johnnydan9
01-26-2012, 19:11
Hầu như những ai từng nghe từng nghe bản nhạc phiên chợ Ba Tư (In a Persian market) của nhạc sĩ người Anh Ketelbey đều h́nh dung ra một khung cảnh thoáng rộng, những đoàn xe chở hàng, những đoàn lạc đà rung lục lạc - một phiên chợ ngoài trời.
http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU1_9ebbb.jpg
Chợ Tabriz, khu chợ mái ṿm lớn nhất xứ Ba Tư xưa
Chợ Ba Tư ở thành Tabriz
Thực tế th́ chợ Ba Tư điển h́nh thường là những khu chợ xây kiên cố, đồ sộ, kiến trúc mái ṿm đặc trưng. Ṭa nhà có khi trải dài hơn 10 km, nhiều ngơ ngách cho các phường buôn khác nhau: phường bán thảm, phường vàng bạc, phường mỹ nghệ, phường hương liệu dược liệu, phường đồ da, giày dép... Lối đi trong chợ đủ rộng cho cả đoàn xe, đoàn kiệu rước cô công chúa Ba Tư vào chợ, như trong bản nhạc của Ketelbey. Trên khắp đất nước Iran hiện nay có hàng chục cái chợ mái ṿm (bazaar). Hầu như thành phố nào cũng có một cái bazaar như vậy.
Chúng tôi đang đứng giữa chợ ṿm lớn nhất xứ Ba Tư, cái bazaar ở thành phố Tabriz.
Một mê cung. Diện tích toàn bộ hơn 7 km². Trong mê cung này các ngơ ngách chia ra 22 khu chợ cho những phường buôn khác nhau. Tuổi đời của khu chợ được tính cùng Con đường tơ lụa, mà con đường ấy có từ hơn 100 năm trước Công nguyên. Thời đó, những đoàn xe chở hàng, những đoàn lạc đà nô nức đến và đi từ Trung Hoa, vào đến xứ Ba Tư th́ không thể không dừng chân ở khu chợ. Xe dừng lại, lạc đà buộc lại, lái buôn nghỉ lại, ăn ngủ trong những khu nhà trọ. Đoàn đi buôn đường dài gọi là caravanserai. Chợ Tabriz có 24 nhà trọ chứa hàng như vậy. Trên Con đường tơ lụa, cứ một chặng khoảng 30 km người ta lại gặp một khu nhà nghỉ caravanserai. Chợ đặc biệt nổi tiếng vào thể kỷ 13 khi thành phố Tabriz trở thành kinh đô của Vương quốc Safavid. Tháng 7-2010, chợ được UNESCO ghi danh là di sản thế giới.
http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU5_ed035.jpg
Một khu nhà nghỉ và chứa hàng Caravanserai trong chợ Ba Tư
Ngày nay trong khu bazaar có nhiều phường buôn và cánh thương nhân trong chợ là một thế lực tài phiệt có ảnh hưởng bậc nhất vào đời sống kinh tế thương mại, xă hội, thậm chí vào chính trị. Những cuộc bầu cử hội đồng thành phố, bầu cử quốc hội, người ta phải quan sát sự ủng hộ của thế lực này, thường được gọi là giới bazaari (giới làm ăn ở chợ).
Đă bước chân vào chợ th́ không thể không đến phường bán thảm. Ta đang ở xứ Ba Tư mà.
Chồn chân mỏi gối với thảm Ba Tư
Ở Iran ngày nay, thu nhập nhờ xuất khấu thảm chỉ đứng thứ hai sau xuất khẩu dầu khí. Sở hữu một tấm thảm Ba Tư là mơ ước của nhiều người trên thế giới này. Người dân Iran th́ coi tấm thảm là thứ không thể thiếu trong các lễ hội tôn giáo và văn hóa, như một niềm hănh diện về mức độ sang trọng của gia đ́nh, có thể tự hào phô trương với khách. Tấm thảm quư là nguồn đầu tư tài sản: thảm từ 40 tuổi trở lên th́ giá cũng tăng từ 10% - 20%. Lưu giữ những tấm thảm trong nhà có phần giống như lưu giữ tranh quư của các bậc danh họa.
http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU2_a848f.jpg
Một phiên chợ mua bán thảm
Nhưng thảm không phải là thứ lưu giữ bằng cách cất đi. Đó là vật dụng hằng ngày trải trên sàn nhà, treo trang trí trên tường, là vật êm mịn ta đặt chân lên hoặc nằm nghỉ trên đấy.
Thảm Ba Tư có nhiều trường phái trên khắp đất nước Iran. Thảm ở Tabriz là trường phái nổi bật từ thời Con đường tơ lụa. Tabriz là thư phủ tỉnh Azerbaijan, vùng Đông Bắc của đất nước, tiếp giáp với nước Cộng ḥa Azerbaijan của Liên Xô cũ. Người dân tộc Azari ở đây đă ḥa nhập vào cộng đồng chung của Iran từ lâu, nhưng có cùng chủng tộc và ngôn ngữ với người bên Azerbaijan. Đại giáo chủ Khamenei, người thế lực nhất nước Cộng ḥa Hồi giáo Iran hiện nay, là người Azari.
Không thể đi hết 22 khu chợ trong cái chợ ṿm này. Chỉ riêng khu chợ Mozzafarieh bán thảm thôi cũng khiến ta chồn chân mỏi gối một ngày trời. Hàng ngàn, hàng vạn bức tranh thảm tưng bừng rực rỡ về màu sắc, đa dạng về kích thước, phóng túng mà tinh tế về đường nét, phong phú về đề tài. Một triển lăm tranh thảm hào phóng bậc nhất mà ta hiếm thấy trên thế giới này. Thoạt nh́n, người ta khó tin ngay được rằng đó là thảm. Tưởng đâu là tranh vẽ. Phải đến gần, có thể hơi thô thiển một tí mà sờ tay vào hiện vật cảm thấy lớp nhung tuyết rất dày, rất mịn trên bề mặt bức tranh. Đúng là thảm thật rồi. Thảm đấy, mà là tranh. Tranh thảm. Cảnh đàn ca hát xướng trong cung đ́nh xưa. Phong cảnh núi rừng hùng vĩ. Cảnh sinh hoạt b́nh dân trong làng xóm Ba Tư, cảnh đi săn, cảnh cưỡi ngựa đánh golf - môn polo trên ngựa vốn phát tích từ chính xứ Ba Tư này...
Tôi dừng lại lâu lâu trước bức tranh thảm vẽ cảnh ăn chơi ở xứ Ba Tư ngày trước. Các tài tử giai nhân, rượu tuôn như suối, miệng ngâm nga xuất khẩu thành thơ. Đây là xứ sở của thơ ca, các thi nhân như Saadi và Omar Khayyam vẫn tụng ca rượu và giai nhân trong thơ ḿnh. Nói thêm: nước Cộng ḥa Hồi giáo hôm nay cấm rượu, ai muốn uống th́ chỉ có loại bia đă rút mất cồn (non-alcoholic beer) nhập từ nước ngoài. Vậy cái văn hóa rượu đổ chan ḥa trong bức tranh thảm chỉ là sự phản ánh hiện thực cổ xưa như một luyến nhớ. Cũng v́ phản ánh hiện thực, một giai nhân được thể hiện cổ áo trễ xuống dưới bầu ngực. Nhưng cũng v́ hiện tại phụ nữ đang phải che phủ áo choàng từ đầu đến chân, ông chủ cửa hàng phải lấy một miếng giấy trắng ghim vào chỗ ngực của giai nhân che di cảnh nhạy cảm. Tất nhiên ai mua tranh về trưng bày trong nhà th́ có thể gỡ miếng che này ra. Ai sẽ là người mua nhỉ? Tôi vẩn vơ như vậy khi nh́n đến giá tiền: 18.000 USD. Kích thước bằng chiếc chiếu đôi. Trọng lượng bức tranh thảm hơn 20 kg. Giá tiền ấy là ở Tabriz, về đến khu chợ tại thủ đô Tehran chắc phải đắt hơn vài ba ngàn đô la.
Thảm Ba Tư được hoàn thiện trong một lịch sử 2.500 năm. Ở thế kỷ 16 và 17, nghề thảm được các hoàng đế bảo trợ, những người thiết kế và dệt thảm được hưởng nhiều đặc ân. Len dệt thảm làm từ lông cừu hảo hạng. Màu sắc được lấy từ màu nguyên thủy của các loại thảo mộc rau quả, lư do khiến nhiều tấm thảm trải qua hàng trăm năm vẫn không phai màu. Mỗi tấm thảm có khoảng 70 màu khác nhau. Một tấm thảm Ba Tư loại thông thường phải dệt khoảng 50 mũi trên 1 cm². Loại thảm cao cấp trên 50 mũi. C̣n với những bức tranh tinh xảo th́ có thể lên đến gần 500 mũi trên 1 cm².
Trong Bảo tàng Azarbayjan (theo phiên âm địa phương) ờ Tabriz trưng bày tấm thảm dệt lại mô phỏng tấm thảm Chelsea hiện bày tại Bảo tàng Victoria & Albert ở London. Gọi là thảm Chelsea v́ tấm thảm gốc này được đem ra bán trên phố Kings Road ở vùng Chelsea khoảng nửa thế kỷ trước. Đây được coi là một trong những tấm thảm đẹp nhất cổ kim đông tây. Tôi loay hoay t́m góc độ để chụp toàn bộ tấm thảm cuối cùng ra khỏi bảo tàng mới giở ra xem lại th́ ảnh hỏng. Không có duyên. May mà c̣n được một tấm ảnh chụp cận, chi tiết.
Uống trà, nghe kể chuyện tấm thảm
Ở vùng Kashan miền Trung Iran hằng năm vào khoảng tháng 10 có lễ Giặt thảm. Lễ này nhắc nhớ sự hy sinh của vị vua Sultan Ali Ibn Mohammad, con trai của đại giáo chủ thứ năm. Sultan là người đưa giáo phái Shia (ngày nay là giáo phái chủ yếu ở Iran) đến cho tín đồ ở vùng Fin. Ông bị một số thế lực quan lại ở đây chống đối. Họ xây dựng lực lượng rồi tổ chức tấn công. Mười ngày đầu, lực lượng của Sultan đẩy lùi được quân giặc. Kẻ thù của ông phải t́m cách khác. Ra chiến trường họ xua mấy chục cô gái khỏa thân đi trước hàng quân tấn công vào lực lượng mộ đạo của Sultan. Nhà vua đành phải để cho tướng lĩnh của ḿnh trải thảm cầu nguyện xuống đất rồi ngồi đọc kinh. Những chiến binh sùng đạo bị tàn sát ngay trong khi đang ngồi cầu nguyện. Kết cục trên chiến trường ngổn ngang, một số tín đồ Shia đặt xác Sultan lên một tấm thảm, lau rửa theo tập tục rồi mai táng. Họ cũng không quên giặt tấm thảm đẫm máu. Ngày nay, trong lễ Giặt thảm, hàng ngàn tín đồ rước một tấm thảm tượng trưng, đánh vào đó để tỏ ḷng căm thù giặc, sau đó họ đem tấm thảm ra suối để giặt.
http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU31_fd305.jpg
Bức tranh thảm bày bán với giá 18.000 USD
http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU3_81ab5.jpg
Những hiệu bán tranh thảm trong chợ Ba Tư
Lạc đường trong chợ Ba Tư là chuyện b́nh thường. Thật khó t́m ra đường để quay lại cửa mà ta đă vào. Vào một cửa phải ra cửa khác, có khi cách xa hàng cây số. Với khu chợ như thế này, người ta có hai cách: hoặc đưa chân đi bất cứ đâu, chấp nhận sẽ ra bằng một cửa rất xa điểm đến, hoặc hăy làm quen với một người bán thảm. Người này thường lảng vảng ở một lối vào, bắt quen với ta, rồi sẵn sàng hướng dẫn ta đi xem chợ. Gặp một người như vậy, chúng tôi được anh ta dẫn đi trong mê cung xem khu chợ của phường vàng bạc. Sao lại là phường vàng bạc? V́ khu vàng bạc thường rất đẹp khi lên ảnh. Khu chợ đồ thảo mộc hương liệu, dược liệu cũng thuộc diện ăn ảnh như vậy.
Xong việc chơi chợ và chụp ảnh mới là lúc theo anh chàng bán thảm đến với chợ thảm tranh và thảm trải sàn. Được chuyện tṛ, được nghe kể về lịch sử nghề dệt thảm, những truyền thuyết về thảm. Chuyện tṛ, không nhất thiết ta cứ phải mua thảm, mà c̣n được mời uống trà. Trà trong chợ thảm cũng là một nét Ba Tư. Trà đen, không pha đường sữa và hương thảo mộc như trà ở Ấn Độ. Trà đen đang nóng, chiêu một ngụm sau khi ngậm một viên đường vuông vắn, cũng có khi là một cục đường không vuông vắn, chặt ra từ những tảng đường to. Ngậm một viên rồi mới uống một ngụm trà. Cái lư cùa người Ba Tư: như vậy trà vừa đậm đà, và sau khi uống trong miệng không có vị chua do đường để lại.
Cốc trà nóng như thế đă kết thúc một ngày khám phá chợ Ba Tư và thảm Ba Tư.
<table style="BORDER-BOTTOM: black 1px solid; BORDER-LEFT: black 1px solid; MARGIN: 5px; WIDTH: 579px; BORDER-COLLAPSE: collapse; BACKGROUND: #e6e6fa; HEIGHT: 56px; BORDER-TOP: black 1px solid; BORDER-RIGHT: black 1px solid" align="center" cellpadding="0" cellspacing="5"> <tbody> <tr> <td style="PADDING-LEFT: 5px; PADDING-RIGHT: 5px; VERTICAL-ALIGN: top"> http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU4_a551f.jpg
Nhà văn Hồ Anh Thái
Con đường tơ lụa vào đến Ba Tư đă gần khép lại tuyến đường dài hơn 8.000 km, nối liền đến tận Trung Hoa và châu Âu. Thuở ban đầu, lụa là mặt hàng c̣n quư hơn vàng, thậm chí người La Mă c̣n gửi cả những nhóm gián điệp sang phương Đông để ăn cắp trứng tằm, đó là lực lượng t́nh báo công nghiệp sớm bậc nhất của nhân loại. Con đường tơ lụa không phải là đường cái, mà chỉ đơn giản là mạng lưới những lối đi cho xe thồ và lạc đà, xuyên qua những dăy núi cao bậc nhất và những sa mạc khắc nghiệt cũng bậc nhất. Ba Tư là điểm trung chuyển, mặt hàng gửi về phía Đông gồm vàng bạc, ngà voi, đá quư, len dạ, pha lê màu của vùng Địa Trung Hải, hương liệu, rượu và nho... và chuyển sang phương Tây những mặt hàng như lụa, đồ sứ, đá quư, gia vị, nước hoa... Đoàn buôn dừng chân trong những khu chợ Ba Tư, đồi ngựa và lạc đà, nạp thêm năng lượng để tiếp tục hành tŕnh dằng dặc.
Con đường tơ lụa chấm dứt hoạt ở thế kỷ 15, khi người châu Âu phát hiện tuyến đường biển thuận tiện hơn. Nhưng lúc ấy con đường cũng đă hoàn thành sứ mệnh của nó, không chỉ là thương mại mà cả trong lĩnh vực tư tưởng. Cũng trên tuyến đường này, các tôn giáo đă cùng tồn tại và truyền bá qua lại, đặc biệt phổ biến một tinh thần khoan dung. Những tôn giáo Ba Tư như Hỏa giáo (Zoroastrianism), Minh giáo (c̣n gọi là Mani giáo, Manichaeism) đă có dịp được giao thoa với Phật giáo, Công giáo, Do Thái giáo, Shaman giáo, Khổng giáo...
</td></tr></tbody></table>
Theo Hồ Anh Thái (Tuổi Trẻ)
http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU1_9ebbb.jpg
Chợ Tabriz, khu chợ mái ṿm lớn nhất xứ Ba Tư xưa
Chợ Ba Tư ở thành Tabriz
Thực tế th́ chợ Ba Tư điển h́nh thường là những khu chợ xây kiên cố, đồ sộ, kiến trúc mái ṿm đặc trưng. Ṭa nhà có khi trải dài hơn 10 km, nhiều ngơ ngách cho các phường buôn khác nhau: phường bán thảm, phường vàng bạc, phường mỹ nghệ, phường hương liệu dược liệu, phường đồ da, giày dép... Lối đi trong chợ đủ rộng cho cả đoàn xe, đoàn kiệu rước cô công chúa Ba Tư vào chợ, như trong bản nhạc của Ketelbey. Trên khắp đất nước Iran hiện nay có hàng chục cái chợ mái ṿm (bazaar). Hầu như thành phố nào cũng có một cái bazaar như vậy.
Chúng tôi đang đứng giữa chợ ṿm lớn nhất xứ Ba Tư, cái bazaar ở thành phố Tabriz.
Một mê cung. Diện tích toàn bộ hơn 7 km². Trong mê cung này các ngơ ngách chia ra 22 khu chợ cho những phường buôn khác nhau. Tuổi đời của khu chợ được tính cùng Con đường tơ lụa, mà con đường ấy có từ hơn 100 năm trước Công nguyên. Thời đó, những đoàn xe chở hàng, những đoàn lạc đà nô nức đến và đi từ Trung Hoa, vào đến xứ Ba Tư th́ không thể không dừng chân ở khu chợ. Xe dừng lại, lạc đà buộc lại, lái buôn nghỉ lại, ăn ngủ trong những khu nhà trọ. Đoàn đi buôn đường dài gọi là caravanserai. Chợ Tabriz có 24 nhà trọ chứa hàng như vậy. Trên Con đường tơ lụa, cứ một chặng khoảng 30 km người ta lại gặp một khu nhà nghỉ caravanserai. Chợ đặc biệt nổi tiếng vào thể kỷ 13 khi thành phố Tabriz trở thành kinh đô của Vương quốc Safavid. Tháng 7-2010, chợ được UNESCO ghi danh là di sản thế giới.
http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU5_ed035.jpg
Một khu nhà nghỉ và chứa hàng Caravanserai trong chợ Ba Tư
Ngày nay trong khu bazaar có nhiều phường buôn và cánh thương nhân trong chợ là một thế lực tài phiệt có ảnh hưởng bậc nhất vào đời sống kinh tế thương mại, xă hội, thậm chí vào chính trị. Những cuộc bầu cử hội đồng thành phố, bầu cử quốc hội, người ta phải quan sát sự ủng hộ của thế lực này, thường được gọi là giới bazaari (giới làm ăn ở chợ).
Đă bước chân vào chợ th́ không thể không đến phường bán thảm. Ta đang ở xứ Ba Tư mà.
Chồn chân mỏi gối với thảm Ba Tư
Ở Iran ngày nay, thu nhập nhờ xuất khấu thảm chỉ đứng thứ hai sau xuất khẩu dầu khí. Sở hữu một tấm thảm Ba Tư là mơ ước của nhiều người trên thế giới này. Người dân Iran th́ coi tấm thảm là thứ không thể thiếu trong các lễ hội tôn giáo và văn hóa, như một niềm hănh diện về mức độ sang trọng của gia đ́nh, có thể tự hào phô trương với khách. Tấm thảm quư là nguồn đầu tư tài sản: thảm từ 40 tuổi trở lên th́ giá cũng tăng từ 10% - 20%. Lưu giữ những tấm thảm trong nhà có phần giống như lưu giữ tranh quư của các bậc danh họa.
http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU2_a848f.jpg
Một phiên chợ mua bán thảm
Nhưng thảm không phải là thứ lưu giữ bằng cách cất đi. Đó là vật dụng hằng ngày trải trên sàn nhà, treo trang trí trên tường, là vật êm mịn ta đặt chân lên hoặc nằm nghỉ trên đấy.
Thảm Ba Tư có nhiều trường phái trên khắp đất nước Iran. Thảm ở Tabriz là trường phái nổi bật từ thời Con đường tơ lụa. Tabriz là thư phủ tỉnh Azerbaijan, vùng Đông Bắc của đất nước, tiếp giáp với nước Cộng ḥa Azerbaijan của Liên Xô cũ. Người dân tộc Azari ở đây đă ḥa nhập vào cộng đồng chung của Iran từ lâu, nhưng có cùng chủng tộc và ngôn ngữ với người bên Azerbaijan. Đại giáo chủ Khamenei, người thế lực nhất nước Cộng ḥa Hồi giáo Iran hiện nay, là người Azari.
Không thể đi hết 22 khu chợ trong cái chợ ṿm này. Chỉ riêng khu chợ Mozzafarieh bán thảm thôi cũng khiến ta chồn chân mỏi gối một ngày trời. Hàng ngàn, hàng vạn bức tranh thảm tưng bừng rực rỡ về màu sắc, đa dạng về kích thước, phóng túng mà tinh tế về đường nét, phong phú về đề tài. Một triển lăm tranh thảm hào phóng bậc nhất mà ta hiếm thấy trên thế giới này. Thoạt nh́n, người ta khó tin ngay được rằng đó là thảm. Tưởng đâu là tranh vẽ. Phải đến gần, có thể hơi thô thiển một tí mà sờ tay vào hiện vật cảm thấy lớp nhung tuyết rất dày, rất mịn trên bề mặt bức tranh. Đúng là thảm thật rồi. Thảm đấy, mà là tranh. Tranh thảm. Cảnh đàn ca hát xướng trong cung đ́nh xưa. Phong cảnh núi rừng hùng vĩ. Cảnh sinh hoạt b́nh dân trong làng xóm Ba Tư, cảnh đi săn, cảnh cưỡi ngựa đánh golf - môn polo trên ngựa vốn phát tích từ chính xứ Ba Tư này...
Tôi dừng lại lâu lâu trước bức tranh thảm vẽ cảnh ăn chơi ở xứ Ba Tư ngày trước. Các tài tử giai nhân, rượu tuôn như suối, miệng ngâm nga xuất khẩu thành thơ. Đây là xứ sở của thơ ca, các thi nhân như Saadi và Omar Khayyam vẫn tụng ca rượu và giai nhân trong thơ ḿnh. Nói thêm: nước Cộng ḥa Hồi giáo hôm nay cấm rượu, ai muốn uống th́ chỉ có loại bia đă rút mất cồn (non-alcoholic beer) nhập từ nước ngoài. Vậy cái văn hóa rượu đổ chan ḥa trong bức tranh thảm chỉ là sự phản ánh hiện thực cổ xưa như một luyến nhớ. Cũng v́ phản ánh hiện thực, một giai nhân được thể hiện cổ áo trễ xuống dưới bầu ngực. Nhưng cũng v́ hiện tại phụ nữ đang phải che phủ áo choàng từ đầu đến chân, ông chủ cửa hàng phải lấy một miếng giấy trắng ghim vào chỗ ngực của giai nhân che di cảnh nhạy cảm. Tất nhiên ai mua tranh về trưng bày trong nhà th́ có thể gỡ miếng che này ra. Ai sẽ là người mua nhỉ? Tôi vẩn vơ như vậy khi nh́n đến giá tiền: 18.000 USD. Kích thước bằng chiếc chiếu đôi. Trọng lượng bức tranh thảm hơn 20 kg. Giá tiền ấy là ở Tabriz, về đến khu chợ tại thủ đô Tehran chắc phải đắt hơn vài ba ngàn đô la.
Thảm Ba Tư được hoàn thiện trong một lịch sử 2.500 năm. Ở thế kỷ 16 và 17, nghề thảm được các hoàng đế bảo trợ, những người thiết kế và dệt thảm được hưởng nhiều đặc ân. Len dệt thảm làm từ lông cừu hảo hạng. Màu sắc được lấy từ màu nguyên thủy của các loại thảo mộc rau quả, lư do khiến nhiều tấm thảm trải qua hàng trăm năm vẫn không phai màu. Mỗi tấm thảm có khoảng 70 màu khác nhau. Một tấm thảm Ba Tư loại thông thường phải dệt khoảng 50 mũi trên 1 cm². Loại thảm cao cấp trên 50 mũi. C̣n với những bức tranh tinh xảo th́ có thể lên đến gần 500 mũi trên 1 cm².
Trong Bảo tàng Azarbayjan (theo phiên âm địa phương) ờ Tabriz trưng bày tấm thảm dệt lại mô phỏng tấm thảm Chelsea hiện bày tại Bảo tàng Victoria & Albert ở London. Gọi là thảm Chelsea v́ tấm thảm gốc này được đem ra bán trên phố Kings Road ở vùng Chelsea khoảng nửa thế kỷ trước. Đây được coi là một trong những tấm thảm đẹp nhất cổ kim đông tây. Tôi loay hoay t́m góc độ để chụp toàn bộ tấm thảm cuối cùng ra khỏi bảo tàng mới giở ra xem lại th́ ảnh hỏng. Không có duyên. May mà c̣n được một tấm ảnh chụp cận, chi tiết.
Uống trà, nghe kể chuyện tấm thảm
Ở vùng Kashan miền Trung Iran hằng năm vào khoảng tháng 10 có lễ Giặt thảm. Lễ này nhắc nhớ sự hy sinh của vị vua Sultan Ali Ibn Mohammad, con trai của đại giáo chủ thứ năm. Sultan là người đưa giáo phái Shia (ngày nay là giáo phái chủ yếu ở Iran) đến cho tín đồ ở vùng Fin. Ông bị một số thế lực quan lại ở đây chống đối. Họ xây dựng lực lượng rồi tổ chức tấn công. Mười ngày đầu, lực lượng của Sultan đẩy lùi được quân giặc. Kẻ thù của ông phải t́m cách khác. Ra chiến trường họ xua mấy chục cô gái khỏa thân đi trước hàng quân tấn công vào lực lượng mộ đạo của Sultan. Nhà vua đành phải để cho tướng lĩnh của ḿnh trải thảm cầu nguyện xuống đất rồi ngồi đọc kinh. Những chiến binh sùng đạo bị tàn sát ngay trong khi đang ngồi cầu nguyện. Kết cục trên chiến trường ngổn ngang, một số tín đồ Shia đặt xác Sultan lên một tấm thảm, lau rửa theo tập tục rồi mai táng. Họ cũng không quên giặt tấm thảm đẫm máu. Ngày nay, trong lễ Giặt thảm, hàng ngàn tín đồ rước một tấm thảm tượng trưng, đánh vào đó để tỏ ḷng căm thù giặc, sau đó họ đem tấm thảm ra suối để giặt.
http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU31_fd305.jpg
Bức tranh thảm bày bán với giá 18.000 USD
http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU3_81ab5.jpg
Những hiệu bán tranh thảm trong chợ Ba Tư
Lạc đường trong chợ Ba Tư là chuyện b́nh thường. Thật khó t́m ra đường để quay lại cửa mà ta đă vào. Vào một cửa phải ra cửa khác, có khi cách xa hàng cây số. Với khu chợ như thế này, người ta có hai cách: hoặc đưa chân đi bất cứ đâu, chấp nhận sẽ ra bằng một cửa rất xa điểm đến, hoặc hăy làm quen với một người bán thảm. Người này thường lảng vảng ở một lối vào, bắt quen với ta, rồi sẵn sàng hướng dẫn ta đi xem chợ. Gặp một người như vậy, chúng tôi được anh ta dẫn đi trong mê cung xem khu chợ của phường vàng bạc. Sao lại là phường vàng bạc? V́ khu vàng bạc thường rất đẹp khi lên ảnh. Khu chợ đồ thảo mộc hương liệu, dược liệu cũng thuộc diện ăn ảnh như vậy.
Xong việc chơi chợ và chụp ảnh mới là lúc theo anh chàng bán thảm đến với chợ thảm tranh và thảm trải sàn. Được chuyện tṛ, được nghe kể về lịch sử nghề dệt thảm, những truyền thuyết về thảm. Chuyện tṛ, không nhất thiết ta cứ phải mua thảm, mà c̣n được mời uống trà. Trà trong chợ thảm cũng là một nét Ba Tư. Trà đen, không pha đường sữa và hương thảo mộc như trà ở Ấn Độ. Trà đen đang nóng, chiêu một ngụm sau khi ngậm một viên đường vuông vắn, cũng có khi là một cục đường không vuông vắn, chặt ra từ những tảng đường to. Ngậm một viên rồi mới uống một ngụm trà. Cái lư cùa người Ba Tư: như vậy trà vừa đậm đà, và sau khi uống trong miệng không có vị chua do đường để lại.
Cốc trà nóng như thế đă kết thúc một ngày khám phá chợ Ba Tư và thảm Ba Tư.
<table style="BORDER-BOTTOM: black 1px solid; BORDER-LEFT: black 1px solid; MARGIN: 5px; WIDTH: 579px; BORDER-COLLAPSE: collapse; BACKGROUND: #e6e6fa; HEIGHT: 56px; BORDER-TOP: black 1px solid; BORDER-RIGHT: black 1px solid" align="center" cellpadding="0" cellspacing="5"> <tbody> <tr> <td style="PADDING-LEFT: 5px; PADDING-RIGHT: 5px; VERTICAL-ALIGN: top"> http://nld.vcmedia.vn/lJPCqRSN2Ua7Gshvt3bR nY3oqk4Iw/Image/2012/01/xuantruong/THAMBATU4_a551f.jpg
Nhà văn Hồ Anh Thái
Con đường tơ lụa vào đến Ba Tư đă gần khép lại tuyến đường dài hơn 8.000 km, nối liền đến tận Trung Hoa và châu Âu. Thuở ban đầu, lụa là mặt hàng c̣n quư hơn vàng, thậm chí người La Mă c̣n gửi cả những nhóm gián điệp sang phương Đông để ăn cắp trứng tằm, đó là lực lượng t́nh báo công nghiệp sớm bậc nhất của nhân loại. Con đường tơ lụa không phải là đường cái, mà chỉ đơn giản là mạng lưới những lối đi cho xe thồ và lạc đà, xuyên qua những dăy núi cao bậc nhất và những sa mạc khắc nghiệt cũng bậc nhất. Ba Tư là điểm trung chuyển, mặt hàng gửi về phía Đông gồm vàng bạc, ngà voi, đá quư, len dạ, pha lê màu của vùng Địa Trung Hải, hương liệu, rượu và nho... và chuyển sang phương Tây những mặt hàng như lụa, đồ sứ, đá quư, gia vị, nước hoa... Đoàn buôn dừng chân trong những khu chợ Ba Tư, đồi ngựa và lạc đà, nạp thêm năng lượng để tiếp tục hành tŕnh dằng dặc.
Con đường tơ lụa chấm dứt hoạt ở thế kỷ 15, khi người châu Âu phát hiện tuyến đường biển thuận tiện hơn. Nhưng lúc ấy con đường cũng đă hoàn thành sứ mệnh của nó, không chỉ là thương mại mà cả trong lĩnh vực tư tưởng. Cũng trên tuyến đường này, các tôn giáo đă cùng tồn tại và truyền bá qua lại, đặc biệt phổ biến một tinh thần khoan dung. Những tôn giáo Ba Tư như Hỏa giáo (Zoroastrianism), Minh giáo (c̣n gọi là Mani giáo, Manichaeism) đă có dịp được giao thoa với Phật giáo, Công giáo, Do Thái giáo, Shaman giáo, Khổng giáo...
</td></tr></tbody></table>
Theo Hồ Anh Thái (Tuổi Trẻ)