăy hành lang chùa th́ là những pho tượng tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc tượng thế kỉ 10-13.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08665.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Những pho tượng ở hành lang chùa Nôm tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc thế kỷ 10-13? </td></tr></tbody></table>
Như vậy, có thể những pho tượng đất ở chùa Nôm này được các nghệ nhân tạo tác từ thời Lư – Trần, đă trên dưới 1.000 năm. Nếu thực sự những pho tượng này có tuổi đời như thế, th́ đây là những di sản c̣n nguyên vẹn và quư hiếm không thể tưởng tượng nổi. Với thời gian như thế, tượng đá cũng đă ṃn, đổ vỡ, chứ nói ǵ tượng đất.
Ngoài 100 pho tượng đất, th́ chùa Nôm c̣n lưu giữ một ṭa tượng cực quư bằng chất liệu đồng, được phủ một lớp vàng bên ngoài. Ṭa tượng có tên Cửu Long Phật đản.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/1_13.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center">Ṭa tượng Cửu Long Phật đản được làm bằng đồng, mạ vàng. </td></tr></tbody></table>
Ṭa tượng mô tả câu chuyện cuộc đời tu hành của đức Phật tổ Như Lai. 9 con rồng bao quanh cậu bé, là Phật tổ khi c̣n nhỏ. Trên lưng mỗi con rồng là h́nh người tượng trưng cho giai đoạn cuộc đời của đức Phật.
Cũng không ai rơ ṭa tượng này có từ đời nào, chỉ biết pho tượng rất cổ. Trước đây, khi chùa đổ nát, tượng được cất giữ, bảo quản cẩn mật trong nhà dân. Đă năm lần bảy lượt trộm viếng thăm, nhưng ṭa tượng vẫn an toàn. Bây giờ, chùa được xây dựng vững chăi, song các sư săi vẫn phải thay nhau trông nom.
Chùa Nôm có từ thời Hai Bà Trưng?
Về cứ liệu lịch sử, th́ chùa Nôm có tuổi đời ít nhất cũng 500 năm. Trong 2 tấm bia đá lớn đặt sau hậu cung có từ thời Hậu Lê ghi rơ: Đời Chính Ḥa, năm Canh Thân (1680), sau khi lên ngôi, nhà vua cho xây dựng lại chùa.
Vào các năm Nhâm Thân (1692), Giáp Tuất (1694), Đinh Sửu (1697), Mậu Dần (1698), Kỷ Măo (1699) tiếp tục tu sửa lại tiền đường, hậu cung và hành lang.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08676.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center"> </td></tr></tbody></table>
Năm Chính Ḥa thứ 21 (1700) chùa được sửa lại các cột trụ, mở rộng sân chùa. Năm Cảnh Thịnh thứ 4 (1796) chùa xây thêm gác chuông và mở rộng hai dăy hàng lang.
Thời nhà Nguyễn, đời vua Thành Thái năm thứ 11 (1899) chùa Nôm lại được trùng tu thêm một lần nữa.
100 năm sau lần trùng tu này, qua bao biến đổi thăng trầm của lịch sử cũng như sự phá hủy của thiên nhiên băo tố, chùa bị xuống cấp nghiêm trọng.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08675.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center"><table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0" width="1"><tbody><tr><td>http://farm.vtc.vn/media/vtcnews/2011/12/03/DSC08688.jpg</td></tr><tr><td style="font-family: Arial; font-size: 10pt; color: rgb(0, 32, 96);" align="center"> </td></tr></tbody></table> </td></tr></tbody></table>Năm 1998, đại đức Thích Đồng Huệ về trụ tŕ tại chùa và từ đó đến nay, ngài cùng nhân dân trùng tu, xây dựng lại khang trang ngôi chùa này.
Theo truyền thuyết, chùa Nôm có từ thời Hai Bà Trưng. Chuyện rằng, một sư thầy đang ngủ ở chùa Dâu, bỗng tỉnh giấc, rồi thấy hào quang sáng rực ở phía Nam. Ngài cứ đi theo và thấy hào quang phát ra từ rừng thông.
Nghĩ rằng, Phật đă chỉ đất lành, nên ngài dựng một ngôi chùa tại rừng thông đó và lấy tên là Linh Thông cổ tự. Đây cũng chính là tên cổ của chùa Nôm.
Chùa Nôm giờ được xây dựng khang trang, thu hút hàng vạn du khách thăm viếng mỗi năm. Tuy nhiên, ít du khách nào biết rằng, những pho tượng tuyệt đẹp trong ngôi chùa nhỏ bé, cổ kính dưới tán những cây cổ thụ kia được làm bởi chất liệu bằng đất
VTC new