vuitoichat
02-12-2012, 09:44
Hai làng ở Bắc Giang suốt nhiều thế kỷ qua không có một đôi trai gái nào nên vợ, nên chồng. Không có mối thù oán nào được ghi lại, khoảng cách địa lư giữa hai làng cũng chưa đầy 3.000m. Đây quả là một sự bí ẩn.
Lời thề làng cổ
http://img2.news.zing.vn/2012/02/12/lang11ce0f.jpg
Một lễ hội chung giữa hai làng Đông Lâm - Nga Trại.
Hai ngôi làng này là Đông Lâm và Nga Trại đều thuộc xă Hương Lâm, huyện Hiệp Ḥa, Bắc Giang. Không giống như những ngôi làng khác, hai làng này cho đến nay vẫn c̣n giữ được những nét đặc trưng của làng quê Bắc Bộ, chưa bị cơn lốc đô thị hóa tác động đến.
Để kiểm chứng thông tin trai gái hai làng này không lấy nhau, chúng tôi đến UBND xă Hương Lâm. Tại đây, lănh đạo xă cho hay, kể từ khi có chính quyền xă tới nay, quả thật chưa có một đôi nào thuộc hai làng trên đăng kư kết hôn với nhau. Địa phương không có bất kỳ h́nh thức ǵ tác động đến việc này hay cấm đoán ǵ họ. Một cán bộ ở UBND xă c̣n cho biết, trải qua bao biến thiên của lịch sử, qua bao nhiêu chế độ xă hội, những người ở hai ngôi làng này vẫn không gá nghĩa với nhau. Dường như có một lời thề nào đó từ xa xưa. "Nhưng xa xưa là thời gian nào th́ tôi cũng không biết, h́nh như cả bố tôi, ông tôi cũng không biết", người này nói.
http://img2.news.zing.vn/2012/02/12/lang3a5a3a.jpg
Ông Ngô Văn Mến với cổ vật bằng đá mới đào được sau khi cày ruộng.
Vào Đông Lâm, Nga Trại, tôi gặp rất nhiều các bậc cao niên nhưng họ chỉ giải thích được một cách khá ngắn gọn rằng, từ rất lâu đă có cái lệ này rồi. Duy chỉ có ông Dương Văn Nga, một người rất dễ mến ở Nga Trại, nói được được một con số cụ thể hơn: "Lệ hai làng không lấy nhau có từ thời rất xưa, cũng phải hơn 3.000 năm rồi và chưa có ngoại lệ". Tuy nhiên khi hỏi căn cứ vào đâu mà ông nói vậy th́ ông Nga bảo, chỉ nghe các bậc tiền bối truyền lại như thế.
Thấy ở Nga Trại không t́m hiểu ǵ được nhiều, tôi ngược sang Đông Lâm. Tại đây, tuy chưa t́m được lời giải cho cái lệ kỳ lạ kia nhưng tôi lại được nghe nhiều câu chuyện thú vị. Ông Đồng Văn Thông, người giữ ch́a khóa đ́nh và các di tích ở làng Đông Lâm cho biết, cách đây ít lâu, khi người dân địa phương t́m thấy một số cổ vật đă có các nhà khảo cổ về t́m hiểu, họ khẳng định Đông Lâm có tuổi đời khoảng 3.400 năm.
"Ngoài ra họ c̣n cho rằng người Việt cổ đă cư ngụ liên tục trên mảnh đất này, xây dựng được những nền văn hóa mà giới khảo cổ gọi là văn hóa Đồng Đậu, G̣ Mun cho đến văn hóa Đông Sơn. Người Việt cổ ở đây là tộc người đóng góp nhiều vào sự h́nh thành một "bộ" trong số 15 bộ của nhà nước Văn Lang xưa kia", ông Thông nói.
Việc t́m thấy cổ vật dưới ḷng đất cũng được thủ từ đ́nh làng Đông Lâm, cụ Ngô Văn Thịnh xác nhận. Cụ cho hay, trong quá tŕnh khai hoang, sản xuất, người dân đă t́m thất rất nhiều lưỡi ŕu bằng đá, bằng đồng và nhiều đồ sinh hoạt trong cuộc sống của người xưa. Dân đă đem nộp cho đ́nh trông giữ. Để chứng minh, cụ Thịnh mở ngăn tủ kính cũ kỹ cho tôi xem rất nhiều hiện vật lỉnh kỉnh phía trong và nói: "Hàng ngh́n năm rồi đấy. Từ thời này, người hai làng Đông Lâm, Nga Trại đă thống nhất là không kết duyên vợ chồng với nhau".
Người nhập cư cũng phải theo lệ làng
"Trước kia, ở Đông Lâm, Nga Trại đă từng có hai người yêu nhau, muốn đến với nhau. Khi dân làng biết đă bắt vạ. Người con gái phải sửa một cái lễ với mâm xôi, con gà mang đến đ́nh làng của người kia để tạ, xin lỗi thành hoàng làng. Sau khi lễ tạ hai làng, đôi trai gái tự nhiên lại coi nhau như anh em. Cứ như vậy, bao đời nay không ai phạm phải hương ước của hai làng, không có chuyện đáng tiếc nào xảy ra. Nếu lỡ có đôi trai gái hai làng có t́nh ư với nhau ngay lập tức bị nhắc nhở, nặng th́ bị kỷ luật và thông báo tới gia đ́nh. Nếu người làng khác nhập cư vào Đông Lâm hoặc Nga Trại th́ cũng phải tuân theo tục lệ nơi đây. Đó là nhập gia tùy tục!", ông Ngô Văn Mến - người dân làng Đông Lâm.
Là anh em một nhà?
Một người làng Đông Lâm khác là ông Ngô Văn Mến cung cấp cho chúng tôi những thông tin rất đáng chú ư. Ông Mến khẳng định chắc như đinh đóng cột: "Trai gái hai làng không lấy nhau, lư do rất đơn giản v́ chúng tôi coi như anh em một nhà. Đă là anh em th́ không được lấy nhau!".
Theo lời ông Mến, hai làng Đông Lâm - Nga Trại trải qua quăng thời gian rất dài của lịch sử nhưng chưa hề có một trường hợp nào phá lệ. Thời phong kiến, tục lệ này rất khắt khe. Lệ làng đề ra nếu ai đó vi phạm phải cắt tóc bôi vôi, gia đ́nh phải mổ trâu, giết lợn chịu phạt vạ cho làng. C̣n thời nay, trẻ con hai làng được răn dạy điều đó ngay từ khi bắt đầu đi học. Ông Mến cho biết: "Từ cái thuở tôi c̣n học tiểu học ở trường làng, các thầy cô giáo đă nhắc nhở trai gái hai làng không được trêu ghẹo nhau chứ đừng nói đến việc sau này... tán tỉnh. Và bây giờ cũng vậy, trẻ hai làng cùng học chung một trường, một lớp nhưng cái lệ không được lấy nhau vẫn được răn đe nhắc nhở rất cẩn thận".
Theo ông Mến, cũng có những trường hợp có t́nh ư với nhau, nhưng chỉ mới là "hiện tượng" là đă bị người lớn nhắc nhở, thậm chí báo cáo với gia đ́nh rồi.
Chúng tôi hỏi về nguyên do của cái lệ này, ông Mến lắc đầu cười bảo ông không biết rơ, chỉ biết v́ hai làng là anh em, mà như vậy là cùng huyết thống, nghĩa là không được lấy nhau. "Tôi không biết căn nguyên hay truyền thuyết cụ thể nào. Có một bức tường, đó là bức tường truyền thống ngăn trai gái hai làng Đông Lâm - Nga Trại đến với nhau, cho dù lớn lên cùng nhau, học cùng trường, chung nhau kỷ niệm tuổi thơ, nhưng vẫn không lấy nhau. Bức tường vô h́nh đó không đến từ lời nguyền mà đến từ những lời căn dặn hàng ngày của cha mẹ, thầy cô giáo, người làng. V́ thế cho nên, cứ đời này sang đời khác, sống gần gũi với nhau đấy mà vẫn không có chuyện lấy nhau", ông Mến nói.
http://img2.news.zing.vn/2012/02/12/lang46c146.jpg
Trên kính, dưới nhường
Theo nhiều vị bô lăo khác th́ Đông Lâm, Nga Trại chính thức đi lại, kết giao t́nh nghĩa anh em sắt son, bền vững vào năm 1075, khi Lư Thường Kiệt đưa quân đánh đuổi quân Tống trên pḥng tuyến sông Cầu. Từ đó đă trở thành thông lệ, cứ 6 năm một lần vào ngày 10/9 âm lịch, hai làng lại lần lượt trống dong, cờ mở đón nhau về mở hội. "Những người được cử sang đón người anh em về phải là những đức cao vọng trọng, đủ tư cách đạo đức, mẫu mực. Truyền thống tốt đẹp đó được d́n giữ cho đến ngày hôm nay. Trong gần 1.000 năm qua, tục lệ này chỉ bị gián đoạn từ năm 1944 đến 1986 bởi bom đạn chiến tranh và khó khăn về mặt kinh tế", ông Mến - người vinh dự được làng Đông Lâm 3 lần (1996, 2002, 2006) cử làm đại biểu đi đón hoặc đi dự lễ, cho biết.
http://img2.news.zing.vn/2012/02/12/lang2482e4.jpg
Trẻ em Đông Lâm- Nga Trại ngay từ khi đi học đă được răn dạy "hai làng là anh em".
Thuở xưa, làng Nga Trại vẫn c̣n thuộc làng Nguyên. Đất chật người đông nên dân di cư về một vùng đất mới để định cư với tên gọi Xa Trại. Về sau dân làng gọi chệch Xa Trại thành Nga Trại. Làng nằm cạnh làng Đông Lâm nên các cụ đă có sự giao kết giúp đỡ nhau diệt thú dữ, chống lại thiên tai và chống quân thù.
Về Đông Lâm và Nga Trại chúng tôi nhận thấy một điều thú vị là giữa hai làng luôn có một sự kính trọng, nhường nhịn lẫn nhau một cách rất đặc biệt mà không một nơi nào có được. Không chỉ các cụ già, mà ngay cả thanh niên Đông Lâm, Nga Trại khi gặp nhau rất trên kính, dưới nhường, xưng hô với nhau là anh, em, không bao giờ thấy gọi "mày, tao".
Theo ông Mến th́ từ thuở ông c̣n trẻ đến giờ vẫn chưa thấy một vụ va chạm nào giữa hai làng, cho dù chỉ là lời qua tiếng lại. "Người Đông Lâm chúng tôi lành người là vậy, nhưng người Nga Trại c̣n nhẹ nhàng hơn", ông Mến nói.
Ông Mến kể, những năm 80 của thế kỷ trước, kinh tế c̣n khó khăn, mỗi lần Đông Lâm vào mùa vụ, Nga Trại lại cử người đưa trâu ḅ xuống cày bừa giúp. Rồi đến lúc Nga Trại vào mùa, Đông Lâm lại đưa người, trâu ḅ lên giúp. Cứ như thế, từ đời này sang đời khác, hai làng Nga Trại, Đông Lâm bảo nhau phải giữ ǵn, phát huy truyền thống đă có từ bao đời.
Dấu vết người Việt 3000 năm trước
Từ thời kỳ đồ đá, ở Hiệp Ḥa đă xuất hiện dấu tích con người. Những xóm làng đầu tiên của Hiệp Ḥa h́nh thành dọc hai bờ sông Cầu.
Cách đây khoảng mười năm, các nhà khảo cổ đă khai quật khu di chỉ ở Đông Lâm với diện tích 80 m2, ở độ sâu 1,8 m họ đă t́m thấy nhiều đồ đá, đồ gốm, đồ đồng…có niên đại cách ngày nay khoảng hơn 3.000 năm.
Kết hôn sẽ càng bền chặt?
Khi tiếp xúc với các bạn trẻ trong làng Nga Trại, dù không biết ngọn nguồn của tập tục trên nhưng họ nói về vấn đề này rất hào hứng. Bạn Nguyễn Minh Châu tâm sự: "Đây là một điều đặc biệt để lại cho con cháu. Ông cha ḿnh giữ được, ḿnh chắc cũng giữ được. Việc không được lấy nhau, chưa nói đến đúng sai, đó là tục lệ cứ đời trước truyền đời sau trong thời gian dài, đă thành truyền thống rồi th́ nên hiểu theo chiều hướng tốt đẹp. Là một người con của quê hương ḿnh nên phát huy".
Tuy nhiên bạn Đinh Văn Hùng lại có quan điểm khác. Hùng nói: "Đông Lâm, Nga Trại đă thể hiện t́nh nghĩa anh em keo sơn bền chặt, nhưng nếu có đôi trai gái nào "phá lệ" th́ bản thân tôi cũng không phản đối. Bởi v́ nếu họ yêu nhau thật ḷng th́ tại sao không đến được với nhau? Với lại việc kết hôn không những không làm mất đoàn kết mà càng làm cho hai làng càng có mối quan hệ bền chặt hơn. Nói việc anh em không được lấy nhau th́ thực chất có cùng huyết thống đâu, đó chỉ là anh em kết nghĩa".
Không biết tục lệ trai gái hai làng Nga Trại, Đông Lâm không lấy nhau sẽ c̣n tồn tại đến bao giờ, nhưng có điều chắc chắn rằng t́nh cảm của những người dân hai làng này với nhau th́ sẽ nối dài ra măi măi.
V́ sao quan họ không lấy nhau?
Trong các làng quan họ (Bắc Ninh), các liền anh, liền chị hát đôi với nhau cũng không bao giờ yêu nhau hoặc lấy nhau. Đây đă là một tập tục bất thành văn. Có người cho rằng nguồn gốc của tập tục này bắt nguồn từ truyền thuyết rằng, thời xa xưa ở vùng Kinh Bắc có người con gái đẹp, khi nhà vua đi đánh trận qua đây đă đem ḷng yêu mến mà mang về cung.
Tuy nhiên sống trong cảnh cung cấm buồn bă, nàng xin về quê, lập ấp, chiêu mộ dân binh. Đội dân binh này chỉ toàn nữ và bị nghiêm cấm không được yêu đương. Nhưng do tuổi xuân phơi phới, các nàng dân binh vẫn t́m cách gửi trao tâm tư qua những vần thơ, điệu ví với những tráng đinh ở bên ngoài. Từ việc trao đổi tâm tư đơn thuần, việc hát xướng đă dần nâng "tŕnh" lên thành nghệ thuật, quan họ ra đời, với h́nh thức hát đối đáp giữa các đội nam (liền anh) và đội nữ (liền chị).
Tuy nhiên, hát nhưng vẫn phải tuân thủ quy định cấm yêu đương, kết hôn, lâu dần đă thành tập tục, các liền anh, liền chị không bao giờ bước qua.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, truyền thuyết này có điểm khá vô lư. Đă là "người của vua" th́ sao có thể dễ dàng xin về mà lập “đội dân binh”. Bên cạnh đó các t́nh tiết "nhà vua" và "người con gái đẹp" rất mơ hồ, không có dù chỉ chút ít manh mối để phỏng đoán "vua" và "cô gái đẹp" đó thuộc thời đại nào, là ai. Đây có thể là một câu chuyện do dân gian tự nghĩ ra, để lư giải một tập tục và chúng ta hăy chấp nhận nó, như nhiều truyền thuyết dân gian khác.
Cũng có ư kiến cho rằng, âm nhạc nói chung, nghệ thuật quan họ nói riêng rất cần lửa. Ngọn lửa phải luôn luôn rực cháy trong tim nghệ sĩ th́ khi hát mới hay. Quan họ là hát giao duyên, nếu cái “duyên” đă đạt được rồi th́ không c̣n sự khát khao nữa. Người xưa không muốn những nghệ sĩ của ḿnh viên măn trong t́nh yêu, tức là không c̣n sự khát khao nên đă đề ra tập tục cấm yêu, cấm kết hôn giữa các đôi quan họ. Tập tục này đă trở thành nét đặc trưng độc nhất vô nhị chỉ có ở nghệ thuật hát quan họ.
Ngoài ra, tại các làng quan họ thường có tục kết chạ khi đi hát, gần giống như h́nh thức kết nghĩa, mọi người coi nhau như anh em, do vậy mà không có chuyện yêu đương hay lấy nhau.
Ngoài 3 đời mới được kết hôn
Theo Điều 10 của Luật Hôn nhân và gia đ́nh th́ việc kết hôn bị cấm trong những trường hợp sau đây: Người đang có vợ hoặc có chồng; Người mất năng lực hành vi dân sự; Giữa những người cùng ḍng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; Giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đă từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, bố chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, bố dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng; Giữa những người cùng giới tính.
Vân Côn, Phú Hạng cũng không kết hôn
Tại làng Vân Côn (xă Vân Côn, Hoài Đức, Hà Nội) và làng Phú Hạng (xă Tân Phú, Quốc Oai, Hà Nội) cũng có tục lệ trai gái hai làng không được lấy nhau. Hai làng này chỉ cách nhau một bờ sông Đáy, người dân hai làng coi nhau như ruột thịt, mọi khó khăn đều giơ tay, ch́a lưng gánh vác đỡ cho nhau. Sở dĩ trai gái hai làng không kết hôn là v́ gắn với một truyền thuyết. Tương truyền rằng, trước khi Hai Bà Trưng khởi nghĩa, các tướng của Hai Bà đă đến ḍng sông Hát Môn ăn thề.
Khi cuộc khởi nghĩa thất bại, các tướng đă cùng Hai Bà Trưng trẫm ḿnh xuống ḍng Hát Môn. Một trong số đó có nữ tướng ả Lă Nàng Đê. Thi thể của bà trôi từ ḍng Hát Môn xuống Hát Giang (sông Đáy), đến Vân Côn rồi Phú Hạng th́ mắc lại. Nhân dân đă vớt bà lên để an táng, sau suy tôn là Mẫu, hai làng cũng kết nghĩa anh em từ đó. Do kết nghĩa anh em nên trai gái hai làng không lấy nhau. Cũng như làng Đông Lâm, Nga Trại ở Bắc Giang, nhiều đời nay dân hai làng Vân Côn, Phú Hạng ứng xử với nhau rất t́nh cảm, chưa từng có vụ xích mích nào, c̣n chuyện kết hôn th́ càng không có ngoại lệ.
Theo Giadinhnet
Lời thề làng cổ
http://img2.news.zing.vn/2012/02/12/lang11ce0f.jpg
Một lễ hội chung giữa hai làng Đông Lâm - Nga Trại.
Hai ngôi làng này là Đông Lâm và Nga Trại đều thuộc xă Hương Lâm, huyện Hiệp Ḥa, Bắc Giang. Không giống như những ngôi làng khác, hai làng này cho đến nay vẫn c̣n giữ được những nét đặc trưng của làng quê Bắc Bộ, chưa bị cơn lốc đô thị hóa tác động đến.
Để kiểm chứng thông tin trai gái hai làng này không lấy nhau, chúng tôi đến UBND xă Hương Lâm. Tại đây, lănh đạo xă cho hay, kể từ khi có chính quyền xă tới nay, quả thật chưa có một đôi nào thuộc hai làng trên đăng kư kết hôn với nhau. Địa phương không có bất kỳ h́nh thức ǵ tác động đến việc này hay cấm đoán ǵ họ. Một cán bộ ở UBND xă c̣n cho biết, trải qua bao biến thiên của lịch sử, qua bao nhiêu chế độ xă hội, những người ở hai ngôi làng này vẫn không gá nghĩa với nhau. Dường như có một lời thề nào đó từ xa xưa. "Nhưng xa xưa là thời gian nào th́ tôi cũng không biết, h́nh như cả bố tôi, ông tôi cũng không biết", người này nói.
http://img2.news.zing.vn/2012/02/12/lang3a5a3a.jpg
Ông Ngô Văn Mến với cổ vật bằng đá mới đào được sau khi cày ruộng.
Vào Đông Lâm, Nga Trại, tôi gặp rất nhiều các bậc cao niên nhưng họ chỉ giải thích được một cách khá ngắn gọn rằng, từ rất lâu đă có cái lệ này rồi. Duy chỉ có ông Dương Văn Nga, một người rất dễ mến ở Nga Trại, nói được được một con số cụ thể hơn: "Lệ hai làng không lấy nhau có từ thời rất xưa, cũng phải hơn 3.000 năm rồi và chưa có ngoại lệ". Tuy nhiên khi hỏi căn cứ vào đâu mà ông nói vậy th́ ông Nga bảo, chỉ nghe các bậc tiền bối truyền lại như thế.
Thấy ở Nga Trại không t́m hiểu ǵ được nhiều, tôi ngược sang Đông Lâm. Tại đây, tuy chưa t́m được lời giải cho cái lệ kỳ lạ kia nhưng tôi lại được nghe nhiều câu chuyện thú vị. Ông Đồng Văn Thông, người giữ ch́a khóa đ́nh và các di tích ở làng Đông Lâm cho biết, cách đây ít lâu, khi người dân địa phương t́m thấy một số cổ vật đă có các nhà khảo cổ về t́m hiểu, họ khẳng định Đông Lâm có tuổi đời khoảng 3.400 năm.
"Ngoài ra họ c̣n cho rằng người Việt cổ đă cư ngụ liên tục trên mảnh đất này, xây dựng được những nền văn hóa mà giới khảo cổ gọi là văn hóa Đồng Đậu, G̣ Mun cho đến văn hóa Đông Sơn. Người Việt cổ ở đây là tộc người đóng góp nhiều vào sự h́nh thành một "bộ" trong số 15 bộ của nhà nước Văn Lang xưa kia", ông Thông nói.
Việc t́m thấy cổ vật dưới ḷng đất cũng được thủ từ đ́nh làng Đông Lâm, cụ Ngô Văn Thịnh xác nhận. Cụ cho hay, trong quá tŕnh khai hoang, sản xuất, người dân đă t́m thất rất nhiều lưỡi ŕu bằng đá, bằng đồng và nhiều đồ sinh hoạt trong cuộc sống của người xưa. Dân đă đem nộp cho đ́nh trông giữ. Để chứng minh, cụ Thịnh mở ngăn tủ kính cũ kỹ cho tôi xem rất nhiều hiện vật lỉnh kỉnh phía trong và nói: "Hàng ngh́n năm rồi đấy. Từ thời này, người hai làng Đông Lâm, Nga Trại đă thống nhất là không kết duyên vợ chồng với nhau".
Người nhập cư cũng phải theo lệ làng
"Trước kia, ở Đông Lâm, Nga Trại đă từng có hai người yêu nhau, muốn đến với nhau. Khi dân làng biết đă bắt vạ. Người con gái phải sửa một cái lễ với mâm xôi, con gà mang đến đ́nh làng của người kia để tạ, xin lỗi thành hoàng làng. Sau khi lễ tạ hai làng, đôi trai gái tự nhiên lại coi nhau như anh em. Cứ như vậy, bao đời nay không ai phạm phải hương ước của hai làng, không có chuyện đáng tiếc nào xảy ra. Nếu lỡ có đôi trai gái hai làng có t́nh ư với nhau ngay lập tức bị nhắc nhở, nặng th́ bị kỷ luật và thông báo tới gia đ́nh. Nếu người làng khác nhập cư vào Đông Lâm hoặc Nga Trại th́ cũng phải tuân theo tục lệ nơi đây. Đó là nhập gia tùy tục!", ông Ngô Văn Mến - người dân làng Đông Lâm.
Là anh em một nhà?
Một người làng Đông Lâm khác là ông Ngô Văn Mến cung cấp cho chúng tôi những thông tin rất đáng chú ư. Ông Mến khẳng định chắc như đinh đóng cột: "Trai gái hai làng không lấy nhau, lư do rất đơn giản v́ chúng tôi coi như anh em một nhà. Đă là anh em th́ không được lấy nhau!".
Theo lời ông Mến, hai làng Đông Lâm - Nga Trại trải qua quăng thời gian rất dài của lịch sử nhưng chưa hề có một trường hợp nào phá lệ. Thời phong kiến, tục lệ này rất khắt khe. Lệ làng đề ra nếu ai đó vi phạm phải cắt tóc bôi vôi, gia đ́nh phải mổ trâu, giết lợn chịu phạt vạ cho làng. C̣n thời nay, trẻ con hai làng được răn dạy điều đó ngay từ khi bắt đầu đi học. Ông Mến cho biết: "Từ cái thuở tôi c̣n học tiểu học ở trường làng, các thầy cô giáo đă nhắc nhở trai gái hai làng không được trêu ghẹo nhau chứ đừng nói đến việc sau này... tán tỉnh. Và bây giờ cũng vậy, trẻ hai làng cùng học chung một trường, một lớp nhưng cái lệ không được lấy nhau vẫn được răn đe nhắc nhở rất cẩn thận".
Theo ông Mến, cũng có những trường hợp có t́nh ư với nhau, nhưng chỉ mới là "hiện tượng" là đă bị người lớn nhắc nhở, thậm chí báo cáo với gia đ́nh rồi.
Chúng tôi hỏi về nguyên do của cái lệ này, ông Mến lắc đầu cười bảo ông không biết rơ, chỉ biết v́ hai làng là anh em, mà như vậy là cùng huyết thống, nghĩa là không được lấy nhau. "Tôi không biết căn nguyên hay truyền thuyết cụ thể nào. Có một bức tường, đó là bức tường truyền thống ngăn trai gái hai làng Đông Lâm - Nga Trại đến với nhau, cho dù lớn lên cùng nhau, học cùng trường, chung nhau kỷ niệm tuổi thơ, nhưng vẫn không lấy nhau. Bức tường vô h́nh đó không đến từ lời nguyền mà đến từ những lời căn dặn hàng ngày của cha mẹ, thầy cô giáo, người làng. V́ thế cho nên, cứ đời này sang đời khác, sống gần gũi với nhau đấy mà vẫn không có chuyện lấy nhau", ông Mến nói.
http://img2.news.zing.vn/2012/02/12/lang46c146.jpg
Trên kính, dưới nhường
Theo nhiều vị bô lăo khác th́ Đông Lâm, Nga Trại chính thức đi lại, kết giao t́nh nghĩa anh em sắt son, bền vững vào năm 1075, khi Lư Thường Kiệt đưa quân đánh đuổi quân Tống trên pḥng tuyến sông Cầu. Từ đó đă trở thành thông lệ, cứ 6 năm một lần vào ngày 10/9 âm lịch, hai làng lại lần lượt trống dong, cờ mở đón nhau về mở hội. "Những người được cử sang đón người anh em về phải là những đức cao vọng trọng, đủ tư cách đạo đức, mẫu mực. Truyền thống tốt đẹp đó được d́n giữ cho đến ngày hôm nay. Trong gần 1.000 năm qua, tục lệ này chỉ bị gián đoạn từ năm 1944 đến 1986 bởi bom đạn chiến tranh và khó khăn về mặt kinh tế", ông Mến - người vinh dự được làng Đông Lâm 3 lần (1996, 2002, 2006) cử làm đại biểu đi đón hoặc đi dự lễ, cho biết.
http://img2.news.zing.vn/2012/02/12/lang2482e4.jpg
Trẻ em Đông Lâm- Nga Trại ngay từ khi đi học đă được răn dạy "hai làng là anh em".
Thuở xưa, làng Nga Trại vẫn c̣n thuộc làng Nguyên. Đất chật người đông nên dân di cư về một vùng đất mới để định cư với tên gọi Xa Trại. Về sau dân làng gọi chệch Xa Trại thành Nga Trại. Làng nằm cạnh làng Đông Lâm nên các cụ đă có sự giao kết giúp đỡ nhau diệt thú dữ, chống lại thiên tai và chống quân thù.
Về Đông Lâm và Nga Trại chúng tôi nhận thấy một điều thú vị là giữa hai làng luôn có một sự kính trọng, nhường nhịn lẫn nhau một cách rất đặc biệt mà không một nơi nào có được. Không chỉ các cụ già, mà ngay cả thanh niên Đông Lâm, Nga Trại khi gặp nhau rất trên kính, dưới nhường, xưng hô với nhau là anh, em, không bao giờ thấy gọi "mày, tao".
Theo ông Mến th́ từ thuở ông c̣n trẻ đến giờ vẫn chưa thấy một vụ va chạm nào giữa hai làng, cho dù chỉ là lời qua tiếng lại. "Người Đông Lâm chúng tôi lành người là vậy, nhưng người Nga Trại c̣n nhẹ nhàng hơn", ông Mến nói.
Ông Mến kể, những năm 80 của thế kỷ trước, kinh tế c̣n khó khăn, mỗi lần Đông Lâm vào mùa vụ, Nga Trại lại cử người đưa trâu ḅ xuống cày bừa giúp. Rồi đến lúc Nga Trại vào mùa, Đông Lâm lại đưa người, trâu ḅ lên giúp. Cứ như thế, từ đời này sang đời khác, hai làng Nga Trại, Đông Lâm bảo nhau phải giữ ǵn, phát huy truyền thống đă có từ bao đời.
Dấu vết người Việt 3000 năm trước
Từ thời kỳ đồ đá, ở Hiệp Ḥa đă xuất hiện dấu tích con người. Những xóm làng đầu tiên của Hiệp Ḥa h́nh thành dọc hai bờ sông Cầu.
Cách đây khoảng mười năm, các nhà khảo cổ đă khai quật khu di chỉ ở Đông Lâm với diện tích 80 m2, ở độ sâu 1,8 m họ đă t́m thấy nhiều đồ đá, đồ gốm, đồ đồng…có niên đại cách ngày nay khoảng hơn 3.000 năm.
Kết hôn sẽ càng bền chặt?
Khi tiếp xúc với các bạn trẻ trong làng Nga Trại, dù không biết ngọn nguồn của tập tục trên nhưng họ nói về vấn đề này rất hào hứng. Bạn Nguyễn Minh Châu tâm sự: "Đây là một điều đặc biệt để lại cho con cháu. Ông cha ḿnh giữ được, ḿnh chắc cũng giữ được. Việc không được lấy nhau, chưa nói đến đúng sai, đó là tục lệ cứ đời trước truyền đời sau trong thời gian dài, đă thành truyền thống rồi th́ nên hiểu theo chiều hướng tốt đẹp. Là một người con của quê hương ḿnh nên phát huy".
Tuy nhiên bạn Đinh Văn Hùng lại có quan điểm khác. Hùng nói: "Đông Lâm, Nga Trại đă thể hiện t́nh nghĩa anh em keo sơn bền chặt, nhưng nếu có đôi trai gái nào "phá lệ" th́ bản thân tôi cũng không phản đối. Bởi v́ nếu họ yêu nhau thật ḷng th́ tại sao không đến được với nhau? Với lại việc kết hôn không những không làm mất đoàn kết mà càng làm cho hai làng càng có mối quan hệ bền chặt hơn. Nói việc anh em không được lấy nhau th́ thực chất có cùng huyết thống đâu, đó chỉ là anh em kết nghĩa".
Không biết tục lệ trai gái hai làng Nga Trại, Đông Lâm không lấy nhau sẽ c̣n tồn tại đến bao giờ, nhưng có điều chắc chắn rằng t́nh cảm của những người dân hai làng này với nhau th́ sẽ nối dài ra măi măi.
V́ sao quan họ không lấy nhau?
Trong các làng quan họ (Bắc Ninh), các liền anh, liền chị hát đôi với nhau cũng không bao giờ yêu nhau hoặc lấy nhau. Đây đă là một tập tục bất thành văn. Có người cho rằng nguồn gốc của tập tục này bắt nguồn từ truyền thuyết rằng, thời xa xưa ở vùng Kinh Bắc có người con gái đẹp, khi nhà vua đi đánh trận qua đây đă đem ḷng yêu mến mà mang về cung.
Tuy nhiên sống trong cảnh cung cấm buồn bă, nàng xin về quê, lập ấp, chiêu mộ dân binh. Đội dân binh này chỉ toàn nữ và bị nghiêm cấm không được yêu đương. Nhưng do tuổi xuân phơi phới, các nàng dân binh vẫn t́m cách gửi trao tâm tư qua những vần thơ, điệu ví với những tráng đinh ở bên ngoài. Từ việc trao đổi tâm tư đơn thuần, việc hát xướng đă dần nâng "tŕnh" lên thành nghệ thuật, quan họ ra đời, với h́nh thức hát đối đáp giữa các đội nam (liền anh) và đội nữ (liền chị).
Tuy nhiên, hát nhưng vẫn phải tuân thủ quy định cấm yêu đương, kết hôn, lâu dần đă thành tập tục, các liền anh, liền chị không bao giờ bước qua.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, truyền thuyết này có điểm khá vô lư. Đă là "người của vua" th́ sao có thể dễ dàng xin về mà lập “đội dân binh”. Bên cạnh đó các t́nh tiết "nhà vua" và "người con gái đẹp" rất mơ hồ, không có dù chỉ chút ít manh mối để phỏng đoán "vua" và "cô gái đẹp" đó thuộc thời đại nào, là ai. Đây có thể là một câu chuyện do dân gian tự nghĩ ra, để lư giải một tập tục và chúng ta hăy chấp nhận nó, như nhiều truyền thuyết dân gian khác.
Cũng có ư kiến cho rằng, âm nhạc nói chung, nghệ thuật quan họ nói riêng rất cần lửa. Ngọn lửa phải luôn luôn rực cháy trong tim nghệ sĩ th́ khi hát mới hay. Quan họ là hát giao duyên, nếu cái “duyên” đă đạt được rồi th́ không c̣n sự khát khao nữa. Người xưa không muốn những nghệ sĩ của ḿnh viên măn trong t́nh yêu, tức là không c̣n sự khát khao nên đă đề ra tập tục cấm yêu, cấm kết hôn giữa các đôi quan họ. Tập tục này đă trở thành nét đặc trưng độc nhất vô nhị chỉ có ở nghệ thuật hát quan họ.
Ngoài ra, tại các làng quan họ thường có tục kết chạ khi đi hát, gần giống như h́nh thức kết nghĩa, mọi người coi nhau như anh em, do vậy mà không có chuyện yêu đương hay lấy nhau.
Ngoài 3 đời mới được kết hôn
Theo Điều 10 của Luật Hôn nhân và gia đ́nh th́ việc kết hôn bị cấm trong những trường hợp sau đây: Người đang có vợ hoặc có chồng; Người mất năng lực hành vi dân sự; Giữa những người cùng ḍng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; Giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đă từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, bố chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, bố dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng; Giữa những người cùng giới tính.
Vân Côn, Phú Hạng cũng không kết hôn
Tại làng Vân Côn (xă Vân Côn, Hoài Đức, Hà Nội) và làng Phú Hạng (xă Tân Phú, Quốc Oai, Hà Nội) cũng có tục lệ trai gái hai làng không được lấy nhau. Hai làng này chỉ cách nhau một bờ sông Đáy, người dân hai làng coi nhau như ruột thịt, mọi khó khăn đều giơ tay, ch́a lưng gánh vác đỡ cho nhau. Sở dĩ trai gái hai làng không kết hôn là v́ gắn với một truyền thuyết. Tương truyền rằng, trước khi Hai Bà Trưng khởi nghĩa, các tướng của Hai Bà đă đến ḍng sông Hát Môn ăn thề.
Khi cuộc khởi nghĩa thất bại, các tướng đă cùng Hai Bà Trưng trẫm ḿnh xuống ḍng Hát Môn. Một trong số đó có nữ tướng ả Lă Nàng Đê. Thi thể của bà trôi từ ḍng Hát Môn xuống Hát Giang (sông Đáy), đến Vân Côn rồi Phú Hạng th́ mắc lại. Nhân dân đă vớt bà lên để an táng, sau suy tôn là Mẫu, hai làng cũng kết nghĩa anh em từ đó. Do kết nghĩa anh em nên trai gái hai làng không lấy nhau. Cũng như làng Đông Lâm, Nga Trại ở Bắc Giang, nhiều đời nay dân hai làng Vân Côn, Phú Hạng ứng xử với nhau rất t́nh cảm, chưa từng có vụ xích mích nào, c̣n chuyện kết hôn th́ càng không có ngoại lệ.
Theo Giadinhnet