Hanna
02-27-2012, 20:55
Chiến hạm Úc HMAS Yarra, ghé cảng Sài G̣n ngày 10/10/2011 nhân một chuyến thăm hữu nghị.
DR
Lưu Tường Quang / Trọng Nghĩa
Việt Nam và Úc vừa nâng cao thêm một mức quan hệ quốc pḥng song phương với một cuộc đối thoại chiến lược ngoại giao – quốc pḥng đầu tiên ở cấp thứ trưởng tại Canberra ngày 21/02/2012. Việc Việt Nam tăng cường đối thoại chiến lược với Úc diễn ra trong bối cảnh Hà Nội bắt đầu chú ư hơn đến việc thắt chặt thêm quan hệ quốc pḥng và an ninh với các nước trong và ngoài khu vực, từ Ấn Độ, Nhật Bản, cho đến Úc, Hoa Kỳ…
Theo các nhà phân tích, thái độ càng lúc càng quyết đoán của Trung Quốc trong việc áp đặt các đ̣i hỏi chủ quyền của họ tại Biển Đông không xa lạ ǵ với động thái của Việt Nam.Tuy nhiên, theo ghi nhận chung, bước đi của Việt Nam cho đến nay luôn luôn dè dặt, như thể là Hà Nội vẫn cố gắng tránh không làm phiền ḷng Bắc Kinh.
Nhà báo Lưu Tường Quang tại Sydney đă điểm lại những dấu mốc chính trong quan hệ quốc pḥng Việt-Úc, để nhận định rằng trong thời gian qua, trong lănh vực quốc pḥng, Canberra là phía thường xuyên chủ động đề nghị nâng cấp quan hệ song phương.
Quan hệ này đă có bước chuyển cụ thể vào thời điểm 2009 là năm Trung Quốc bắt đầu có những hành động quyết đoán hơn tại Biển Đông, đặc biệt là nhắm vào Việt Nam, trong lúc Úc cũng xác định trong Quyển Sách trắng về Quốc pḥng 2009 rằng đà vươn lên về quân sự của Trung Quốc là mối đe dọa đối với sự ổn định trong khu vực.
Theo nhà báo Lưu Tường Quang, Cơ chế đối thoại chiến lược ngoại giao quốc pḥng vừa được hai bên khai mở là hệ quả logic của chiều hướng phát triển quan hệ quốc pḥng Việt-Úc, trong bối cảnh Hà Nội và Canberra cùng chia sẻ mối quan tâm chiến lược là vấn đề Biển Đông và các động thái của Trung Quốc.
Trả lời phỏng vấn của RFI, nhà báo Lưu Tường Quang trước hết cho biết thêm chi tiết về cuộc họp tại Canberra vừa qua :
Lưu Tường Quang : Ông Phạm Quang Vinh, Thứ trưởng Ngoại giao và ông Nguyễn Chí Vịnh, Thứ trưởng Quốc pḥng Việt Nam đă đến Canberra để gặp bà Gillian Bird, Phó Tổng thư kư bộ Ngoại giao Úc, và ông Peter Jennings, Phó Tổng thư kư đặc trách chiến lược quốc pḥng.
Về h́nh thức, nhân vật từ Việt Nam đến rơ ràng là nhân vật quan trọng, những đảng viên cao cấp, như trường hợp ông Nguyễn Chí Vịnh c̣n là ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản. C̣n phía Úc, cả bà Gillian Bird và ông Peter Jennings đều là chuyên viên, không phải là chính trị gia. Cho nên đây là một cuộc đối thoại giữa hai thứ trưởng ngoại giao và quốc pḥng của Việt Nam với 2 Phó Tổng thư kư của bộ Ngoại giao và Quốc pḥng Úc Đại Lợi.
Thông tin về cuộc thảo luận gọi là « Quốc pḥng và Ngoại giao » ở mặt chiến lược » giữa Úc và Việt Nam được phổ biến nhiều từ phía Việt Nam, qua bản tin TTXVN hơn là từ phía Úc.
Căn cứ vào những nguồn tin này th́ không biết cuộc họp đă đạt được những kết quả cụ thể nào, ngoài việc hai bên cam kết sẽ nâng cao liên hệ song phương lên một tầm mức mới để kỷ niệm « 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao » giữa Canberra và Hà Nội, từ năm 1973 đến 2013. Bản tin cũng cho biết rằng cuộc thảo luận dựa vào chương tŕnh hành động 2010-2013, đă được hai bên thảo luận và đồng ư trước đây.
Cho nên có thể cũng v́ lư do đó mà không có sự đồng ư nào mới và quan trọng, ngoài những việc đă thỏa thuận, và do đó cuộc thảo luận có thể là đă xác định lại những điều chính yếu đă được thảo luận trước đây.
RFI : Trong những thông tin liên quan đến cuộc họp này, có vấn đề Biển Đông… Yếu tố này đă được đề cập tới trong một cuộc họp Việt - Úc nào hay chưa ?
Lưu Tường Quang : Điểm này thật sự là một điểm quan trọng nhưng không phải là một điểm mới. Đó là tại v́ lập trường của Úc từ trước đến nay vẫn chủ trương rằng vấn đề Biển Đông phải được giải quyết bằng phương tiện ngoại giao và hoà b́nh. Và Úc luôn luôn ủng hộ lập trường của Hoa Kỳ là vấn đề Biển Đông phải được giải quyết trên căn bản luật biển và luật quốc tế. Và tại Biển Đông cũng như trên tất cả các biển khác, đều phải có sự tự do lưu thông hàng hải.
Đấy là lập trường rất căn bản của Úc Đại Lợi, và lập trường này, Úc cũng đă nhắc đi nhắc lại nhiều lần trong các hội nghị an ninh khu vực ARF, cũng như trong các buổi họp của các bộ trưởng Quốc pḥng ASEAN mở rộng (ADMM+) cũng như ở Thượng đỉnh Đông Á.
Thêm một cơ hội để Việt Nam và Úc xác định trở lại lập trường về Biển Đông
Cho nên, nói một cách cụ thể, th́ đây (cuộc họp vừa qua) là một cơ hội để Việt Nam và Úc xác nhận lại lập trường đă có từ trước đến nay.
Một cách chi tiết, tôi có thể nói thêm là Úc Đại Lợi trước đây, vào giữa năm 2010 - bấy giờ ông Stephen Smith giữ vai tṛ Bộ trưởng Ngoại giao - th́ ông đă từng tuyên bố rằng : « Vấn đề Biển Đông liên hệ tới Việt Nam và Trung Quốc nên được giải quyết bằng thương thuyết song phương ».
Nói một cách khác lập trường ông Stephen Smith với tư cách Ngoại trưởng có vẻ như ủng hộ lập trường của Bắc Kinh, và điều đó đă được báo chí Bắc Kinh, chẳng hạn như tờ China Daily ghi nhận.
Tuy nhiên khi ông Stephen Smith rời bộ Ngoại giao và đảm nhận chức vụ Bộ trưởng Quốc pḥng, vào tháng 10/2010, khi ông đến Việt Nam để tham dự hội nghị Bộ trưởng Quốc pḥng ASEAN Mở rộng lần đầu tiên, th́ ông lại có tuyên bố hơi khác là : « Vấn đề Biển Đông nên được giải quyết bằng phương pháp ngoại giao và một cách hoà b́nh giữa các phe liên hệ ».
Ông không c̣n lập lại là vấn đề phải được giải quyết bằng phương thức thương thuyết song phưong nữa. Tuy nhiên, khi nói là giải quyết bằng phương pháp hoà b́nh và ngoại giao giữa các phe liên hệ, ông không nói rơ là song phương hay đa phương. Tôi cho đây là điểm tế nhị mà ông không muốn nói rơ.
Tuy nhiên nếu từ một vị trí là « cuộc thương thuyết trên căn bản song phương » trở thành « cuộc thương thuyết giữa các phe liên hệ », th́ đó cũng là một sự tiến triển có vẻ như phần nào thuận lợi cho Việt Nam.
Cho nên vấn đề Biển Đông mà hai bên đă thảo luận và ghi nhận vào trong bản tin của TTXVN, th́ thật ra là một lập trường đă có, không phải là một lập trường mới. Nhưng tuy vậy, nó cũng quan trọng ở chỗ là hai bên đă xác nhận lập trường theo đúng với lập trường cố hữu của hai nước.
RFI : Như thế cuộc đối thoại vừa qua ở Canberra có điểm gi mới ?
Lưu Tường Quang : Điểm quan trọng không phải về phưong diện nội dung, nhưng mà là về phương diện h́nh thức. Tại v́ đây là lần đầu tiên mà cả hai nước đồng ư cấu trúc một cuộc đối thoại hàng năm ở cấp thứ trưởng.
Úc Đại Lợi cũng như Hoa Kỳ, Anh Quốc và các quốc gia khác chẳng hạn như Indonesia, Nhật Bản, Nam Hàn, Philippines, Thái Lan hay Singapore… đều có những cuộc họp hàng năm để thảo luận về vấn đề chiến lược. Tuy nhiên đối với Việt Nam, trước đây đă có những cuộc thảo luận khi cần thiết, nhưng không đặt trên căn bản hàng năm và ở cấp thứ trưởng.
Cấu trúc đối thoại chiến lược thường xuyên hoàn toàn có khả năng được nâng "cấp"
Cho nên điểm mới là cả Canberra và Hà Nội - bắt đầu từ năm 2012 - đă thiết lập được một cấu trúc đối thoại, và cấu trúc này được tiếp diễn trong tương lai. Tôi cho rằng đây là một bước đầu tiên quan trọng để hai bên có thể phát triển mối liên hệ song phương qua những cuộc đối thoại chiến lược ngoại giao và quốc pḥng như vậy. Sau này, hai bên có thể nâng lên tầm mức cao hơn.
Ví dụ như cuộc đối thoại giữa Hoa Kỳ và Úc Đại Lợi được đặt trên căn bản bộ trưởng Ngoại giao và Quốc pḥng, đối thoại Anh – Úc, Nhật - Úc cũng đặt trên cấp bộ trưởng. V́ lư do đó, đối với Việt Nam, đây là một bước đi chậm, nhưng có thể phát triển trong tương lai để trở thành một cuộc đối thoại thật sự chiến lược ở cấp bộ trưởng, tức cấp chính trị, thay v́ ở cấp chuyên viên hiện nay.
RFI : Phải chăng nhân tố Trung Quốc và Biển Đông đă góp phần thúc đẩy quan hệ quốc pḥng Việt – Úc, và đặc biệt là thúc đẩy Việt Nam t́m cách thắt chặt hơn nữa quan hệ quốc pḥng với Úc ?
Lưu Tường Quang : Tuy là một quốc gia đă phát triển, chỉ là một cường quốc ở bậc trung mà thôi, nhưng Úc Đại Lợi thật sự đă có tầm nh́n xa.
Trong thời kỳ Cộng Hoà Xă Hội Chủ Nghĩa Việt Nam bị Hoa Kỳ cấm vận, chính sách ngoại giao của Úc đối với Việt Nam thời bấy giờ là t́m cách đưa Việt Nam ra khỏi thế cô lập về phương diện ngoại giao, bằng cách khuyên Hoa Kỳ, vận động để Mỹ cứu xét việc băi bỏ cấm vận.
Sau khi việc đó được thực hiện, Úc cũng có tầm nh́n xa là đi bước trước trong việc thảo luận mặt quốc pḥng với Việt Nam. Vào năm 1999, do đề nghị của Úc - chứ không phải đề nghị của Việt Nam - việc trao đổi tùy viên quân sự giữa hai nước đă được thực hiện và khởi đầu cuộc đối thoại song phương về quốc pḥng.
Úc chủ động thúc đẩy quan hệ, Việt Nam chỉ tích cực đáp ứng sau khi bị Trung Quốc chèn ép
Từ năm 1999-2000 cho đến bây giờ, có rất nhiều cuộc trao đổi, thăm viếng giữa các giới chức quân sự hai nước. Chính ông Nguyễn Chí Vịnh cũng đă từng tới Canberra tháng 03/2010 để gặp Bộ trưởng Quốc pḥng Úc lúc ấy là ông John Faulkner để thảo luận về những vấn đề hợp tác quốc pḥng giữa hai bên, và chắc chắn trong đó có vấn đề Biển Đông.
Và cũng nên nhớ rằng vào tháng 10/2010, Bộ trưởng Quốc pḥng Úc, Stephen Smith, đă đến tham dự hội nghị Bộ trưởng Quốc pḥng mở rộng của ASEAN, và đă kư một Biên bản Ghi nhớ với ông Phùng Quang Thanh (Bộ trưởng Quốc pḥng Việt Nam), theo đó hai nước sẽ hợp tác với nhau về việc đối thoại chính sách ở mức độ chiến lược, và đấy là lần đầu tiên mà trong những văn bản giữa Úc Đại Lợi và Việt Nam, từ ngữ « đối thoại chiến lược » được nêu lên. Đấy là điểm thứ nhất.
Điểm thứ hai là Úc Đại Lợi sẽ tập trận với Việt Nam, và huấn luyện cho thành viên của quân đội Việt Nam. Điểm thứ ba là việc rất thông thường : Trợ giúp về cứu trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai. Cho nên sự phát triển đó nó đă trải qua nhiều năm và phần lớn do Úc chủ động.
Tuy nhiên gần đây, v́ vấn đề tranh chấp Biển Đông và sự căng thẳng tại Biển Đông mà Trung Quốc đă gây ra, cho nên Việt Nam có vẻ như đang đáp ứng lại những sáng kiến của Úc, và do đó, đă mở rộng hợp tác có thể nói là về phương diện ngoại giao và quốc pḥng ở mặt chiến lược.
Và tôi cũng xin nói rơ là vào năm 2008, trong chuyến công du Úc Châu của ông Nguyễn Tấn Dũng (Thủ tướng Việt Nam), th́ vấn đề hợp tác đă được đặt ra, nhưng chỉ trên mức độ « toàn diện (comprehensive) ». Đến năm 2009, khi ông Nông Đức Mạnh (Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam) đến Canberra, vấn đề hợp tác lại cũng được đặt ra và cũng trên căn bản toàn diện, và hai bên đă kư kết một thỏa thuận về hợp tác toàn diện.
Thỏa thuận này ghi nhận những hợp tác quan trọng về nhiều phương diện :
(1) Trao đổi ư kiến về chính sách và phát triển liên hệ chính trị về mọi phương diện ở mức độ chuyên viên.
(2) Phát triển hợp tác kinh tế và thương mại, trong vấn đề tự do hóa thương mại đặc biệt là trong diễn đàn ASEAN – cần nhớ rằng ASEAN với Úc Đại Lợi và New Zealand đă kư một hiệp ước tự do mậu dịch - và trong những diễn đàn như Diễn đàn APEC, Thượng đỉnh Đông Á, và quan trọng là trong diễn đàn thương thuyết về Hiệp định hợp tác xuyên Thái B́nh Dương TPP, cũng như vấn đề hạ nguồn sông Mêkông.
(3) Úc viện trợ phát triển và viện trợ kỹ thuật cho Việt Nam trong đó có việc xây cất cầu Cao Lănh, và trợ giúp kỹ thuật liên hệ đến những vấn đề nguyên tử năng.
(4) Xây dựng hợp tác thân hữu về phương diện quốc pḥng và an ninh.
Từ thỏa thuận hợp tác toàn diện năm 2009 đó, hai bên đă soạn thảo và đồng ư một « Chương tŕnh hành động 2010- 2013 ». Cuộc thảo luận ngày 21/02/2012 giữa Việt Nam và Úc ở cấp thứ trưởng và chuyên viên hai bộ Ngoại giao và Quốc pḥng diễn ra trong khuôn khổ chương tŕnh đó.
RFI : Đâu là các trở ngại trong việc tăng cường quan hệ quốc pḥng song phương Việt - Úc ?
Lưu Tường Quang : Khi ông Nông Đức Mạnh sang Úc vào năm 2009, và một hiệp ước về hợp tác toàn diện được kư kết, th́ cũng vào năm 2009 đó, Úc Đại Lợi đă phổ biến một quyển Sách trắng về Quốc pḥng, trong đó tuy không nói rơ, nhưng Canberra đă coi Trung Quốc là mối đe dọa cho Úc và cho vùng Á châu - Thái B́nh Dương trong hai, ba thập niên sắp tới, cho đến năm 2030.
Cũng v́ lư do đó mà Úc Đại Lợi đă nh́n ra và đă có những sự cải thiện về hợp tác quốc pḥng an ninh, không chỉ với Việt Nam, mà với tất cả các nước khác trong vùng, đặc biệt là với Indonesia, Philippines, Thái Lan, Singapore, và tất nhiên với Nhật Bản và Nam Hàn. Và cũng v́ lư do đó, Úc đẩy mạnh hợp tác với các quốc gia mà công cuộc hợp tác chưa phát triển như Việt Nam.
Việt Nam do dự v́ không muốn hay không dám làm phật ḷng Trung Quốc ?
Đồng thời Úc Đại Lợi cũng đẩy mạnh và mở rộng hợp tác, chẳng hạn như với Hoa Kỳ. Khi tổng thống Obama thăm Canberra vào giữa tháng 11/2011, hai bên đă đồng ư để cho thủy quân lục chiến Mỹ có thể sử dụng căn cứ Darwin ở miền Bắc Úc, một căn cứ án ngữ đường hàng hải lưu thông về Biển Đông. Darwin cũng như các hải cảng ở miền Bắc Úc Đại Lợi là những phương tiện quốc pḥng rất quan trọng, v́ nằm giữa Nam Thái B́nh Dương và Ấn Độ Dương.
Cũng v́ lư do đó mà Úc không ngần ngại nói rơ, và có những hành động cụ thể trong việc hợp tác an ninh và quốc pḥng với đồng minh chiến lược là Hoa Kỳ, nhưng đồng thời cũng xúc tiến việc cải thiện bang giao thân hữu song phương mạnh mẽ với Trung Quốc, nhất là về phương diện thương mại.
Và cũng v́ lư do đó, để trả lời câu hỏi của anh, tôi cho rằng, trong sự phát triển quan hệ về phương diện ngoại giao và quốc pḥng ở mức độ chiến lược giữa Úc và Việt Nam, nếu có trở ngại, th́ điều đó không phát xuất từ phía Canberra - tại v́ Úc thấy rơ vị trí chiến lược của ḿnh, thấy rơ mục tiêu cần theo đuổi để bảo vệ quyền lợi an ninh, kinh tế, quốc pḥng của ḿnh - mà là có thể phát xuất từ Việt Nam.
Khi ông Nguyễn Chí Vịnh thăm Trung Quốc trước đây, và gần đây, khi ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sang viếng Trung Quốc, hai bên đă kư rất nhiều thỏa hiệp gọi là đặc biệt.
Ông Nguyễn Chí Vịnh đă từng nói tại Bắc Kinh là Việt Nam sẽ theo đuổi chính sách « 3 không », không hợp tác quốc pḥng, không để cho quốc gia nào sử dụng căn cứ tại Việt Nam để đánh phá quốc gia khác…
Trên phương diện này, lúc nào Trung Quốc cũng coi rằng nếu Việt Nam có những liên hệ hợp tác quốc pḥng chặt chẽ nào đó - với Ấn Độ, với Hoa Kỳ, và có thể với Úc Đại Lợi chẳng hạn – th́ đó là những cử chỉ có vẻ như không phù hợp với những thỏa hiệp mà Hà Nội đă kư kết với Bắc Kinh, có vẻ như không phù hợp với điều mà Bắc Kinh luôn luôn nhắc nhở là quan hệ theo « 16 chữ vàng và 4 tốt ».
V́ lư do đó, chúng ta thấy rằng trong hợp tác quốc pḥng, Hà Nội rất dè dặt và đôi khi không dám tham dự những cuộc thao diễn quân sự, chẳng hạn như cuộc tập trận Hổ Mang Vàng tại Thái Lan, cuộc tập trận Milan của Ấn Độ, hay là những cuộc tập trận quan trọng hàng năm giữa Úc Đại Lợi với Hoa Kỳ. Nhiều quan sát viên các nước đă đến tham dự, nhưng Việt Nam lúc nào cũng do dự, v́ không muốn hoặc là không dám làm phật ḷng Trung Quốc chăng ?
Câu hỏi mà anh nêu ra là một câu hỏi quan trọng, và nếu tôi có thể dự đoán được th́ trở ngại trong tương lai (trong việc thúc đẩy quan hệ quốc pḥng Việt Úc, nếu có xẩy ra, th́ sẽ phát xuất từ Việt Nam, v́ không dám hoặc không muốn làm mất ḷng Trung Quốc.
RFI
DR
Lưu Tường Quang / Trọng Nghĩa
Việt Nam và Úc vừa nâng cao thêm một mức quan hệ quốc pḥng song phương với một cuộc đối thoại chiến lược ngoại giao – quốc pḥng đầu tiên ở cấp thứ trưởng tại Canberra ngày 21/02/2012. Việc Việt Nam tăng cường đối thoại chiến lược với Úc diễn ra trong bối cảnh Hà Nội bắt đầu chú ư hơn đến việc thắt chặt thêm quan hệ quốc pḥng và an ninh với các nước trong và ngoài khu vực, từ Ấn Độ, Nhật Bản, cho đến Úc, Hoa Kỳ…
Theo các nhà phân tích, thái độ càng lúc càng quyết đoán của Trung Quốc trong việc áp đặt các đ̣i hỏi chủ quyền của họ tại Biển Đông không xa lạ ǵ với động thái của Việt Nam.Tuy nhiên, theo ghi nhận chung, bước đi của Việt Nam cho đến nay luôn luôn dè dặt, như thể là Hà Nội vẫn cố gắng tránh không làm phiền ḷng Bắc Kinh.
Nhà báo Lưu Tường Quang tại Sydney đă điểm lại những dấu mốc chính trong quan hệ quốc pḥng Việt-Úc, để nhận định rằng trong thời gian qua, trong lănh vực quốc pḥng, Canberra là phía thường xuyên chủ động đề nghị nâng cấp quan hệ song phương.
Quan hệ này đă có bước chuyển cụ thể vào thời điểm 2009 là năm Trung Quốc bắt đầu có những hành động quyết đoán hơn tại Biển Đông, đặc biệt là nhắm vào Việt Nam, trong lúc Úc cũng xác định trong Quyển Sách trắng về Quốc pḥng 2009 rằng đà vươn lên về quân sự của Trung Quốc là mối đe dọa đối với sự ổn định trong khu vực.
Theo nhà báo Lưu Tường Quang, Cơ chế đối thoại chiến lược ngoại giao quốc pḥng vừa được hai bên khai mở là hệ quả logic của chiều hướng phát triển quan hệ quốc pḥng Việt-Úc, trong bối cảnh Hà Nội và Canberra cùng chia sẻ mối quan tâm chiến lược là vấn đề Biển Đông và các động thái của Trung Quốc.
Trả lời phỏng vấn của RFI, nhà báo Lưu Tường Quang trước hết cho biết thêm chi tiết về cuộc họp tại Canberra vừa qua :
Lưu Tường Quang : Ông Phạm Quang Vinh, Thứ trưởng Ngoại giao và ông Nguyễn Chí Vịnh, Thứ trưởng Quốc pḥng Việt Nam đă đến Canberra để gặp bà Gillian Bird, Phó Tổng thư kư bộ Ngoại giao Úc, và ông Peter Jennings, Phó Tổng thư kư đặc trách chiến lược quốc pḥng.
Về h́nh thức, nhân vật từ Việt Nam đến rơ ràng là nhân vật quan trọng, những đảng viên cao cấp, như trường hợp ông Nguyễn Chí Vịnh c̣n là ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản. C̣n phía Úc, cả bà Gillian Bird và ông Peter Jennings đều là chuyên viên, không phải là chính trị gia. Cho nên đây là một cuộc đối thoại giữa hai thứ trưởng ngoại giao và quốc pḥng của Việt Nam với 2 Phó Tổng thư kư của bộ Ngoại giao và Quốc pḥng Úc Đại Lợi.
Thông tin về cuộc thảo luận gọi là « Quốc pḥng và Ngoại giao » ở mặt chiến lược » giữa Úc và Việt Nam được phổ biến nhiều từ phía Việt Nam, qua bản tin TTXVN hơn là từ phía Úc.
Căn cứ vào những nguồn tin này th́ không biết cuộc họp đă đạt được những kết quả cụ thể nào, ngoài việc hai bên cam kết sẽ nâng cao liên hệ song phương lên một tầm mức mới để kỷ niệm « 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao » giữa Canberra và Hà Nội, từ năm 1973 đến 2013. Bản tin cũng cho biết rằng cuộc thảo luận dựa vào chương tŕnh hành động 2010-2013, đă được hai bên thảo luận và đồng ư trước đây.
Cho nên có thể cũng v́ lư do đó mà không có sự đồng ư nào mới và quan trọng, ngoài những việc đă thỏa thuận, và do đó cuộc thảo luận có thể là đă xác định lại những điều chính yếu đă được thảo luận trước đây.
RFI : Trong những thông tin liên quan đến cuộc họp này, có vấn đề Biển Đông… Yếu tố này đă được đề cập tới trong một cuộc họp Việt - Úc nào hay chưa ?
Lưu Tường Quang : Điểm này thật sự là một điểm quan trọng nhưng không phải là một điểm mới. Đó là tại v́ lập trường của Úc từ trước đến nay vẫn chủ trương rằng vấn đề Biển Đông phải được giải quyết bằng phương tiện ngoại giao và hoà b́nh. Và Úc luôn luôn ủng hộ lập trường của Hoa Kỳ là vấn đề Biển Đông phải được giải quyết trên căn bản luật biển và luật quốc tế. Và tại Biển Đông cũng như trên tất cả các biển khác, đều phải có sự tự do lưu thông hàng hải.
Đấy là lập trường rất căn bản của Úc Đại Lợi, và lập trường này, Úc cũng đă nhắc đi nhắc lại nhiều lần trong các hội nghị an ninh khu vực ARF, cũng như trong các buổi họp của các bộ trưởng Quốc pḥng ASEAN mở rộng (ADMM+) cũng như ở Thượng đỉnh Đông Á.
Thêm một cơ hội để Việt Nam và Úc xác định trở lại lập trường về Biển Đông
Cho nên, nói một cách cụ thể, th́ đây (cuộc họp vừa qua) là một cơ hội để Việt Nam và Úc xác nhận lại lập trường đă có từ trước đến nay.
Một cách chi tiết, tôi có thể nói thêm là Úc Đại Lợi trước đây, vào giữa năm 2010 - bấy giờ ông Stephen Smith giữ vai tṛ Bộ trưởng Ngoại giao - th́ ông đă từng tuyên bố rằng : « Vấn đề Biển Đông liên hệ tới Việt Nam và Trung Quốc nên được giải quyết bằng thương thuyết song phương ».
Nói một cách khác lập trường ông Stephen Smith với tư cách Ngoại trưởng có vẻ như ủng hộ lập trường của Bắc Kinh, và điều đó đă được báo chí Bắc Kinh, chẳng hạn như tờ China Daily ghi nhận.
Tuy nhiên khi ông Stephen Smith rời bộ Ngoại giao và đảm nhận chức vụ Bộ trưởng Quốc pḥng, vào tháng 10/2010, khi ông đến Việt Nam để tham dự hội nghị Bộ trưởng Quốc pḥng ASEAN Mở rộng lần đầu tiên, th́ ông lại có tuyên bố hơi khác là : « Vấn đề Biển Đông nên được giải quyết bằng phương pháp ngoại giao và một cách hoà b́nh giữa các phe liên hệ ».
Ông không c̣n lập lại là vấn đề phải được giải quyết bằng phương thức thương thuyết song phưong nữa. Tuy nhiên, khi nói là giải quyết bằng phương pháp hoà b́nh và ngoại giao giữa các phe liên hệ, ông không nói rơ là song phương hay đa phương. Tôi cho đây là điểm tế nhị mà ông không muốn nói rơ.
Tuy nhiên nếu từ một vị trí là « cuộc thương thuyết trên căn bản song phương » trở thành « cuộc thương thuyết giữa các phe liên hệ », th́ đó cũng là một sự tiến triển có vẻ như phần nào thuận lợi cho Việt Nam.
Cho nên vấn đề Biển Đông mà hai bên đă thảo luận và ghi nhận vào trong bản tin của TTXVN, th́ thật ra là một lập trường đă có, không phải là một lập trường mới. Nhưng tuy vậy, nó cũng quan trọng ở chỗ là hai bên đă xác nhận lập trường theo đúng với lập trường cố hữu của hai nước.
RFI : Như thế cuộc đối thoại vừa qua ở Canberra có điểm gi mới ?
Lưu Tường Quang : Điểm quan trọng không phải về phưong diện nội dung, nhưng mà là về phương diện h́nh thức. Tại v́ đây là lần đầu tiên mà cả hai nước đồng ư cấu trúc một cuộc đối thoại hàng năm ở cấp thứ trưởng.
Úc Đại Lợi cũng như Hoa Kỳ, Anh Quốc và các quốc gia khác chẳng hạn như Indonesia, Nhật Bản, Nam Hàn, Philippines, Thái Lan hay Singapore… đều có những cuộc họp hàng năm để thảo luận về vấn đề chiến lược. Tuy nhiên đối với Việt Nam, trước đây đă có những cuộc thảo luận khi cần thiết, nhưng không đặt trên căn bản hàng năm và ở cấp thứ trưởng.
Cấu trúc đối thoại chiến lược thường xuyên hoàn toàn có khả năng được nâng "cấp"
Cho nên điểm mới là cả Canberra và Hà Nội - bắt đầu từ năm 2012 - đă thiết lập được một cấu trúc đối thoại, và cấu trúc này được tiếp diễn trong tương lai. Tôi cho rằng đây là một bước đầu tiên quan trọng để hai bên có thể phát triển mối liên hệ song phương qua những cuộc đối thoại chiến lược ngoại giao và quốc pḥng như vậy. Sau này, hai bên có thể nâng lên tầm mức cao hơn.
Ví dụ như cuộc đối thoại giữa Hoa Kỳ và Úc Đại Lợi được đặt trên căn bản bộ trưởng Ngoại giao và Quốc pḥng, đối thoại Anh – Úc, Nhật - Úc cũng đặt trên cấp bộ trưởng. V́ lư do đó, đối với Việt Nam, đây là một bước đi chậm, nhưng có thể phát triển trong tương lai để trở thành một cuộc đối thoại thật sự chiến lược ở cấp bộ trưởng, tức cấp chính trị, thay v́ ở cấp chuyên viên hiện nay.
RFI : Phải chăng nhân tố Trung Quốc và Biển Đông đă góp phần thúc đẩy quan hệ quốc pḥng Việt – Úc, và đặc biệt là thúc đẩy Việt Nam t́m cách thắt chặt hơn nữa quan hệ quốc pḥng với Úc ?
Lưu Tường Quang : Tuy là một quốc gia đă phát triển, chỉ là một cường quốc ở bậc trung mà thôi, nhưng Úc Đại Lợi thật sự đă có tầm nh́n xa.
Trong thời kỳ Cộng Hoà Xă Hội Chủ Nghĩa Việt Nam bị Hoa Kỳ cấm vận, chính sách ngoại giao của Úc đối với Việt Nam thời bấy giờ là t́m cách đưa Việt Nam ra khỏi thế cô lập về phương diện ngoại giao, bằng cách khuyên Hoa Kỳ, vận động để Mỹ cứu xét việc băi bỏ cấm vận.
Sau khi việc đó được thực hiện, Úc cũng có tầm nh́n xa là đi bước trước trong việc thảo luận mặt quốc pḥng với Việt Nam. Vào năm 1999, do đề nghị của Úc - chứ không phải đề nghị của Việt Nam - việc trao đổi tùy viên quân sự giữa hai nước đă được thực hiện và khởi đầu cuộc đối thoại song phương về quốc pḥng.
Úc chủ động thúc đẩy quan hệ, Việt Nam chỉ tích cực đáp ứng sau khi bị Trung Quốc chèn ép
Từ năm 1999-2000 cho đến bây giờ, có rất nhiều cuộc trao đổi, thăm viếng giữa các giới chức quân sự hai nước. Chính ông Nguyễn Chí Vịnh cũng đă từng tới Canberra tháng 03/2010 để gặp Bộ trưởng Quốc pḥng Úc lúc ấy là ông John Faulkner để thảo luận về những vấn đề hợp tác quốc pḥng giữa hai bên, và chắc chắn trong đó có vấn đề Biển Đông.
Và cũng nên nhớ rằng vào tháng 10/2010, Bộ trưởng Quốc pḥng Úc, Stephen Smith, đă đến tham dự hội nghị Bộ trưởng Quốc pḥng mở rộng của ASEAN, và đă kư một Biên bản Ghi nhớ với ông Phùng Quang Thanh (Bộ trưởng Quốc pḥng Việt Nam), theo đó hai nước sẽ hợp tác với nhau về việc đối thoại chính sách ở mức độ chiến lược, và đấy là lần đầu tiên mà trong những văn bản giữa Úc Đại Lợi và Việt Nam, từ ngữ « đối thoại chiến lược » được nêu lên. Đấy là điểm thứ nhất.
Điểm thứ hai là Úc Đại Lợi sẽ tập trận với Việt Nam, và huấn luyện cho thành viên của quân đội Việt Nam. Điểm thứ ba là việc rất thông thường : Trợ giúp về cứu trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai. Cho nên sự phát triển đó nó đă trải qua nhiều năm và phần lớn do Úc chủ động.
Tuy nhiên gần đây, v́ vấn đề tranh chấp Biển Đông và sự căng thẳng tại Biển Đông mà Trung Quốc đă gây ra, cho nên Việt Nam có vẻ như đang đáp ứng lại những sáng kiến của Úc, và do đó, đă mở rộng hợp tác có thể nói là về phương diện ngoại giao và quốc pḥng ở mặt chiến lược.
Và tôi cũng xin nói rơ là vào năm 2008, trong chuyến công du Úc Châu của ông Nguyễn Tấn Dũng (Thủ tướng Việt Nam), th́ vấn đề hợp tác đă được đặt ra, nhưng chỉ trên mức độ « toàn diện (comprehensive) ». Đến năm 2009, khi ông Nông Đức Mạnh (Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam) đến Canberra, vấn đề hợp tác lại cũng được đặt ra và cũng trên căn bản toàn diện, và hai bên đă kư kết một thỏa thuận về hợp tác toàn diện.
Thỏa thuận này ghi nhận những hợp tác quan trọng về nhiều phương diện :
(1) Trao đổi ư kiến về chính sách và phát triển liên hệ chính trị về mọi phương diện ở mức độ chuyên viên.
(2) Phát triển hợp tác kinh tế và thương mại, trong vấn đề tự do hóa thương mại đặc biệt là trong diễn đàn ASEAN – cần nhớ rằng ASEAN với Úc Đại Lợi và New Zealand đă kư một hiệp ước tự do mậu dịch - và trong những diễn đàn như Diễn đàn APEC, Thượng đỉnh Đông Á, và quan trọng là trong diễn đàn thương thuyết về Hiệp định hợp tác xuyên Thái B́nh Dương TPP, cũng như vấn đề hạ nguồn sông Mêkông.
(3) Úc viện trợ phát triển và viện trợ kỹ thuật cho Việt Nam trong đó có việc xây cất cầu Cao Lănh, và trợ giúp kỹ thuật liên hệ đến những vấn đề nguyên tử năng.
(4) Xây dựng hợp tác thân hữu về phương diện quốc pḥng và an ninh.
Từ thỏa thuận hợp tác toàn diện năm 2009 đó, hai bên đă soạn thảo và đồng ư một « Chương tŕnh hành động 2010- 2013 ». Cuộc thảo luận ngày 21/02/2012 giữa Việt Nam và Úc ở cấp thứ trưởng và chuyên viên hai bộ Ngoại giao và Quốc pḥng diễn ra trong khuôn khổ chương tŕnh đó.
RFI : Đâu là các trở ngại trong việc tăng cường quan hệ quốc pḥng song phương Việt - Úc ?
Lưu Tường Quang : Khi ông Nông Đức Mạnh sang Úc vào năm 2009, và một hiệp ước về hợp tác toàn diện được kư kết, th́ cũng vào năm 2009 đó, Úc Đại Lợi đă phổ biến một quyển Sách trắng về Quốc pḥng, trong đó tuy không nói rơ, nhưng Canberra đă coi Trung Quốc là mối đe dọa cho Úc và cho vùng Á châu - Thái B́nh Dương trong hai, ba thập niên sắp tới, cho đến năm 2030.
Cũng v́ lư do đó mà Úc Đại Lợi đă nh́n ra và đă có những sự cải thiện về hợp tác quốc pḥng an ninh, không chỉ với Việt Nam, mà với tất cả các nước khác trong vùng, đặc biệt là với Indonesia, Philippines, Thái Lan, Singapore, và tất nhiên với Nhật Bản và Nam Hàn. Và cũng v́ lư do đó, Úc đẩy mạnh hợp tác với các quốc gia mà công cuộc hợp tác chưa phát triển như Việt Nam.
Việt Nam do dự v́ không muốn hay không dám làm phật ḷng Trung Quốc ?
Đồng thời Úc Đại Lợi cũng đẩy mạnh và mở rộng hợp tác, chẳng hạn như với Hoa Kỳ. Khi tổng thống Obama thăm Canberra vào giữa tháng 11/2011, hai bên đă đồng ư để cho thủy quân lục chiến Mỹ có thể sử dụng căn cứ Darwin ở miền Bắc Úc, một căn cứ án ngữ đường hàng hải lưu thông về Biển Đông. Darwin cũng như các hải cảng ở miền Bắc Úc Đại Lợi là những phương tiện quốc pḥng rất quan trọng, v́ nằm giữa Nam Thái B́nh Dương và Ấn Độ Dương.
Cũng v́ lư do đó mà Úc không ngần ngại nói rơ, và có những hành động cụ thể trong việc hợp tác an ninh và quốc pḥng với đồng minh chiến lược là Hoa Kỳ, nhưng đồng thời cũng xúc tiến việc cải thiện bang giao thân hữu song phương mạnh mẽ với Trung Quốc, nhất là về phương diện thương mại.
Và cũng v́ lư do đó, để trả lời câu hỏi của anh, tôi cho rằng, trong sự phát triển quan hệ về phương diện ngoại giao và quốc pḥng ở mức độ chiến lược giữa Úc và Việt Nam, nếu có trở ngại, th́ điều đó không phát xuất từ phía Canberra - tại v́ Úc thấy rơ vị trí chiến lược của ḿnh, thấy rơ mục tiêu cần theo đuổi để bảo vệ quyền lợi an ninh, kinh tế, quốc pḥng của ḿnh - mà là có thể phát xuất từ Việt Nam.
Khi ông Nguyễn Chí Vịnh thăm Trung Quốc trước đây, và gần đây, khi ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sang viếng Trung Quốc, hai bên đă kư rất nhiều thỏa hiệp gọi là đặc biệt.
Ông Nguyễn Chí Vịnh đă từng nói tại Bắc Kinh là Việt Nam sẽ theo đuổi chính sách « 3 không », không hợp tác quốc pḥng, không để cho quốc gia nào sử dụng căn cứ tại Việt Nam để đánh phá quốc gia khác…
Trên phương diện này, lúc nào Trung Quốc cũng coi rằng nếu Việt Nam có những liên hệ hợp tác quốc pḥng chặt chẽ nào đó - với Ấn Độ, với Hoa Kỳ, và có thể với Úc Đại Lợi chẳng hạn – th́ đó là những cử chỉ có vẻ như không phù hợp với những thỏa hiệp mà Hà Nội đă kư kết với Bắc Kinh, có vẻ như không phù hợp với điều mà Bắc Kinh luôn luôn nhắc nhở là quan hệ theo « 16 chữ vàng và 4 tốt ».
V́ lư do đó, chúng ta thấy rằng trong hợp tác quốc pḥng, Hà Nội rất dè dặt và đôi khi không dám tham dự những cuộc thao diễn quân sự, chẳng hạn như cuộc tập trận Hổ Mang Vàng tại Thái Lan, cuộc tập trận Milan của Ấn Độ, hay là những cuộc tập trận quan trọng hàng năm giữa Úc Đại Lợi với Hoa Kỳ. Nhiều quan sát viên các nước đă đến tham dự, nhưng Việt Nam lúc nào cũng do dự, v́ không muốn hoặc là không dám làm phật ḷng Trung Quốc chăng ?
Câu hỏi mà anh nêu ra là một câu hỏi quan trọng, và nếu tôi có thể dự đoán được th́ trở ngại trong tương lai (trong việc thúc đẩy quan hệ quốc pḥng Việt Úc, nếu có xẩy ra, th́ sẽ phát xuất từ Việt Nam, v́ không dám hoặc không muốn làm mất ḷng Trung Quốc.
RFI