vuitoichat
12-26-2011, 17:27
Đến với khán giả Đà Nẵng bằng đêm nhạc “Tạ ơn đời”, nhiều người hâm mộ cứ ngỡ nhạc sĩ Phạm Duy đă muốn nói lời tri ân để tạm ngưng những năm tháng rong ruổi cống hiến cho nghệ thuật. Nhưng gặp ông, sức nặng tuổi già vẫn không khiến đôi chân ông chùn bước trước niềm đam mê sáng tác của một nhạc sĩ tài năng.
Tối 7/12, khán đài Nhà hát Trưng Vương (TP. Đà Nẵng) đông nghịt. Nhạc sĩ Phạm Duy không giấu sự mệt mỏi khi xin phép được ngồi phát biểu khai mạc chương tŕnh. Nồng ấm, trữ t́nh, đêm nhạc “Tạ ơn đời” để lại ấn tượng sâu sắc với những cung bậc cảm xúc đến tận đáy ḷng của tác giả. Cuộc tṛ chuyện riêng với nhạc sĩ Phạm Duy cũng nhiều lần phải gián đoạn v́ lư do sức khỏe của nhạc sĩ.
Nhưng khi có thể bộc bạch, giọng ông vẫn rành rọt, đầy dí dỏm: tôi vừa hoàn tất 10 Dị Khúc Bích Khê; nhờ được thở không khí quê hương tôi c̣n soạn xong Minh Họa Truyện Kiều dài khoảng 3 tiếng đồng hồ; rồi chương khúc 10 bài Hương Ca với cái nh́n quê hương đă khác trước nhưng...vẫn không khác ǵ cả; bài Trăm Năm Bến Cũ, theo thơ Lưu Trọng Văn, là bài thơ kêu gọi tôi trở về th́ tôi đáp ứng ngay; Quê Hương Vô Thường quê hương đă đổi thay nhưng theo tôi quê hương vẫn thế v́... vô thường mà !!!; hay Tắm Truồng Trên Sông: trở về quê hương, lao ḿnh xuống, sông để bơi lội th́ phải lột hết những cái ǵ bao lâu nay che kín ḿnh.
http://bee.net.vn/dataimages/201112/original/images814520_1.jpg
Nhạc sĩ Phạm Duy (ảnh do nhân vật cung cấp)
Tôi vẫn tiếp tục ra đi
Nhiều khán giả cứ ngỡ nhạc sĩ “Tạ ơn đời” để tạm biệt, thôi sáng tác?
Tôi vừa có dịp được gửi đến khán giả Hà Nội đêm nhạc “Người phiêu lăng”, giờ lại tiếp tục được “Tri ân” đời với khán giả của thành phố sông Hàn. Mỗi tên gọi là một ư nghĩa tôi muốn gửi gắm. Tạ Ơn Đời th́ đúng là một sự tri ơn, nhưng tôi chưa muốn từ biệt cuộc đời này đâu nhé (cười). “Người phiêu lăng” vẫn chưa ngừng phiêu du đâu, chân tôi vẫn c̣n cứng cáp để tiếp tục ra đi...
Sáng tác hàng trăm tác phẩm, người nghe luôn nhận ra một Phạm Duy nặng ḷng với quê hương, chất liệu nhạc dân tộc?
Tôi nặng t́nh với quê hương từ khi c̣n nhỏ tuổi. Mối t́nh đó càng nặng nề với tuổi trung niên. Nặng nhiều hơn nữa là khi tuổi già sồng sộc tới và phải sống xa quê hương... Cho nên tôi đă nhất định trở về quê hương “tút suỵt” (tout de suite). Tôi từng nghe và thấm dân ca nhiều lắm nên có lẽ muốn đưa nhiều vào sáng tác của ḿnh.
Tuy nhiên, tôi không phải là người cực đoan cho nên tuy hoài cổ nhưng vẫn muốn cách tân, nghĩa là trong tác phẩm luôn luôn có cả hai tính chất truyền thống và hiện đại!.
Nhưng không phải sự kết hợp truyền thống và hiện đại nào cũng dẫn đến thành công của người nhạc sĩ, ông có nghĩ ḿnh may mắn?
Có lẽ ḿnh cứ từ từ tiến theo sự thẩm âm của mọi người. Kết hợp hiện đại không có nghĩa là bê nguyên xi, bắt chước họ mà phải có sự chọn lọc những yếu tố ḥa âm, giai điệu, tiết điệu sao cho phù hợp. Tôi xác định làm nhạc cũng phải khoa học, không vội vă. Tôi đi từ từ, đoản khúc, ca khúc, trường ca, tổ khúc, đến “Kiều ca” th́ là opera rồi!
Ngă rẽ “nhạc tâm linh”
Ông rất thành công với những nhạc phẩm phổ từ thơ. Có thể nói, ông là một trong những người thành công nhất. Điều ǵ thúc đẩy ông t́m đến những tác phẩm này?
Theo tôi, thơ Việt Nam xưa kia không được in ra nhiều (v́ dân chúng ít đọc được chữ nho hay chữ nôm), v́ muốn phổ biến rộng răi nên thường được hát lên như kể Kiều, nói thơ Vân Tiên v.v... Nay tôi dùng âm nhạc để phổ biến thơ, chẳng qua là tôi muốn tiếp tục truyền thống đó. Nhiều tác phẩm thi ca của các nhà thơ không chỉ là sự đồng điệu của cảm xúc mà nó khơi dậy những cung bậc âm nhạc, thúc dục tôi chuyển hóa nó thành bản nhạc, t́nh ca phù hợp. Có thể kể đến các nhà thơ như: Hữu Loan, Nguyễn Bính, Hoàng Cầm.
Hay ví như thơ của Phạm Thiên Thư, ở đó có cả thơ, cả nhạc, hai yếu tố ḥa quyện nếu tách thành tác phẩm riêng th́ chưa hoàn thiện. Thơ làm nổi bài nhạc, phổ nhạc cho thơ lại làm cho nhiều người biết đến. Tôi đắc ư với việc phổ nhạc những bài thơ của anh Phạm Thiên Thư. Đọc được bài thơ Ngày xưa hoàng thị mà anh trao cho, tôi như bắt được viên ngọc quư và xin phổ nhạc ngay: “Em tan trường về, đường mưa nho nhỏ, anh theo ngọ về, gót giày lặng lẽ đường quê…”, bài thơ Gọi em là đóa hoa sầu…
Gặp Phạm Thiên Thư tôi như thoát xác, vượt ra khỏi những đắng cay chán chường và bế tắc của tâm ca, tâm phẫn ca, vỉa hè ca. Tôi muốn thử đi vào đạo với một tu sĩ mà cái uyên thâm về đạo giáo, tâm linh.
Nhiều người hay gọi đó là “nhạc tâm linh”, phải chăng ông đang t́m đến nó như một sự ẩn náu?
Với chủ trương dùng nhạc để điều hợp con người và xă hội, tôi đi vào ba loại nhạc bổ sung cho nhau, gồm: nhạc xă hội – nối liền con người vào xă hội, nhạc t́nh cảm – nhạc giao t́nh giữa con người với con người và đến nhạc tâm linh dẫn con người vào cơi tâm linh. Càng về già, nhạc tâm linh như một ngă rẽ để con người chiêm nghiệm lại. Ở đó có sự khổ đau, cái chết, đạo… Ít bài hát dám đề cập trực tiếp tới cái chết, nhưng trong nhiều sáng tác của ḿnh, tôi vẫn viết trực diện về nó, đến các bài siêu nhiên như: Viễn Du, Lữ Hành, Nước Mắt rơi, Mộng du…
Hay như mười bài Đạo ca phổ thơ nhạc sĩ Phạm Thiên Thư. Chúng tôi đặt tựa cho Đạo ca là trong thành vách sương mù. Nghĩa là một người đi t́m chân lư để thoát khỏi sương mù khổ ải. Chân lư có thể ở rất gần ta mà ta không thấy. Đạo là thứ không cầu được, càng không t́m được. Đó là ánh sáng, là sự giác ngộ của tâm hồn.
Chất tâm linh đó có phải là sự đồng điệu để dẫn đến Trường ca Hàn Mặc Tử, thưa ông?
Sau khi đọc hầu hết thi phẩm của nhà thơ th́ tôi cảm được những nếp gấp tâm t́nh của nhà thơ này, khi nêu ra những chủ đề chính trong thơ Hàn Mặc Tử: t́nh yêu, t́nh dục, sự đau khổ, sự đau thương, sự điên dại, cái chết, Đạo, Thượng Đế, Thiên Chúa... Bảng liệt kê vừa kể thật ra chưa nói đủ hết mối đồng cảm sâu sắc của tôi đối với nhà thơ quá cố. Phải soạn một tác phẩm mới có thể nhận ra được rằng trường ca là bản vẽ sâu sắc bản đồ tâm hồn thơ Hàn Mặc Tử.
Mới đây Trường ca Hàn Mạc Tử đă được cấp phép biểu diễn trong nước. Theo ông, Trường ca này dự định sẽ được thể hiện, phổ biến khi nào?
Tôi đă dự định muốn phổ biến trường ca này từ lâu (từ năm 2000 lận) ở trong nước, nhưng măi tới bây giờ mới có giấy phép. Tôi đă quá già yếu, chắc không đủ sức để “ biểu diễn” nổi trường ca đau thương mà chan chứa tính chất thiêng liêng này đâu !!!
***
“Nếu một mai phải tạm dừng sáng tác, ông c̣n điều ǵ trăn trở với âm nhạc Việt Nam, hay một lời khuyên?”. Trả lời câu hỏi cuối cùng của tôi, nhạc sĩ Phạm Duy cười dung dị: Tôi không dám khuyên ai cả, trong việc làm sao để phát triển âm nhạc nước nhà, đặc biệt là trào lưu nhạc thị trường của giới trẻ hiện nay. Tôi chỉ biết soạn nhạc mà thôi, gă nhạc sĩ, hát rong và du ca.
Xin cảm ơn ông!
Xuân Tuyết (thực hiện)
Theo bee.net
Tối 7/12, khán đài Nhà hát Trưng Vương (TP. Đà Nẵng) đông nghịt. Nhạc sĩ Phạm Duy không giấu sự mệt mỏi khi xin phép được ngồi phát biểu khai mạc chương tŕnh. Nồng ấm, trữ t́nh, đêm nhạc “Tạ ơn đời” để lại ấn tượng sâu sắc với những cung bậc cảm xúc đến tận đáy ḷng của tác giả. Cuộc tṛ chuyện riêng với nhạc sĩ Phạm Duy cũng nhiều lần phải gián đoạn v́ lư do sức khỏe của nhạc sĩ.
Nhưng khi có thể bộc bạch, giọng ông vẫn rành rọt, đầy dí dỏm: tôi vừa hoàn tất 10 Dị Khúc Bích Khê; nhờ được thở không khí quê hương tôi c̣n soạn xong Minh Họa Truyện Kiều dài khoảng 3 tiếng đồng hồ; rồi chương khúc 10 bài Hương Ca với cái nh́n quê hương đă khác trước nhưng...vẫn không khác ǵ cả; bài Trăm Năm Bến Cũ, theo thơ Lưu Trọng Văn, là bài thơ kêu gọi tôi trở về th́ tôi đáp ứng ngay; Quê Hương Vô Thường quê hương đă đổi thay nhưng theo tôi quê hương vẫn thế v́... vô thường mà !!!; hay Tắm Truồng Trên Sông: trở về quê hương, lao ḿnh xuống, sông để bơi lội th́ phải lột hết những cái ǵ bao lâu nay che kín ḿnh.
http://bee.net.vn/dataimages/201112/original/images814520_1.jpg
Nhạc sĩ Phạm Duy (ảnh do nhân vật cung cấp)
Tôi vẫn tiếp tục ra đi
Nhiều khán giả cứ ngỡ nhạc sĩ “Tạ ơn đời” để tạm biệt, thôi sáng tác?
Tôi vừa có dịp được gửi đến khán giả Hà Nội đêm nhạc “Người phiêu lăng”, giờ lại tiếp tục được “Tri ân” đời với khán giả của thành phố sông Hàn. Mỗi tên gọi là một ư nghĩa tôi muốn gửi gắm. Tạ Ơn Đời th́ đúng là một sự tri ơn, nhưng tôi chưa muốn từ biệt cuộc đời này đâu nhé (cười). “Người phiêu lăng” vẫn chưa ngừng phiêu du đâu, chân tôi vẫn c̣n cứng cáp để tiếp tục ra đi...
Sáng tác hàng trăm tác phẩm, người nghe luôn nhận ra một Phạm Duy nặng ḷng với quê hương, chất liệu nhạc dân tộc?
Tôi nặng t́nh với quê hương từ khi c̣n nhỏ tuổi. Mối t́nh đó càng nặng nề với tuổi trung niên. Nặng nhiều hơn nữa là khi tuổi già sồng sộc tới và phải sống xa quê hương... Cho nên tôi đă nhất định trở về quê hương “tút suỵt” (tout de suite). Tôi từng nghe và thấm dân ca nhiều lắm nên có lẽ muốn đưa nhiều vào sáng tác của ḿnh.
Tuy nhiên, tôi không phải là người cực đoan cho nên tuy hoài cổ nhưng vẫn muốn cách tân, nghĩa là trong tác phẩm luôn luôn có cả hai tính chất truyền thống và hiện đại!.
Nhưng không phải sự kết hợp truyền thống và hiện đại nào cũng dẫn đến thành công của người nhạc sĩ, ông có nghĩ ḿnh may mắn?
Có lẽ ḿnh cứ từ từ tiến theo sự thẩm âm của mọi người. Kết hợp hiện đại không có nghĩa là bê nguyên xi, bắt chước họ mà phải có sự chọn lọc những yếu tố ḥa âm, giai điệu, tiết điệu sao cho phù hợp. Tôi xác định làm nhạc cũng phải khoa học, không vội vă. Tôi đi từ từ, đoản khúc, ca khúc, trường ca, tổ khúc, đến “Kiều ca” th́ là opera rồi!
Ngă rẽ “nhạc tâm linh”
Ông rất thành công với những nhạc phẩm phổ từ thơ. Có thể nói, ông là một trong những người thành công nhất. Điều ǵ thúc đẩy ông t́m đến những tác phẩm này?
Theo tôi, thơ Việt Nam xưa kia không được in ra nhiều (v́ dân chúng ít đọc được chữ nho hay chữ nôm), v́ muốn phổ biến rộng răi nên thường được hát lên như kể Kiều, nói thơ Vân Tiên v.v... Nay tôi dùng âm nhạc để phổ biến thơ, chẳng qua là tôi muốn tiếp tục truyền thống đó. Nhiều tác phẩm thi ca của các nhà thơ không chỉ là sự đồng điệu của cảm xúc mà nó khơi dậy những cung bậc âm nhạc, thúc dục tôi chuyển hóa nó thành bản nhạc, t́nh ca phù hợp. Có thể kể đến các nhà thơ như: Hữu Loan, Nguyễn Bính, Hoàng Cầm.
Hay ví như thơ của Phạm Thiên Thư, ở đó có cả thơ, cả nhạc, hai yếu tố ḥa quyện nếu tách thành tác phẩm riêng th́ chưa hoàn thiện. Thơ làm nổi bài nhạc, phổ nhạc cho thơ lại làm cho nhiều người biết đến. Tôi đắc ư với việc phổ nhạc những bài thơ của anh Phạm Thiên Thư. Đọc được bài thơ Ngày xưa hoàng thị mà anh trao cho, tôi như bắt được viên ngọc quư và xin phổ nhạc ngay: “Em tan trường về, đường mưa nho nhỏ, anh theo ngọ về, gót giày lặng lẽ đường quê…”, bài thơ Gọi em là đóa hoa sầu…
Gặp Phạm Thiên Thư tôi như thoát xác, vượt ra khỏi những đắng cay chán chường và bế tắc của tâm ca, tâm phẫn ca, vỉa hè ca. Tôi muốn thử đi vào đạo với một tu sĩ mà cái uyên thâm về đạo giáo, tâm linh.
Nhiều người hay gọi đó là “nhạc tâm linh”, phải chăng ông đang t́m đến nó như một sự ẩn náu?
Với chủ trương dùng nhạc để điều hợp con người và xă hội, tôi đi vào ba loại nhạc bổ sung cho nhau, gồm: nhạc xă hội – nối liền con người vào xă hội, nhạc t́nh cảm – nhạc giao t́nh giữa con người với con người và đến nhạc tâm linh dẫn con người vào cơi tâm linh. Càng về già, nhạc tâm linh như một ngă rẽ để con người chiêm nghiệm lại. Ở đó có sự khổ đau, cái chết, đạo… Ít bài hát dám đề cập trực tiếp tới cái chết, nhưng trong nhiều sáng tác của ḿnh, tôi vẫn viết trực diện về nó, đến các bài siêu nhiên như: Viễn Du, Lữ Hành, Nước Mắt rơi, Mộng du…
Hay như mười bài Đạo ca phổ thơ nhạc sĩ Phạm Thiên Thư. Chúng tôi đặt tựa cho Đạo ca là trong thành vách sương mù. Nghĩa là một người đi t́m chân lư để thoát khỏi sương mù khổ ải. Chân lư có thể ở rất gần ta mà ta không thấy. Đạo là thứ không cầu được, càng không t́m được. Đó là ánh sáng, là sự giác ngộ của tâm hồn.
Chất tâm linh đó có phải là sự đồng điệu để dẫn đến Trường ca Hàn Mặc Tử, thưa ông?
Sau khi đọc hầu hết thi phẩm của nhà thơ th́ tôi cảm được những nếp gấp tâm t́nh của nhà thơ này, khi nêu ra những chủ đề chính trong thơ Hàn Mặc Tử: t́nh yêu, t́nh dục, sự đau khổ, sự đau thương, sự điên dại, cái chết, Đạo, Thượng Đế, Thiên Chúa... Bảng liệt kê vừa kể thật ra chưa nói đủ hết mối đồng cảm sâu sắc của tôi đối với nhà thơ quá cố. Phải soạn một tác phẩm mới có thể nhận ra được rằng trường ca là bản vẽ sâu sắc bản đồ tâm hồn thơ Hàn Mặc Tử.
Mới đây Trường ca Hàn Mạc Tử đă được cấp phép biểu diễn trong nước. Theo ông, Trường ca này dự định sẽ được thể hiện, phổ biến khi nào?
Tôi đă dự định muốn phổ biến trường ca này từ lâu (từ năm 2000 lận) ở trong nước, nhưng măi tới bây giờ mới có giấy phép. Tôi đă quá già yếu, chắc không đủ sức để “ biểu diễn” nổi trường ca đau thương mà chan chứa tính chất thiêng liêng này đâu !!!
***
“Nếu một mai phải tạm dừng sáng tác, ông c̣n điều ǵ trăn trở với âm nhạc Việt Nam, hay một lời khuyên?”. Trả lời câu hỏi cuối cùng của tôi, nhạc sĩ Phạm Duy cười dung dị: Tôi không dám khuyên ai cả, trong việc làm sao để phát triển âm nhạc nước nhà, đặc biệt là trào lưu nhạc thị trường của giới trẻ hiện nay. Tôi chỉ biết soạn nhạc mà thôi, gă nhạc sĩ, hát rong và du ca.
Xin cảm ơn ông!
Xuân Tuyết (thực hiện)
Theo bee.net