johnnydan9
06-17-2012, 15:09
Với lưng vốn là nghề chạm trổ, hành trang là những cái chàng cái đục, những nghệ nhân làng nghề Mỹ Xuyên (Thừa Thiên-Huế) đă vào Sài G̣n trổ tài nghệ “xiếc”…trên gỗ để làm giàu. <table class="image center" align="center" width="448"> <tbody> <tr> <td>http://www.phapluatvn.vn/dataimages/201206/original/images658035_cham_kh ac_1.jpg</td> </tr> <tr> <td class="image_desc">Nghệ nhân Lê Thừa Lộc bên bức tượng Phật Di Lạc cười lạc quan, rạng rỡ.</td> </tr> </tbody> </table> Nhà rường trên…không trung!
Chiều tháng năm. Ngồi trên lầu 6 của khách sạn Vườn Hồng ở đường Nguyễn Văn Quá (phường Đông Hưng Thuận -quận 12) của anh Đoàn Văn Xứng-chủ nhân của ngôi nhà rường cổ độc nhất vô nhị, mới thấy hết điểm độc đáo của công tŕnh này. Nói độc nhất vô nhị là bởi ngôi nhà rường năm gian hai chái bề thế với 70 cột được dựng ngay trên nóc của ṭa khách sạn 6 tầng. Và độc đáo hơn nữa là bởi ngôi nhà này được di chuyển từ làng Mỹ Xuyên, nơi nó đă được khai sinh ra cách đây gần một thế kỷ, được chuyển vào Sài G̣n và phải thi công hơn một năm trời mới hoàn tất.
Anh Xứng, chủ nhân của ngôi nhà rường vốn là một chàng trai của Mỹ Xuyên lặn lội vào Sài G̣n cách đây hơn 20 năm, sau khi phục viên từ chiến trường Campuchia. Nung nấu làm giàu từ nghề truyền thống của cha ông để lại, Xứng lập ra một xưởng chuyên sản xuất đồ gỗ. Ban đầu, Xứng chỉ sản xuất nhỏ để kiếm ít lưng vốn nhưng dần dần, khi sản phẩm gỗ bán chạy, anh liền nâng tầm khả năng cung ứng, kể cả xuất khẩu hàng gỗ mỹ nghệ sang Đài Loan. Bây giờ th́ cơ ngơi của anh đă rất khang trang. Nhưng niềm tự hào của Xứng vẫn chính là ngôi nhà rường cổ được cất trên nóc khách sạn Vườn Hồng mà anh làm chủ.
Xứng tâm sự: “Giàu có, kinh tế khá giả vẫn chỉ là phương tiện để sống nơi xứ người. Giữ được nghề truyền thống của gia tộc và những ǵ tinh túy của nghề chạm trổ, điêu khắc của quê nhà mới chính là tâm nguyện của tôi”. V́ vậy, khi nói về nghề mộc của quê nhà Mỹ Xuyên, Xứng hào hứng và tuôn trào kư ức như đang ngồi ngay tại quê nhà. Anh kể rằng, bên cạnh xưởng sản xuất đồ gỗ, anh c̣n đi t́m ṭi, nhặt nhạnh và mua những ngôi nhà rường cổ xuống cấp ở khắp nơi để đem về phục chế.
Việc phục hồi nguyên trạng những căn nhà rường bị hư hỏng là một việc làm đ̣i hỏi sự kiên nhẫn rất cao. Có khi, một vài cây kèo hoặc đ̣n tay bị mối mọt hoặc do trải qua bom đạn chiến tranh, căn nhà chỉ c̣n một vài cây cột sót lại, anh cũng mua về bằng được để nghiên cứu t́m cách tạo dựng. Có khi, một vài chi tiết chạm khắc ở đầu các cây xuyên bị ṃn cũ, cũng phải cần bàn tay nghệ nhân tài hoa phục chế lại nguyên trạng…
Anh Đoàn Văn Xu, người anh cả của Xứng là một người thợ nổi tiếng trong giới chạm trổ nhưng v́ lư do riêng nay đă giải nghệ, cho biết: “Ngoài việc chạm khắc, công nghệ làm nhà rường của nghệ nhân Mỹ Xuyên xưa không bao giờ dùng đến đinh sắt hoặc chốt bằng gỗ để gắn kết cột kèo mà đục gỗ thành các lỗ mộng để lồng khớp với nhau, giữ cho cấu trúc căn nhà chắc chắn. V́ vậy, các lăo nghệ nhân khi dạy học tṛ làm nhà rường, rất chú trọng đến các lỗ mộng. Nếu học tṛ nào, đục được các lỗ mộng khít với nhau, không bị hở một li nào mới làm lễ cho thành nghề”.
Chuyện kể rằng: Các nghệ nhân Mỹ Xuyên xưa kiểm tra tŕnh độ tay nghề của học tṛ bằng cách sau khi ráp cột kèo xong thường dội nước vào các lỗ mộng. Khi gỡ cột kèo ra, nếu trong lỗ mộng vẫn c̣n khô, không bị thấm nước vào, ấy là lúc tay nghề đă “chín”…Nói như vậy để thấy rằng, mức độ tinh túy của nghề chạm trổ của nghệ nhân Mỹ Xuyên được ǵn giữ đến mức nào. Và không phải ngẫu nhiên mà nhiều thế kỷ trước, rất nhiều thợ chạm Mỹ Xuyên được tuyển vào thi công các công tŕnh ở Đại Nội (Huế).
<table class="image center" align="center" width="336"> <tbody> <tr> <td>http://www.phapluatvn.vn/dataimages/201206/original/images658036_cham_kh ac_2.jpg</td> </tr> <tr> <td class="image_desc">Công tŕnh nghệ thuật Phật Trăm tay Ngh́n mắt của Lê Thừa Lộc gần hoàn chỉnh.</td> </tr> </tbody> </table> Người mê tượng Phật!
Lưu lạc từ quê nhà Mỹ Xuyên khăn gói vào Nam lập nghiệp đă 26 năm, nghệ nhân Lê Thừa Lộc hiện đang là chủ một xưởng chuyên sản xuất tượng Phật bằng gỗ cho các chùa chiền. Đến thăm xưởng của Lộc trên đường Đông Hưng Thuận 2 (quận 12) thấy vẫn c̣n ngổn ngang nhiều tượng chưa hoàn chỉnh. Anh Lộc cho biết: “Hầu như các chùa ở Sài G̣n, Đồng Nai hoặc Tiền Giang đều đến đây đặt tượng. Tùy theo kích cỡ lớn nhỏ và chất liệu gỗ, mỗi bứctượng có thể từ 30-40 triệu đồng cho đến 200-300 triệu đồng”.
<table class="quote rightside" align="right" width="400"> <tbody> <tr> <td> Theo danh mục các làng nghề của tỉnh Thừa Thiên-Huế, làng nghề điêu khắc Mỹ Xuyên h́nh thành khá sớm so với các làng xứ Đàng Trong (cách đây khoảng 500 năm). Làng hiện nay có khoảng 300 nhân khẩu đang làm nghề mộc. Các sản phẩm của Mỹ Xuyên có giá trị lớn về mộc trang trí và có nhiều dạng khác nhau như chạm lộng, chạm ch́m, chạm nổi, chạm xếp lớp, chạm lồng, chạm chấm phá, chạm cạn, chạm sâu, nét trầm phù, chạm khảm.
Ở Mỹ Xuyên không chỉ phổ biến dạng điêu khắc tượng tṛn mà c̣n chạm khắc gỗ dưới dạng phù điêu rất phong phú, thể hiện trong các công tŕnh kiến trúc nổi tiếng tại các điện của kinh thành Huế.
</td> </tr> </tbody> </table> Tại xưởng của Lộc, Phật Di Lạc cười rạng rỡ nằm bên cạnh tượng Phật Tổ Như Lai nghiêm nghị khoan ḥa; tượng Phật Quan Thế Âm dịu dàng nhân hậu đang được trau chuốt đứng bên cạnh tượng Phật Trăm tay Ngh́n mắt soi thấu nhân gian…Do tay nghề của Lộc ở bậc cao nên các chùa hợp đồng đặt anh làm tượng khá nhiều.
Và dường như với niềm say mê nghề nghiệp nên mỗi bức tượng Lộc làm ra là một công tŕnh nghệ thuật. Chỉ cho khách bức tượng Di Lạc đang nâng một thỏi vàng lớn (tất nhiên là bằng gỗ !), Lộc nói: “Cái thần của bức Di Lạc này không phải ở chỗ h́nh dáng bệ vệ mà là ở cơ mặt giăn ra, đuôi mắt nheo lại và nụ cười rất vô tư, chuyển tải hết cái thần thái lạc quan vui sống”.
Vốn là người kiệm lời và có vẻ hoài cổ, khi được gặng hỏi, Lộc mới thủng thẳng kể: “Ở làng tôi, vào năm 1977 có 9 lăo nghệ nhân rất đam mê với nghề đă lập ra Hợp tác xă điêu khắc Phong Mỹ. Tôi là một trong 7 truyền nhân đầu tiên của Mỹ Xuyên được các bậc nghệ nhân tiền bối tận t́nh dạy dỗ thành nghề”.Lê Thừa Lộc cho biết có lẽ v́ nhận thấy sự tinh xảo trong nhiều bức tượng của thợ điêu khắc Mỹ Xuyên, cho nên đă từng có vị sư trụ tŕ một ngôi chùa ở quận 9 đến thăm xưởng của anh và đặt một bức tượng Phật Tổ cao 5 mét với mức giá chỉ riêng công thợ khoảng 250 triệu đồng.
Ngoài công việc chính là chạm trổ tượng Phật, Lộc c̣n là tay thợ tài hoa trong việc cho ra đời các bức long lân quy phụng, mai lan cúc trúc hoặc chạm trổ theo các đề tài khác. Một trong những bức chạm mà anh tâm huyết bỏ ra gần một năm trời để hoàn thành là bức Hầu Vương trên núi Hoa Quả Sơn, tạc h́nh Tôn Ngộ Không trên gỗ quư. Bức chạm này đă đưa anh lên đỉnh cao đến mức thượng thừa trong nghề chạm khắc trên gỗ.
Đoàn Văn Xứng và Lê Thừa Lộc chỉ mới là hai trong số hơn 10 người con của làng nghề Mỹ Xuyên vẫn giữ nét tinh túy của quê hương ḿnh trên đất Sài G̣n. Và sản phẩm của thợ Mỹ Xuyên đang hiện diện ở rất nhiều cửa hiệu bán tượng gỗ chạm trổ rất công phu trên những con đường như Cộng Ḥa, Trường Chinh (Q.Tân B́nh). Một số nghệ nhân khác của Mỹ Xuyên đang mở xưởng sản xuất ở Hóc Môn, B́nh Tân, Thủ Đức…để ngày đêm âm thầm lưu giữ niềm say mê với nghề chạm trổ của cha ông ngay giữa chốn phồn hoa đô hội.
An Phong
Chiều tháng năm. Ngồi trên lầu 6 của khách sạn Vườn Hồng ở đường Nguyễn Văn Quá (phường Đông Hưng Thuận -quận 12) của anh Đoàn Văn Xứng-chủ nhân của ngôi nhà rường cổ độc nhất vô nhị, mới thấy hết điểm độc đáo của công tŕnh này. Nói độc nhất vô nhị là bởi ngôi nhà rường năm gian hai chái bề thế với 70 cột được dựng ngay trên nóc của ṭa khách sạn 6 tầng. Và độc đáo hơn nữa là bởi ngôi nhà này được di chuyển từ làng Mỹ Xuyên, nơi nó đă được khai sinh ra cách đây gần một thế kỷ, được chuyển vào Sài G̣n và phải thi công hơn một năm trời mới hoàn tất.
Anh Xứng, chủ nhân của ngôi nhà rường vốn là một chàng trai của Mỹ Xuyên lặn lội vào Sài G̣n cách đây hơn 20 năm, sau khi phục viên từ chiến trường Campuchia. Nung nấu làm giàu từ nghề truyền thống của cha ông để lại, Xứng lập ra một xưởng chuyên sản xuất đồ gỗ. Ban đầu, Xứng chỉ sản xuất nhỏ để kiếm ít lưng vốn nhưng dần dần, khi sản phẩm gỗ bán chạy, anh liền nâng tầm khả năng cung ứng, kể cả xuất khẩu hàng gỗ mỹ nghệ sang Đài Loan. Bây giờ th́ cơ ngơi của anh đă rất khang trang. Nhưng niềm tự hào của Xứng vẫn chính là ngôi nhà rường cổ được cất trên nóc khách sạn Vườn Hồng mà anh làm chủ.
Xứng tâm sự: “Giàu có, kinh tế khá giả vẫn chỉ là phương tiện để sống nơi xứ người. Giữ được nghề truyền thống của gia tộc và những ǵ tinh túy của nghề chạm trổ, điêu khắc của quê nhà mới chính là tâm nguyện của tôi”. V́ vậy, khi nói về nghề mộc của quê nhà Mỹ Xuyên, Xứng hào hứng và tuôn trào kư ức như đang ngồi ngay tại quê nhà. Anh kể rằng, bên cạnh xưởng sản xuất đồ gỗ, anh c̣n đi t́m ṭi, nhặt nhạnh và mua những ngôi nhà rường cổ xuống cấp ở khắp nơi để đem về phục chế.
Việc phục hồi nguyên trạng những căn nhà rường bị hư hỏng là một việc làm đ̣i hỏi sự kiên nhẫn rất cao. Có khi, một vài cây kèo hoặc đ̣n tay bị mối mọt hoặc do trải qua bom đạn chiến tranh, căn nhà chỉ c̣n một vài cây cột sót lại, anh cũng mua về bằng được để nghiên cứu t́m cách tạo dựng. Có khi, một vài chi tiết chạm khắc ở đầu các cây xuyên bị ṃn cũ, cũng phải cần bàn tay nghệ nhân tài hoa phục chế lại nguyên trạng…
Anh Đoàn Văn Xu, người anh cả của Xứng là một người thợ nổi tiếng trong giới chạm trổ nhưng v́ lư do riêng nay đă giải nghệ, cho biết: “Ngoài việc chạm khắc, công nghệ làm nhà rường của nghệ nhân Mỹ Xuyên xưa không bao giờ dùng đến đinh sắt hoặc chốt bằng gỗ để gắn kết cột kèo mà đục gỗ thành các lỗ mộng để lồng khớp với nhau, giữ cho cấu trúc căn nhà chắc chắn. V́ vậy, các lăo nghệ nhân khi dạy học tṛ làm nhà rường, rất chú trọng đến các lỗ mộng. Nếu học tṛ nào, đục được các lỗ mộng khít với nhau, không bị hở một li nào mới làm lễ cho thành nghề”.
Chuyện kể rằng: Các nghệ nhân Mỹ Xuyên xưa kiểm tra tŕnh độ tay nghề của học tṛ bằng cách sau khi ráp cột kèo xong thường dội nước vào các lỗ mộng. Khi gỡ cột kèo ra, nếu trong lỗ mộng vẫn c̣n khô, không bị thấm nước vào, ấy là lúc tay nghề đă “chín”…Nói như vậy để thấy rằng, mức độ tinh túy của nghề chạm trổ của nghệ nhân Mỹ Xuyên được ǵn giữ đến mức nào. Và không phải ngẫu nhiên mà nhiều thế kỷ trước, rất nhiều thợ chạm Mỹ Xuyên được tuyển vào thi công các công tŕnh ở Đại Nội (Huế).
<table class="image center" align="center" width="336"> <tbody> <tr> <td>http://www.phapluatvn.vn/dataimages/201206/original/images658036_cham_kh ac_2.jpg</td> </tr> <tr> <td class="image_desc">Công tŕnh nghệ thuật Phật Trăm tay Ngh́n mắt của Lê Thừa Lộc gần hoàn chỉnh.</td> </tr> </tbody> </table> Người mê tượng Phật!
Lưu lạc từ quê nhà Mỹ Xuyên khăn gói vào Nam lập nghiệp đă 26 năm, nghệ nhân Lê Thừa Lộc hiện đang là chủ một xưởng chuyên sản xuất tượng Phật bằng gỗ cho các chùa chiền. Đến thăm xưởng của Lộc trên đường Đông Hưng Thuận 2 (quận 12) thấy vẫn c̣n ngổn ngang nhiều tượng chưa hoàn chỉnh. Anh Lộc cho biết: “Hầu như các chùa ở Sài G̣n, Đồng Nai hoặc Tiền Giang đều đến đây đặt tượng. Tùy theo kích cỡ lớn nhỏ và chất liệu gỗ, mỗi bứctượng có thể từ 30-40 triệu đồng cho đến 200-300 triệu đồng”.
<table class="quote rightside" align="right" width="400"> <tbody> <tr> <td> Theo danh mục các làng nghề của tỉnh Thừa Thiên-Huế, làng nghề điêu khắc Mỹ Xuyên h́nh thành khá sớm so với các làng xứ Đàng Trong (cách đây khoảng 500 năm). Làng hiện nay có khoảng 300 nhân khẩu đang làm nghề mộc. Các sản phẩm của Mỹ Xuyên có giá trị lớn về mộc trang trí và có nhiều dạng khác nhau như chạm lộng, chạm ch́m, chạm nổi, chạm xếp lớp, chạm lồng, chạm chấm phá, chạm cạn, chạm sâu, nét trầm phù, chạm khảm.
Ở Mỹ Xuyên không chỉ phổ biến dạng điêu khắc tượng tṛn mà c̣n chạm khắc gỗ dưới dạng phù điêu rất phong phú, thể hiện trong các công tŕnh kiến trúc nổi tiếng tại các điện của kinh thành Huế.
</td> </tr> </tbody> </table> Tại xưởng của Lộc, Phật Di Lạc cười rạng rỡ nằm bên cạnh tượng Phật Tổ Như Lai nghiêm nghị khoan ḥa; tượng Phật Quan Thế Âm dịu dàng nhân hậu đang được trau chuốt đứng bên cạnh tượng Phật Trăm tay Ngh́n mắt soi thấu nhân gian…Do tay nghề của Lộc ở bậc cao nên các chùa hợp đồng đặt anh làm tượng khá nhiều.
Và dường như với niềm say mê nghề nghiệp nên mỗi bức tượng Lộc làm ra là một công tŕnh nghệ thuật. Chỉ cho khách bức tượng Di Lạc đang nâng một thỏi vàng lớn (tất nhiên là bằng gỗ !), Lộc nói: “Cái thần của bức Di Lạc này không phải ở chỗ h́nh dáng bệ vệ mà là ở cơ mặt giăn ra, đuôi mắt nheo lại và nụ cười rất vô tư, chuyển tải hết cái thần thái lạc quan vui sống”.
Vốn là người kiệm lời và có vẻ hoài cổ, khi được gặng hỏi, Lộc mới thủng thẳng kể: “Ở làng tôi, vào năm 1977 có 9 lăo nghệ nhân rất đam mê với nghề đă lập ra Hợp tác xă điêu khắc Phong Mỹ. Tôi là một trong 7 truyền nhân đầu tiên của Mỹ Xuyên được các bậc nghệ nhân tiền bối tận t́nh dạy dỗ thành nghề”.Lê Thừa Lộc cho biết có lẽ v́ nhận thấy sự tinh xảo trong nhiều bức tượng của thợ điêu khắc Mỹ Xuyên, cho nên đă từng có vị sư trụ tŕ một ngôi chùa ở quận 9 đến thăm xưởng của anh và đặt một bức tượng Phật Tổ cao 5 mét với mức giá chỉ riêng công thợ khoảng 250 triệu đồng.
Ngoài công việc chính là chạm trổ tượng Phật, Lộc c̣n là tay thợ tài hoa trong việc cho ra đời các bức long lân quy phụng, mai lan cúc trúc hoặc chạm trổ theo các đề tài khác. Một trong những bức chạm mà anh tâm huyết bỏ ra gần một năm trời để hoàn thành là bức Hầu Vương trên núi Hoa Quả Sơn, tạc h́nh Tôn Ngộ Không trên gỗ quư. Bức chạm này đă đưa anh lên đỉnh cao đến mức thượng thừa trong nghề chạm khắc trên gỗ.
Đoàn Văn Xứng và Lê Thừa Lộc chỉ mới là hai trong số hơn 10 người con của làng nghề Mỹ Xuyên vẫn giữ nét tinh túy của quê hương ḿnh trên đất Sài G̣n. Và sản phẩm của thợ Mỹ Xuyên đang hiện diện ở rất nhiều cửa hiệu bán tượng gỗ chạm trổ rất công phu trên những con đường như Cộng Ḥa, Trường Chinh (Q.Tân B́nh). Một số nghệ nhân khác của Mỹ Xuyên đang mở xưởng sản xuất ở Hóc Môn, B́nh Tân, Thủ Đức…để ngày đêm âm thầm lưu giữ niềm say mê với nghề chạm trổ của cha ông ngay giữa chốn phồn hoa đô hội.
An Phong