johnnydan9
04-09-2012, 12:13
Đặc biệt, với người Khùa, phần hồn quan trọng hơn phần xác. Họ cho rằng, con người chết đi, lư trí được thăng hoa lên cơi trời để định đoạt đường đi của trần gian. Chính v́ thế nên đây là tộc người duy nhất làm đám cưới cho cả những người đă khuất.
Bí ẩn về con "ma" của người Khùa
Đến vùng núi cao Quảng B́nh, không khó để nhận ra nhà sàn của người Khùa v́ nhà ai cũng có bậc cửa vào ra để thờ...ma. "Ma" của những người Vân Kiều ở khu vực này cũng có những điểm rất lạ lùng. Nó làm cho người ta sợ nhưng cũng làm cho người ta có cảm hứng kể chuyện, làm cho người Khùa biết hát, làm cho người Khùa biết uống rượu, làm cho người Khùa biết sinh tồn.
http://media.nguoiduatin.vn/public/data/images/tran%20thi%20thuy/thang4/tuan3/nguoiduatin-11.jpgĐàm cưới của một cặp t́nh nhân trẻ.
Người Khùa có thế giới quan của ḿnh là ma, dường như văn hóa của họ đang c̣n rất hạn chế nên mọi thứ không lư giải được bằng hiện thực cuộc sống mà họ hồn nhiên gọi đó là ma. Ma thuốc, ma khói, ma lạnh, ma nóng, ma lửa.
Để hài hoà các loài ma mà tổ tiên người Khùa đă định, một nhạc cụ có tên khèn Tà riềng được sáng tạo ra để cả tộc người tin vào đó như một vị thần tối thượng, điều tiết mọi ngơ ngách tâm hồn con người biết ứng xử b́nh tĩnh, tự tin trước “ma”.
Tà riềng (một loại nhạc cụ) làm từ cây lồ ô nhỏ của vùng núi cao nhất bản, thanh âm trong vắt dễ ru ngủ linh hồn ma phiêu bạt về trú ngụ trong từng căn nhà, phù trợ cho mỗi tâm hồn tai qua nạn khỏi, hoà b́nh cho mọi tộc người.
Thế giới quan mộc mạc nhưng rất nhân văn, bởi họ nghĩ đến con người, đến hoà b́nh. Có lẽ cũng chính từ đó mà mọi thành quả lao động, chăn nuôi, trồng trọt, người Khùa dùng chủ yếu vào cúng bái lễ tục hơn là mưu sinh. Từ những quan điểm về cuộc sống hậu trần gian như thế nên họ có những phong tục độc nhất vô nhị.
"Ở xă ta, cặp vợ chồng nào cũng làm ba đám cưới thật to để chứng minh t́nh yêu đôi lứa, cũng như đánh dấu những cột mốc trong cuộc đời. Có người khi c̣n sống quá khó khăn nên không tổ chức được đám cưới cuối cùng trong cuộc đời ḿnh. Sau đó, con cái của họ lớn lên, ăn nên làm ra th́ tổ chức đám cưới ma cho cha mẹ. Bất cứ ai, đă là người Khùa th́ chắc chắn phải có ba cái đám cưới, dù c̣n sống hay đă chết", ông Hồ Tuân, chủ tịch UBND xă Dân Hóa chia sẻ.
"Cướp vợ"
Ở huyện miền núi Minh Hóa, người Khùa vẫn truyền tai nhau những lời hát, những câu chuyện đẹp đẽ về t́nh yêu đôi lứa. Họ yêu nhau bên ḍng suối trong lành, có sự chứng dám của những đồi lau trắng muốt, các đôi trai gái thề nguyền bên nhau. Khi đă có sự thống nhất của cả hai bên nam nữ, tục bắt vợ mới được thực hiện.
Ngày bắt vợ diễn ra êm đềm nhưng tràn đầy hạnh phúc của đôi trẻ. Đang đêm, họ nhà trai đến đập mạnh vào chân cầu thang nhà sàn, bố mẹ cô gái ra cửa canh. Ông cậu của chàng trai đưa vào một thanh kiếm, một con gà và một hũ rượu làm lễ. Bố mẹ vợ giả vờ ngồi uống rượu say sưa với ông cậu. Nhân cơ hội này, chàng trai rón rén vào pḥng đưa cô gái về nhà làm vợ.
Khi mọi sự đă rồi, một tuần sau, chàng trai đưa cô dâu về lại bố mẹ vợ làm lễ cơm thưa tŕnh thành con rể. Để thể hiện bản lĩnh cũng như khả năng làm chồng của ḿnh, chàng rể ở lại một ngày, đốn củi đầy bếp mới về như cái ơn bố mẹ đă sinh ra người vợ cho ḿnh.
Đến bản Hà Vy, xă Dân Hóa, thấy chúng tôi có vẻ ṭ ṃ về một đám cưới của cặp trai gái trong bản, ông Hồ Tuân (anh trai cô dâu) phân trần: "Chúng nó yêu nhau được gần 2 năm rồi, đẹp đôi nhất của xă ḿnh đấy. Dù đă quen với tục cướp vợ nhưng đêm hôm trước, khi nghe tiếng đạp cột của nhà trai, cả nhà gái giật ḿnh v́ người ta đến hơi muộn. Hôm nay tổ chức đám cưới, cả nhà ai cũng mừng, cái bụng của thằng rể này tốt lắm, nó thương con Trang (cô dâu - PV) thật mà. Cướp được vợ rồi, ngày hôm sau người con trai làm một cái lễ gồm 4 con gà, một mâm cơm, một hũ rượu cần tới nhà bố mẹ vợ tạ tội, coi như lễ cưới đầu. Về ở với nhau rồi, khi nào có điều kiện th́ tổ chức lễ cưới thứ hai."
Hồ Pḥm, người được cho là thông thái nhất của bản Hà Vy (Dân Hóa) xa xôi trên núi Mù Bui, cho biết: "Làm người đàn ông Khùa mà không cưới được ba lần cho đời vợ thủy chung là không phải trai tráng rồi. Dù có tốn kém đến đâu th́ cũng phải cố gắng hoàn thành nhiệm vụ cuộc đời ḿnh nếu không muốn làm phiền đến con cái sau này. Đó là tục lệ của cha ông, đă là người Khùa th́ không bao giờ được bỏ. Sau khi đă đến được với nhau, hai vợ chồng về sinh sống làm ăn, sinh con đẻ cái. Đến khi cả hai đều đă qua tuổi 40, họ dồn của cải làm lụng, chắt góp được để tổ chức lễ cưới lần thứ hai. Lễ cưới lần này, lễ vật nhất thiết phải có một con heo, một con ḅ để mổ thịt mời cả bản cùng chung vui. Đám cưới này là một dấu mốc quan trọng, thể hiện sự thành công trong cuộc sống của mỗi gia đ́nh người Khùa."
Chuyện “đám cưới ma”
Lễ cưới thứ ba mới là lễ cưới quan trọng nhất trong đời. Lễ vật lúc đó phải gấp đôi lễ vật của lễ cưới lần hai, tức là phải hai con heo, hai con ḅ, hàng chục hũ rượu cần. Người Khùa mới chính thức thành vợ, thành chồng sau lễ cưới này, khi cả làng đă được ăn thịt heo, thịt ḅ và uống rượu cần thoả thích.
http://media.nguoiduatin.vn/public/data/images/tran%20thi%20thuy/thang4/tuan3/nguoiduatin-111.jpgVợ chồng ông Hồ Pḥm đang kể về "đám cưới ma".
Đám cưới đó thể hiện uy lực của bản lĩnh người Khùa khi quanh họ có con đàn, cháu đống về bên sân nhà sàn, bưng đầy từng chén rượu, từng cái áo truyền thống đính dày các đồng bạc quanh cổ áo. Heo được mổ, ḅ được cột bên nhà sàn chờ thịt, gạo nếp, khách khứa vào ra ăn uống tấp nập. Đám cưới tốn kém nhưng đó là phong tục phải làm. Một người già ở bản La Trọng (Trọng Hóa) tỏ ra tự hào: “Tao năm nay đă gần 80 rồi, mới cưới xong năm ngoái đây thôi. Ôi dào, vui th́ vui đấy nhưng tốn kém lắm, dù thế nào cũng phải giữ ǵn phong tục của cha ông”.
Cũng v́ quá tốn nên phong tục này cũng đă gây ra nhiều điều nghiệt ngă cho người dân ở đây. Nhiều người Khùa lớn tuổi nhưng v́ quá nghèo đă không thể thực hiện được cái đám cưới quan trọng nhất nên đành bỏ dở. Họ chết đi, con trai trưởng phải gánh vác trọng trách làm đám cưới cho ba mẹ. Người Khùa gọi đó là đám cưới ma. Đấy là cách thể hiện đạo hiếu trong sâu thẳm tâm linh người Khùa gửi gắm vào niềm tin ở thế giới khác.
Hồ Pḥm nói: “Người Khùa không thể bỏ đám cưới ma được, chết rồi cũng có thương có nhớ. Con cháu phải làm đám cưới ma, không làm không phải con cháu người Khùa. Lúc này, con trai trưởng đứng ra chủ lễ đám cưới ma, đó là đám cưới linh thiêng nhất của mỗi gia đ́nh người Khùa chúng ta”.
Bàn về vấn đề này, ông Hồ Tuân (chủ tịch UBND xă Dân Hóa) cho biết: "Người Khùa họ c̣n nhiều khó khăn lắm nhưng v́ tục lệ nên không bỏ được. 100% các cặp vợ chồng người Khùa đều phải làm đủ ba lần đám cưới. Khó khăn th́ chuyển sang thế hệ con cháu, họ làm đám cưới ma để thể hiện đạo hiếu đối với thân sinh của ḿnh”.
Bên cạnh những nét văn hóa về tục lệ “đám cưới ma” của người Khùa ở huyện Minh Hóa, đây c̣n là gánh nặng kinh tế cho nhiều người dân nghèo truyền từ đời này sang đời khác. Rất mong các cấp chính quyền vào cuộc, vận động người dân xóa bỏ tục lệ cổ xưa - tục lệ đă gây ra nhiều khốn khó cho người Khùa.
Hồ Ngọc
Bí ẩn về con "ma" của người Khùa
Đến vùng núi cao Quảng B́nh, không khó để nhận ra nhà sàn của người Khùa v́ nhà ai cũng có bậc cửa vào ra để thờ...ma. "Ma" của những người Vân Kiều ở khu vực này cũng có những điểm rất lạ lùng. Nó làm cho người ta sợ nhưng cũng làm cho người ta có cảm hứng kể chuyện, làm cho người Khùa biết hát, làm cho người Khùa biết uống rượu, làm cho người Khùa biết sinh tồn.
http://media.nguoiduatin.vn/public/data/images/tran%20thi%20thuy/thang4/tuan3/nguoiduatin-11.jpgĐàm cưới của một cặp t́nh nhân trẻ.
Người Khùa có thế giới quan của ḿnh là ma, dường như văn hóa của họ đang c̣n rất hạn chế nên mọi thứ không lư giải được bằng hiện thực cuộc sống mà họ hồn nhiên gọi đó là ma. Ma thuốc, ma khói, ma lạnh, ma nóng, ma lửa.
Để hài hoà các loài ma mà tổ tiên người Khùa đă định, một nhạc cụ có tên khèn Tà riềng được sáng tạo ra để cả tộc người tin vào đó như một vị thần tối thượng, điều tiết mọi ngơ ngách tâm hồn con người biết ứng xử b́nh tĩnh, tự tin trước “ma”.
Tà riềng (một loại nhạc cụ) làm từ cây lồ ô nhỏ của vùng núi cao nhất bản, thanh âm trong vắt dễ ru ngủ linh hồn ma phiêu bạt về trú ngụ trong từng căn nhà, phù trợ cho mỗi tâm hồn tai qua nạn khỏi, hoà b́nh cho mọi tộc người.
Thế giới quan mộc mạc nhưng rất nhân văn, bởi họ nghĩ đến con người, đến hoà b́nh. Có lẽ cũng chính từ đó mà mọi thành quả lao động, chăn nuôi, trồng trọt, người Khùa dùng chủ yếu vào cúng bái lễ tục hơn là mưu sinh. Từ những quan điểm về cuộc sống hậu trần gian như thế nên họ có những phong tục độc nhất vô nhị.
"Ở xă ta, cặp vợ chồng nào cũng làm ba đám cưới thật to để chứng minh t́nh yêu đôi lứa, cũng như đánh dấu những cột mốc trong cuộc đời. Có người khi c̣n sống quá khó khăn nên không tổ chức được đám cưới cuối cùng trong cuộc đời ḿnh. Sau đó, con cái của họ lớn lên, ăn nên làm ra th́ tổ chức đám cưới ma cho cha mẹ. Bất cứ ai, đă là người Khùa th́ chắc chắn phải có ba cái đám cưới, dù c̣n sống hay đă chết", ông Hồ Tuân, chủ tịch UBND xă Dân Hóa chia sẻ.
"Cướp vợ"
Ở huyện miền núi Minh Hóa, người Khùa vẫn truyền tai nhau những lời hát, những câu chuyện đẹp đẽ về t́nh yêu đôi lứa. Họ yêu nhau bên ḍng suối trong lành, có sự chứng dám của những đồi lau trắng muốt, các đôi trai gái thề nguyền bên nhau. Khi đă có sự thống nhất của cả hai bên nam nữ, tục bắt vợ mới được thực hiện.
Ngày bắt vợ diễn ra êm đềm nhưng tràn đầy hạnh phúc của đôi trẻ. Đang đêm, họ nhà trai đến đập mạnh vào chân cầu thang nhà sàn, bố mẹ cô gái ra cửa canh. Ông cậu của chàng trai đưa vào một thanh kiếm, một con gà và một hũ rượu làm lễ. Bố mẹ vợ giả vờ ngồi uống rượu say sưa với ông cậu. Nhân cơ hội này, chàng trai rón rén vào pḥng đưa cô gái về nhà làm vợ.
Khi mọi sự đă rồi, một tuần sau, chàng trai đưa cô dâu về lại bố mẹ vợ làm lễ cơm thưa tŕnh thành con rể. Để thể hiện bản lĩnh cũng như khả năng làm chồng của ḿnh, chàng rể ở lại một ngày, đốn củi đầy bếp mới về như cái ơn bố mẹ đă sinh ra người vợ cho ḿnh.
Đến bản Hà Vy, xă Dân Hóa, thấy chúng tôi có vẻ ṭ ṃ về một đám cưới của cặp trai gái trong bản, ông Hồ Tuân (anh trai cô dâu) phân trần: "Chúng nó yêu nhau được gần 2 năm rồi, đẹp đôi nhất của xă ḿnh đấy. Dù đă quen với tục cướp vợ nhưng đêm hôm trước, khi nghe tiếng đạp cột của nhà trai, cả nhà gái giật ḿnh v́ người ta đến hơi muộn. Hôm nay tổ chức đám cưới, cả nhà ai cũng mừng, cái bụng của thằng rể này tốt lắm, nó thương con Trang (cô dâu - PV) thật mà. Cướp được vợ rồi, ngày hôm sau người con trai làm một cái lễ gồm 4 con gà, một mâm cơm, một hũ rượu cần tới nhà bố mẹ vợ tạ tội, coi như lễ cưới đầu. Về ở với nhau rồi, khi nào có điều kiện th́ tổ chức lễ cưới thứ hai."
Hồ Pḥm, người được cho là thông thái nhất của bản Hà Vy (Dân Hóa) xa xôi trên núi Mù Bui, cho biết: "Làm người đàn ông Khùa mà không cưới được ba lần cho đời vợ thủy chung là không phải trai tráng rồi. Dù có tốn kém đến đâu th́ cũng phải cố gắng hoàn thành nhiệm vụ cuộc đời ḿnh nếu không muốn làm phiền đến con cái sau này. Đó là tục lệ của cha ông, đă là người Khùa th́ không bao giờ được bỏ. Sau khi đă đến được với nhau, hai vợ chồng về sinh sống làm ăn, sinh con đẻ cái. Đến khi cả hai đều đă qua tuổi 40, họ dồn của cải làm lụng, chắt góp được để tổ chức lễ cưới lần thứ hai. Lễ cưới lần này, lễ vật nhất thiết phải có một con heo, một con ḅ để mổ thịt mời cả bản cùng chung vui. Đám cưới này là một dấu mốc quan trọng, thể hiện sự thành công trong cuộc sống của mỗi gia đ́nh người Khùa."
Chuyện “đám cưới ma”
Lễ cưới thứ ba mới là lễ cưới quan trọng nhất trong đời. Lễ vật lúc đó phải gấp đôi lễ vật của lễ cưới lần hai, tức là phải hai con heo, hai con ḅ, hàng chục hũ rượu cần. Người Khùa mới chính thức thành vợ, thành chồng sau lễ cưới này, khi cả làng đă được ăn thịt heo, thịt ḅ và uống rượu cần thoả thích.
http://media.nguoiduatin.vn/public/data/images/tran%20thi%20thuy/thang4/tuan3/nguoiduatin-111.jpgVợ chồng ông Hồ Pḥm đang kể về "đám cưới ma".
Đám cưới đó thể hiện uy lực của bản lĩnh người Khùa khi quanh họ có con đàn, cháu đống về bên sân nhà sàn, bưng đầy từng chén rượu, từng cái áo truyền thống đính dày các đồng bạc quanh cổ áo. Heo được mổ, ḅ được cột bên nhà sàn chờ thịt, gạo nếp, khách khứa vào ra ăn uống tấp nập. Đám cưới tốn kém nhưng đó là phong tục phải làm. Một người già ở bản La Trọng (Trọng Hóa) tỏ ra tự hào: “Tao năm nay đă gần 80 rồi, mới cưới xong năm ngoái đây thôi. Ôi dào, vui th́ vui đấy nhưng tốn kém lắm, dù thế nào cũng phải giữ ǵn phong tục của cha ông”.
Cũng v́ quá tốn nên phong tục này cũng đă gây ra nhiều điều nghiệt ngă cho người dân ở đây. Nhiều người Khùa lớn tuổi nhưng v́ quá nghèo đă không thể thực hiện được cái đám cưới quan trọng nhất nên đành bỏ dở. Họ chết đi, con trai trưởng phải gánh vác trọng trách làm đám cưới cho ba mẹ. Người Khùa gọi đó là đám cưới ma. Đấy là cách thể hiện đạo hiếu trong sâu thẳm tâm linh người Khùa gửi gắm vào niềm tin ở thế giới khác.
Hồ Pḥm nói: “Người Khùa không thể bỏ đám cưới ma được, chết rồi cũng có thương có nhớ. Con cháu phải làm đám cưới ma, không làm không phải con cháu người Khùa. Lúc này, con trai trưởng đứng ra chủ lễ đám cưới ma, đó là đám cưới linh thiêng nhất của mỗi gia đ́nh người Khùa chúng ta”.
Bàn về vấn đề này, ông Hồ Tuân (chủ tịch UBND xă Dân Hóa) cho biết: "Người Khùa họ c̣n nhiều khó khăn lắm nhưng v́ tục lệ nên không bỏ được. 100% các cặp vợ chồng người Khùa đều phải làm đủ ba lần đám cưới. Khó khăn th́ chuyển sang thế hệ con cháu, họ làm đám cưới ma để thể hiện đạo hiếu đối với thân sinh của ḿnh”.
Bên cạnh những nét văn hóa về tục lệ “đám cưới ma” của người Khùa ở huyện Minh Hóa, đây c̣n là gánh nặng kinh tế cho nhiều người dân nghèo truyền từ đời này sang đời khác. Rất mong các cấp chính quyền vào cuộc, vận động người dân xóa bỏ tục lệ cổ xưa - tục lệ đă gây ra nhiều khốn khó cho người Khùa.
Hồ Ngọc