vuitoichat
01-09-2012, 12:40
“… v́ mỗi người VN là một ông vua ( v́ “cái ta”, hệ luỵ của LPKTCĐ ) cho nên khi bàn luận công việc th́ không ai nghe ai và không ai chịu thua lư của ai do đó mà ră đám và dĩ nhiên là hư chuyện. Đó cũng là lư do mà con người VN không chịu đoàn kết với nhau hoặc đố kỵ nhau hàng bao năm nay v́ ai cũng muốn người khác sắp hàng sau đuôi ḿnh, dẫn đến sự khó khăn trong việc mưu t́m dân chủ cho đất nước.”
Đă có nhiều bài viết và nhận định về nét Văn hoá và con người Việt Nam, nêu lên ưu điểm cũng nhiều mà khuyết điểm th́ cũng không ít. Bài Tham luận này chỉ tập trung vào việc truy t́m nguyên nhân sâu xa nhất trong sự cấu thành những đặc tính và tâm lư đă dẫn đưa con người VN tới những khuyết điểm, thói hư, tật xấu mà từ đó ảnh hưởng đến gia-đ́nh, học đường và xă-hội (Kinh-tế, Chính-trị…) rồi đưa đến hệ lụy là chậm tiến và làm tŕ trệ sự phát triển quốc gia cho măi đến ngày nay, 2011. Đây cũng là một bài viết nhằm thử trả lời câu hỏi “tại sao một người Việt th́ làn nên chuyện mà 3 người Việt họp nhau làm th́ hư chuyện ? “, điều này có thể cải thiện lại được không? Và bằng cách nào ?
Văn-hoá Việt-Nam là một đề tài quá rộng, ở đây chỉ bàn đến nét Văn-hoá lễ-phép trong giáo dục của VN thôi.
Hầu hết người VN đều công nhận là cần có lễ phép trong Gia đ́nh, Học đường cũng như Xă hội, “lễ phép” là một từ ngữ chỉ sự tốt đẹp trong sự giao tế giữa con người với nhau nhưng thật ra từ ngữ này đă được dùng cho người tuổi nhỏ hơn, thứ bậc thấp hơn chào hỏi người lớn tuổi hơn hoặc thứ bậc cao hơn. Nếu lễ phép chỉ dừng ở mức này th́ có lẽ nó không tạo nên những hệ lụy ( sẽ bàn đến sau ), đàng này nó kèm theo động thái “ khoanh tay và cúi đầu chào” có tính áp đặt và bắt buộc . Đây chính là nguyên nhân phát sinh nhiều hệ lụy.
Đă từ hàng ngàn năm nay, từ thời phong kiến xưa cũng như thời gian Nước Việt bi đô hộ, có 2 thành phần quốc dân , thành phần thống -trị ( là Vua, Quan ) và thành phần bị trị là thứ dân. Thành phần thống trị ( Quư tộc ) v́ muốn giữ vững quyền thế và ngôi vị trường trị cuả ḿnh, nên thành phần này đă áp đặt thêm động thái “khoanh tay cúi đầu” vào thủ tục lễ phép để tạo thêm phần trịnh trọng nghi lễ và tạo cái cảm giác họ lúc nào cũng ở vị trí bên trên , kẻ bề trên., kẻ luôn được tôn thờ (đó là 1ư do cái “Ta” phát sinh ) từ sự phân ngôi bậc cao thấp trong xă hội như vậy dễ nảy sinh sự cậy quyền thế mà hiếp đáp kẻ yếu thế hơn từ đó kẻ yếu thế, v́ sự sinh tồn của họ, họ phải dút lót mua chuộc hoặc gian dối để được sống yên thân. Xă hội Việt Nam đă bị nhiểm truyền thống lễ phép này , nó tiềm tàng trong từng gia đ́nh qua lối giáo dục lễ phép cho con cái cũng giống như người các đời trước đă từng được dạy phải lễ phép bằng cách khoanh tay, cúi đầu chào, cho nên tất cả mọi người cho đó là hành động tốt đẹp và đúng, không ai thắc mắc ǵ ! Đây mới là thảm trạng, và thảm trạng này kéo dài tới ngày nay !
Đi sâu vào phân tích động thái “ khoanh tay, cúi đầu chào” trước một người, chúng ta bắt đầu nghiên cứu từ đơn vị gia-đ́nh, từ trưởng gia đ́nh cho đến thế hệ tiếp là con cái và cháu chắc đều bị giáo dục “lễ phép” cộng với động thái phải khoanh tay cúi đầu đi kèm kể từ lúc mới chớm có trí khôn ( 6, 7 tháng tuổi ) , động thái này được lập đi lập lại hàng ngày suốt trong đời sống con người VN. Điểm chính yếu cần nêu rơ ở đây là khi khoanh tay cúi đầu để chứng tỏ lễ phép th́ trong suy nghĩ đơn thuần của trẻ thơ, nó xem nó nhỏ nhoi hơn đối tượng mà nó phải khoanh tay, cúi đầu chào; đây là khởi đầu của sự phát sinh tâm lư tự ti, tư tưởng giai cấp, sự phục tùng và sự sợ hải, đi dần vào tiềm thức của con người và khi lớn lên, cái tâm lư muốn thoát ly sự tự ti nhỏ nhoi đó luôn luôn hiện diện thường trực trong đời sống hàng ngày, do đó khi có điều kiện th́ sự bức phá xuất hiện để họ trở thành tự cao, tự đại và có khuynh hướng t́m mọi cách để đè đầu ngướ khác lại, mà nếu không làm được vậy th́ sinh ra oán thù !. Sự phân biệt lớn nhỏ đó thành h́nh càng đậm nét theo thời gian lớn dần v́ động thái này được lập lại quá nhiều lần trong đời sống giống như ăn, uống và hít thở, sự việc này tạo nên sự ẩn ức tâm-lư trong tiềm thức sâu thẳm của con người VN , và khi lớn lên đứa trẻ đó nó tự nhiên chấp nhận sự chào hỏi gọi là “ lễ phép” qua động thái khoanh tay cúi đầu của người nhỏ, hoặc bậc thấp hơn nó, nh́n rộng ra toàn xă hội th́ giai cấp lớn, nhỏ, nhỏ hơn, nhỏ nhỏ hơn… kéo dài ! Từ đó, khi lớn khôn biết suy xét , con người VN có thể có khuynh hướng làm ngược lại (để thoát ra khỏi cái ẩn ức tâm lư là ḿnh bị xem là nhỏ nhoi ) hoặc phục tùng ( v́ nhút nhác, sợ hải) hoặc khi có điều kiện và quyền hành th́ hiếp đáp, độc tôn ( bạo lực nảy sinh từ đây ) nếu cộng thêm với môi trường xă hội áp dụng bạo lực để cai trị th́ sự áp bức hoặc dối trá để thu đoạt quyền và lợi ắt phải xảy ra từ đó dẫn tới những hệ lụy trong gia đ́nh, học đường, và xă hội .
Để đào sâu thêm đề tài này và nh́n rơ mối nguy hại to lớn từ động thái (xem ra rất b́nh thường ) “khoanh tay, cúi đầu”, hăy thử dẫn đi từ sự ẩn ức tâm lư do đông thái này tạo nên , đến những hệ lụy tiêu cực trong gia đ́nh, học đường, xă hội như đă nói trên. {điều cần nhớ là những con người được bàn đến dưới đây đều đă được ( hoặc bị ) mang sự ẩn ức tâm lư này v́ đă cùng ở trong một xă hội có nét Văn Hoá lễ phép qua động thái khoanh tay, cúi đầu ( tạm viết tắc là “LPKTCĐ” )}. Có nghĩa là tôi. anh, chị, em, các cháu, hết thảy chúng ta đều đă bị mang trong người sự ẩn ức tâm lư này nếu đă bị dạy lễ phép theo lối cách này từ lúc mấy tháng tuổi cho đến bây giờ !.
Trước nhất là môi trường gia đ́nh, do truyền thống phụ hệ và “LPKTCĐ”, người cha, gia trưởng trong gia đ́nh có cái cảm tưởng ḿnh là trên hết và toàn quyền quyết định mọi việc trong gia đ́nh theo ư ḿnh, việc này dễ đưa tới t́nh trạng khắt khe với các thành viên trong gia đ́nh, do đó sự bàn luận và lắng nghe nhau trong gia đ́nh VN hầu như xa vắng, từ dó sự cảm thông nhau rất khó bộc lộ.Con cái trong gia đ́nh VN ngoài việc bị dạy “LPKTCĐ” mà c̣n bị áp lực ( không phải được khuyên nhủ, v́ không vâng lời là bị h́nh phạt ) là phải vâng lời Cha Mẹ nên từ đó sự chống đối thụ động phát sinh và tích luỹ dần thành sự đối kháng rơ nét, rồi đưa đến tật dễ gây nên xung đột!
Nói tới liên hệ Vợ Chồng, th́ sự ẩn ức tâm lư trên làm mất đi sự b́nh đẳng nam nữ, dẫn tới cảnh “chồng chúa vợ tôi” trong đời sống vợ chồng từ đó dẫn tới tật độc đoán, cố chấp ( nguyên nhân cuả độc tài ) về phía người chồng và phần thua thiệt nghiêng về phiá yếu hơn đó là người vợ, nhân rộng ra toàn xă hội thành tật hiếp đáp người yếu thế, thấp bậc hơn! từ hệ luỵ này dẫn đến những hệ lụy khác như tật tàn ác, tật thù dai, tật không nhận lỗi và v́ lúc nào cũng muốn ḿnh hơn người khác (mặc dù ḿnh không có đủ tài) nên sinh ra tật đố kỵ khi thấy người ta hơn ḿnh .
Sự liên hệ cứng ngắt trên, dưới trong gia đ́nh làm mất đi sự sống hài hoà , sinh động và vui tuơi từ đó mất đi sinh khí của cuộc sống, mà khi phát hiện ra sự mất mác này, thành viên cấp dưới trong gia đ́nh thường im lặng đối kháng bằng sự lừa dối, và cứ thế mà nhân rộng lên toàn xă hội thành tật dối trá để được yên thân !
Từ giáo dục của gia đ́nh theo lối cách như vậy , tới tuổi đi học vào môi trường học đường cũng chấp nhận một cách tự nhiên văn hoá LPKTCĐ, đứa trẻ càng thấm nhuần hơn lối cách này, và dĩ nhiên là người Thầy cũng tự xem ḿnh ở tầng lớp cao hơn học tṛ và tiêm vào đầu óc non nớt của trẻ thơ để nó phải biết là “ Thầy nói cái ǵ cũng đúng và phải nghe theo” nhân rộng ra thành tật phục tùng , tật tự ti và tật nhút nhát, sợ hải . Môi trường học đường tại VN xem người Thầy ở đẳng cấp cao hơn cả Cha mẹ , cha mẹ lại dạy con là phải “ tôn sư, trọng đạo” bằng hành động LPKTCĐ cộng thêm với tư tưởng phục tùng, nghiêng ḿnh kính cẩn, làm ông Thầy có cảm tưởng ḿnh to lớn lắm khiến cho những học sinh mầm non thiếu điều không dám nh́n mặt thầy, vô t́nh cha mẹ làm cho áp lực cuả lễ phép nặng thêm, sự kính trọng thầy trong mối trường học đường VN được xem là “trầm trọng quá mưc” dẫn tời 2 hệ lụy trái ngược nhau, đó là tật khúm núm từ học tṛ và tật tự cao, tự đại từ Thầy giáo. Thật sự các bậc Quân ,Sư Việt nam đă lợi dụng Khổng giáo một cách quá đà để tự tâng bốc ḿnh, để thoả măn cái ta ẩn ức tâm lư và để củng cố địa vị.
Đến khi trưởng thành và hội nhập vào đời sống xă hội th́ với từng đó tính, tật ở con người Việt Nam, ở trong cùng một môi trường, sự giao tiếp, hành xử tất cả những sinh hoạt cho cuộc sống làm nảy sinh những hệ luỵ tiêu cực khiến xă hội không phát triển được. Chính học đường và môi trường xă hôi mà trong đó hầu hết con người bị nhiểm văn hoá LPKTCĐ làm căn bệnh “ẩn ức tâm lư” phát nhanh và trầm trọng hơn , nhưng điều nguy hiểm là chúng ta không nhận thấy được ḿnh bị bệnh này ! Do dó sự nhận biết nguyên nhân căn bệnh này là diều tối cấn thiêt để chữa dứt nó , v́ nó là nguyên nhân sâu xa nhất dẫn đưa tới những tâm tính tiêu cực [ như khoe khoang, kiêu ngạo, cố chấp, ngoan cố, độc tôn, tàn ác thiếu cao thượng , ưa chơi gác, ganh ghét, thích làm vua chuá, ưa nịnh bợ, tâng bốc, thích ăn hối lộ, tham lam…(những tâm tính tiêu cực này được trích trong bài viết: Hăy Vất Bỏ Khối Nặng Cuả Tính Ác & Sự xấu của Nhà Văn Phan Nhật Nam đăng trong Báo Việt Luận , số 2579 ngày Thứ Sáu 12-08-2011) ] trong con người VN rồi ngày qua ngày dẫn đến những hệ lụy tiêu cực đến cho gia đ́nh, xă hôị, và cao hơn nữa là quốc gia !
(Đă có nhiều bài viết nhận xét về những tật xấu của người Việt Nam và so sánh người VN với người Nhật, Đại Hàn, hoặc với người Tây phương v.v…(1) nên bài viết này mục đích chính là chẩn đoán nguyên nhân đưa đến hậu quả người VN có nhiều khuyết điểm trở thành bệnh mà cần phải chữa trị, do đó bài này chỉ nhắc lại một cách tổng quát những khuyết điểm này).
Nếu nhận định trên là đúng th́ ngay từ bây giờ (năm 2012), trước nhất là chính mỗi con người VN bất cứ ở nơi đâu hăy nh́n soi lại chính ḿnh, đưa tay vào tiềm thức cuả ḿnh nắm lấy cái “Ẩn -Ức Tâm- lư bị- coi –là- thấp, nhỏ”, cầm nó trên tay và nh́n kỹ nó một lần chót , ném nó vào thùng rác và tự nhủ lấy ḿnh là từ hôm nay sẽ không để sự tự ti chi phối ḿnh v́ ḿnh luôn luôn b́nh đẳng trong bất cứ quan hệ nào giữa con người với con người, hăy dặn ḷng ḿnh là phải tôn trọng tất cả mọi người đúng mức cần thiết, hăy tập đứng thẳng người, nh́n thẳng vào mắt người đối thoại với ḷng tự tin, không khoanh tay cúi đầu chào hỏi trước bất cứ ai dù người đó quyền thế cở nào, (chỉ có chính ḿnh mới trị bệnh này được cho ḿnh thôi), và cùng nhắc nhở nhau nên làm như vậy; tiếp nữa là dạy những đứa trẻ đang tuổi lớn khôn hăy thôi, đừng khoanh tay cúi dầu chào ai cho dù là Ông Bà hoặc Cha mẹ (đ́ều này có thể gây dị ứng cho những người lớn tuổi , nhưng đây là một cuộc cách mạng triệt để về văn hoá lễ phép th́ không tránh được sự tổn thương, đau đớn. ), nhưng, chữ nhưng rất quan trọng ở đây, phải dạy và hướng dẫn cho các em LỊCH SỰ VỚI TẤT CẢ MỌI NGƯỜI, NGAY CẢ ĐỐI VỚI NGƯỜI NHỎ TUỔI HƠN qua việc nh́n thẳng vào mặt người với câu chào đủ nghe: CHÀO ÔNG hoặc CHÀO BÀ hoặc CHÀO CHA, CHÀO MẸ, CHÀO CHỊ, CHÀO ANH hoặc CHÀO EM (ngay cả với người thấp tuổi hơn nó ) nhớ là dứt khoát không khoanh tay cúi đầu; nếu là trong gia đ́nh, kèm thêm nụ cười hoặc sự ôm, hôn th́ sự nồng ấm, hài ḥa sẽ lan tỏa ra trong đời sống từ đó khơi mào sự yêu thương chân thật, sự hài hoà,b́nh đẳng sau này. Thêm nữa, đối với trẻ mới vừa tṛn tháng có trí khôn th́ tuyệt đối dạy cháu cách chào lịch sự qua câu nói “ CHÀO ÔNG, CHÀO BÀ…”, và dạy chúng nh́n vào mặt người nó chào, khi nh́n như vậy nó từ từ nhận biết và gởi thông đ́ệp cảm thông, hoà hợp, yêu thương chân thật và lâu dần nó có được sự tự tin nên nó sẽ mạnh dạn đối đầu với thử thách, không dối trá và có được nhiều đức tính tốt cần thiết cho một xă hội tốt đẹp sau này.
Muốn cho cuộc cách mạng này hiệu quả th́ phải có thêm sự cộng tác từ hệ thống giáo dục học đường. Các thầy giáo cần điều chỉnh lại phương thức dạy các em về đức dục trong đó lich sự chào hỏi nhau là chính trong giao tế nhân sự bỏ đi phần lễ phép nặng nề cũ xưa LPKTCĐ và mang nhiều hệ luỵ. Chính các Thầy Cô giáo cũng cần nh́n vào ḿnh để nếu có bị “ bệnh này” th́ cũng phải tự chữa trước khi dạy các học sinh. Quư Thầy Cô cũng nên nhớ là dạy học cũng là một nghề vừa để mưu sinh vừa đóng góp sức ḿnh vào công tác giáo dục cho Xă Hội, chứ không thể tự tạo cho ḿnh vị thế đứng trên học tṛ, ( dĩ nhiên là cần có thêm những cải cách quan trọng khác trong chương tŕnh giáo dục đức dục nơi học đường nữa ). Có như vậy mới gột rửa tận gốc căn bệnh trầm kha kinh niên “Ẩn Ức Tâm Lư Bị Coi Là Nhỏ, Thấp” này.
Động tác khoanh tay cúi đầu , xin nhắc lại, thoạt nh́n th́ thấy tự nhiên quá đơn giản nhưng hệ luỵ của nó quá lớn lao và tầm ảnh hưởng của nó tiềm tàng sâu thẳm lên toàn dân tộc Việt Nam ( và cả cho những dân tộc nào có văn hoá lễ phép theo lối cách này ). Nói rộng hơn trên b́nh diện quốc gia, những vị lănh đạo quôc gia mà mang trong người chứng bệnh “Ẩn Ức tâm lư” này th́ nguy hại cho xă tắc biết chừng nào, v́ các vị đó nào biết nghe ư dân, ngược lạị, tính độc tôn khiến họ t́m đủ mọi cách để lọc lừa mà cai trị dân và những hệ luỵ này nảy sinh những hệ luỵ khác tiếp nối đến các cấp thấp hơn cũng làm như vậy, và thấp hơn nữa cũng làm y như vậy…, từ đó kỷ cương quốc gia suy đồi, kinh tế lụn bại là điều tất nhiên phải đến. Sau đây là một ví dụ , vào giữa Thế Kỷ 19, Minh trị Thiên Hoàng của Nhật nhờ bỏ sự độc tôn của ḿnh mà nghe lời dân bỏ cái văn hoá không thích hợp mà chọn nếp văn hoá hay cuả Tây phương, du nhập vào và giáo dục cho toàn dân Nhật, từ bước tiến đó mà bây giờ Nhật đứng vào hàng cường quốc. Cũng như vậy, người Hàn Quốc, cũng khoảng giữa Thế Kỷ 19, Đời Vua Jonseon đă áp dụng cải cách v́ biết nghe ư dân , bỏ chế độ nô lệ, khơi mào ư niệm dân chủ, và tập trung chăm sóc đời sống của dân chúng, từ đó Hàn Quốc mới có được ngày nay, trái lại, cũng cùng thời đó, ở Việt Nam ta, dưới Triều Vua Nhà Nguyễn đă chủ trương bế quan toả cảng và bỏ qua bảng điều trần về việc cải cách đất nước của Đại thần Nguyễn Trường Tộ ( v́ cái tính độc tôn, thiển cận của Nhà Vua và các Đại thần khác ! ), và từ đó cho đến nay những nhà lănh đạo VN đă v́ ngôi vị độc tôn của ḿnh hoặc của đảng phái của ḿnh mà không thật sự v́ dân v́ nước đă bỏ lỡ biết bao nhiêu cơ hội để mở mang dân trí , tạo ấm no cho người dân, hoặc theo thể chế chính trị trong sáng để quốc gia có thể theo kịp đà tiến phát triển của Thế Giới. Cũng chỉ v́ “cái ta” của tầng lớp lănh- đạo thiếu khả-năng – đầy- quyền- lực trong việc dùng bạo lực để cai trị dất nước. “Cái ta” nầy là hệ luỵ tiềm ẩn của tệ nạn khoanh tay cúi đầu mà họ bị nhiểm và họ có được điều kiện (được ở vị thế lănh đạo) để bứt phá ra.thành ư muốn độc tôn quyền lực.
Thêm nữa, hãy nhìn các nước Úc, Mỹ, Canada, họ chỉ có hơn 300 năm lập quốc thế sao họ tiến bộ vượt bực, nhân phẩm người dân nước họ dược tôn trọng tối đa còn Việt Nam chúng ta cho đến giờ phút của năm 2012, sau hơn 4000 năm văn hiến, đất nước và con người VN chúng ta như thế nào? Không cần nói, tất cả chúng ta đều thấy rõ. Như vậy thì tại sao, và do đâu ? Đây là câu hỏi lớn cần phải tìm lời giải đáp càng sớm càng tốt.
Trở lại, để trả lời câu hỏi “ tại sao 3 người Việt Nam cùng họp nhau làm th́ hư chuyện ?” xin thưa rằng v́ mỗi người VN là một ông vua ( v́ “cái ta”, hệ luỵ của LPKTCĐ ) cho nên khi bàn luận công việc th́ không ai nghe ai và không ai chịu thua lư của ai do đó mà ră đám và dĩ nhiên là hư chuyện. Đó cũng là lư do mà con người VN không chịu đoàn kết với nhau hoặc đố kỵ nhau hàng bao năm nay v́ ai cũng muốn người khác sắp hàng sau đuôi ḿnh, dẫn đến sự khó khăn trong việc mưu t́m dân chủ cho đất nước.
Tóm lại, nếu toàn thể người Việt Nam không phân biệt chức vụ cao hay thấp, trong nước hay ngoài nước, già hay trẻ , thành thị hay nông thôn đều từ bỏ thói khoanh tay cúi đầu chào một cách toàn diện và triệt để như là làm một cuôc cách mạng văn hoá Lễ phép tận gốc để bứng đi cái giai cấp thứ vị
làm cản ngăn sự hài hoà, thông cảm, yêu thương thật sự sâu thẳm giữa con người với con người VN, không phân biệt lớn nhỏ, th́ sự yêu thương nhau thật ḷng mới nảy sinh từ đó và cũng từ đó những điều tốt đẹp khác sẽ nẩy sinh theo ví dụ như quư trọng sự b́nh đẳng, tôn trọng nhân phẩm, sẳn sàng rộng lượng, tha thứ, biết tự trọng, không thù ghét suốt đời, biết lắng nghe, không có tính ác, không đố kỵ, không dối trá v.v… có như vậy mới hy vọng là hai hoặc ba thế hệ sắp tới nước Việt Nam mới bắt đầu tiến lên được để góp mặt cùng thế giới. C̣n giữ măi LPKTCĐ th́ thật khó mà mong con người Việt Nam thoát khỏi những hệ luỵ tiêu cực dây chuyền và xoáy ṿng cuộn lấy con người Việt Nam, và ước mong đất nước thoát ṿng tăm tối chỉ là mơ tưởng viễn vông.
Đây là một bài tham luận nên rất cần những ư kiến phê phán, v́ chủ đích là đi t́m cái chung tốt đẹp cho toàn thể người Việt chúng ta, nên chúng tôi rất mong được lắng nghe những biện luận khác hợp lư hơn.
Trung Thanh
Theo: X-cafevn
Đă có nhiều bài viết và nhận định về nét Văn hoá và con người Việt Nam, nêu lên ưu điểm cũng nhiều mà khuyết điểm th́ cũng không ít. Bài Tham luận này chỉ tập trung vào việc truy t́m nguyên nhân sâu xa nhất trong sự cấu thành những đặc tính và tâm lư đă dẫn đưa con người VN tới những khuyết điểm, thói hư, tật xấu mà từ đó ảnh hưởng đến gia-đ́nh, học đường và xă-hội (Kinh-tế, Chính-trị…) rồi đưa đến hệ lụy là chậm tiến và làm tŕ trệ sự phát triển quốc gia cho măi đến ngày nay, 2011. Đây cũng là một bài viết nhằm thử trả lời câu hỏi “tại sao một người Việt th́ làn nên chuyện mà 3 người Việt họp nhau làm th́ hư chuyện ? “, điều này có thể cải thiện lại được không? Và bằng cách nào ?
Văn-hoá Việt-Nam là một đề tài quá rộng, ở đây chỉ bàn đến nét Văn-hoá lễ-phép trong giáo dục của VN thôi.
Hầu hết người VN đều công nhận là cần có lễ phép trong Gia đ́nh, Học đường cũng như Xă hội, “lễ phép” là một từ ngữ chỉ sự tốt đẹp trong sự giao tế giữa con người với nhau nhưng thật ra từ ngữ này đă được dùng cho người tuổi nhỏ hơn, thứ bậc thấp hơn chào hỏi người lớn tuổi hơn hoặc thứ bậc cao hơn. Nếu lễ phép chỉ dừng ở mức này th́ có lẽ nó không tạo nên những hệ lụy ( sẽ bàn đến sau ), đàng này nó kèm theo động thái “ khoanh tay và cúi đầu chào” có tính áp đặt và bắt buộc . Đây chính là nguyên nhân phát sinh nhiều hệ lụy.
Đă từ hàng ngàn năm nay, từ thời phong kiến xưa cũng như thời gian Nước Việt bi đô hộ, có 2 thành phần quốc dân , thành phần thống -trị ( là Vua, Quan ) và thành phần bị trị là thứ dân. Thành phần thống trị ( Quư tộc ) v́ muốn giữ vững quyền thế và ngôi vị trường trị cuả ḿnh, nên thành phần này đă áp đặt thêm động thái “khoanh tay cúi đầu” vào thủ tục lễ phép để tạo thêm phần trịnh trọng nghi lễ và tạo cái cảm giác họ lúc nào cũng ở vị trí bên trên , kẻ bề trên., kẻ luôn được tôn thờ (đó là 1ư do cái “Ta” phát sinh ) từ sự phân ngôi bậc cao thấp trong xă hội như vậy dễ nảy sinh sự cậy quyền thế mà hiếp đáp kẻ yếu thế hơn từ đó kẻ yếu thế, v́ sự sinh tồn của họ, họ phải dút lót mua chuộc hoặc gian dối để được sống yên thân. Xă hội Việt Nam đă bị nhiểm truyền thống lễ phép này , nó tiềm tàng trong từng gia đ́nh qua lối giáo dục lễ phép cho con cái cũng giống như người các đời trước đă từng được dạy phải lễ phép bằng cách khoanh tay, cúi đầu chào, cho nên tất cả mọi người cho đó là hành động tốt đẹp và đúng, không ai thắc mắc ǵ ! Đây mới là thảm trạng, và thảm trạng này kéo dài tới ngày nay !
Đi sâu vào phân tích động thái “ khoanh tay, cúi đầu chào” trước một người, chúng ta bắt đầu nghiên cứu từ đơn vị gia-đ́nh, từ trưởng gia đ́nh cho đến thế hệ tiếp là con cái và cháu chắc đều bị giáo dục “lễ phép” cộng với động thái phải khoanh tay cúi đầu đi kèm kể từ lúc mới chớm có trí khôn ( 6, 7 tháng tuổi ) , động thái này được lập đi lập lại hàng ngày suốt trong đời sống con người VN. Điểm chính yếu cần nêu rơ ở đây là khi khoanh tay cúi đầu để chứng tỏ lễ phép th́ trong suy nghĩ đơn thuần của trẻ thơ, nó xem nó nhỏ nhoi hơn đối tượng mà nó phải khoanh tay, cúi đầu chào; đây là khởi đầu của sự phát sinh tâm lư tự ti, tư tưởng giai cấp, sự phục tùng và sự sợ hải, đi dần vào tiềm thức của con người và khi lớn lên, cái tâm lư muốn thoát ly sự tự ti nhỏ nhoi đó luôn luôn hiện diện thường trực trong đời sống hàng ngày, do đó khi có điều kiện th́ sự bức phá xuất hiện để họ trở thành tự cao, tự đại và có khuynh hướng t́m mọi cách để đè đầu ngướ khác lại, mà nếu không làm được vậy th́ sinh ra oán thù !. Sự phân biệt lớn nhỏ đó thành h́nh càng đậm nét theo thời gian lớn dần v́ động thái này được lập lại quá nhiều lần trong đời sống giống như ăn, uống và hít thở, sự việc này tạo nên sự ẩn ức tâm-lư trong tiềm thức sâu thẳm của con người VN , và khi lớn lên đứa trẻ đó nó tự nhiên chấp nhận sự chào hỏi gọi là “ lễ phép” qua động thái khoanh tay cúi đầu của người nhỏ, hoặc bậc thấp hơn nó, nh́n rộng ra toàn xă hội th́ giai cấp lớn, nhỏ, nhỏ hơn, nhỏ nhỏ hơn… kéo dài ! Từ đó, khi lớn khôn biết suy xét , con người VN có thể có khuynh hướng làm ngược lại (để thoát ra khỏi cái ẩn ức tâm lư là ḿnh bị xem là nhỏ nhoi ) hoặc phục tùng ( v́ nhút nhác, sợ hải) hoặc khi có điều kiện và quyền hành th́ hiếp đáp, độc tôn ( bạo lực nảy sinh từ đây ) nếu cộng thêm với môi trường xă hội áp dụng bạo lực để cai trị th́ sự áp bức hoặc dối trá để thu đoạt quyền và lợi ắt phải xảy ra từ đó dẫn tới những hệ lụy trong gia đ́nh, học đường, và xă hội .
Để đào sâu thêm đề tài này và nh́n rơ mối nguy hại to lớn từ động thái (xem ra rất b́nh thường ) “khoanh tay, cúi đầu”, hăy thử dẫn đi từ sự ẩn ức tâm lư do đông thái này tạo nên , đến những hệ lụy tiêu cực trong gia đ́nh, học đường, xă hội như đă nói trên. {điều cần nhớ là những con người được bàn đến dưới đây đều đă được ( hoặc bị ) mang sự ẩn ức tâm lư này v́ đă cùng ở trong một xă hội có nét Văn Hoá lễ phép qua động thái khoanh tay, cúi đầu ( tạm viết tắc là “LPKTCĐ” )}. Có nghĩa là tôi. anh, chị, em, các cháu, hết thảy chúng ta đều đă bị mang trong người sự ẩn ức tâm lư này nếu đă bị dạy lễ phép theo lối cách này từ lúc mấy tháng tuổi cho đến bây giờ !.
Trước nhất là môi trường gia đ́nh, do truyền thống phụ hệ và “LPKTCĐ”, người cha, gia trưởng trong gia đ́nh có cái cảm tưởng ḿnh là trên hết và toàn quyền quyết định mọi việc trong gia đ́nh theo ư ḿnh, việc này dễ đưa tới t́nh trạng khắt khe với các thành viên trong gia đ́nh, do đó sự bàn luận và lắng nghe nhau trong gia đ́nh VN hầu như xa vắng, từ dó sự cảm thông nhau rất khó bộc lộ.Con cái trong gia đ́nh VN ngoài việc bị dạy “LPKTCĐ” mà c̣n bị áp lực ( không phải được khuyên nhủ, v́ không vâng lời là bị h́nh phạt ) là phải vâng lời Cha Mẹ nên từ đó sự chống đối thụ động phát sinh và tích luỹ dần thành sự đối kháng rơ nét, rồi đưa đến tật dễ gây nên xung đột!
Nói tới liên hệ Vợ Chồng, th́ sự ẩn ức tâm lư trên làm mất đi sự b́nh đẳng nam nữ, dẫn tới cảnh “chồng chúa vợ tôi” trong đời sống vợ chồng từ đó dẫn tới tật độc đoán, cố chấp ( nguyên nhân cuả độc tài ) về phía người chồng và phần thua thiệt nghiêng về phiá yếu hơn đó là người vợ, nhân rộng ra toàn xă hội thành tật hiếp đáp người yếu thế, thấp bậc hơn! từ hệ luỵ này dẫn đến những hệ lụy khác như tật tàn ác, tật thù dai, tật không nhận lỗi và v́ lúc nào cũng muốn ḿnh hơn người khác (mặc dù ḿnh không có đủ tài) nên sinh ra tật đố kỵ khi thấy người ta hơn ḿnh .
Sự liên hệ cứng ngắt trên, dưới trong gia đ́nh làm mất đi sự sống hài hoà , sinh động và vui tuơi từ đó mất đi sinh khí của cuộc sống, mà khi phát hiện ra sự mất mác này, thành viên cấp dưới trong gia đ́nh thường im lặng đối kháng bằng sự lừa dối, và cứ thế mà nhân rộng lên toàn xă hội thành tật dối trá để được yên thân !
Từ giáo dục của gia đ́nh theo lối cách như vậy , tới tuổi đi học vào môi trường học đường cũng chấp nhận một cách tự nhiên văn hoá LPKTCĐ, đứa trẻ càng thấm nhuần hơn lối cách này, và dĩ nhiên là người Thầy cũng tự xem ḿnh ở tầng lớp cao hơn học tṛ và tiêm vào đầu óc non nớt của trẻ thơ để nó phải biết là “ Thầy nói cái ǵ cũng đúng và phải nghe theo” nhân rộng ra thành tật phục tùng , tật tự ti và tật nhút nhát, sợ hải . Môi trường học đường tại VN xem người Thầy ở đẳng cấp cao hơn cả Cha mẹ , cha mẹ lại dạy con là phải “ tôn sư, trọng đạo” bằng hành động LPKTCĐ cộng thêm với tư tưởng phục tùng, nghiêng ḿnh kính cẩn, làm ông Thầy có cảm tưởng ḿnh to lớn lắm khiến cho những học sinh mầm non thiếu điều không dám nh́n mặt thầy, vô t́nh cha mẹ làm cho áp lực cuả lễ phép nặng thêm, sự kính trọng thầy trong mối trường học đường VN được xem là “trầm trọng quá mưc” dẫn tời 2 hệ lụy trái ngược nhau, đó là tật khúm núm từ học tṛ và tật tự cao, tự đại từ Thầy giáo. Thật sự các bậc Quân ,Sư Việt nam đă lợi dụng Khổng giáo một cách quá đà để tự tâng bốc ḿnh, để thoả măn cái ta ẩn ức tâm lư và để củng cố địa vị.
Đến khi trưởng thành và hội nhập vào đời sống xă hội th́ với từng đó tính, tật ở con người Việt Nam, ở trong cùng một môi trường, sự giao tiếp, hành xử tất cả những sinh hoạt cho cuộc sống làm nảy sinh những hệ luỵ tiêu cực khiến xă hội không phát triển được. Chính học đường và môi trường xă hôi mà trong đó hầu hết con người bị nhiểm văn hoá LPKTCĐ làm căn bệnh “ẩn ức tâm lư” phát nhanh và trầm trọng hơn , nhưng điều nguy hiểm là chúng ta không nhận thấy được ḿnh bị bệnh này ! Do dó sự nhận biết nguyên nhân căn bệnh này là diều tối cấn thiêt để chữa dứt nó , v́ nó là nguyên nhân sâu xa nhất dẫn đưa tới những tâm tính tiêu cực [ như khoe khoang, kiêu ngạo, cố chấp, ngoan cố, độc tôn, tàn ác thiếu cao thượng , ưa chơi gác, ganh ghét, thích làm vua chuá, ưa nịnh bợ, tâng bốc, thích ăn hối lộ, tham lam…(những tâm tính tiêu cực này được trích trong bài viết: Hăy Vất Bỏ Khối Nặng Cuả Tính Ác & Sự xấu của Nhà Văn Phan Nhật Nam đăng trong Báo Việt Luận , số 2579 ngày Thứ Sáu 12-08-2011) ] trong con người VN rồi ngày qua ngày dẫn đến những hệ lụy tiêu cực đến cho gia đ́nh, xă hôị, và cao hơn nữa là quốc gia !
(Đă có nhiều bài viết nhận xét về những tật xấu của người Việt Nam và so sánh người VN với người Nhật, Đại Hàn, hoặc với người Tây phương v.v…(1) nên bài viết này mục đích chính là chẩn đoán nguyên nhân đưa đến hậu quả người VN có nhiều khuyết điểm trở thành bệnh mà cần phải chữa trị, do đó bài này chỉ nhắc lại một cách tổng quát những khuyết điểm này).
Nếu nhận định trên là đúng th́ ngay từ bây giờ (năm 2012), trước nhất là chính mỗi con người VN bất cứ ở nơi đâu hăy nh́n soi lại chính ḿnh, đưa tay vào tiềm thức cuả ḿnh nắm lấy cái “Ẩn -Ức Tâm- lư bị- coi –là- thấp, nhỏ”, cầm nó trên tay và nh́n kỹ nó một lần chót , ném nó vào thùng rác và tự nhủ lấy ḿnh là từ hôm nay sẽ không để sự tự ti chi phối ḿnh v́ ḿnh luôn luôn b́nh đẳng trong bất cứ quan hệ nào giữa con người với con người, hăy dặn ḷng ḿnh là phải tôn trọng tất cả mọi người đúng mức cần thiết, hăy tập đứng thẳng người, nh́n thẳng vào mắt người đối thoại với ḷng tự tin, không khoanh tay cúi đầu chào hỏi trước bất cứ ai dù người đó quyền thế cở nào, (chỉ có chính ḿnh mới trị bệnh này được cho ḿnh thôi), và cùng nhắc nhở nhau nên làm như vậy; tiếp nữa là dạy những đứa trẻ đang tuổi lớn khôn hăy thôi, đừng khoanh tay cúi dầu chào ai cho dù là Ông Bà hoặc Cha mẹ (đ́ều này có thể gây dị ứng cho những người lớn tuổi , nhưng đây là một cuộc cách mạng triệt để về văn hoá lễ phép th́ không tránh được sự tổn thương, đau đớn. ), nhưng, chữ nhưng rất quan trọng ở đây, phải dạy và hướng dẫn cho các em LỊCH SỰ VỚI TẤT CẢ MỌI NGƯỜI, NGAY CẢ ĐỐI VỚI NGƯỜI NHỎ TUỔI HƠN qua việc nh́n thẳng vào mặt người với câu chào đủ nghe: CHÀO ÔNG hoặc CHÀO BÀ hoặc CHÀO CHA, CHÀO MẸ, CHÀO CHỊ, CHÀO ANH hoặc CHÀO EM (ngay cả với người thấp tuổi hơn nó ) nhớ là dứt khoát không khoanh tay cúi đầu; nếu là trong gia đ́nh, kèm thêm nụ cười hoặc sự ôm, hôn th́ sự nồng ấm, hài ḥa sẽ lan tỏa ra trong đời sống từ đó khơi mào sự yêu thương chân thật, sự hài hoà,b́nh đẳng sau này. Thêm nữa, đối với trẻ mới vừa tṛn tháng có trí khôn th́ tuyệt đối dạy cháu cách chào lịch sự qua câu nói “ CHÀO ÔNG, CHÀO BÀ…”, và dạy chúng nh́n vào mặt người nó chào, khi nh́n như vậy nó từ từ nhận biết và gởi thông đ́ệp cảm thông, hoà hợp, yêu thương chân thật và lâu dần nó có được sự tự tin nên nó sẽ mạnh dạn đối đầu với thử thách, không dối trá và có được nhiều đức tính tốt cần thiết cho một xă hội tốt đẹp sau này.
Muốn cho cuộc cách mạng này hiệu quả th́ phải có thêm sự cộng tác từ hệ thống giáo dục học đường. Các thầy giáo cần điều chỉnh lại phương thức dạy các em về đức dục trong đó lich sự chào hỏi nhau là chính trong giao tế nhân sự bỏ đi phần lễ phép nặng nề cũ xưa LPKTCĐ và mang nhiều hệ luỵ. Chính các Thầy Cô giáo cũng cần nh́n vào ḿnh để nếu có bị “ bệnh này” th́ cũng phải tự chữa trước khi dạy các học sinh. Quư Thầy Cô cũng nên nhớ là dạy học cũng là một nghề vừa để mưu sinh vừa đóng góp sức ḿnh vào công tác giáo dục cho Xă Hội, chứ không thể tự tạo cho ḿnh vị thế đứng trên học tṛ, ( dĩ nhiên là cần có thêm những cải cách quan trọng khác trong chương tŕnh giáo dục đức dục nơi học đường nữa ). Có như vậy mới gột rửa tận gốc căn bệnh trầm kha kinh niên “Ẩn Ức Tâm Lư Bị Coi Là Nhỏ, Thấp” này.
Động tác khoanh tay cúi đầu , xin nhắc lại, thoạt nh́n th́ thấy tự nhiên quá đơn giản nhưng hệ luỵ của nó quá lớn lao và tầm ảnh hưởng của nó tiềm tàng sâu thẳm lên toàn dân tộc Việt Nam ( và cả cho những dân tộc nào có văn hoá lễ phép theo lối cách này ). Nói rộng hơn trên b́nh diện quốc gia, những vị lănh đạo quôc gia mà mang trong người chứng bệnh “Ẩn Ức tâm lư” này th́ nguy hại cho xă tắc biết chừng nào, v́ các vị đó nào biết nghe ư dân, ngược lạị, tính độc tôn khiến họ t́m đủ mọi cách để lọc lừa mà cai trị dân và những hệ luỵ này nảy sinh những hệ luỵ khác tiếp nối đến các cấp thấp hơn cũng làm như vậy, và thấp hơn nữa cũng làm y như vậy…, từ đó kỷ cương quốc gia suy đồi, kinh tế lụn bại là điều tất nhiên phải đến. Sau đây là một ví dụ , vào giữa Thế Kỷ 19, Minh trị Thiên Hoàng của Nhật nhờ bỏ sự độc tôn của ḿnh mà nghe lời dân bỏ cái văn hoá không thích hợp mà chọn nếp văn hoá hay cuả Tây phương, du nhập vào và giáo dục cho toàn dân Nhật, từ bước tiến đó mà bây giờ Nhật đứng vào hàng cường quốc. Cũng như vậy, người Hàn Quốc, cũng khoảng giữa Thế Kỷ 19, Đời Vua Jonseon đă áp dụng cải cách v́ biết nghe ư dân , bỏ chế độ nô lệ, khơi mào ư niệm dân chủ, và tập trung chăm sóc đời sống của dân chúng, từ đó Hàn Quốc mới có được ngày nay, trái lại, cũng cùng thời đó, ở Việt Nam ta, dưới Triều Vua Nhà Nguyễn đă chủ trương bế quan toả cảng và bỏ qua bảng điều trần về việc cải cách đất nước của Đại thần Nguyễn Trường Tộ ( v́ cái tính độc tôn, thiển cận của Nhà Vua và các Đại thần khác ! ), và từ đó cho đến nay những nhà lănh đạo VN đă v́ ngôi vị độc tôn của ḿnh hoặc của đảng phái của ḿnh mà không thật sự v́ dân v́ nước đă bỏ lỡ biết bao nhiêu cơ hội để mở mang dân trí , tạo ấm no cho người dân, hoặc theo thể chế chính trị trong sáng để quốc gia có thể theo kịp đà tiến phát triển của Thế Giới. Cũng chỉ v́ “cái ta” của tầng lớp lănh- đạo thiếu khả-năng – đầy- quyền- lực trong việc dùng bạo lực để cai trị dất nước. “Cái ta” nầy là hệ luỵ tiềm ẩn của tệ nạn khoanh tay cúi đầu mà họ bị nhiểm và họ có được điều kiện (được ở vị thế lănh đạo) để bứt phá ra.thành ư muốn độc tôn quyền lực.
Thêm nữa, hãy nhìn các nước Úc, Mỹ, Canada, họ chỉ có hơn 300 năm lập quốc thế sao họ tiến bộ vượt bực, nhân phẩm người dân nước họ dược tôn trọng tối đa còn Việt Nam chúng ta cho đến giờ phút của năm 2012, sau hơn 4000 năm văn hiến, đất nước và con người VN chúng ta như thế nào? Không cần nói, tất cả chúng ta đều thấy rõ. Như vậy thì tại sao, và do đâu ? Đây là câu hỏi lớn cần phải tìm lời giải đáp càng sớm càng tốt.
Trở lại, để trả lời câu hỏi “ tại sao 3 người Việt Nam cùng họp nhau làm th́ hư chuyện ?” xin thưa rằng v́ mỗi người VN là một ông vua ( v́ “cái ta”, hệ luỵ của LPKTCĐ ) cho nên khi bàn luận công việc th́ không ai nghe ai và không ai chịu thua lư của ai do đó mà ră đám và dĩ nhiên là hư chuyện. Đó cũng là lư do mà con người VN không chịu đoàn kết với nhau hoặc đố kỵ nhau hàng bao năm nay v́ ai cũng muốn người khác sắp hàng sau đuôi ḿnh, dẫn đến sự khó khăn trong việc mưu t́m dân chủ cho đất nước.
Tóm lại, nếu toàn thể người Việt Nam không phân biệt chức vụ cao hay thấp, trong nước hay ngoài nước, già hay trẻ , thành thị hay nông thôn đều từ bỏ thói khoanh tay cúi đầu chào một cách toàn diện và triệt để như là làm một cuôc cách mạng văn hoá Lễ phép tận gốc để bứng đi cái giai cấp thứ vị
làm cản ngăn sự hài hoà, thông cảm, yêu thương thật sự sâu thẳm giữa con người với con người VN, không phân biệt lớn nhỏ, th́ sự yêu thương nhau thật ḷng mới nảy sinh từ đó và cũng từ đó những điều tốt đẹp khác sẽ nẩy sinh theo ví dụ như quư trọng sự b́nh đẳng, tôn trọng nhân phẩm, sẳn sàng rộng lượng, tha thứ, biết tự trọng, không thù ghét suốt đời, biết lắng nghe, không có tính ác, không đố kỵ, không dối trá v.v… có như vậy mới hy vọng là hai hoặc ba thế hệ sắp tới nước Việt Nam mới bắt đầu tiến lên được để góp mặt cùng thế giới. C̣n giữ măi LPKTCĐ th́ thật khó mà mong con người Việt Nam thoát khỏi những hệ luỵ tiêu cực dây chuyền và xoáy ṿng cuộn lấy con người Việt Nam, và ước mong đất nước thoát ṿng tăm tối chỉ là mơ tưởng viễn vông.
Đây là một bài tham luận nên rất cần những ư kiến phê phán, v́ chủ đích là đi t́m cái chung tốt đẹp cho toàn thể người Việt chúng ta, nên chúng tôi rất mong được lắng nghe những biện luận khác hợp lư hơn.
Trung Thanh
Theo: X-cafevn