Hanna
02-04-2012, 09:27
Đây là phần hai trong loạt ba bài về tham nhũng trong hoạt động thu hồi đất đai ở Việt Nam, mà xét về nhiều mặt là ngang ngửa với Trung Quốc. Loạt bài của David Brown, một nhà ngoại giao hưu trí, từng làm việc ở Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ với nhiều cương vị ở các nước Đông Á.
Đầu tháng qua, dân chúng Việt Nam mệt nhoài sau một năm lạm phát cao vọt và tăng trưởng kinh tế thấp, đă dồn cả sự chú ư vào Tết (âm lịch) với vài tuần được nghỉ ngơi. Ở nơi xa, miền Nam, cuộc thử thách kéo dài với nữ anh hùng lao động Trần Ngọc Sương cũng đă sắp kết thúc – chính quyền địa phương quyết định hủy bỏ bản án buộc tội bà biển thủ công quỹ từ cái nông trường thịnh vượng cuối cùng của đất nước.
Sau đó một bản tin bất thường từ huyện Tiên Lăng, ngoại thành Hải Pḥng – thành phố cảng phía đông Hà Nội – đă gây chấn động cho toàn thể dư luận. Một ngư dân cùng gia đ́nh ông ta đă chống lại cả một lực lượng lớn thực thi lệnh cưỡng chế. Sử dụng ḿn tự chế và súng hỏa mai mua ở chợ đen, họ đă làm bị thương hai bộ đội và bốn công an, trong đó có cả chỉ huy công an địa phương.
Giống như trong vụ Nông trường Sông Hậu, ở đây, quyết tâm của chính quyền trong việc giành quyền kiểm soát đất nông nghiệp màu mỡ cũng lại là nguyên nhân kích động vụ việc xảy ra.
Năm 1997, Đoàn Văn Vươn chuyển đến sinh sống ở làng Vinh Quang và thuê 9 hecta đất ngập mặn ven biển từ Ủy ban Nhân dân xă. Vốn là kỹ sư có qua đào tạo, Vươn bắt đầu xây các con đập, cống thoát nước và ao chuôm cần thiết để nuôi cá nuôi tôm. Không ai nghĩ Vươn cùng gia đ́nh sẽ thành công, nhưng sau nhiều năm phấn đấu và thử nghiệm, trại cá đă thu được nguồn lợi nho nhỏ. Những người đi tiên phong khác cũng đă theo gương Vươn. Cho đến năm 2004, khoảng 20 hộ gia đ́nh ở huyện Tiên Lăng đă có trại cá, bao phủ một diện tích xấp xỉ 250 hecta đất mà trước đó được coi như là vô giá trị. Bản thân Vươn đă khai hoang thêm 11 hecta lấn biển, đưa doanh nghiệp gia đ́nh của ḿnh tới chỗ khai thác 20 hecta ao cá.
Tuy nhiên, vào năm 2005, các ngư dân ở Tiên Lăng đă nhận được một thông báo kinh hoàng từ chính quyền huyện. Thông báo nói rằng vùng đầm lầy mà họ thuê sẽ bị chính quyền thu hồi lại khi hết hạn cho thuê. Sẽ không có đền bù nào cho những ǵ họ đă cải thiện được.
Tất cả đất đai của nước Cộng ḥa Xă hội Chủ nghĩa Việt Nam đều thuộc sở hữu nhà nước. Tuy nhiên kể từ năm 1993, cá nhân và doanh nghiệp đă được trao “quyền sử dụng đất”. Đối với phần lớn nông dân th́ điều đó có nghĩa là họ được phân phối một mảnh đất từ hợp tác xă trước kia, để sử dụng trong thời hạn 20 năm.
V́ lư do nào đó không rơ, ông Vươn chỉ được thuê đất có 14 năm kể từ năm 1993. Ông nhận lệnh phải rời đi vào thời hạn cuối cùng là năm 2007.
Vươn và những người nông dân nuôi cá khác cho biết, họ tin rằng – theo truyền thống ở nông thôn – thời hạn thuê mảnh đất mà họ đă khai hoang, phát triển sẽ thường xuyên được gia hạn. Hơn thế nữa, cũng như tất cả những nông dân khác, họ tưởng là nếu chính quyền lấy lại một mảnh đất nào đó, v́ mục đích công nào đó, th́ họ sẽ được đền bù cho những nỗ lực phát triển đất đai của họ.
Các ngư dân nuôi thủy sản phản đối. Chính quyền huyện không động ḷng. Ṭa án huyện giữ nguyên lệnh của chính quyền, yêu cầu nông dân trả lại đất. Nông dân kháng án lên ṭa cấp thành phố.
Như đă thành thông lệ ở Việt Nam, ṭa Hải Pḥng đưa đơn kháng án ra trọng tài – một thẩm phán ṭa địa phương – với hy vọng là vụ tranh chấp sẽ được giải quyết ngoài hệ thống ṭa án. Thủ tục ấy đưa đến một bản ghi nhớ vào tháng 4/2010, “tạo điều kiện cho các bên thỏa thuận t́m phương án giải quyết”.
Theo tin tức từ báo chí, huyện Tiên Lăng đồng ư gia hạn cho thuê đất sau khi hết hạn, c̣n các nông dân nhất trí rút lại khiếu nại. Văn bản do Vươn và đại diện của các gia đ́nh nông dân nuôi cá khác kư, cùng với đại diện chính quyền huyện là Giám đốc Pḥng Tài Nguyên và Môi trường huyện Tiên Lăng. Trọng tài sau đó cộp con dấu đỏ vào phán quyết của ṭa phúc thẩm.
Không chần chừ, chính quyền huyện chơi bài nuốt lời hứa. Các nông dân chỉ vừa rút lại đơn khiếu nại th́ chính quyền huyện tuyên bố rằng phán quyết của ṭa địa phương vẫn có hiệu lực. Một lần nữa họ buộc Vươn phải giao nộp trại cá. Tuyệt vọng, Vươn quyết tâm chống lại. Khi công an, có thêm viện binh là bộ đội – tổng cộng 80 người có vũ trang – tiến vào nông trại của ông vào buổi sáng mồng 5 tháng 1, Vươn cùng gia đ́nh đă bắn những phát đạn làm cả nước bừng tỉnh.
Không rơ điều ǵ sẽ xảy ra tiếp theo đây. Trại cá của Vươn bị tàn phá, ba ngôi nhà bị san phẳng và số cá trị giá khoảng 250.000 đôla bị những kẻ lạ khoắng sạch. Vươn cùng em trai bị tống giam với tội danh cố ư giết người thi hành công vụ.
Tuy nhiên, đối với công luận Việt Nam, anh em Vươn là anh hùng.
T.S. Đặng Hùng Vơ, cựu thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, b́nh luận rằng “Có thể coi sự việc vừa qua ở Tiên Lăng là đỉnh điểm của những bất cập về cả luật đất đai và việc thực thi pháp luật ở các cấp địa phương. Một người nông dân tốt, thuần chất, ham lao động mà phải bảo vệ quyền lợi đất đai của ḿnh bằng vũ khí tự tạo th́ quả là cùng cực. Con người ai cũng tin vào công lư và tin vào công lư đó được pháp luật bảo vệ. Những người nông dân khai phá đất nuôi thủy sản ở Tiên Lăng chắc chắn cũng tin như vậy. Rồi tới ṭa án, nơi rất công bằng, mà những chân lư giản dị như họ tự hiểu cũng vẫn không nh́n thấy. Họ phải tự quyết liệt một ḿnh trong vô vọng”.
Ông Vơ và các chuyên gia về chính sách đất đai khác phê phán giới chức Tiên Lăng, và Phó Chủ tịch TP Hải Pḥng biện hộ cho các sai lầm căn bản trong việc giải thích và thực thi pháp luật, nhưng đó không phải vấn đề thực sự ở đây. Vấn đề thực sự là lương tri và sự đúng đắn, tôn trọng mối quan hệ gắn kết giữa người nông dân với mảnh đất mà họ lao động trên đó – như nhiều người đă b́nh luận.
Thủ tướng Dũng ra lệnh cho chính quyền TP Hải Pḥng t́m hiểu về nguyên nhân xảy ra vụ nổ súng ở Tiên Lăng, và cách xử lư t́nh h́nh ở nơi này. Có lẽ vài cái đầu sẽ rơi; công luận Việt Nam rơ ràng rất hy vọng là anh nông dân Vươn sẽ không ở trong số đó.
Tuy nhiên, chính ông Nguyễn Tấn Dũng và các đồng sự của ông ta trong chính phủ và Bộ Chính trị Đảng Cộng sản là những người phải xử lư một vấn đề c̣n rộng lớn hơn thế. Luật đất đai hiện thời của Việt Nam đang là một quả bom nổ chậm, sẽ nổ vào năm 2013 – nếu không có những cải cách căn bản th́ những bi kịch kiểu như vụ Đoàn Văn Vươn sẽ là mối đe dọa đối với một nửa dân số trong nước.
Kỳ sau: Sự khôn ngoan của người nông dân
Nguồn: Asia Sentinel
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2012
Đầu tháng qua, dân chúng Việt Nam mệt nhoài sau một năm lạm phát cao vọt và tăng trưởng kinh tế thấp, đă dồn cả sự chú ư vào Tết (âm lịch) với vài tuần được nghỉ ngơi. Ở nơi xa, miền Nam, cuộc thử thách kéo dài với nữ anh hùng lao động Trần Ngọc Sương cũng đă sắp kết thúc – chính quyền địa phương quyết định hủy bỏ bản án buộc tội bà biển thủ công quỹ từ cái nông trường thịnh vượng cuối cùng của đất nước.
Sau đó một bản tin bất thường từ huyện Tiên Lăng, ngoại thành Hải Pḥng – thành phố cảng phía đông Hà Nội – đă gây chấn động cho toàn thể dư luận. Một ngư dân cùng gia đ́nh ông ta đă chống lại cả một lực lượng lớn thực thi lệnh cưỡng chế. Sử dụng ḿn tự chế và súng hỏa mai mua ở chợ đen, họ đă làm bị thương hai bộ đội và bốn công an, trong đó có cả chỉ huy công an địa phương.
Giống như trong vụ Nông trường Sông Hậu, ở đây, quyết tâm của chính quyền trong việc giành quyền kiểm soát đất nông nghiệp màu mỡ cũng lại là nguyên nhân kích động vụ việc xảy ra.
Năm 1997, Đoàn Văn Vươn chuyển đến sinh sống ở làng Vinh Quang và thuê 9 hecta đất ngập mặn ven biển từ Ủy ban Nhân dân xă. Vốn là kỹ sư có qua đào tạo, Vươn bắt đầu xây các con đập, cống thoát nước và ao chuôm cần thiết để nuôi cá nuôi tôm. Không ai nghĩ Vươn cùng gia đ́nh sẽ thành công, nhưng sau nhiều năm phấn đấu và thử nghiệm, trại cá đă thu được nguồn lợi nho nhỏ. Những người đi tiên phong khác cũng đă theo gương Vươn. Cho đến năm 2004, khoảng 20 hộ gia đ́nh ở huyện Tiên Lăng đă có trại cá, bao phủ một diện tích xấp xỉ 250 hecta đất mà trước đó được coi như là vô giá trị. Bản thân Vươn đă khai hoang thêm 11 hecta lấn biển, đưa doanh nghiệp gia đ́nh của ḿnh tới chỗ khai thác 20 hecta ao cá.
Tuy nhiên, vào năm 2005, các ngư dân ở Tiên Lăng đă nhận được một thông báo kinh hoàng từ chính quyền huyện. Thông báo nói rằng vùng đầm lầy mà họ thuê sẽ bị chính quyền thu hồi lại khi hết hạn cho thuê. Sẽ không có đền bù nào cho những ǵ họ đă cải thiện được.
Tất cả đất đai của nước Cộng ḥa Xă hội Chủ nghĩa Việt Nam đều thuộc sở hữu nhà nước. Tuy nhiên kể từ năm 1993, cá nhân và doanh nghiệp đă được trao “quyền sử dụng đất”. Đối với phần lớn nông dân th́ điều đó có nghĩa là họ được phân phối một mảnh đất từ hợp tác xă trước kia, để sử dụng trong thời hạn 20 năm.
V́ lư do nào đó không rơ, ông Vươn chỉ được thuê đất có 14 năm kể từ năm 1993. Ông nhận lệnh phải rời đi vào thời hạn cuối cùng là năm 2007.
Vươn và những người nông dân nuôi cá khác cho biết, họ tin rằng – theo truyền thống ở nông thôn – thời hạn thuê mảnh đất mà họ đă khai hoang, phát triển sẽ thường xuyên được gia hạn. Hơn thế nữa, cũng như tất cả những nông dân khác, họ tưởng là nếu chính quyền lấy lại một mảnh đất nào đó, v́ mục đích công nào đó, th́ họ sẽ được đền bù cho những nỗ lực phát triển đất đai của họ.
Các ngư dân nuôi thủy sản phản đối. Chính quyền huyện không động ḷng. Ṭa án huyện giữ nguyên lệnh của chính quyền, yêu cầu nông dân trả lại đất. Nông dân kháng án lên ṭa cấp thành phố.
Như đă thành thông lệ ở Việt Nam, ṭa Hải Pḥng đưa đơn kháng án ra trọng tài – một thẩm phán ṭa địa phương – với hy vọng là vụ tranh chấp sẽ được giải quyết ngoài hệ thống ṭa án. Thủ tục ấy đưa đến một bản ghi nhớ vào tháng 4/2010, “tạo điều kiện cho các bên thỏa thuận t́m phương án giải quyết”.
Theo tin tức từ báo chí, huyện Tiên Lăng đồng ư gia hạn cho thuê đất sau khi hết hạn, c̣n các nông dân nhất trí rút lại khiếu nại. Văn bản do Vươn và đại diện của các gia đ́nh nông dân nuôi cá khác kư, cùng với đại diện chính quyền huyện là Giám đốc Pḥng Tài Nguyên và Môi trường huyện Tiên Lăng. Trọng tài sau đó cộp con dấu đỏ vào phán quyết của ṭa phúc thẩm.
Không chần chừ, chính quyền huyện chơi bài nuốt lời hứa. Các nông dân chỉ vừa rút lại đơn khiếu nại th́ chính quyền huyện tuyên bố rằng phán quyết của ṭa địa phương vẫn có hiệu lực. Một lần nữa họ buộc Vươn phải giao nộp trại cá. Tuyệt vọng, Vươn quyết tâm chống lại. Khi công an, có thêm viện binh là bộ đội – tổng cộng 80 người có vũ trang – tiến vào nông trại của ông vào buổi sáng mồng 5 tháng 1, Vươn cùng gia đ́nh đă bắn những phát đạn làm cả nước bừng tỉnh.
Không rơ điều ǵ sẽ xảy ra tiếp theo đây. Trại cá của Vươn bị tàn phá, ba ngôi nhà bị san phẳng và số cá trị giá khoảng 250.000 đôla bị những kẻ lạ khoắng sạch. Vươn cùng em trai bị tống giam với tội danh cố ư giết người thi hành công vụ.
Tuy nhiên, đối với công luận Việt Nam, anh em Vươn là anh hùng.
T.S. Đặng Hùng Vơ, cựu thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, b́nh luận rằng “Có thể coi sự việc vừa qua ở Tiên Lăng là đỉnh điểm của những bất cập về cả luật đất đai và việc thực thi pháp luật ở các cấp địa phương. Một người nông dân tốt, thuần chất, ham lao động mà phải bảo vệ quyền lợi đất đai của ḿnh bằng vũ khí tự tạo th́ quả là cùng cực. Con người ai cũng tin vào công lư và tin vào công lư đó được pháp luật bảo vệ. Những người nông dân khai phá đất nuôi thủy sản ở Tiên Lăng chắc chắn cũng tin như vậy. Rồi tới ṭa án, nơi rất công bằng, mà những chân lư giản dị như họ tự hiểu cũng vẫn không nh́n thấy. Họ phải tự quyết liệt một ḿnh trong vô vọng”.
Ông Vơ và các chuyên gia về chính sách đất đai khác phê phán giới chức Tiên Lăng, và Phó Chủ tịch TP Hải Pḥng biện hộ cho các sai lầm căn bản trong việc giải thích và thực thi pháp luật, nhưng đó không phải vấn đề thực sự ở đây. Vấn đề thực sự là lương tri và sự đúng đắn, tôn trọng mối quan hệ gắn kết giữa người nông dân với mảnh đất mà họ lao động trên đó – như nhiều người đă b́nh luận.
Thủ tướng Dũng ra lệnh cho chính quyền TP Hải Pḥng t́m hiểu về nguyên nhân xảy ra vụ nổ súng ở Tiên Lăng, và cách xử lư t́nh h́nh ở nơi này. Có lẽ vài cái đầu sẽ rơi; công luận Việt Nam rơ ràng rất hy vọng là anh nông dân Vươn sẽ không ở trong số đó.
Tuy nhiên, chính ông Nguyễn Tấn Dũng và các đồng sự của ông ta trong chính phủ và Bộ Chính trị Đảng Cộng sản là những người phải xử lư một vấn đề c̣n rộng lớn hơn thế. Luật đất đai hiện thời của Việt Nam đang là một quả bom nổ chậm, sẽ nổ vào năm 2013 – nếu không có những cải cách căn bản th́ những bi kịch kiểu như vụ Đoàn Văn Vươn sẽ là mối đe dọa đối với một nửa dân số trong nước.
Kỳ sau: Sự khôn ngoan của người nông dân
Nguồn: Asia Sentinel
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2012