Hanna
01-25-2012, 10:05
Trần Văn Thủy tuổi Canh Th́n, tôi tuổi Nhâm Th́n. Tôi đă ngưỡng mộ anh và nồng nhiệt đấu tranh bảo vệ anh từ khi xem Hà Nội trong mắt ai, Phản bội. Nhưng khi cùng hoạt động trong BCH Hội Điện ảnh khóa 3, hai con rồng lại như đang bay về hai hướng. Măi đến khi chúng tôi cùng sang Hoa Kỳ năm 2002 để tham dự chương tŕnh nghiên cứu về cộng đồng người Việt Nam hải ngoại do Trung tâm Willyam Joiner thuộc Trường đại học Massachusetts tổ chức, hai con rồng mới quấn quưt bên nhau cùng bay về một hướng trong suốt thời gian sáu tháng ở Boston. Những ngày sống cùng anh ở Mỹ đă giúp tôi hiểu thêm nhiều điều cao quư trong tâm hồn và nhân cách của anh.
Trần Văn Thủy (phải) và Đỗ Minh Tuấn ở Boston.
“Cậu đánh máy” kiêm “trợ lư rửa bát”
Khi ở Boston cùng tôi, Trần Văn Thủy mới “bập bẹ” về vi tính, thường phải nhờ tôi gơ email. Anh nhận rửa bát để tôi rảnh tay giúp anh viết thư, đánh máy. Thỉnh thoảng, tôi vẫn phụ cho anh lúc rửa bát cho vui. Tôi nói đùa “Em làm trợ lư rửa bát cho anh!”. Anh em sống với nhau rất vui, nhưng trong mỗi việc nhỏ, tôi đều học được ở anh một điều ǵ đó. Chẳng hạn, khi trả lời email, hầu như thư nào Trần Văn Thủy cũng đọc cho tôi gơ câu đầu tiên là: “Tôi đă đọc thư anh/chị”. Tôi bảo anh: “Cần ǵ câu ấy hả anh? Ḿnh reply thế này tất nhiên là đă đọc rồi!”.
Trần Văn Thủy nói: “Không, em cứ gơ đúng như thế cho anh!”. Tôi đă làm đúng những điều anh yêu cầu, không gây ra bất cứ rắc rối nào cho thủ trưởng, và thủ trưởng Trần Văn Thủy cũng chưa một lần nào đổ lỗi cho “cậu đánh máy”, ngay cả khi những viết lách của anh gặp nhiều sóng gió! Suy nghĩ măi về cái câu có vẻ thừa mà anh quyết giữ, tôi bỗng bừng hiểu ra thái độ sống cẩn trọng, tôn trọng người khác của anh.
Gơ những bức thư anh viết cho con của một đồng nghiệp khuyên nhủ, dặn ḍ cặn kẽ nhiều điều, tôi thấy ở anh một t́nh người sâu sắc, quan tâm chu đáo đến người khác như một người anh, người bạn, người bác, người cha. Cứ thế, vai tṛ “cậu đánh máy” đă giúp tôi “thám hiểm” sâu vào tâm hồn và cuộc sống của anh, đến khi gơ thư anh dặn con: “Gửi sang cho bố một cái chun quần và mấy cái kim băng” tôi bỗng thấy anh thật b́nh dị và gần gũi.
Trần Văn Thủy có những cơ duyên kỳ lạ. Anh t́nh cờ nhận được thư của một người bạn thời thơ ấu đă bặt tin nhau hơn nửa thế kỷ nay, hiện đang sống ở Canada. Anh đọc cho tôi nghe lá thư dài mười mấy trang rất cảm động, chứa chất bao nỗi niềm của một thân phận tha hương. Chính lá thư này đă gợi ư cho tôi ư tưởng khuyên anh phát huy thế mạnh của một nhà làm phim tài liệu để t́m hiểu, đối thoại, mổ xẻ về cuộc đời những người Việt hải ngoại và đưa cả những bức thư như thế vào chuyên luận báo cáo kết quả khảo cứu cho Willyam Joner. Sau đó, với đẳng cấp của một đạo diễn phim tài liệu, anh đă hào hứng thực hiện các cuộc phỏng vấn một cách chân t́nh, sắc sảo để làm thành tập sách Nếu đi hết biển.
Sáu tháng sống chung với Trần Văn Thủy trong một ngôi nhà với bao cuộc gặp gỡ, tâm t́nh và tranh luận về nhiều vấn đề, tôi đă vỡ lẽ ra bao điều, nhận chân nhiều giá trị. Song, cái đọng lại trong tâm trí lại chính là t́nh người, là những chi tiết ứng xử trong sinh hoạt của anh, sự mẫu mực của một người anh lớn. Có những ngày tuyết rơi ngập cả nhà, anh đang yếu vẫn cố cầm xẻng xúc tuyết cùng chúng tôi, đến nỗi bị sụn cột sống, phải nằm mất mấy ngày.
Tôi vốn lười thể thao. Ấy vậy mà sang Boston, Trần Văn Thủy kéo tôi đi bộ thường xuyên. Chiều chiều, hai anh em đi ṿng quanh mấy khu phố, vừa đi vừa tṛ chuyện. Những lúc anh Thủy đi vắng, tôi vẫn theo thói quen đi bộ một ḿnh. Tôi viết thư về khoe, vợ tôi mừng lắm, gửi lời cám ơn anh. Với tôi, việc chăm tập thể dục thể thao là biểu hiện của một cảm hứng sống mới mà anh Trần Văn Thủy đă truyền cho, như một con cá chép bơi lờ đờ lười biếng trong ao bỗng tự nhiên phấn khích tung tăng muốn vượt vũ môn băng đến vùng biển mới!
Khi từ Boston trở về nước năm 2003, tôi bỏ quên một thùng đồ đă đóng gói trong đó có lá cờ Mỹ xinh xinh mà tôi đă mua ở Cambridge. Tôi thầm tiếc măi, nhưng không nói với ai. Không ngờ, năm sau Trần Văn Thủy quay lại Boston, khi trở về, anh đă mang cho tôi lá cờ xinh xắn ấy!
Những kư ức của rồng
Nếu không có cơ hội sống chung với Trần Văn Thủy, chắc tôi chẳng bao giờ hiểu hết những chuyện đời đằng sau những thước phim đầy máu và nước mắt của anh. Có những ngày hai anh em ngồi nói chuyện cả buổi sáng, anh kể tôi nghe về một thời quay phim trong lửa đạn. Có khi địch càn, ba người ôm máy và phim chui xuống hầm, bị ngạt thở phải chui lên th́ lại thấy một tên lính Mỹ cạo râu trước chiếc gương to, đành phải nín thở ḅ trườn qua chuồng ḅ, hố tiêu, cỏ dại. Hút chết! Rồi những ngày bị ốm, thèm rau muống, một đồng nghiệp đi công tác mấy ngày, khi về mang cho anh một mớ rau hai phần ba héo úa! Người yếu đến mức tiêm B1 vào ngất xỉu, phải ôm phim ra Bắc.
Trên đường đói quá, thấy con cua của đứa trẻ buộc ở cột đầu vơng, đấu tranh tư tưởng măi rồi cuối cùng quyết định ăn trộm con cua ấy nhai nghiến ngấu; phải nằm ngủ giữa đường để nếu chết có người c̣n biết. Đói và mệt vô cùng, nhưng lúc nào cũng phải ôm khư khư cái bọc đựng 27 cuốn phim đă quay. Nhiều khi đói quá đành tặc lưỡi ăn cả gạo rang chống ẩm trong túi đựng phim. Có lúc phải đổi quần dài lấy mật ong để ăn, mặc quần đùi áo cộc bị muỗi đốt khắp người.
Ra đến Hà Nội, ngồi thẫn thờ ở góc công viên măi mới gọi xe xích lô. Người đạp xích lô thấy anh nhem nhuốc quá phải lật chiếu lên, không cho anh ngồi lên v́ sợ bẩn. Về đến nhà, bà chị không nhận ra. Hôm sau, bố đến ôm lấy cái chân trắng bợt của anh mà khóc. Sau đó, bộ đội đến cho lên xe com-măng-ca đưa vào bệnh viện, tiếp máu và điều trị liền ba tháng. Trong khi đó, ở nhà lại có dư luận Trần Văn Thủy quay cho hết cơ số phim để chạy khỏi chiến trường nên chắc 27 cuộn phim anh mang ra chẳng có ǵ đáng xem đâu! V́ thế người ta định vứt đi. May có ông tráng phim thấy tiếc giấu mọi người tráng hộ, nhưng tráng hỏng. Như trời sắp đặt, những cảnh tráng hỏng lại có một hiệu quả h́nh ảnh rất đặc biệt, khó mà làm lại được.
Khi xem những đoạn tráng hỏng đó trong phim Những người dân quê tôi, đạo diễn Carmen đă nói bộ phim sẽ được giải v́ chính những cảnh hỏng này! Y như rằng, bộ phim Những người dân quê tôi của anh đă đoạt giải Bồ câu Bạc tại LHP Leipzig. Những câu chuyện của anh đằng sau bộ phim này đă cho tôi thấy một cách sống động thế nào là những tác phẩm làm bằng máu và nước mắt, khiến tôi biết trân trọng hơn tác phẩm của những người đồng nghiệp như anh.
Trần Văn Thủy cũng tâm sự nhiều với tôi về gia đ́nh anh, về người bố nhân hậu từng nuôi mấy chục người cơ nhỡ trong nhà, về chuyện anh xin tiền tài trợ xây trường, xây cầu cho quê hương! Rồi anh tâm sự cả những nỗi niềm riêng, lo khi về nước, con trai đă đi sang Ba Lan, một ḿnh anh ở cái nhà mênh mông th́ buồn lắm. Anh lo cháu nội ra nước ngoài từ bé sẽ không biết tiếng Việt, rồi lo chuyện dời mộ bố mẹ ở quê hương.
Càng sống với Trần Văn Thủy, tôi càng thấy ở anh một người tử tế, một nhân cách trí thức, một nghệ sĩ hành động. Không giống như những nghệ sĩ con buôn tham nhũng cả tiền bạc và cả vinh quang, luôn muốn đem cả thế giới đắp cho riêng ḿnh, Trần Văn Thủy luôn trăn trở lo toan cho quê hương, cho bạn bè, đồng nghiệp. Và mặc dù chịu bao nhiêu bất công, bị bao điều xúc phạm, anh vẫn sống đàng hoàng, tự tin và nhân hậu như một thiền sư đắc đạo, không cuống cuồng gây sự hay kiện cáo v́ tác phẩm của ḿnh bị đánh giá sai.
Nhân vật đi theo đạo diễn khắp mọi nơi
Chuyến đi của hai anh em đến Philadelphia chiếu phim cho sinh viên đại học để lại nhiều ấn tượng khó quên. Tuyết trắng phủ kín nhà cửa, xe cộ, cây cối suốt chặng đường đi, dường như con tàu đang lao trong một sa mạc tuyết. Rồi những h́nh ảnh dữ dội về sự kiện Thiên An Môn trong bộ phim tài liệu dài bốn giờ đồng hồ mà chúng tôi đă được xem cùng sinh viên. Nhưng ấn tượng nhất vẫn là bộ phim Chuyện ở góc công viên của anh.
Chuyện một em bé nạn nhân chất độc da cam vẫn vượt lên những đau đớn thể chất để luyện tập chơi đàn đă khiến tôi và tất cả khán giả trong pḥng giàn giụa nước mắt. Không một h́nh ảnh nào mang dáng dấp hàng hóa chiến tranh lạnh xuất siêu như trong phim của một số người. Sao một bộ phim làm đă lâu, hay như vậy mà đến tận khi sang đất Mỹ tôi mới có dịp xem?
Dường như những nhân vật của Trần Văn Thủy trên khắp thế giới này đều là những con người b́nh thường, nghèo đói, khổ đau nhưng tử tế và thánh thiện. Từ người nông dân xả thân chiến đấu giữ quê hương, người làm gạch nổi giận trước sự dối trá của nghệ thuật, ông giáo bán rau khuyên học tṛ tử tế trong mọi cảnh ngộ, người bạn đồng nghiệp lạc quan trên giường bệnh nh́n cái chết đến gần, đến anh cựu chiến binh Mỹ Mike yêu Việt Nam, ghét tiền bạc và quyền lực…
Tất thảy đều trần trụi hiện ra với nhân cách cao cả trước một thế giới luân phiên giữa lửa đạn chiến tranh và kim tiền lạnh giá. Có thể nói, tất cả những kiếp người mong manh cao quư trong phim Trần Văn Thủy đều trở thành những đám mây ngũ sắc lấp lánh ánh sáng của nhân cách, của t́nh người. Anh là con rồng bay dũng mănh miên man giữa những đám mây của những phận người nghèo đói và cao cả.
Những nhân vật của anh dù cách nhau nửa ṿng trái đất và khác nhau một trời một vực, tất thảy họ đều trở thành những người bạn của anh. Những bà xơ trong phim Người tử tế đă bước ra đời, t́m đến anh, đưa cả bao tải tiền quyên góp được giúp anh xây trường học, xây cầu cho quê hương. Mike Bohem, nhân vật trong bộ phim Tiếng vĩ cầm ở Mỹ Lai đă đưa Trần Văn Thủy về làng của ḿnh thăm ngôi trường anh học lúc ấu thơ, thăm thác nước ngày xưa mỗi khi giận bố anh vẫn đi lang thang ra đó, thăm một hồ nước cạnh rừng cây lá vàng và thảm cỏ xanh mướt, nơi Mike đă từng suưt chết v́ ngă xuống hố băng…
Không phải con rồng nào cũng có cơ duyên được bay đến những chân trời lộng lẫy trong kư ức và ước mơ của bao số phận. Không phải đạo diễn nào cũng đồng cảm với nhân vật của ḿnh và có được t́nh bạn sâu sắc với họ như vậy. Phải là một con người xứng đáng được chia sẻ, tin yêu. Có lẽ v́ thế mà khi tiễn Trần Văn Thủy về lại Boston, Mike Bohem đă ôm lấy anh và nói: “Trước tôi chỉ biết anh như một đạo diễn. Giờ đây, tôi hiểu anh như một con người”.
Đỗ Minh Tuấn
SuckhoeDoisong
Trần Văn Thủy (phải) và Đỗ Minh Tuấn ở Boston.
“Cậu đánh máy” kiêm “trợ lư rửa bát”
Khi ở Boston cùng tôi, Trần Văn Thủy mới “bập bẹ” về vi tính, thường phải nhờ tôi gơ email. Anh nhận rửa bát để tôi rảnh tay giúp anh viết thư, đánh máy. Thỉnh thoảng, tôi vẫn phụ cho anh lúc rửa bát cho vui. Tôi nói đùa “Em làm trợ lư rửa bát cho anh!”. Anh em sống với nhau rất vui, nhưng trong mỗi việc nhỏ, tôi đều học được ở anh một điều ǵ đó. Chẳng hạn, khi trả lời email, hầu như thư nào Trần Văn Thủy cũng đọc cho tôi gơ câu đầu tiên là: “Tôi đă đọc thư anh/chị”. Tôi bảo anh: “Cần ǵ câu ấy hả anh? Ḿnh reply thế này tất nhiên là đă đọc rồi!”.
Trần Văn Thủy nói: “Không, em cứ gơ đúng như thế cho anh!”. Tôi đă làm đúng những điều anh yêu cầu, không gây ra bất cứ rắc rối nào cho thủ trưởng, và thủ trưởng Trần Văn Thủy cũng chưa một lần nào đổ lỗi cho “cậu đánh máy”, ngay cả khi những viết lách của anh gặp nhiều sóng gió! Suy nghĩ măi về cái câu có vẻ thừa mà anh quyết giữ, tôi bỗng bừng hiểu ra thái độ sống cẩn trọng, tôn trọng người khác của anh.
Gơ những bức thư anh viết cho con của một đồng nghiệp khuyên nhủ, dặn ḍ cặn kẽ nhiều điều, tôi thấy ở anh một t́nh người sâu sắc, quan tâm chu đáo đến người khác như một người anh, người bạn, người bác, người cha. Cứ thế, vai tṛ “cậu đánh máy” đă giúp tôi “thám hiểm” sâu vào tâm hồn và cuộc sống của anh, đến khi gơ thư anh dặn con: “Gửi sang cho bố một cái chun quần và mấy cái kim băng” tôi bỗng thấy anh thật b́nh dị và gần gũi.
Trần Văn Thủy có những cơ duyên kỳ lạ. Anh t́nh cờ nhận được thư của một người bạn thời thơ ấu đă bặt tin nhau hơn nửa thế kỷ nay, hiện đang sống ở Canada. Anh đọc cho tôi nghe lá thư dài mười mấy trang rất cảm động, chứa chất bao nỗi niềm của một thân phận tha hương. Chính lá thư này đă gợi ư cho tôi ư tưởng khuyên anh phát huy thế mạnh của một nhà làm phim tài liệu để t́m hiểu, đối thoại, mổ xẻ về cuộc đời những người Việt hải ngoại và đưa cả những bức thư như thế vào chuyên luận báo cáo kết quả khảo cứu cho Willyam Joner. Sau đó, với đẳng cấp của một đạo diễn phim tài liệu, anh đă hào hứng thực hiện các cuộc phỏng vấn một cách chân t́nh, sắc sảo để làm thành tập sách Nếu đi hết biển.
Sáu tháng sống chung với Trần Văn Thủy trong một ngôi nhà với bao cuộc gặp gỡ, tâm t́nh và tranh luận về nhiều vấn đề, tôi đă vỡ lẽ ra bao điều, nhận chân nhiều giá trị. Song, cái đọng lại trong tâm trí lại chính là t́nh người, là những chi tiết ứng xử trong sinh hoạt của anh, sự mẫu mực của một người anh lớn. Có những ngày tuyết rơi ngập cả nhà, anh đang yếu vẫn cố cầm xẻng xúc tuyết cùng chúng tôi, đến nỗi bị sụn cột sống, phải nằm mất mấy ngày.
Tôi vốn lười thể thao. Ấy vậy mà sang Boston, Trần Văn Thủy kéo tôi đi bộ thường xuyên. Chiều chiều, hai anh em đi ṿng quanh mấy khu phố, vừa đi vừa tṛ chuyện. Những lúc anh Thủy đi vắng, tôi vẫn theo thói quen đi bộ một ḿnh. Tôi viết thư về khoe, vợ tôi mừng lắm, gửi lời cám ơn anh. Với tôi, việc chăm tập thể dục thể thao là biểu hiện của một cảm hứng sống mới mà anh Trần Văn Thủy đă truyền cho, như một con cá chép bơi lờ đờ lười biếng trong ao bỗng tự nhiên phấn khích tung tăng muốn vượt vũ môn băng đến vùng biển mới!
Khi từ Boston trở về nước năm 2003, tôi bỏ quên một thùng đồ đă đóng gói trong đó có lá cờ Mỹ xinh xinh mà tôi đă mua ở Cambridge. Tôi thầm tiếc măi, nhưng không nói với ai. Không ngờ, năm sau Trần Văn Thủy quay lại Boston, khi trở về, anh đă mang cho tôi lá cờ xinh xắn ấy!
Những kư ức của rồng
Nếu không có cơ hội sống chung với Trần Văn Thủy, chắc tôi chẳng bao giờ hiểu hết những chuyện đời đằng sau những thước phim đầy máu và nước mắt của anh. Có những ngày hai anh em ngồi nói chuyện cả buổi sáng, anh kể tôi nghe về một thời quay phim trong lửa đạn. Có khi địch càn, ba người ôm máy và phim chui xuống hầm, bị ngạt thở phải chui lên th́ lại thấy một tên lính Mỹ cạo râu trước chiếc gương to, đành phải nín thở ḅ trườn qua chuồng ḅ, hố tiêu, cỏ dại. Hút chết! Rồi những ngày bị ốm, thèm rau muống, một đồng nghiệp đi công tác mấy ngày, khi về mang cho anh một mớ rau hai phần ba héo úa! Người yếu đến mức tiêm B1 vào ngất xỉu, phải ôm phim ra Bắc.
Trên đường đói quá, thấy con cua của đứa trẻ buộc ở cột đầu vơng, đấu tranh tư tưởng măi rồi cuối cùng quyết định ăn trộm con cua ấy nhai nghiến ngấu; phải nằm ngủ giữa đường để nếu chết có người c̣n biết. Đói và mệt vô cùng, nhưng lúc nào cũng phải ôm khư khư cái bọc đựng 27 cuốn phim đă quay. Nhiều khi đói quá đành tặc lưỡi ăn cả gạo rang chống ẩm trong túi đựng phim. Có lúc phải đổi quần dài lấy mật ong để ăn, mặc quần đùi áo cộc bị muỗi đốt khắp người.
Ra đến Hà Nội, ngồi thẫn thờ ở góc công viên măi mới gọi xe xích lô. Người đạp xích lô thấy anh nhem nhuốc quá phải lật chiếu lên, không cho anh ngồi lên v́ sợ bẩn. Về đến nhà, bà chị không nhận ra. Hôm sau, bố đến ôm lấy cái chân trắng bợt của anh mà khóc. Sau đó, bộ đội đến cho lên xe com-măng-ca đưa vào bệnh viện, tiếp máu và điều trị liền ba tháng. Trong khi đó, ở nhà lại có dư luận Trần Văn Thủy quay cho hết cơ số phim để chạy khỏi chiến trường nên chắc 27 cuộn phim anh mang ra chẳng có ǵ đáng xem đâu! V́ thế người ta định vứt đi. May có ông tráng phim thấy tiếc giấu mọi người tráng hộ, nhưng tráng hỏng. Như trời sắp đặt, những cảnh tráng hỏng lại có một hiệu quả h́nh ảnh rất đặc biệt, khó mà làm lại được.
Khi xem những đoạn tráng hỏng đó trong phim Những người dân quê tôi, đạo diễn Carmen đă nói bộ phim sẽ được giải v́ chính những cảnh hỏng này! Y như rằng, bộ phim Những người dân quê tôi của anh đă đoạt giải Bồ câu Bạc tại LHP Leipzig. Những câu chuyện của anh đằng sau bộ phim này đă cho tôi thấy một cách sống động thế nào là những tác phẩm làm bằng máu và nước mắt, khiến tôi biết trân trọng hơn tác phẩm của những người đồng nghiệp như anh.
Trần Văn Thủy cũng tâm sự nhiều với tôi về gia đ́nh anh, về người bố nhân hậu từng nuôi mấy chục người cơ nhỡ trong nhà, về chuyện anh xin tiền tài trợ xây trường, xây cầu cho quê hương! Rồi anh tâm sự cả những nỗi niềm riêng, lo khi về nước, con trai đă đi sang Ba Lan, một ḿnh anh ở cái nhà mênh mông th́ buồn lắm. Anh lo cháu nội ra nước ngoài từ bé sẽ không biết tiếng Việt, rồi lo chuyện dời mộ bố mẹ ở quê hương.
Càng sống với Trần Văn Thủy, tôi càng thấy ở anh một người tử tế, một nhân cách trí thức, một nghệ sĩ hành động. Không giống như những nghệ sĩ con buôn tham nhũng cả tiền bạc và cả vinh quang, luôn muốn đem cả thế giới đắp cho riêng ḿnh, Trần Văn Thủy luôn trăn trở lo toan cho quê hương, cho bạn bè, đồng nghiệp. Và mặc dù chịu bao nhiêu bất công, bị bao điều xúc phạm, anh vẫn sống đàng hoàng, tự tin và nhân hậu như một thiền sư đắc đạo, không cuống cuồng gây sự hay kiện cáo v́ tác phẩm của ḿnh bị đánh giá sai.
Nhân vật đi theo đạo diễn khắp mọi nơi
Chuyến đi của hai anh em đến Philadelphia chiếu phim cho sinh viên đại học để lại nhiều ấn tượng khó quên. Tuyết trắng phủ kín nhà cửa, xe cộ, cây cối suốt chặng đường đi, dường như con tàu đang lao trong một sa mạc tuyết. Rồi những h́nh ảnh dữ dội về sự kiện Thiên An Môn trong bộ phim tài liệu dài bốn giờ đồng hồ mà chúng tôi đă được xem cùng sinh viên. Nhưng ấn tượng nhất vẫn là bộ phim Chuyện ở góc công viên của anh.
Chuyện một em bé nạn nhân chất độc da cam vẫn vượt lên những đau đớn thể chất để luyện tập chơi đàn đă khiến tôi và tất cả khán giả trong pḥng giàn giụa nước mắt. Không một h́nh ảnh nào mang dáng dấp hàng hóa chiến tranh lạnh xuất siêu như trong phim của một số người. Sao một bộ phim làm đă lâu, hay như vậy mà đến tận khi sang đất Mỹ tôi mới có dịp xem?
Dường như những nhân vật của Trần Văn Thủy trên khắp thế giới này đều là những con người b́nh thường, nghèo đói, khổ đau nhưng tử tế và thánh thiện. Từ người nông dân xả thân chiến đấu giữ quê hương, người làm gạch nổi giận trước sự dối trá của nghệ thuật, ông giáo bán rau khuyên học tṛ tử tế trong mọi cảnh ngộ, người bạn đồng nghiệp lạc quan trên giường bệnh nh́n cái chết đến gần, đến anh cựu chiến binh Mỹ Mike yêu Việt Nam, ghét tiền bạc và quyền lực…
Tất thảy đều trần trụi hiện ra với nhân cách cao cả trước một thế giới luân phiên giữa lửa đạn chiến tranh và kim tiền lạnh giá. Có thể nói, tất cả những kiếp người mong manh cao quư trong phim Trần Văn Thủy đều trở thành những đám mây ngũ sắc lấp lánh ánh sáng của nhân cách, của t́nh người. Anh là con rồng bay dũng mănh miên man giữa những đám mây của những phận người nghèo đói và cao cả.
Những nhân vật của anh dù cách nhau nửa ṿng trái đất và khác nhau một trời một vực, tất thảy họ đều trở thành những người bạn của anh. Những bà xơ trong phim Người tử tế đă bước ra đời, t́m đến anh, đưa cả bao tải tiền quyên góp được giúp anh xây trường học, xây cầu cho quê hương. Mike Bohem, nhân vật trong bộ phim Tiếng vĩ cầm ở Mỹ Lai đă đưa Trần Văn Thủy về làng của ḿnh thăm ngôi trường anh học lúc ấu thơ, thăm thác nước ngày xưa mỗi khi giận bố anh vẫn đi lang thang ra đó, thăm một hồ nước cạnh rừng cây lá vàng và thảm cỏ xanh mướt, nơi Mike đă từng suưt chết v́ ngă xuống hố băng…
Không phải con rồng nào cũng có cơ duyên được bay đến những chân trời lộng lẫy trong kư ức và ước mơ của bao số phận. Không phải đạo diễn nào cũng đồng cảm với nhân vật của ḿnh và có được t́nh bạn sâu sắc với họ như vậy. Phải là một con người xứng đáng được chia sẻ, tin yêu. Có lẽ v́ thế mà khi tiễn Trần Văn Thủy về lại Boston, Mike Bohem đă ôm lấy anh và nói: “Trước tôi chỉ biết anh như một đạo diễn. Giờ đây, tôi hiểu anh như một con người”.
Đỗ Minh Tuấn
SuckhoeDoisong