Hanna
02-24-2012, 22:34
Chính trường Mỹ trước những chọn lựa khó khăn về kinh tế
REUTERS/Kevin Lamarque
Nguyễn Xuân Nghĩa / Thanh Hà
2012 là năm Hoa Kỳ có tổng tuyển cử. Cử tri bầu lại tổng thống, toàn thể 435 dân biểu Hạ viện, 33 thượng nghị sĩ và 10 thống đốc tiểu bang. Tổng thống Barack Obama bên đảng Dân Chủ là ứng cử viên ra tái tranh cử. Đảng Cộng Hoà vẫn chưa chính thức chỉ định ứng cử viên.
2012 cũng là năm thứ tư, mà Hoa Kỳ phải chật vật t́m ra lối thoát kinh tế sau khủng hoảng tài chính hồi tháng 9/2008. Thất nghiệp c̣n quá cao và gánh công nợ quá nặng. Chính giới Mỹ c̣n tranh luận về các giải pháp thoát hiểm. Nhưng đâu là vấn đề và đâu là những giải pháp cần thiết cho nước Mỹ ?
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa-California
RFI : Hoa Kỳ hiện đang có khá nhiều kỷ lục, như bị bội chi ngân sách cao nhất kể từ Thế chiến Hai, hoặc mắc nợ nhiều nhất so với tổng sản lượng. Kinh tế Mỹ chưa hồi phục và nếu thất nghiệp có giảm đôi chút từ vài tháng nay th́ số người tham gia thị trường lao động c̣n giảm nhiều hơn v́ nản chí hết muốn t́m việc nên thất nghiệp thực tế vẫn c̣n cao.
Năm nay, Hoa Kỳ lại có bầu cử mà h́nh như cuộc tranh luận về các giải pháp kinh tế c̣n khiến người ta hết biết đâu là phương cách kinh tế, đâu là thủ thuật chính trị và có khi giải pháp ngắn hạn này lại gây vấn đề khác trong dài hạn mà cử tri chưa chắc hiểu ra. V́ vậy, đề nghị anh tŕnh bày bức tranh toàn cảnh và sự chọn lựa khách quan mà anh cho là cần thiết cho nước Mỹ.
Nguyễn Xuân Nghĩa : Trước hết, tôi xin phép nhắc lại bài học nhập môn về kinh tế chính trị là "giá trị của mọi quyết định kinh tế phải được thẩm xét một cách toàn diện - xem lợi hại ra sao cho mọi thành phần kinh tế - và một cách trường kỳ - xem kết quả ngắn hạn có gây hậu quả bất lợi cho lâu dài hay chăng". Đó là tinh thần khách quan để tránh hệ quả như cô vừa nói là "giải pháp ngắn hạn lại gây vấn đề khác cho lâu dài". Điều ấy đáng chú ư v́ trong một năm tranh cử, các chính khách chỉ nhắm vào mục tiêu đắc cử ngắn hạn mà bất kể đến tai họa sau này.
Thứ hai, cũng với tinh thần suy xét từ trường kỳ đến đoản kỳ, Hoa Kỳ đang gặp nhiều khó khăn nan giải, hậu quả của một thất quân b́nh tích lũy từ mấy chục năm và bị sụp đổ từ năm 2008. Nh́n từ cái trục thời gian qua trục không gian th́ đây c̣n là t́nh trạng chung của khối kinh tế tiên tiến, từ Nhật Bản qua Âu Châu về Hoa Kỳ. Nói vắn tắt th́ các nước vay nợ quá nhiều từ mấy thập niên liên tục nên đến lúc trả nợ. Khi phải rút ruột trả nợ th́ tiền đâu ra để kích thích kinh tế hầu thoát khỏi hoàn cảnh suy trầm hoặc thậm chí nguy cơ suy thoái?
RFI : Như anh vừa tŕnh bày th́ ban đầu người ta tưởng trái bóng địa ốc bị x́ năm 2006 tại Mỹ đă dẫn đến nạn khủng hoảng tín dụng loại thứ cấp năm 2007 làm hệ thống tài chính bị sụp đổ năm 2008. Nhưng sự thể lại nguy ngập và có nguyên do sâu xa lâu dài hơn, cho nên mới đ̣i hỏi những giải pháp phức tạp hơn từ các nước công nghiệp hoá chứ không phải riêng Hoa Kỳ ?
Nguyễn Xuân Nghĩa: Thưa đúng vậy và đề tài nêu ra không giới hạn vào hoàn cảnh Hoa Kỳ mà thật ra c̣n liên quan đến câu hỏi khác, đó là "các nền dân chủ có khả năng giải quyết nan đề kinh tế xă hội quá phức tạp hay chăng?"
Nói riêng về Hoa Kỳ, ta thấy ra có lẽ quá trễ một chu kỳ tích lũy nợ nần kéo dài 60 năm, từ sau Thế chiến II. Khi ấy, cả tư nhân, doanh nghiệp rồi chính phủ đều vay mượn để tiêu thụ, đầu tư và trang trải phúc lợi xă hội. Chuyện vay nợ ấy có nâng đà tăng trưởng trong sáu thập niên, xen kẽ với mươi vụ suy trầm ngắn chừng một hai năm. Khi suy trầm tái diễn Tháng 12 năm 2007, người ta tưởng gặp lại chu kỳ thăng giáng cố hữu, và áp dụng loại giải pháp điều chỉnh cố hữu, như hạ lăi suất và tăng chi để kích thích số cầu nên chất thêm nợ nần lên đến trần nhà.
Nào ngờ t́nh h́nh lại phức tạp hơn v́ thất quân b́nh chi thu hoặc vay trả đă bị lật và người ta đang bước vào chu kỳ trả nợ sau khi đă vay quá nhiều. Tổng số nợ nần công và tư của Mỹ, từ các hộ gia đ́nh, các ngân hàng, doanh nghiệp và cơ quan chính phủ thực tế đă lên đến 350% tổng sản lượng, tức là c̣n cao hơn thời Tổng khủng hoảng 1929.
RFI : Khi dồn nỗ lực để trả nợ, th́ nước Mỹ lấy đâu ra tiền để kích thích kinh tế ?
Nguyễn Xuân Nghĩa : Chả những vậy, dân Mỹ c̣n cần hiểu ra để tránh nạn mị dân trong năm tranh cử. Đó là các chính khách hứa giải quyết bệnh t́nh nguy ngập bằng liều thuốc an thần để moi phiếu cử tri. Chẳng những không đi vào cốt lơi vấn đề, họ c̣n đưa ra liều thuốc đổ bệnh. V́ vậy, tôi mới cho rằng không chỉ có chủ nghĩa tự do kinh tế mà có lẽ cả hệ thống dân chủ đang bị thách đố trong sự khủng hoảng niềm tin của người dân vào các định chế hay các giải pháp.
Thí dụ là đúng ba năm trước, ngày 17/02/2009, Tổng thống tân cử Barack Obama ban bố kế hoạch kích thích kinh tế trị giá 787 tỷ đô la, rốt cuộc ngân sách tốn 825 tỷ mà không đạt yêu cầu, lợi tức các hộ gia đ́nh vẫn sụt 7% kể từ đó, thất nghiệp vẫn ở mức 8,3% y như Tháng Hai 2009 và con số thực th́ cao hơn v́ lực lượng lao động giảm 3% khi nhiều người nản chí hết muốn kiếm việc. Hậu quả là từ đó ngân sách bị bội chi mỗi năm hơn ngàn tỷ và phải vay thêm 4.500 tỷ nên số công trái, là nợ nần của công quyền, đă vượt tổng sản lượng kinh tế. Khi đó, tranh luận chính trị bùng nổ qua nhiều trận đánh liên tục trên chính trường khiến cho ngày nay chỉ c̣n 12-13% dân Mỹ tin tưởng vào Quốc hội và các chính khách là sản phẩm bị phá giá!
RFI : Về cụ thể th́ sự t́nh diễn biến ra sao suốt bốn năm qua nếu ta lấy thời điểm 2008 ?
Nguyễn Xuân Nghĩa : Một cách cụ thể th́ khi tư nhân giảm chi và tiết kiệm để trả nợ th́ chính phủ bèn tăng chi hầu bù vào sự thiếu hụt của tiêu thụ, cho nên việc kích thích kinh tế chỉ là dời gánh nợ của tư nhân lên đôi vai chính phủ, là hiện tượng "chuyển ngân" và đẩy quyền quyết định từ thị trường về chính trường. Nhưng khi gây bội chi, chính phủ phải vay tư bản trên thị trường cho việc chuyển ngân mà không tạo thêm việc làm và dân thọ thuế c̣n phải trả tiền lời đi vay. Mâu thuẫn hay cái ṿng luẩn quẩn này nằm trong vài sự thật kinh tế sau đây:
Tư doanh mới tạo ra việc làm, nhiều nhất từ doanh nghiệp loại vừa và nhỏ, có vài trăm nhân viên trở xuống, vừa lập ra trong ṿng năm năm trở lại. Khi bỏ tiền kinh doanh vào cơ sở tân lập, nhà đầu tư phải mong có lời, nếu thuế khóa ở mức phí tổn chịu đựng nổi, cao quá là họ nản. Khi tăng chi và đi vay, chính phủ hút vốn kinh doanh của tư nhân trong khối tiết kiệm có hạn. Bội chi ngân sách quá cao và tích lũy quá lâu khiến chính phủ cần tăng thuế để bù đắp. Nhưng nếu tăng thuế th́ lại cản trở đầu tư, mà đầu tư giảm sút th́ lợi tức quốc dân không tăng, căn bản thu thuế co cụm và nguồn thu từ thuế khóa không đáp ứng yêu cầu quân b́nh ngân sách.
RFI : Người Mỹ vừa muốn giảm chi để thu hẹp thiếu hụt ngân sách và nợ công mà lại cần tăng chi để cứu trợ xă hội và kích thích kinh tế. Họ vừa muốn giảm thuế để khuyến khích sản xuất mà lại cần tăng thuế để quân b́nh cán cân chi thu.
Nguyễn Xuân Nghĩa : Thưa đúng thế và họ phải làm việc đó khi hai năm lại có bầu cử một lần nên các chính khách mới gây nhiễu âm bằng lập luận mị dân để chứng tỏ ḿnh lo cho dân trong khi thực tế lại nghiêm trọng hơn mà ít ai dám nói ra cho công chúng. Ấn tượng tai hại ở đây là đảng Dân Chủ mới lo cho dân nghèo, đảng Cộng Hoà là của bọn tài phiệt, hoặc đảng Dân Chủ cứ tăng chi bừa phứa và Cộng Hoà th́ chỉ muốn giảm thuế cho nhà giàu. Điều mỉa mai là đa số tài phiệt tỷ phú th́ bỏ phiếu và bỏ tiền yểm trợ đảng Dân Chủ c̣n tiểu thương th́ ủng hộ phe Cộng Hoà.
Cũng v́ vậy mà dân bảo thủ phản ứng qua phong trào Tea Party giúp bên Cộng Hoà chiếm lại Hạ viện trong cuộc bầu cử cuối năm 2010, rồi phe tả phản ứng lại qua phong trào "Chiếm đóng Wall Street" năm ngoái. Vào dịp tổng tuyển cử như năm nay th́ cường độ của loại nhiễu âm đó càng gây thêm bế tắc v́ cách thông tin hời hợt của truyền thông trong ḍng chính.
Mà ngoài thực tế kinh tế vừa nói, Hoa Kỳ c̣n ba tai họa gần như bẩm sinh do lề lối chính trị từ quá lâu. Đó là thủ tục ngân sách phức tạp khiến các chính khách có thể gài vào luật lệ nhiều khoản chi khó kiểm soát và hầu như không hạn chế nổi. Điển h́nh là các bộ luật mấy ngàn trang ít ai đọc hết trước khi biểu quyết, kể cả bộ luật về bảo hiểm sức khỏe có mục tiêu xă hội mà lại gây vấn đề cho kinh tế. Tai họa kia là bộ luật thuế khóa nhiêu khê mà đầy kẽ hở giúp các đại gia lách thuế một cách hợp pháp trong khi tiểu doanh thương th́ chết kẹt. Sau cùng là yếu tố văn hóa trong hệ thống kinh tế chính trị Mỹ: xứ này sùng chuộng tiêu thụ và khuyến khích đi vay!
RFI : Như anh vừa tŕnh bày th́ e chừng dân Mỹ khó t́m ra giải pháp cho các vấn đề lưu cữu từ đă lâu và càng khó hơn nữa trong một năm có tranh cử như năm nay.
Nguyễn Xuân Nghĩa : Tôi e là như vậy trong trung hạn. Nhiều học giả kinh tế, chính trị hay xă hội báo động là Hoa Kỳ có thể trôi vào thập niên suy bại như Nhật Bản sau năm 1990 mà họ gọi là "Lost Decade". Bản thân tôi th́ thiển nghĩ là vụ bầu cử năm nay sẽ gây thất vọng, Hoa Kỳ c̣n bị khủng hoảng nữa trong các năm tới, may ra sau kỳ bầu cử 2016 th́ mới có cách mạng thật. Lư do là dân Mỹ phải thay đổi nhân sinh quan và xă hội quan về chế độ dân chủ tư bản của họ.
Nôm na là phải phát huy quyền tự do sản xuất ra cái bánh to hơn th́ mới có thể chia phần bánh cho người cùng khốn, mà đừng v́ lư tưởng xă hội lại giết chết con gà đẻ trứng vàng là đầu tư. Biện pháp cần thiết là phải giảm chi để chính trường khỏi vét tiết kiệm của thị trường, và phải tăng thuế để quân b́nh ngân sách. Muốn vậy th́ cần giản lược hệ thống thuế vụ theo hướng giảm tiêu thụ mà khuyến khích đầu tư. Cụ thể là đánh thuế tiêu thụ mà giảm thuế đầu tư. Song song, họ cần cải tổ chế độ công chi để đẩy lui tệ nạn chính trường lấy tiền từ người này ban phúc lợi cho người kia hầu kiếm phiếu rồi đẩy gánh nợ cho đời sau. Đấy là một cuộc cách mạng về tư duy như xứ này đă từng làm trong lịch sử sau mấy năm hốt hoảng nối tiếp mấy chục năm lạc quan.
RFI
REUTERS/Kevin Lamarque
Nguyễn Xuân Nghĩa / Thanh Hà
2012 là năm Hoa Kỳ có tổng tuyển cử. Cử tri bầu lại tổng thống, toàn thể 435 dân biểu Hạ viện, 33 thượng nghị sĩ và 10 thống đốc tiểu bang. Tổng thống Barack Obama bên đảng Dân Chủ là ứng cử viên ra tái tranh cử. Đảng Cộng Hoà vẫn chưa chính thức chỉ định ứng cử viên.
2012 cũng là năm thứ tư, mà Hoa Kỳ phải chật vật t́m ra lối thoát kinh tế sau khủng hoảng tài chính hồi tháng 9/2008. Thất nghiệp c̣n quá cao và gánh công nợ quá nặng. Chính giới Mỹ c̣n tranh luận về các giải pháp thoát hiểm. Nhưng đâu là vấn đề và đâu là những giải pháp cần thiết cho nước Mỹ ?
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa-California
RFI : Hoa Kỳ hiện đang có khá nhiều kỷ lục, như bị bội chi ngân sách cao nhất kể từ Thế chiến Hai, hoặc mắc nợ nhiều nhất so với tổng sản lượng. Kinh tế Mỹ chưa hồi phục và nếu thất nghiệp có giảm đôi chút từ vài tháng nay th́ số người tham gia thị trường lao động c̣n giảm nhiều hơn v́ nản chí hết muốn t́m việc nên thất nghiệp thực tế vẫn c̣n cao.
Năm nay, Hoa Kỳ lại có bầu cử mà h́nh như cuộc tranh luận về các giải pháp kinh tế c̣n khiến người ta hết biết đâu là phương cách kinh tế, đâu là thủ thuật chính trị và có khi giải pháp ngắn hạn này lại gây vấn đề khác trong dài hạn mà cử tri chưa chắc hiểu ra. V́ vậy, đề nghị anh tŕnh bày bức tranh toàn cảnh và sự chọn lựa khách quan mà anh cho là cần thiết cho nước Mỹ.
Nguyễn Xuân Nghĩa : Trước hết, tôi xin phép nhắc lại bài học nhập môn về kinh tế chính trị là "giá trị của mọi quyết định kinh tế phải được thẩm xét một cách toàn diện - xem lợi hại ra sao cho mọi thành phần kinh tế - và một cách trường kỳ - xem kết quả ngắn hạn có gây hậu quả bất lợi cho lâu dài hay chăng". Đó là tinh thần khách quan để tránh hệ quả như cô vừa nói là "giải pháp ngắn hạn lại gây vấn đề khác cho lâu dài". Điều ấy đáng chú ư v́ trong một năm tranh cử, các chính khách chỉ nhắm vào mục tiêu đắc cử ngắn hạn mà bất kể đến tai họa sau này.
Thứ hai, cũng với tinh thần suy xét từ trường kỳ đến đoản kỳ, Hoa Kỳ đang gặp nhiều khó khăn nan giải, hậu quả của một thất quân b́nh tích lũy từ mấy chục năm và bị sụp đổ từ năm 2008. Nh́n từ cái trục thời gian qua trục không gian th́ đây c̣n là t́nh trạng chung của khối kinh tế tiên tiến, từ Nhật Bản qua Âu Châu về Hoa Kỳ. Nói vắn tắt th́ các nước vay nợ quá nhiều từ mấy thập niên liên tục nên đến lúc trả nợ. Khi phải rút ruột trả nợ th́ tiền đâu ra để kích thích kinh tế hầu thoát khỏi hoàn cảnh suy trầm hoặc thậm chí nguy cơ suy thoái?
RFI : Như anh vừa tŕnh bày th́ ban đầu người ta tưởng trái bóng địa ốc bị x́ năm 2006 tại Mỹ đă dẫn đến nạn khủng hoảng tín dụng loại thứ cấp năm 2007 làm hệ thống tài chính bị sụp đổ năm 2008. Nhưng sự thể lại nguy ngập và có nguyên do sâu xa lâu dài hơn, cho nên mới đ̣i hỏi những giải pháp phức tạp hơn từ các nước công nghiệp hoá chứ không phải riêng Hoa Kỳ ?
Nguyễn Xuân Nghĩa: Thưa đúng vậy và đề tài nêu ra không giới hạn vào hoàn cảnh Hoa Kỳ mà thật ra c̣n liên quan đến câu hỏi khác, đó là "các nền dân chủ có khả năng giải quyết nan đề kinh tế xă hội quá phức tạp hay chăng?"
Nói riêng về Hoa Kỳ, ta thấy ra có lẽ quá trễ một chu kỳ tích lũy nợ nần kéo dài 60 năm, từ sau Thế chiến II. Khi ấy, cả tư nhân, doanh nghiệp rồi chính phủ đều vay mượn để tiêu thụ, đầu tư và trang trải phúc lợi xă hội. Chuyện vay nợ ấy có nâng đà tăng trưởng trong sáu thập niên, xen kẽ với mươi vụ suy trầm ngắn chừng một hai năm. Khi suy trầm tái diễn Tháng 12 năm 2007, người ta tưởng gặp lại chu kỳ thăng giáng cố hữu, và áp dụng loại giải pháp điều chỉnh cố hữu, như hạ lăi suất và tăng chi để kích thích số cầu nên chất thêm nợ nần lên đến trần nhà.
Nào ngờ t́nh h́nh lại phức tạp hơn v́ thất quân b́nh chi thu hoặc vay trả đă bị lật và người ta đang bước vào chu kỳ trả nợ sau khi đă vay quá nhiều. Tổng số nợ nần công và tư của Mỹ, từ các hộ gia đ́nh, các ngân hàng, doanh nghiệp và cơ quan chính phủ thực tế đă lên đến 350% tổng sản lượng, tức là c̣n cao hơn thời Tổng khủng hoảng 1929.
RFI : Khi dồn nỗ lực để trả nợ, th́ nước Mỹ lấy đâu ra tiền để kích thích kinh tế ?
Nguyễn Xuân Nghĩa : Chả những vậy, dân Mỹ c̣n cần hiểu ra để tránh nạn mị dân trong năm tranh cử. Đó là các chính khách hứa giải quyết bệnh t́nh nguy ngập bằng liều thuốc an thần để moi phiếu cử tri. Chẳng những không đi vào cốt lơi vấn đề, họ c̣n đưa ra liều thuốc đổ bệnh. V́ vậy, tôi mới cho rằng không chỉ có chủ nghĩa tự do kinh tế mà có lẽ cả hệ thống dân chủ đang bị thách đố trong sự khủng hoảng niềm tin của người dân vào các định chế hay các giải pháp.
Thí dụ là đúng ba năm trước, ngày 17/02/2009, Tổng thống tân cử Barack Obama ban bố kế hoạch kích thích kinh tế trị giá 787 tỷ đô la, rốt cuộc ngân sách tốn 825 tỷ mà không đạt yêu cầu, lợi tức các hộ gia đ́nh vẫn sụt 7% kể từ đó, thất nghiệp vẫn ở mức 8,3% y như Tháng Hai 2009 và con số thực th́ cao hơn v́ lực lượng lao động giảm 3% khi nhiều người nản chí hết muốn kiếm việc. Hậu quả là từ đó ngân sách bị bội chi mỗi năm hơn ngàn tỷ và phải vay thêm 4.500 tỷ nên số công trái, là nợ nần của công quyền, đă vượt tổng sản lượng kinh tế. Khi đó, tranh luận chính trị bùng nổ qua nhiều trận đánh liên tục trên chính trường khiến cho ngày nay chỉ c̣n 12-13% dân Mỹ tin tưởng vào Quốc hội và các chính khách là sản phẩm bị phá giá!
RFI : Về cụ thể th́ sự t́nh diễn biến ra sao suốt bốn năm qua nếu ta lấy thời điểm 2008 ?
Nguyễn Xuân Nghĩa : Một cách cụ thể th́ khi tư nhân giảm chi và tiết kiệm để trả nợ th́ chính phủ bèn tăng chi hầu bù vào sự thiếu hụt của tiêu thụ, cho nên việc kích thích kinh tế chỉ là dời gánh nợ của tư nhân lên đôi vai chính phủ, là hiện tượng "chuyển ngân" và đẩy quyền quyết định từ thị trường về chính trường. Nhưng khi gây bội chi, chính phủ phải vay tư bản trên thị trường cho việc chuyển ngân mà không tạo thêm việc làm và dân thọ thuế c̣n phải trả tiền lời đi vay. Mâu thuẫn hay cái ṿng luẩn quẩn này nằm trong vài sự thật kinh tế sau đây:
Tư doanh mới tạo ra việc làm, nhiều nhất từ doanh nghiệp loại vừa và nhỏ, có vài trăm nhân viên trở xuống, vừa lập ra trong ṿng năm năm trở lại. Khi bỏ tiền kinh doanh vào cơ sở tân lập, nhà đầu tư phải mong có lời, nếu thuế khóa ở mức phí tổn chịu đựng nổi, cao quá là họ nản. Khi tăng chi và đi vay, chính phủ hút vốn kinh doanh của tư nhân trong khối tiết kiệm có hạn. Bội chi ngân sách quá cao và tích lũy quá lâu khiến chính phủ cần tăng thuế để bù đắp. Nhưng nếu tăng thuế th́ lại cản trở đầu tư, mà đầu tư giảm sút th́ lợi tức quốc dân không tăng, căn bản thu thuế co cụm và nguồn thu từ thuế khóa không đáp ứng yêu cầu quân b́nh ngân sách.
RFI : Người Mỹ vừa muốn giảm chi để thu hẹp thiếu hụt ngân sách và nợ công mà lại cần tăng chi để cứu trợ xă hội và kích thích kinh tế. Họ vừa muốn giảm thuế để khuyến khích sản xuất mà lại cần tăng thuế để quân b́nh cán cân chi thu.
Nguyễn Xuân Nghĩa : Thưa đúng thế và họ phải làm việc đó khi hai năm lại có bầu cử một lần nên các chính khách mới gây nhiễu âm bằng lập luận mị dân để chứng tỏ ḿnh lo cho dân trong khi thực tế lại nghiêm trọng hơn mà ít ai dám nói ra cho công chúng. Ấn tượng tai hại ở đây là đảng Dân Chủ mới lo cho dân nghèo, đảng Cộng Hoà là của bọn tài phiệt, hoặc đảng Dân Chủ cứ tăng chi bừa phứa và Cộng Hoà th́ chỉ muốn giảm thuế cho nhà giàu. Điều mỉa mai là đa số tài phiệt tỷ phú th́ bỏ phiếu và bỏ tiền yểm trợ đảng Dân Chủ c̣n tiểu thương th́ ủng hộ phe Cộng Hoà.
Cũng v́ vậy mà dân bảo thủ phản ứng qua phong trào Tea Party giúp bên Cộng Hoà chiếm lại Hạ viện trong cuộc bầu cử cuối năm 2010, rồi phe tả phản ứng lại qua phong trào "Chiếm đóng Wall Street" năm ngoái. Vào dịp tổng tuyển cử như năm nay th́ cường độ của loại nhiễu âm đó càng gây thêm bế tắc v́ cách thông tin hời hợt của truyền thông trong ḍng chính.
Mà ngoài thực tế kinh tế vừa nói, Hoa Kỳ c̣n ba tai họa gần như bẩm sinh do lề lối chính trị từ quá lâu. Đó là thủ tục ngân sách phức tạp khiến các chính khách có thể gài vào luật lệ nhiều khoản chi khó kiểm soát và hầu như không hạn chế nổi. Điển h́nh là các bộ luật mấy ngàn trang ít ai đọc hết trước khi biểu quyết, kể cả bộ luật về bảo hiểm sức khỏe có mục tiêu xă hội mà lại gây vấn đề cho kinh tế. Tai họa kia là bộ luật thuế khóa nhiêu khê mà đầy kẽ hở giúp các đại gia lách thuế một cách hợp pháp trong khi tiểu doanh thương th́ chết kẹt. Sau cùng là yếu tố văn hóa trong hệ thống kinh tế chính trị Mỹ: xứ này sùng chuộng tiêu thụ và khuyến khích đi vay!
RFI : Như anh vừa tŕnh bày th́ e chừng dân Mỹ khó t́m ra giải pháp cho các vấn đề lưu cữu từ đă lâu và càng khó hơn nữa trong một năm có tranh cử như năm nay.
Nguyễn Xuân Nghĩa : Tôi e là như vậy trong trung hạn. Nhiều học giả kinh tế, chính trị hay xă hội báo động là Hoa Kỳ có thể trôi vào thập niên suy bại như Nhật Bản sau năm 1990 mà họ gọi là "Lost Decade". Bản thân tôi th́ thiển nghĩ là vụ bầu cử năm nay sẽ gây thất vọng, Hoa Kỳ c̣n bị khủng hoảng nữa trong các năm tới, may ra sau kỳ bầu cử 2016 th́ mới có cách mạng thật. Lư do là dân Mỹ phải thay đổi nhân sinh quan và xă hội quan về chế độ dân chủ tư bản của họ.
Nôm na là phải phát huy quyền tự do sản xuất ra cái bánh to hơn th́ mới có thể chia phần bánh cho người cùng khốn, mà đừng v́ lư tưởng xă hội lại giết chết con gà đẻ trứng vàng là đầu tư. Biện pháp cần thiết là phải giảm chi để chính trường khỏi vét tiết kiệm của thị trường, và phải tăng thuế để quân b́nh ngân sách. Muốn vậy th́ cần giản lược hệ thống thuế vụ theo hướng giảm tiêu thụ mà khuyến khích đầu tư. Cụ thể là đánh thuế tiêu thụ mà giảm thuế đầu tư. Song song, họ cần cải tổ chế độ công chi để đẩy lui tệ nạn chính trường lấy tiền từ người này ban phúc lợi cho người kia hầu kiếm phiếu rồi đẩy gánh nợ cho đời sau. Đấy là một cuộc cách mạng về tư duy như xứ này đă từng làm trong lịch sử sau mấy năm hốt hoảng nối tiếp mấy chục năm lạc quan.
RFI