vuitoichat
07-07-2012, 12:08
Phạm Thị Hoài - Về phiên ṭa xử luật sư Cù Huy Hà Vũ đầu tháng Tư năm ngoái, nhà toán học Ngô Bảo Châu cho rằng ông quan ṭa từ chối thực hiện thủ tục tố tụng có thể v́ sợ phải đối mặt với những lí lẽ của ông Vũ, và b́nh luận rằng không thể lấy sự sợ hăi làm phương pháp bảo vệ chế độ. Về vụ cưỡng chế ở Văn Giang mới đây, luật gia Lê Hiếu Đằng cho rằng trấn áp chứng tỏ chính quyền hiện nay đang rất yếu và sợ dân. Nhiều phát biểu phê phán các chính sách kiểm duyệt, cấm đoán và đàn áp của nhà cầm quyền Việt Nam có chung nhận định là chính quyền đang sợ chính nhân dân của nước ḿnh.
Tôi rất muốn đồng ư với những nhận định đó, v́ ưu thế – ít nhất là ưu thế tâm lí – dường như nghiêng hẳn về phía người dân, nếu sự sợ hăi trong xă hội cộng sản mạt ḱ tại Việt Nam hiện nay là thuộc tính của riêng phía chính quyền, là nền tảng hay phương pháp tự bảo vệ chỉ của chính quyền. Nhưng tôi chắc chắn rằng người dân ở Việt Nam không có cái ưu thế đó. Ngược lại. Chế độ này, dù yếu hay mạnh, được đặt nền móng và bảo vệ trước hết bằng sự khiếp nhược của người dân. Chừng nào c̣n vững tin vào hiệu quả của sự khiếp nhược này, chính quyền c̣n cho phép ḿnh ngang nhiên và tùy tiện hành xử bất chấp tất cả chứ không riêng ǵ bất chấp lí lẽ của một người bất đồng chính kiến hay bất chấp bi kịch của mấy trăm gia đ́nh nông dân. Chừng nào nhận thấy sự khiếp nhược này bắt đầu có dấu hiệu sứt mẻ, việc đầu tiên và đương nhiên mà chính quyền tiến hành là củng cố và gia tăng sự khiếp nhược đó. Không phải nỗi sợ của chính quyền, mà sự khiếp nhược của người dân mới là điều đáng bàn đến.
Blogger Huỳnh Thục Vy đă nhiều lần đề cập đề tài này và có thẩm quyền về điều đó. Hôm nay cô vừa được thả tự do sau một ngày bị cơ quan an ninh Việt Nam bắt, thẩm vấn và sẽ c̣n tiếp tục bị thẩm vấn. Tôi xin phép đăng lại một bài viết của cô, người phụ nữ xinh đẹp luôn làm tôi xúc động v́ một vẻ đẹp khác, vẻ đẹp của sự thông minh, lịch duyệt và quả cảm, được diễn đạt bằng một ngôn ngữ điềm tĩnh và già dặn hơn hẳn tuổi 27 của cô. Trong bài viết này, Huỳnh Thục Vy đặt nỗi sợ hăi của đa số người dân trong tương quan với sự thỏa hiệp và cơ hội của giới trung lưu Việt Nam. Cô đă trả lời cho ḿnh câu hỏi “An toàn hay tự do?” đặt ra trong bài, đúng như tư chất và khí phách của cô đ̣i hỏi.
Phạm Thị Hoài
© pro&contra 2012
____________________ ____
An toàn hay tự do?
Huỳnh Thục Vy - Dù trong một xă hội lớn hay một cộng đồng nhỏ, sự phản kháng luôn đóng vai tṛ một giềng mối giữ thăng bằng. Điều đó hợp quy luật tự nhiên, cũng giống như khi ta tác dụng một lực th́ tất nhiên chính tại đó xuất hiện một phản lực tương ứng. Trong bất cứ lĩnh vực nào của đời sống, sự phản kháng là yếu tố quan trọng và cần thiết khiến cho sự tác động không đi theo một chiều thiên lệch, mà bảo đảm cho mối quan hệ tác động song phương đi theo hai chiều ngược nhau. Ví như có chế tài th́ phải có phản kháng. Mất đi sự phản kháng là mất đi động lực cải tạo xă hội.
V́ thế thiển nghĩ, việc t́m ra những nguyên nhân làm thui chột sự phản kháng trong xă hội là bước đầu tiên trong việc vận động cho một sự đổi thay xă hội. Dưới nền cai trị độc đoán của những người cộng sản, nỗi sợ hăi đă ăn sâu vào tiềm thức người dân Việt, đặc biệt là những người sinh trước năm 1975. Nỗi sợ hăi ấy gặm nhấm dần sự phản kháng và sẽ có thể đi đến chỗ tiêu diệt nó. Nhưng đó chỉ là một nguyên nhân lớn có thể được nhận thấy ngay, chắc chắn phía sau nó c̣n nhiều nhân tố khác. Ngoài tác động của sự sợ hăi và cái di sản văn hóa thụ động được thừa kế từ quá khứ (như đă được phân tích ở bài “Chủ nghĩa tập thể và tự do cá nhân”), tinh thần chủ động và năng lực phản kháng của người Việt chúng ta c̣n bị bào ṃn đến mức có khả năng biến mất bởi những điều kiện chính trị, kinh tế-xă hội đương thời. Hôm nay trong bài này tôi chỉ tập trung nói về nhân tố thứ hai. Sau gần bốn thập kỷ áp đặt sự cai trị lên cả nước, Đảng Cộng sản Việt Nam đă triệt tiêu dần sự phản kháng của người dân bằng những điều kiện chính trị kinh tế mà họ chủ động tạo ra.
Sự xuất hiện của nhà nước trong nền văn minh nhân loại đă đương nhiên trao cho phần c̣n lại của cộng đồng quốc gia hai lựa chọn định mệnh: Một, là mỗi một chúng ta phải là những công dân mạnh mẽ để kiểm soát cái quyền lực mà chúng ta đă trao cho họ (nhà nước); hai, là chúng ta im tiếng thần phục kẻ cai trị như những thần dân yếu đuối hoặc những tên nô lệ ngoan ngoăn. Tôi vẫn luôn tin rằng chúng ta được sinh ra là có quyền lựa chọn cho ḿnh một cuộc sống theo cái cách mà chúng ta muốn. Tương tự như thế, nhận thức, thái độ và hành động của người dân quyết định vận mệnh của đất nước đó. Thái độ nghiêm khắc và sự phản kháng của người dân là tối cần thiết cho sự vận hành guồng máy quốc gia và cả những sự thay đổi chính trị cần thiết. Thay đổi chính trị là tiến tŕnh phù hợp với quy luật phát triển chung của xă hội. Bất cứ sự lệch lạc nào (như cải cách kinh tế không đi đôi với sự tự do chính trị) sẽ là sự ḱm hăm nếu không muốn nói là phá hoại xă hội.
Một nền cai trị với đặc quyền chính trị được ban phát, trao đổi, chuyển giao trong một ṿng khép kín; cùng với nền kinh tế mà những cơ hội béo bở nhất chỉ được chia chác trong nội bộ cầm quyền, một cách rất tự nhiên, đă tạo ra sức hút mạnh mẽ đối với lớp người muốn t́m kiếm cơ hội tiến thân. Những người có bằng cấp, học vị nhưng không có khả năng tài chính thường cảm thấy may mắn với một vị trí công chức trong các cơ quan công quyền hoặc những công ty quốc doanh. C̣n những ai có tiềm lực tài chính đủ để thành lập một cơ sở làm ăn của riêng ḿnh th́ cũng không khỏi đến nương nhờ giới cầm quyền với hi vọng kiếm được những cơ hội làm ăn thuận lợi. Đây chính là đặc trưng lớn của cấu trúc giai tầng xă hội Việt Nam (cũng như Trung Hoa) hiện tại.
Thử nh́n lại một ví dụ điển h́nh về sự h́nh thành giai cấp tư sản hay c̣n gọi là quư tộc mới (gentlemen) trong lịch sử nước Anh để so sánh với điều đang xảy ra tại Việt Nam. Tầng lớp quư tộc mới này ban đầu là những địa chủ nông thôn hay những người thủ đắc tài sản bậc trung ở thành thị. Họ đă tích lũy được tài sản và lớn mạnh bằng chính năng lực sáng tạo và công sức lao động của ḿnh, hoàn toàn không phụ thuộc vào giới cầm quyền phong kiến và quư tộc bảo hoàng. Đây là lớp người mới trỗi dậy trong ḷng chế độ phong kiến Anh thời bấy giờ, năng động và có khả năng phát triển không ngừng vượt ra ngoài cái giới hạn bé nhỏ mà một xă hội phong kiến đủ khả năng tạo nên. Khả năng phát triển độc lập của họ bị sự cản trở đă trở thành động lực của cuộc cách mạng đ̣i tự do. V́ thế, ngày nay, khi nói đến những cuộc cách mạng dân chủ, người ta thường chú ư đặc biệt đến giới trung lưu trong xă hội. Tầng lớp này nếu có ư thức dân chủ càng mạnh th́ triển vọng thay đổi xă hội càng sáng sủa.
Nh́n lại xă hội Việt Nam, chúng ta nhận thấy một bối cảnh ngược lại. Giới trung lưu và cả lớp người có triển vọng bước vào giới trung lưu là những người có học thức và tài sản đă h́nh thành, lớn mạnh chính nhờ xuất thân gia đ́nh có liên quan đến chế độ hoặc nhờ sự nương tựa vào giới cầm quyền cộng sản. Lớp người này theo sự phát triển của nền kinh tế, giáo dục- xă hội trong hai thập niên qua đang ngày càng gia tăng. Cuộc sống hiện tại và triển vọng tương lai của họ nương theo sự phát triển và “ổn định” của cái thể chế độc tài hiện tại. V́ thế khó t́m được lư do thích đáng và đủ mạnh để họ từ bỏ quyền lợi kinh tế mà dấn thân đ̣i hỏi tự do chính trị. Đây là kiểu h́nh thành tầng lớp trung lưu chỉ có ở Việt Nam và Trung Quốc – nơi mà một nền kinh tế dần được cởi mở kết hợp với nền chính trị độc tài, trái ngược hẳn với ví dụ trên về nước Anh. Nền kinh tế c̣n tiếp tục phát triển, người ta c̣n tiếp tục im lặng và do đó chế độ độc tài c̣n có thể trông cậy vào sự hợp tác của họ để tiếp tục nắm quyền. Nhiều chuyên gia trên thế giới vào cuối thế kỷ trước đă hi vọng rằng những cải cách kinh tế sẽ dẫn dắt thay đổi chính trị ở Trung Quốc và Việt Nam. Nhưng chúng ta đang nhận được một kết quả ngược lại. Bởi v́, bản chất của giới trung lưu tư bản xuất hiện trong ḷng chế độ phong kiến phương Tây khác hẳn giới trung lưu được sinh ra từ “nền kinh tế thị trường theo định hướng xă hội chủ nghĩa”.
Tôi có một người bạn đang là giảng viên đại học. Khi nghe tôi nói về dân chủ tự do, anh ta buột miệng thốt lên: “Thay đổi chế độ cho tôi mất việc à?” Những người này đang có cuộc sống tốt đẹp hơn nhiều so với phần đông dân chúng nên không ngạc nhiên khi họ có tâm lư e sợ bất cứ sự thay đổi nào. Đối với họ, thay đổi như là một điều ǵ đó quá phiêu lưu, có khả năng cướp đi những may mắn và sự sung túc hiện tại. Thật vậy, hiện nay thông tin không thiếu, hiện trạng đất nước phơi bày ra trước mắt. Thế nhưng nhiều người, nhất là những người trẻ vẫn im tiếng. Không thể đổ hết mọi truy nguyên vào sự sợ hăi. Thế hệ những người sinh ra sau 1975, chưa đối mặt và kinh qua nhiều nỗi sợ hăi như cha anh họ. Nhưng chính sự gắn bó quyền lợi hiện tại hay ít ra là khát vọng vươn đến những lợi ích kinh tế và chính trị mà Đảng Cộng sản ban phát khiến tinh thần phản kháng nguội lạnh. Có thể người ta đă nhận thấy những khiếm khuyết của nền chính trị và xă hội nhưng hoặc v́ quyền lợi, hoặc v́ sự bất an về một tương lai, họ chấp nhận im lặng, bàng quan trước thời cuộc. Khi nói về dân chủ, những người trung lưu đang hưởng lợi từ giới cầm quyền thường đặt ra một câu hỏi rằng liệu dân chủ có tốt đẹp hơn đối với họ như thể chế hiện thời không, nghĩa là họ đang băn khoăn nếu thiếu sự “đỡ đầu” của nhà cầm quyền cộng sản và những nhà đại tư bản đỏ, liệu họ có đủ điều kiện để thọ hưởng thành quả như hôm nay không? Những ai thành công chỉ dựa vào sự luồn lách, bợ đỡ tầng lớp trên luôn có cái tâm lư đó. C̣n những trí thức trẻ sau khi có một công việc tốt, ổn định và có khả năng bước vào giới trung lưu thường nuôi dưỡng một nỗi sợ sự thay đổi một cách vu vơ, không có căn cứ như anh bạn tôi. Nếu nỗi sợ bị đàn áp, ngược đăi hiện diện ở hầu khắp quần chúng lớp dưới của cấu trúc xă hội, th́ sự e ngại đổi thay lại tồn tại trong lớp người ở tầng giữa này. Nhưng ngặt nỗi, lớp người thờ ơ với thời cuộc do sự gắn bó lợi ích với giới cầm quyền này lại là những người có học thức và tiềm lực tài chính hơn hẳn đại đa số dân chúng c̣n lại. Điều này đă tạo nên một lực hăm đối với mọi sự đổi thay.
C̣n quá nhiều người trẻ Việt Nam có cái cung cách tư duy già cỗi và ích kỷ này. Điều quan trọng là làm sao cho những người này hiểu được rằng nền dân chủ mang lại lợi ích chung cho cả dân tộc, kể cả việc nó sẽ mang lại những ǵ nhà cầm quyền hiện tại không thể bảo đảm như khả năng được sống như những công dân mạnh mẽ, tự do và sáng tạo. Tất cả chúng ta, trừ những kẻ cầm quyền đă gây tội ác, sẽ được hưởng lợi từ nền dân chủ. V́ thế không có lư do ǵ để chúng ta e ngại sự thay đổi.
Có một điều may mắn là tầng lớp trung lưu và lớp người có khả năng gia nhập tầng lớp này ở Việt Nam chưa nhiều so với tỉ lệ dân số phần đông sống ở nông thôn và nghèo khổ. Tầng lớp trung lưu trước nay luôn có cuộc sống dễ dàng và cơ hội cuộc sống trôi chảy hơn phần c̣n lại của dân số. Nhưng nền kinh tế đặt trọng tâm vào khu vực quốc doanh, được quản lư quá yếu kém, phụ thuộc vào Trung Quốc và không có động lực phát triển do thiếu vắng sự trợ giúp đắc lực của nền chính trị tự do đă lâm vào suy thoái. Chỉ số lạm phát ở Việt Nam trong tháng Sáu đă lên tới 20%. Kinh tế Việt Nam có thể đang bước xuống những bậc thang cuối cùng dẫn đến sự khủng hoảng toàn diện. An ninh và triển vọng tài chính của lớp người này trở nên bấp bênh và họ có nguy cơ trắng tay. Thêm vào đó, đất nước đang đối mặt với nguy cơ ngoại xâm, mà khả năng Đảng Cộng sản đang bất lực “vô kế khả thi” dẫn đến nhiều rủi ro khó lường đoán. Lợi ích của cả dân tộc, trong đó có lợi ích của lớp người này đang bị đặt vào t́nh thế nguy hiểm, v́ nếu lợi ích quốc gia c̣n th́ lợi ích mỗi cá nhân người Việt c̣n; nếu lợi ích và chủ quyền quốc gia bị tước đoạt th́ chẳng có ai có thể tính đến quyền lợi hay tương lai nữa. Họ đang bị đặt trước một sự lựa chọn không thể né tránh: trở về với quần chúng cùng khổ, dấn thân, phản kháng để đ̣i lại quyền tự do, quyền quyết định vận mệnh đất nước mà trong đó lợi ích của họ tất nhiên bị gắn kết; hoặc là quyền lợi và tương lai của họ vĩnh viễn mất đi cùng với sự mất đi của quyền lợi dân tộc. Khi nền kinh tế phá sản và đất nước bị ngoại bang xâm phạm, có thể họ sẽ bị bỏ lại bên lề một thế cuộc đang sôi động hứa hẹn mang đến một cuộc đổi thay toàn diện cho đất nước.
Benjamin Franklin đă nói: “Người nào từ bỏ tự do thực sự để đổi lấy một ít an toàn tạm thời th́ không xứng đáng được tự do, cũng chẳng xứng đáng được an toàn”. Dân tộc ta đang ở trong một thế cuộc khó khăn. Sự lựa chọn v́ thế rất khó khăn. Nhưng lựa chọn một con đường hợp thời, hợp ḷng người và hợp lư là cách duy nhất để tiến về phía trước. Lịch sử vẫn diễn ra dù ta có nhận thức và đồng hành cùng nó hay không. Chủ động tạo ra lịch sử hay để cho thời cuộc cuốn chúng ta đi. Điều đó tùy thuộc vào chúng ta. Sự “ổn định” (cả nội tại quốc gia lẫn ngoại giao) mà những người cộng sản trước nay luôn rêu rao đă phá sản rơ rằng trước thanh thiên bạch nhật. Vậy th́ chúng ta có lư do ǵ để níu kéo một chút “an toàn” nhất thời đó mà từ bỏ tự do thực thụ?
Tam Kỳ, ngày 12 tháng 7 năm 2011
(Bài đăng trên blog Hoàng Thục Vy, (http://www.danchimviet.info/archives/author/huynhthucvygbcpuv-nhwqmdhvx5jn2mx-7grrvgg) Đàn Chim Việt 15.8.2011 (http://www.danchimviet.info/archives/38653))
Theo: procontra.asia
Tôi rất muốn đồng ư với những nhận định đó, v́ ưu thế – ít nhất là ưu thế tâm lí – dường như nghiêng hẳn về phía người dân, nếu sự sợ hăi trong xă hội cộng sản mạt ḱ tại Việt Nam hiện nay là thuộc tính của riêng phía chính quyền, là nền tảng hay phương pháp tự bảo vệ chỉ của chính quyền. Nhưng tôi chắc chắn rằng người dân ở Việt Nam không có cái ưu thế đó. Ngược lại. Chế độ này, dù yếu hay mạnh, được đặt nền móng và bảo vệ trước hết bằng sự khiếp nhược của người dân. Chừng nào c̣n vững tin vào hiệu quả của sự khiếp nhược này, chính quyền c̣n cho phép ḿnh ngang nhiên và tùy tiện hành xử bất chấp tất cả chứ không riêng ǵ bất chấp lí lẽ của một người bất đồng chính kiến hay bất chấp bi kịch của mấy trăm gia đ́nh nông dân. Chừng nào nhận thấy sự khiếp nhược này bắt đầu có dấu hiệu sứt mẻ, việc đầu tiên và đương nhiên mà chính quyền tiến hành là củng cố và gia tăng sự khiếp nhược đó. Không phải nỗi sợ của chính quyền, mà sự khiếp nhược của người dân mới là điều đáng bàn đến.
Blogger Huỳnh Thục Vy đă nhiều lần đề cập đề tài này và có thẩm quyền về điều đó. Hôm nay cô vừa được thả tự do sau một ngày bị cơ quan an ninh Việt Nam bắt, thẩm vấn và sẽ c̣n tiếp tục bị thẩm vấn. Tôi xin phép đăng lại một bài viết của cô, người phụ nữ xinh đẹp luôn làm tôi xúc động v́ một vẻ đẹp khác, vẻ đẹp của sự thông minh, lịch duyệt và quả cảm, được diễn đạt bằng một ngôn ngữ điềm tĩnh và già dặn hơn hẳn tuổi 27 của cô. Trong bài viết này, Huỳnh Thục Vy đặt nỗi sợ hăi của đa số người dân trong tương quan với sự thỏa hiệp và cơ hội của giới trung lưu Việt Nam. Cô đă trả lời cho ḿnh câu hỏi “An toàn hay tự do?” đặt ra trong bài, đúng như tư chất và khí phách của cô đ̣i hỏi.
Phạm Thị Hoài
© pro&contra 2012
____________________ ____
An toàn hay tự do?
Huỳnh Thục Vy - Dù trong một xă hội lớn hay một cộng đồng nhỏ, sự phản kháng luôn đóng vai tṛ một giềng mối giữ thăng bằng. Điều đó hợp quy luật tự nhiên, cũng giống như khi ta tác dụng một lực th́ tất nhiên chính tại đó xuất hiện một phản lực tương ứng. Trong bất cứ lĩnh vực nào của đời sống, sự phản kháng là yếu tố quan trọng và cần thiết khiến cho sự tác động không đi theo một chiều thiên lệch, mà bảo đảm cho mối quan hệ tác động song phương đi theo hai chiều ngược nhau. Ví như có chế tài th́ phải có phản kháng. Mất đi sự phản kháng là mất đi động lực cải tạo xă hội.
V́ thế thiển nghĩ, việc t́m ra những nguyên nhân làm thui chột sự phản kháng trong xă hội là bước đầu tiên trong việc vận động cho một sự đổi thay xă hội. Dưới nền cai trị độc đoán của những người cộng sản, nỗi sợ hăi đă ăn sâu vào tiềm thức người dân Việt, đặc biệt là những người sinh trước năm 1975. Nỗi sợ hăi ấy gặm nhấm dần sự phản kháng và sẽ có thể đi đến chỗ tiêu diệt nó. Nhưng đó chỉ là một nguyên nhân lớn có thể được nhận thấy ngay, chắc chắn phía sau nó c̣n nhiều nhân tố khác. Ngoài tác động của sự sợ hăi và cái di sản văn hóa thụ động được thừa kế từ quá khứ (như đă được phân tích ở bài “Chủ nghĩa tập thể và tự do cá nhân”), tinh thần chủ động và năng lực phản kháng của người Việt chúng ta c̣n bị bào ṃn đến mức có khả năng biến mất bởi những điều kiện chính trị, kinh tế-xă hội đương thời. Hôm nay trong bài này tôi chỉ tập trung nói về nhân tố thứ hai. Sau gần bốn thập kỷ áp đặt sự cai trị lên cả nước, Đảng Cộng sản Việt Nam đă triệt tiêu dần sự phản kháng của người dân bằng những điều kiện chính trị kinh tế mà họ chủ động tạo ra.
Sự xuất hiện của nhà nước trong nền văn minh nhân loại đă đương nhiên trao cho phần c̣n lại của cộng đồng quốc gia hai lựa chọn định mệnh: Một, là mỗi một chúng ta phải là những công dân mạnh mẽ để kiểm soát cái quyền lực mà chúng ta đă trao cho họ (nhà nước); hai, là chúng ta im tiếng thần phục kẻ cai trị như những thần dân yếu đuối hoặc những tên nô lệ ngoan ngoăn. Tôi vẫn luôn tin rằng chúng ta được sinh ra là có quyền lựa chọn cho ḿnh một cuộc sống theo cái cách mà chúng ta muốn. Tương tự như thế, nhận thức, thái độ và hành động của người dân quyết định vận mệnh của đất nước đó. Thái độ nghiêm khắc và sự phản kháng của người dân là tối cần thiết cho sự vận hành guồng máy quốc gia và cả những sự thay đổi chính trị cần thiết. Thay đổi chính trị là tiến tŕnh phù hợp với quy luật phát triển chung của xă hội. Bất cứ sự lệch lạc nào (như cải cách kinh tế không đi đôi với sự tự do chính trị) sẽ là sự ḱm hăm nếu không muốn nói là phá hoại xă hội.
Một nền cai trị với đặc quyền chính trị được ban phát, trao đổi, chuyển giao trong một ṿng khép kín; cùng với nền kinh tế mà những cơ hội béo bở nhất chỉ được chia chác trong nội bộ cầm quyền, một cách rất tự nhiên, đă tạo ra sức hút mạnh mẽ đối với lớp người muốn t́m kiếm cơ hội tiến thân. Những người có bằng cấp, học vị nhưng không có khả năng tài chính thường cảm thấy may mắn với một vị trí công chức trong các cơ quan công quyền hoặc những công ty quốc doanh. C̣n những ai có tiềm lực tài chính đủ để thành lập một cơ sở làm ăn của riêng ḿnh th́ cũng không khỏi đến nương nhờ giới cầm quyền với hi vọng kiếm được những cơ hội làm ăn thuận lợi. Đây chính là đặc trưng lớn của cấu trúc giai tầng xă hội Việt Nam (cũng như Trung Hoa) hiện tại.
Thử nh́n lại một ví dụ điển h́nh về sự h́nh thành giai cấp tư sản hay c̣n gọi là quư tộc mới (gentlemen) trong lịch sử nước Anh để so sánh với điều đang xảy ra tại Việt Nam. Tầng lớp quư tộc mới này ban đầu là những địa chủ nông thôn hay những người thủ đắc tài sản bậc trung ở thành thị. Họ đă tích lũy được tài sản và lớn mạnh bằng chính năng lực sáng tạo và công sức lao động của ḿnh, hoàn toàn không phụ thuộc vào giới cầm quyền phong kiến và quư tộc bảo hoàng. Đây là lớp người mới trỗi dậy trong ḷng chế độ phong kiến Anh thời bấy giờ, năng động và có khả năng phát triển không ngừng vượt ra ngoài cái giới hạn bé nhỏ mà một xă hội phong kiến đủ khả năng tạo nên. Khả năng phát triển độc lập của họ bị sự cản trở đă trở thành động lực của cuộc cách mạng đ̣i tự do. V́ thế, ngày nay, khi nói đến những cuộc cách mạng dân chủ, người ta thường chú ư đặc biệt đến giới trung lưu trong xă hội. Tầng lớp này nếu có ư thức dân chủ càng mạnh th́ triển vọng thay đổi xă hội càng sáng sủa.
Nh́n lại xă hội Việt Nam, chúng ta nhận thấy một bối cảnh ngược lại. Giới trung lưu và cả lớp người có triển vọng bước vào giới trung lưu là những người có học thức và tài sản đă h́nh thành, lớn mạnh chính nhờ xuất thân gia đ́nh có liên quan đến chế độ hoặc nhờ sự nương tựa vào giới cầm quyền cộng sản. Lớp người này theo sự phát triển của nền kinh tế, giáo dục- xă hội trong hai thập niên qua đang ngày càng gia tăng. Cuộc sống hiện tại và triển vọng tương lai của họ nương theo sự phát triển và “ổn định” của cái thể chế độc tài hiện tại. V́ thế khó t́m được lư do thích đáng và đủ mạnh để họ từ bỏ quyền lợi kinh tế mà dấn thân đ̣i hỏi tự do chính trị. Đây là kiểu h́nh thành tầng lớp trung lưu chỉ có ở Việt Nam và Trung Quốc – nơi mà một nền kinh tế dần được cởi mở kết hợp với nền chính trị độc tài, trái ngược hẳn với ví dụ trên về nước Anh. Nền kinh tế c̣n tiếp tục phát triển, người ta c̣n tiếp tục im lặng và do đó chế độ độc tài c̣n có thể trông cậy vào sự hợp tác của họ để tiếp tục nắm quyền. Nhiều chuyên gia trên thế giới vào cuối thế kỷ trước đă hi vọng rằng những cải cách kinh tế sẽ dẫn dắt thay đổi chính trị ở Trung Quốc và Việt Nam. Nhưng chúng ta đang nhận được một kết quả ngược lại. Bởi v́, bản chất của giới trung lưu tư bản xuất hiện trong ḷng chế độ phong kiến phương Tây khác hẳn giới trung lưu được sinh ra từ “nền kinh tế thị trường theo định hướng xă hội chủ nghĩa”.
Tôi có một người bạn đang là giảng viên đại học. Khi nghe tôi nói về dân chủ tự do, anh ta buột miệng thốt lên: “Thay đổi chế độ cho tôi mất việc à?” Những người này đang có cuộc sống tốt đẹp hơn nhiều so với phần đông dân chúng nên không ngạc nhiên khi họ có tâm lư e sợ bất cứ sự thay đổi nào. Đối với họ, thay đổi như là một điều ǵ đó quá phiêu lưu, có khả năng cướp đi những may mắn và sự sung túc hiện tại. Thật vậy, hiện nay thông tin không thiếu, hiện trạng đất nước phơi bày ra trước mắt. Thế nhưng nhiều người, nhất là những người trẻ vẫn im tiếng. Không thể đổ hết mọi truy nguyên vào sự sợ hăi. Thế hệ những người sinh ra sau 1975, chưa đối mặt và kinh qua nhiều nỗi sợ hăi như cha anh họ. Nhưng chính sự gắn bó quyền lợi hiện tại hay ít ra là khát vọng vươn đến những lợi ích kinh tế và chính trị mà Đảng Cộng sản ban phát khiến tinh thần phản kháng nguội lạnh. Có thể người ta đă nhận thấy những khiếm khuyết của nền chính trị và xă hội nhưng hoặc v́ quyền lợi, hoặc v́ sự bất an về một tương lai, họ chấp nhận im lặng, bàng quan trước thời cuộc. Khi nói về dân chủ, những người trung lưu đang hưởng lợi từ giới cầm quyền thường đặt ra một câu hỏi rằng liệu dân chủ có tốt đẹp hơn đối với họ như thể chế hiện thời không, nghĩa là họ đang băn khoăn nếu thiếu sự “đỡ đầu” của nhà cầm quyền cộng sản và những nhà đại tư bản đỏ, liệu họ có đủ điều kiện để thọ hưởng thành quả như hôm nay không? Những ai thành công chỉ dựa vào sự luồn lách, bợ đỡ tầng lớp trên luôn có cái tâm lư đó. C̣n những trí thức trẻ sau khi có một công việc tốt, ổn định và có khả năng bước vào giới trung lưu thường nuôi dưỡng một nỗi sợ sự thay đổi một cách vu vơ, không có căn cứ như anh bạn tôi. Nếu nỗi sợ bị đàn áp, ngược đăi hiện diện ở hầu khắp quần chúng lớp dưới của cấu trúc xă hội, th́ sự e ngại đổi thay lại tồn tại trong lớp người ở tầng giữa này. Nhưng ngặt nỗi, lớp người thờ ơ với thời cuộc do sự gắn bó lợi ích với giới cầm quyền này lại là những người có học thức và tiềm lực tài chính hơn hẳn đại đa số dân chúng c̣n lại. Điều này đă tạo nên một lực hăm đối với mọi sự đổi thay.
C̣n quá nhiều người trẻ Việt Nam có cái cung cách tư duy già cỗi và ích kỷ này. Điều quan trọng là làm sao cho những người này hiểu được rằng nền dân chủ mang lại lợi ích chung cho cả dân tộc, kể cả việc nó sẽ mang lại những ǵ nhà cầm quyền hiện tại không thể bảo đảm như khả năng được sống như những công dân mạnh mẽ, tự do và sáng tạo. Tất cả chúng ta, trừ những kẻ cầm quyền đă gây tội ác, sẽ được hưởng lợi từ nền dân chủ. V́ thế không có lư do ǵ để chúng ta e ngại sự thay đổi.
Có một điều may mắn là tầng lớp trung lưu và lớp người có khả năng gia nhập tầng lớp này ở Việt Nam chưa nhiều so với tỉ lệ dân số phần đông sống ở nông thôn và nghèo khổ. Tầng lớp trung lưu trước nay luôn có cuộc sống dễ dàng và cơ hội cuộc sống trôi chảy hơn phần c̣n lại của dân số. Nhưng nền kinh tế đặt trọng tâm vào khu vực quốc doanh, được quản lư quá yếu kém, phụ thuộc vào Trung Quốc và không có động lực phát triển do thiếu vắng sự trợ giúp đắc lực của nền chính trị tự do đă lâm vào suy thoái. Chỉ số lạm phát ở Việt Nam trong tháng Sáu đă lên tới 20%. Kinh tế Việt Nam có thể đang bước xuống những bậc thang cuối cùng dẫn đến sự khủng hoảng toàn diện. An ninh và triển vọng tài chính của lớp người này trở nên bấp bênh và họ có nguy cơ trắng tay. Thêm vào đó, đất nước đang đối mặt với nguy cơ ngoại xâm, mà khả năng Đảng Cộng sản đang bất lực “vô kế khả thi” dẫn đến nhiều rủi ro khó lường đoán. Lợi ích của cả dân tộc, trong đó có lợi ích của lớp người này đang bị đặt vào t́nh thế nguy hiểm, v́ nếu lợi ích quốc gia c̣n th́ lợi ích mỗi cá nhân người Việt c̣n; nếu lợi ích và chủ quyền quốc gia bị tước đoạt th́ chẳng có ai có thể tính đến quyền lợi hay tương lai nữa. Họ đang bị đặt trước một sự lựa chọn không thể né tránh: trở về với quần chúng cùng khổ, dấn thân, phản kháng để đ̣i lại quyền tự do, quyền quyết định vận mệnh đất nước mà trong đó lợi ích của họ tất nhiên bị gắn kết; hoặc là quyền lợi và tương lai của họ vĩnh viễn mất đi cùng với sự mất đi của quyền lợi dân tộc. Khi nền kinh tế phá sản và đất nước bị ngoại bang xâm phạm, có thể họ sẽ bị bỏ lại bên lề một thế cuộc đang sôi động hứa hẹn mang đến một cuộc đổi thay toàn diện cho đất nước.
Benjamin Franklin đă nói: “Người nào từ bỏ tự do thực sự để đổi lấy một ít an toàn tạm thời th́ không xứng đáng được tự do, cũng chẳng xứng đáng được an toàn”. Dân tộc ta đang ở trong một thế cuộc khó khăn. Sự lựa chọn v́ thế rất khó khăn. Nhưng lựa chọn một con đường hợp thời, hợp ḷng người và hợp lư là cách duy nhất để tiến về phía trước. Lịch sử vẫn diễn ra dù ta có nhận thức và đồng hành cùng nó hay không. Chủ động tạo ra lịch sử hay để cho thời cuộc cuốn chúng ta đi. Điều đó tùy thuộc vào chúng ta. Sự “ổn định” (cả nội tại quốc gia lẫn ngoại giao) mà những người cộng sản trước nay luôn rêu rao đă phá sản rơ rằng trước thanh thiên bạch nhật. Vậy th́ chúng ta có lư do ǵ để níu kéo một chút “an toàn” nhất thời đó mà từ bỏ tự do thực thụ?
Tam Kỳ, ngày 12 tháng 7 năm 2011
(Bài đăng trên blog Hoàng Thục Vy, (http://www.danchimviet.info/archives/author/huynhthucvygbcpuv-nhwqmdhvx5jn2mx-7grrvgg) Đàn Chim Việt 15.8.2011 (http://www.danchimviet.info/archives/38653))
Theo: procontra.asia