vuitoichat
07-21-2012, 07:49
Ông Mấu Xuân Điệp, c̣n được gọi là ama Điệp ở Khánh Vĩnh, Khánh Ḥa là nghệ nhân duy nhất biết cách chế tác đàn Chapi và chơi đầy đủ các làn điệu của đàn.
Ai yêu rừng xanh th́ lên núi nghe đàn, Chapi...” - ông Mấu Xuân Điệp, c̣n được gọi là ama Điệp ở Khánh Vĩnh, Khánh Ḥa là nghệ nhân duy nhất biết cách chế tác đàn Chapi và chơi đầy đủ các làn điệu của đàn.
Đàn của người Raglai
Ama Điệp giải thích: “Người Raglai rất thích nghe tiếng đàn Mă La. Tuy nhiên 1 bộ Mă La từ 9-12 chiếc phải đổi bằng 18-24 con ḅ mới có thể sắm được. Ngày trước, người Raglai chỉ có những nhà giàu mới sắm được đầy đủ 4 chiếc tượng trưng cho cha, mẹ, chị gái đầu, em gái út... V́ vậy, dân gian Raglai đă sáng tạo đàn Chapi với âm hưởng gần giống đàn Mă La để chào đón ngày lễ lớn và sinh hoạt thường ngày”.
Đàn Chapi gồm 6 làn điệu với 6 mục đích sử dụng mang ư nghĩa tùy thuộc vào 6 thời điểm quan trọng của người Raglai là: điệu thường đánh trong lễ bỏ mả, điệu đánh trong đám cưới, điệu đánh vào ngày mùa, điệu hát giao duyên, điệu hát về chim cu gáy, điệu đánh mừng lúa mới.
http://media12.baodatviet.v n/2012/07/20/C135436_cdv-chapi-1.JPG
Ama Điệp cho biết: “Đàn Chapi độc đáo ở chỗ khi nghệ nhân đàn lên, trong sự tĩnh lặng của núi rừng, ta sẽ thấy như có suối chảy róc rách, như có tiếng đàn Tơ - rưng, lắng sâu hơn là sự rắn rỏi của đàn đá, nhắm mắt lại ta mường tượng như 8, 9 thanh niên đang chơi Mă La vậy. Độc đáo c̣n ở chỗ đàn Chapi là sản phẩm dân gian thuộc loại lâu đời nhất”.
Hiện nay, Ama Điệp vẫn thường lui tới con đèo ở Khánh Sơn để chơi đàn cho bạn bè làm nương rẫy nghe.
Khi đánh đàn Chapi, người đánh phải nâng đàn lên gần ngang ngực. Sau đó gh́ sát đầu ống để rỗng vào người để giữ âm lại trong ruột đàn. Hai bàn tay vừa để giữ đàn, vừa để khảy các dây đàn theo nhịp điệu của những khúc nhạc dân gian. Nếu chuyên tâm học chỉ cần khoảng 10 ngày là có thể sử dụng được đàn Chapi nhưng để thành thạo tất cả 6 giai điệu của loại nhạc cụ này th́ có khi phải mất cả đời.
Công việc chế tạo đàn Chapi cũng đ̣i hỏi lắm ḱ công. Cây đàn chỉ dài bằng 1 đốt tre chừng 30 cm, có 12 dây chia làm 6 cặp. 1 đầu ống tre được khoét lỗ, đầu kia để rỗng. Đặc biệt là con đội, có khả năng tạo độ căng cho dây đàn và tạo âm cho đàn.
Việc chọn nguyên liệu không hề đơn giản. Trước hết, phải chọn được cây tre mọc trên núi cao, khoảng 1 năm tuổi. Khi chặt tre về làm đàn, phải lựa đúng ngày 27, 29 âm lịch để tránh mối, mọt sau này. Tre phải phơi nắng ít nhất 1 tháng nếu không nứt, khô cong mới có thể đem ra chế tác đàn.
Các dây đàn Chapi cũng được tách ra từ thân ống tre đă chọn làm nhạc cụ. Chế dây đàn là khó nhất v́ dễ bị rách dây. 6 cặp dây đàn phải được căn chỉnh hợp lư, kĩ lưỡng cả mặt trên và mặt dưới của đàn. Khi đánh đàn nếu không nghe được tiếng giống tiếng Mă La nhưng thanh hơn, th́ phải làm lại cái khác.
Đàn Chapi có lịch sử hàng ngàn năm. Ông Mấu Xuân Điệp cho biết: “Để có được chiếc đàn Chapi như ư phải mất 1 tháng, và chọn lựa, chế tác kĩ càng”.
Ngày mai Chapi...
Ama Điệp nói: “Núi rừng Tà Nĩa mây ngang đỉnh núi, đèo Khánh Lê với những khu rừng nguyên sinh mới là nơi để tiếng đàn Chapi vang đi xa nhất. Chapi phải đánh cho thôn bản, xóm làng vào ngày lễ hội mới là vui nhất. Ngày xưa, chỗ ḿnh đâu đâu cũng có tiếng đàn Chapi”.
Sương đêm Tà Nĩa làm câu chuyện của Ama Điệp thêm buồn: “Ngày nay giới trẻ Raglai đă không c̣n ai chơi loại nhạc cụ này nữa rồi. Ḿnh muốn truyền lại cho con, cho cháu mà không đứa nào chịu học, nhiều khi cũng buồn mà không biết làm sao”.
http://media12.baodatviet.v n/2012/07/20/C135436_cdv-chapi-2.JPG
Thời xưa, đàn Chapi có trong mỗi gia đ́nh Raglai, và chỉ những người trụ cột trong gia đ́nh mới được giữ nó. “C̣n bây giờ nhiều thanh niên Raglai đă không c̣n biết cách làm, cách khảy”.
Khán giả trung thành nhất của Ama Điệp chính là người vợ của ông, bà Mấu Thị Mười.
Được biết, hiện nay cả khu vực Khánh Sơn chỉ c̣n 3 người biết khảy Chapi. Nhưng chỉ Ama Điệp là người duy nhất thường xuyên sử dụng loại nhạc cụ này. Ông đă từng đem đàn Chapi đi thi tài năng âm nhạc do tỉnh tổ chức vào năm 2004, 2011, và đều được giải cao.
Theo Kiến Thức
Ai yêu rừng xanh th́ lên núi nghe đàn, Chapi...” - ông Mấu Xuân Điệp, c̣n được gọi là ama Điệp ở Khánh Vĩnh, Khánh Ḥa là nghệ nhân duy nhất biết cách chế tác đàn Chapi và chơi đầy đủ các làn điệu của đàn.
Đàn của người Raglai
Ama Điệp giải thích: “Người Raglai rất thích nghe tiếng đàn Mă La. Tuy nhiên 1 bộ Mă La từ 9-12 chiếc phải đổi bằng 18-24 con ḅ mới có thể sắm được. Ngày trước, người Raglai chỉ có những nhà giàu mới sắm được đầy đủ 4 chiếc tượng trưng cho cha, mẹ, chị gái đầu, em gái út... V́ vậy, dân gian Raglai đă sáng tạo đàn Chapi với âm hưởng gần giống đàn Mă La để chào đón ngày lễ lớn và sinh hoạt thường ngày”.
Đàn Chapi gồm 6 làn điệu với 6 mục đích sử dụng mang ư nghĩa tùy thuộc vào 6 thời điểm quan trọng của người Raglai là: điệu thường đánh trong lễ bỏ mả, điệu đánh trong đám cưới, điệu đánh vào ngày mùa, điệu hát giao duyên, điệu hát về chim cu gáy, điệu đánh mừng lúa mới.
http://media12.baodatviet.v n/2012/07/20/C135436_cdv-chapi-1.JPG
Ama Điệp cho biết: “Đàn Chapi độc đáo ở chỗ khi nghệ nhân đàn lên, trong sự tĩnh lặng của núi rừng, ta sẽ thấy như có suối chảy róc rách, như có tiếng đàn Tơ - rưng, lắng sâu hơn là sự rắn rỏi của đàn đá, nhắm mắt lại ta mường tượng như 8, 9 thanh niên đang chơi Mă La vậy. Độc đáo c̣n ở chỗ đàn Chapi là sản phẩm dân gian thuộc loại lâu đời nhất”.
Hiện nay, Ama Điệp vẫn thường lui tới con đèo ở Khánh Sơn để chơi đàn cho bạn bè làm nương rẫy nghe.
Khi đánh đàn Chapi, người đánh phải nâng đàn lên gần ngang ngực. Sau đó gh́ sát đầu ống để rỗng vào người để giữ âm lại trong ruột đàn. Hai bàn tay vừa để giữ đàn, vừa để khảy các dây đàn theo nhịp điệu của những khúc nhạc dân gian. Nếu chuyên tâm học chỉ cần khoảng 10 ngày là có thể sử dụng được đàn Chapi nhưng để thành thạo tất cả 6 giai điệu của loại nhạc cụ này th́ có khi phải mất cả đời.
Công việc chế tạo đàn Chapi cũng đ̣i hỏi lắm ḱ công. Cây đàn chỉ dài bằng 1 đốt tre chừng 30 cm, có 12 dây chia làm 6 cặp. 1 đầu ống tre được khoét lỗ, đầu kia để rỗng. Đặc biệt là con đội, có khả năng tạo độ căng cho dây đàn và tạo âm cho đàn.
Việc chọn nguyên liệu không hề đơn giản. Trước hết, phải chọn được cây tre mọc trên núi cao, khoảng 1 năm tuổi. Khi chặt tre về làm đàn, phải lựa đúng ngày 27, 29 âm lịch để tránh mối, mọt sau này. Tre phải phơi nắng ít nhất 1 tháng nếu không nứt, khô cong mới có thể đem ra chế tác đàn.
Các dây đàn Chapi cũng được tách ra từ thân ống tre đă chọn làm nhạc cụ. Chế dây đàn là khó nhất v́ dễ bị rách dây. 6 cặp dây đàn phải được căn chỉnh hợp lư, kĩ lưỡng cả mặt trên và mặt dưới của đàn. Khi đánh đàn nếu không nghe được tiếng giống tiếng Mă La nhưng thanh hơn, th́ phải làm lại cái khác.
Đàn Chapi có lịch sử hàng ngàn năm. Ông Mấu Xuân Điệp cho biết: “Để có được chiếc đàn Chapi như ư phải mất 1 tháng, và chọn lựa, chế tác kĩ càng”.
Ngày mai Chapi...
Ama Điệp nói: “Núi rừng Tà Nĩa mây ngang đỉnh núi, đèo Khánh Lê với những khu rừng nguyên sinh mới là nơi để tiếng đàn Chapi vang đi xa nhất. Chapi phải đánh cho thôn bản, xóm làng vào ngày lễ hội mới là vui nhất. Ngày xưa, chỗ ḿnh đâu đâu cũng có tiếng đàn Chapi”.
Sương đêm Tà Nĩa làm câu chuyện của Ama Điệp thêm buồn: “Ngày nay giới trẻ Raglai đă không c̣n ai chơi loại nhạc cụ này nữa rồi. Ḿnh muốn truyền lại cho con, cho cháu mà không đứa nào chịu học, nhiều khi cũng buồn mà không biết làm sao”.
http://media12.baodatviet.v n/2012/07/20/C135436_cdv-chapi-2.JPG
Thời xưa, đàn Chapi có trong mỗi gia đ́nh Raglai, và chỉ những người trụ cột trong gia đ́nh mới được giữ nó. “C̣n bây giờ nhiều thanh niên Raglai đă không c̣n biết cách làm, cách khảy”.
Khán giả trung thành nhất của Ama Điệp chính là người vợ của ông, bà Mấu Thị Mười.
Được biết, hiện nay cả khu vực Khánh Sơn chỉ c̣n 3 người biết khảy Chapi. Nhưng chỉ Ama Điệp là người duy nhất thường xuyên sử dụng loại nhạc cụ này. Ông đă từng đem đàn Chapi đi thi tài năng âm nhạc do tỉnh tổ chức vào năm 2004, 2011, và đều được giải cao.
Theo Kiến Thức