vuitoichat
03-03-2012, 16:22
"Toàn bộ rừng hoàng đàn mọc tự nhiên trên triền núi đá đă bị tuyệt diệt bởi chiến dịch mua bán nông sản ồ ạt của thương nhân nước ngoài. Giữa lúc đói khổ, cơm không đủ no th́ cái giá 60 - 80 đồng/kg hoàng đàn (lúc đó một con trâu có giá chỉ 30 ngh́n đồng) đă làm cho bao người lóa mắt".
Loài cây đặc hữu
http://www.xaluan.com/images/news/Image/2012/03/03/1330746195.img.jpg
Cây hoàng đàn hiếm hoi trong vườn nhà ông Luật
Xung quanh gỗ hoàng đàn có quá nhiều huyền thoại, tôi đă t́m lên xă Hữu Liên (huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn), nơi từng được mệnh danh là vương quốc hoàng đàn để t́m hiểu thêm.
Qua t́m hiểu, chúng tôi được biết, ở Việt Nam, cây hoàng đàn c̣n có ở Thạch An (Cao Bằng), Na Hang (Tuyên Quang), nhưng hoàng đàn tập trung lớn nhất, lượng tinh dầu nhiều nhất là ở vùng núi đá vôi Hữu Lũng (Lạng Sơn). Ngay từ năm 1989, ban quản lư rừng đặc dụng Hữu Liên đă được thành lập, trong đó có nhiệm vụ bảo vệ những loài động, thực vật đặc hữu vô cùng quư hiếm là rùa vàng, hươu xạ và đặc biệt là hoàng đàn.
Bí thư Đảng ủy xă Hữu Liên cho chúng tôi biết: "Đă có thời, suốt dọc sườn đông của dăy Cai Kinh là hoàng đàn. Cánh rừng hoàng đàn kéo dài có khi đến cả vài cây số, suốt bốn xă là Yên Sơn, Yên Thịnh, Hữu Lễ và Hữu Liên. Thế nhưng, không phải chỗ nào hoàng đàn cũng mọc, cũng sống. Hoàng đàn chỉ mọc, chỉ sống ở các khe núi đá vôi có độ cao ước chừng 300 - 700m. Ở đó, khí trời ẩm ướt, nước khan, nhiệt độ thấp, mùa hè cũng chỉ 20 - 21oC. Và ngay cả trên dăy núi Cai Kinh cũng chỉ có sườn đông là xuất hiện hoàng đàn, c̣n sườn tây tuyệt nhiên không có. Kén đất, kén khí hậu lại sinh trưởng ở những kẽ đá vôi vốn vô cùng nghèo chất dinh dưỡng nên hoàng đàn có sức sống vô cùng mănh liệt...".
Theo Th.S Phạm Văn Thế, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (Viện khoa học công nghệ Việt Nam) th́ hoàng đàn thuộc họ thông trong tự nhiên có dáng h́nh tháp rất đẹp. Hoàng đàn sinh trưởng rất chậm, khả năng tái sinh bằng hạt kém, dưới tán cây mẹ rất ít khi gặp cây con. Cây gỗ nhỡ, thường xanh, cao khoảng 15 - 20m, có đường kính thân đến 0,5m. Cây có đường kính 0,8 - 1m th́ có tuổi thọ hàng trăm năm. Vỏ cây hoàng đàn màu xám nâu, nứt dọc. Bóc bỏ lớp vỏ ra là lớp thịt màu trắng, rồi đến lơi màu vàng, tỏa ra mùi thơm đặc trưng.
"Gỗ hoàng đàn th́ phần rễ thường giá trị hơn phần thân cây, v́ ở gốc rễ phần nhựa hoặc tinh dầu đậm đặc hơn. Tinh dầu hoàng đàn càng nhiều th́ khả năng tạo ra tuyết càng dày, càng đậm đặc hơn. Khi gỗ hoàng đàn qua thời gian, nếu bị khô kiệt không có khả năng tạo tuyết th́ giá trị chỉ c̣n lại một phần mười giá trị gỗ tươi nhiều tinh dầu. Có hai loại hoàng đàn, đó là hoàng đàn tía (màu thâm đen chứa nhiều hàm lượng tinh dầu nhiều hơn nên ch́m trong nước) và hoàng đàn xốp (lượng tinh dầu ít hơn nên khi thả vào nước nổi lơ lửng)", ông Hoàng Minh Luật cho biết.
Tàn sát đại ngàn
Hoàng đàn Hữu Liên có tên khoa học là Cupressus tonkinensis Silba, đă được người Pháp biết đến và khai thác để lấy tinh dầu từ hàng trăm năm trước. Mỗi năm, người Pháp khai thác đến hàng ngh́n tấn hoàng đàn để nấu dầu. Nhưng cuộc tàn sát những cánh rừng hoàng đàn chỉ thực sự diễn ra cách đây hai, ba chục năm. Những năm 70 - 80 của thế kỷ trước, việc khai thác loại gỗ quư hiếm này trở nên sôi động và quyết liệt hơn.
"Toàn bộ rừng hoàng đàn mọc tự nhiên trên triền núi đá đă bị tuyệt diệt bởi chiến dịch mua bán nông sản ồ ạt của thương nhân nước ngoài. Giữa lúc đói khổ, cơm không đủ no th́ cái giá 60 - 80 đồng/kg hoàng đàn (lúc đó một con trâu có giá chỉ 30 ngh́n đồng) đă làm cho bao người lóa mắt. Người ta kéo nhau lên rừng chặt hạ hoàng đàn hàng loạt", ông Hoàng Minh Luật nhớ lại.
Những gốc cây hoàng đàn xù x́, to lớn đến vài ba người ôm, những thân cây hoàng đàn có tuổi đến hàng trăm năm, thậm chí cả ngh́n năm đă theo các tay buôn xuôi về Hà Nội, Quảng Ninh rồi xuất đi đâu không rơ. Chính bản thân ông Luật cũng đă từng hạ một cây hoàng đàn nặng tới 2,6 tấn, có đường kính xấp xỉ 1m. Theo ông Luật, cứ nh́n cây hoàng đàn trồng trong vườn suốt ba mươi năm mới cao chưa đầy chục mét, đường kính gốc chỉ hơn 20cm, mới biết cây hoàng đàn ông trót chặt đi ngày ấy phải có tuổi đến cả vài trăm năm.
"Đến những năm 90, số lượng cây hoàng đàn ở khu rừng đặc dụng Hữu Liên chỉ c̣n rải rác trên vách đá cheo leo. Tuy nhiên, bất chấp cả nguy hiểm, nhiều người vẫn trèo lên những vách đá dựng đứng để đào lấy rễ loại cây quư này đem bán. Người ta cầm theo những cái thuốn sắt dài khoảng 1,5m chọc sâu quăng lèn đá. Gặp rễ hoàng đàn, có tiếng kêu kịch một cái, rút xăm lên, nếu mũi xăm ươn ướt, thơm d́u dịu là đúng rễ hoàng đàn. Lúc đó, cả bọn xúm lại dùng cuốc chim và xà beng, đào đào bới bới", ông Luật cho biết.
Sự thay da đổi thịt do hoàng đàn mang lại c̣n chưa rơ, nhưng điều người ta thấy rơ nhất là những cánh rừng hoàng đàn đă một thời xanh tốt giờ đây vắng bóng trên những dăy núi đá vôi. Và những cái giá phải trả cho cuộc săn t́m hoàng đàn là quá lớn. Đă có ít nhất 18 người chết. Có người về không kịp nên bị sét đánh, có người lạc đường trượt chân xuống vực thẳm và phần lớn là bị đá đè. Đau đớn nhất là trường hợp con trai của ông B.Đ (xă Vạn Linh) đang chuẩn bị cưới vợ th́ bị đá đè chết trong khi đi t́m hoàng đàn.
Giữ nguồn gen quư hiếm
Hoàng đàn Hữu Liên cùng với thủy tùng Đắc Lắc, bách vàng, bách xanh, bánh tán Đài Loan là 5 loài cây có nguy cơ tuyệt chủng, được gieo trồng, bảo vệ ở Khu bảo tồn thiên nhiên Bát Đại Sơn (Hà Giang). Hơn mười năm qua, nhiều cán bộ của Viện sinh thái và tài nguyên sinh vật đă dành thời gian, công sức để t́m kiếm cây hoàng đàn Hữu Liên c̣n sót lại trong tự nhiên. Tuy nhiên, những kết quả nghiên cứu mới đây cho thấy, hiện chỉ c̣n khoảng 25 cây tồn tại ngoài tự nhiên, nhưng tất cả đều là những cây nhỏ, không đáng để khai thác gỗ hoặc tinh dầu.
Anh Hoàng Văn Quưnh, một người đă từng nhiều năm leo trèo khắp sườn núi để t́m hoàng đàn cũng cho hay: "Chỉ có những cây nằm ở vị trí cheo leo, để trèo lên lấy được, chỉ có thể đổi bằng cái chết nên mới không bị khai thác".
http://www.xaluan.com/images/news/Image/2012/03/03/nguoiduatin-414838975-Hoangdan2.jpg
Tác phẩm được chế tác từ gỗ hoàng đàn
Gỗ không c̣n, rễ cũng bị đào bới cạn kiệt, thậm chí bây giờ người ta c̣n đi nhặt cả những mảnh gỗ răm, mảnh vỡ về bán với giá 200.000 đồng/kg. Những gia đ́nh nào ở Hữu Liên c̣n giữ được một khúc gỗ hoàng đàn th́ xem như báu vật. Họ cất kỹ trên gác nhà sàn hoặc chôn sâu dưới nền nhà. Anh Quưnh lấy thang trèo lên gác nhà lấy cho tôi xem một khúc gỗ hoàng đàn to bằng cổ tay, dài khoảng 20cm, đầu có màu đen, tỏa ra mùi thơm thoang thoảng. Anh bảo: "Chỉ cần một cú điện thoại, lát sau có người vào lấy ngay với giá 4 - 5 triệu đồng, nhưng tôi giữ lại như một kỷ vật của gia đ́nh".
Cây hoàng đàn đă gần như tuyệt diệt trong tự nhiên, nhưng may mắn là hơn hai chục năm qua, hàng chục hộ gia đ́nh ở Hữu Liên đă lấy cây non trên núi về trồng trong vườn nhà. Cho đến nay, đă có 19 cây có đường kính trên 30cm được trồng ở 15 hộ gia đ́nh. Nhiều cây trong số đó ra quả quanh năm và được các cán bộ của Viện sinh thái tiến hành trồng cấy. Mặc dù tỷ lệ sống c̣n khá thấp (khoảng 25%) nhưng cũng phần nào mở ra hướng bảo tồn nguồn gen hoàng đàn Hữu Liên quư hiếm.
Không giấu được sự trầm ngâm trên nét mặt, ông Hoàng Minh Luật chỉ vào mấy gốc bầu hoàng đàn mới bị đánh cắp tâm sự: "Vận động người dân giữ hoàng đàn là giữ nguồn gen quư cho công tác nghiên cứu khoa học, nhân giống sau này, nhưng với cơn sốt hoàng đàn hiện nay th́ điều này không đơn giản. Người dân trồng hoàng đàn được vài năm đă có thương lái hỏi mua với giá 40 triệu đồng/cây, loại cây giống mới nảy mầm từ hạt c̣n trong bầu có giá 1,5 triệu đồng/cây. Thế nên, trong khi chờ sự quan tâm xác đáng hơn từ phía các cơ quan chức năng th́ hoàng đàn Hữu Liên vẫn đang khắc khoải từng ngày".
( theo nguoiduatin )
Loài cây đặc hữu
http://www.xaluan.com/images/news/Image/2012/03/03/1330746195.img.jpg
Cây hoàng đàn hiếm hoi trong vườn nhà ông Luật
Xung quanh gỗ hoàng đàn có quá nhiều huyền thoại, tôi đă t́m lên xă Hữu Liên (huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn), nơi từng được mệnh danh là vương quốc hoàng đàn để t́m hiểu thêm.
Qua t́m hiểu, chúng tôi được biết, ở Việt Nam, cây hoàng đàn c̣n có ở Thạch An (Cao Bằng), Na Hang (Tuyên Quang), nhưng hoàng đàn tập trung lớn nhất, lượng tinh dầu nhiều nhất là ở vùng núi đá vôi Hữu Lũng (Lạng Sơn). Ngay từ năm 1989, ban quản lư rừng đặc dụng Hữu Liên đă được thành lập, trong đó có nhiệm vụ bảo vệ những loài động, thực vật đặc hữu vô cùng quư hiếm là rùa vàng, hươu xạ và đặc biệt là hoàng đàn.
Bí thư Đảng ủy xă Hữu Liên cho chúng tôi biết: "Đă có thời, suốt dọc sườn đông của dăy Cai Kinh là hoàng đàn. Cánh rừng hoàng đàn kéo dài có khi đến cả vài cây số, suốt bốn xă là Yên Sơn, Yên Thịnh, Hữu Lễ và Hữu Liên. Thế nhưng, không phải chỗ nào hoàng đàn cũng mọc, cũng sống. Hoàng đàn chỉ mọc, chỉ sống ở các khe núi đá vôi có độ cao ước chừng 300 - 700m. Ở đó, khí trời ẩm ướt, nước khan, nhiệt độ thấp, mùa hè cũng chỉ 20 - 21oC. Và ngay cả trên dăy núi Cai Kinh cũng chỉ có sườn đông là xuất hiện hoàng đàn, c̣n sườn tây tuyệt nhiên không có. Kén đất, kén khí hậu lại sinh trưởng ở những kẽ đá vôi vốn vô cùng nghèo chất dinh dưỡng nên hoàng đàn có sức sống vô cùng mănh liệt...".
Theo Th.S Phạm Văn Thế, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (Viện khoa học công nghệ Việt Nam) th́ hoàng đàn thuộc họ thông trong tự nhiên có dáng h́nh tháp rất đẹp. Hoàng đàn sinh trưởng rất chậm, khả năng tái sinh bằng hạt kém, dưới tán cây mẹ rất ít khi gặp cây con. Cây gỗ nhỡ, thường xanh, cao khoảng 15 - 20m, có đường kính thân đến 0,5m. Cây có đường kính 0,8 - 1m th́ có tuổi thọ hàng trăm năm. Vỏ cây hoàng đàn màu xám nâu, nứt dọc. Bóc bỏ lớp vỏ ra là lớp thịt màu trắng, rồi đến lơi màu vàng, tỏa ra mùi thơm đặc trưng.
"Gỗ hoàng đàn th́ phần rễ thường giá trị hơn phần thân cây, v́ ở gốc rễ phần nhựa hoặc tinh dầu đậm đặc hơn. Tinh dầu hoàng đàn càng nhiều th́ khả năng tạo ra tuyết càng dày, càng đậm đặc hơn. Khi gỗ hoàng đàn qua thời gian, nếu bị khô kiệt không có khả năng tạo tuyết th́ giá trị chỉ c̣n lại một phần mười giá trị gỗ tươi nhiều tinh dầu. Có hai loại hoàng đàn, đó là hoàng đàn tía (màu thâm đen chứa nhiều hàm lượng tinh dầu nhiều hơn nên ch́m trong nước) và hoàng đàn xốp (lượng tinh dầu ít hơn nên khi thả vào nước nổi lơ lửng)", ông Hoàng Minh Luật cho biết.
Tàn sát đại ngàn
Hoàng đàn Hữu Liên có tên khoa học là Cupressus tonkinensis Silba, đă được người Pháp biết đến và khai thác để lấy tinh dầu từ hàng trăm năm trước. Mỗi năm, người Pháp khai thác đến hàng ngh́n tấn hoàng đàn để nấu dầu. Nhưng cuộc tàn sát những cánh rừng hoàng đàn chỉ thực sự diễn ra cách đây hai, ba chục năm. Những năm 70 - 80 của thế kỷ trước, việc khai thác loại gỗ quư hiếm này trở nên sôi động và quyết liệt hơn.
"Toàn bộ rừng hoàng đàn mọc tự nhiên trên triền núi đá đă bị tuyệt diệt bởi chiến dịch mua bán nông sản ồ ạt của thương nhân nước ngoài. Giữa lúc đói khổ, cơm không đủ no th́ cái giá 60 - 80 đồng/kg hoàng đàn (lúc đó một con trâu có giá chỉ 30 ngh́n đồng) đă làm cho bao người lóa mắt. Người ta kéo nhau lên rừng chặt hạ hoàng đàn hàng loạt", ông Hoàng Minh Luật nhớ lại.
Những gốc cây hoàng đàn xù x́, to lớn đến vài ba người ôm, những thân cây hoàng đàn có tuổi đến hàng trăm năm, thậm chí cả ngh́n năm đă theo các tay buôn xuôi về Hà Nội, Quảng Ninh rồi xuất đi đâu không rơ. Chính bản thân ông Luật cũng đă từng hạ một cây hoàng đàn nặng tới 2,6 tấn, có đường kính xấp xỉ 1m. Theo ông Luật, cứ nh́n cây hoàng đàn trồng trong vườn suốt ba mươi năm mới cao chưa đầy chục mét, đường kính gốc chỉ hơn 20cm, mới biết cây hoàng đàn ông trót chặt đi ngày ấy phải có tuổi đến cả vài trăm năm.
"Đến những năm 90, số lượng cây hoàng đàn ở khu rừng đặc dụng Hữu Liên chỉ c̣n rải rác trên vách đá cheo leo. Tuy nhiên, bất chấp cả nguy hiểm, nhiều người vẫn trèo lên những vách đá dựng đứng để đào lấy rễ loại cây quư này đem bán. Người ta cầm theo những cái thuốn sắt dài khoảng 1,5m chọc sâu quăng lèn đá. Gặp rễ hoàng đàn, có tiếng kêu kịch một cái, rút xăm lên, nếu mũi xăm ươn ướt, thơm d́u dịu là đúng rễ hoàng đàn. Lúc đó, cả bọn xúm lại dùng cuốc chim và xà beng, đào đào bới bới", ông Luật cho biết.
Sự thay da đổi thịt do hoàng đàn mang lại c̣n chưa rơ, nhưng điều người ta thấy rơ nhất là những cánh rừng hoàng đàn đă một thời xanh tốt giờ đây vắng bóng trên những dăy núi đá vôi. Và những cái giá phải trả cho cuộc săn t́m hoàng đàn là quá lớn. Đă có ít nhất 18 người chết. Có người về không kịp nên bị sét đánh, có người lạc đường trượt chân xuống vực thẳm và phần lớn là bị đá đè. Đau đớn nhất là trường hợp con trai của ông B.Đ (xă Vạn Linh) đang chuẩn bị cưới vợ th́ bị đá đè chết trong khi đi t́m hoàng đàn.
Giữ nguồn gen quư hiếm
Hoàng đàn Hữu Liên cùng với thủy tùng Đắc Lắc, bách vàng, bách xanh, bánh tán Đài Loan là 5 loài cây có nguy cơ tuyệt chủng, được gieo trồng, bảo vệ ở Khu bảo tồn thiên nhiên Bát Đại Sơn (Hà Giang). Hơn mười năm qua, nhiều cán bộ của Viện sinh thái và tài nguyên sinh vật đă dành thời gian, công sức để t́m kiếm cây hoàng đàn Hữu Liên c̣n sót lại trong tự nhiên. Tuy nhiên, những kết quả nghiên cứu mới đây cho thấy, hiện chỉ c̣n khoảng 25 cây tồn tại ngoài tự nhiên, nhưng tất cả đều là những cây nhỏ, không đáng để khai thác gỗ hoặc tinh dầu.
Anh Hoàng Văn Quưnh, một người đă từng nhiều năm leo trèo khắp sườn núi để t́m hoàng đàn cũng cho hay: "Chỉ có những cây nằm ở vị trí cheo leo, để trèo lên lấy được, chỉ có thể đổi bằng cái chết nên mới không bị khai thác".
http://www.xaluan.com/images/news/Image/2012/03/03/nguoiduatin-414838975-Hoangdan2.jpg
Tác phẩm được chế tác từ gỗ hoàng đàn
Gỗ không c̣n, rễ cũng bị đào bới cạn kiệt, thậm chí bây giờ người ta c̣n đi nhặt cả những mảnh gỗ răm, mảnh vỡ về bán với giá 200.000 đồng/kg. Những gia đ́nh nào ở Hữu Liên c̣n giữ được một khúc gỗ hoàng đàn th́ xem như báu vật. Họ cất kỹ trên gác nhà sàn hoặc chôn sâu dưới nền nhà. Anh Quưnh lấy thang trèo lên gác nhà lấy cho tôi xem một khúc gỗ hoàng đàn to bằng cổ tay, dài khoảng 20cm, đầu có màu đen, tỏa ra mùi thơm thoang thoảng. Anh bảo: "Chỉ cần một cú điện thoại, lát sau có người vào lấy ngay với giá 4 - 5 triệu đồng, nhưng tôi giữ lại như một kỷ vật của gia đ́nh".
Cây hoàng đàn đă gần như tuyệt diệt trong tự nhiên, nhưng may mắn là hơn hai chục năm qua, hàng chục hộ gia đ́nh ở Hữu Liên đă lấy cây non trên núi về trồng trong vườn nhà. Cho đến nay, đă có 19 cây có đường kính trên 30cm được trồng ở 15 hộ gia đ́nh. Nhiều cây trong số đó ra quả quanh năm và được các cán bộ của Viện sinh thái tiến hành trồng cấy. Mặc dù tỷ lệ sống c̣n khá thấp (khoảng 25%) nhưng cũng phần nào mở ra hướng bảo tồn nguồn gen hoàng đàn Hữu Liên quư hiếm.
Không giấu được sự trầm ngâm trên nét mặt, ông Hoàng Minh Luật chỉ vào mấy gốc bầu hoàng đàn mới bị đánh cắp tâm sự: "Vận động người dân giữ hoàng đàn là giữ nguồn gen quư cho công tác nghiên cứu khoa học, nhân giống sau này, nhưng với cơn sốt hoàng đàn hiện nay th́ điều này không đơn giản. Người dân trồng hoàng đàn được vài năm đă có thương lái hỏi mua với giá 40 triệu đồng/cây, loại cây giống mới nảy mầm từ hạt c̣n trong bầu có giá 1,5 triệu đồng/cây. Thế nên, trong khi chờ sự quan tâm xác đáng hơn từ phía các cơ quan chức năng th́ hoàng đàn Hữu Liên vẫn đang khắc khoải từng ngày".
( theo nguoiduatin )