saigon75
11-25-2012, 12:30
Phạt vạ là một h́nh thức quan trọng để răn đe, giáo dục những người quen thói "vụng trộm" trong đời sống vợ chồng của người K’ho ở Lâm Đồng. Ngày nay, tập tục này vơi đi ít nhiều nhưng dấu ấn c̣n hằn sâu trong tiềm thức của cộng đồng K’ho.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="3"> <tbody> <tr> <td align="center">http://www.tienphong.vn/ImageHandler.ashx?Th umbnailID=253406&Width=450</td> </tr> <tr> <td class="pCaption">Thiếu nữ K’ho xưa.</td> </tr> </tbody> </table> Trong luật tục của người K’ho, ngoại t́nh là cực kỳ nghiêm trọng và tối kỵ nhất. Những người phạm vào điều này sẽ bị cộng đồng trừng phạt nặng nề bằng những vật phẩm phạt vạ thích đáng. Trước đây, hầu hết những trường hợp trót một lần “ăn vụng”, sau khi bị phạt vạ đă trở nên khuynh gia bại sản, thậm chí suốt đời không thể trả hết nợ v́ phải đi vay để nộp vạ và làm ḥa.
Già làng K’Tiếu, thôn Duệ, xă Đinh Lạc, huyện Di Linh (Lâm Đồng) cho biết, người đàn bà K’ho ngoại t́nh trước khi hết tang chồng th́ phải nộp phạt cho gia đ́nh người chết 6 con trâu, 1 áo, 1 mền, 1 ṿng đeo cổ, và làm lễ giao ḥa phải nộp thêm một ché rượu, 1 con vịt và 1 con gà mái.
Chẳng may người chồng qua đời, vợ chỉ được tái giá trước thời hạn ấn định khi cha mẹ người chồng quá cố cho phép.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="3"> <tbody> <tr> <td align="center">http://www.tienphong.vn/ImageHandler.ashx?Th umbnailID=253405&Width=450</td> </tr> <tr> <td class="pCaption">Thiếu nữ K’ho ngày nay.</td> </tr> </tbody> </table> Trong cuộc sống, không ít người chị dâu không thể cưỡng lại sức quyến rũ của em chồng, nhiều người đă t́m cách mê hoặc em chồng và đưa ra ngoài nằm bờ ngủ bụi với nhau. Khi bị cộng đồng phát hiện, tất nhiên họ sẽ bị coi là tội ngoại t́nh. Chiếu theo luật tục, người đàn bà phải nộp vạ và làm ḥa với những vật phẩm rất nặng. Nếu không đủ sản vật để nộp th́ bị cộng đồng coi thường, khinh bỉ vô cùng.
Luật tục của người K’ho cũng rất công bằng, người nào tố cáo người khác phạm tội ngoại t́nh mà không có chứng cứ để chứng minh sự xác thực của lời tố cáo th́ phải làm ḥa bằng cách nộp một ché rượu, 1 con gà mái và 1 đồng bạc bồi thường danh dự cho người bị vu khống.
Người chồng đă lập gia đ́nh mà có con với một người đàn bà khác th́ phải nộp cho người vợ bị phản bội 6 con trâu, 2 con dê, 1 con gà mái, 1 ché rượu, 1 cái áo, 1 ṿng đeo cổ, c̣n cô nhân t́nh th́ phải nộp 6 con trâu.
Trai gái quan hệ t́nh cảm với nhau đến khi có con th́ buộc phải lấy nhau. Nếu chàng trai từ chối th́ phải bồi thường 2 trâu, 2 ché rượu, 1 con dê, 1 con vịt, 1 con gà mái cho người đă ăn nằm với ḿnh.
Trước đây, luật tục của người K’ho cũng cho phép chủ gia đ́nh ăn nằm với con nợ. Sau cuộc “mây mưa”, con nợ nghiễm nhiên được coi như đă trả hết nợ.
Ngoại t́nh trong cộng đồng người K’ho được xác định là một tội lớn, bị trừng phạt nặng nề, do đó hành vi ngoại t́nh và ly hôn của người K’ho rất ít khi xảy ra. Trường hợp đặc biệt phải ly hôn th́ những người ly hôn phải chịu phạt và phải được bố mẹ, già làng chấp nhận. Con cái trong gia đ́nh người K’ho theo họ mẹ, được thừa kế những tài sản trong gia đ́nh. Trong gia đ́nh quyền hành phần nhiều thuộc về người phụ nữ.
Với người K’ho ở huyện Di Linh (Lâm Đồng), nếu không may chồng chết th́ không có sự phân biệt giữa tài sản h́nh thành trước và sau hôn nhân, người vợ làm chủ tất cả. Vợ chết chỉ có con gái mới được hưởng thừa kế, nếu không tất cả tài sản đó thuộc về gia đ́nh bên vợ. Người chồng góa cũng được hưởng ít nhiều tài sản nhưng không có quyền đ̣i hỏi mà do sự tự nguyện của bên vợ.
Đặc biệt, luật tục của người K’ho quy định, con nuôi không có quyền được nhận thừa kế nhưng con hoang lại được hưởng quyền thừa kế của cha mẹ để lại.
Luật tục của người K’ho c̣n quy định nghĩa vụ của con cái đối với cha mẹ. Con cái không được mắng chửi cha mẹ. Nếu mắng chửi cha mẹ phải ḥa giải bằng một ché rượu. C̣n khi đă phạm tội đánh đập cha mẹ th́ phải xin lỗi và ḥa giải bằng một ché rượu và một cái áo dài.
Mặt khác, luật tục K’ho cũng quy định trách nhiệm của cha mẹ đối vơi con cái. Trường hợp “con dại cái mang” cha mẹ phải bồi thường những thiệt hại do con ḿnh gây ra. Nếu con cái vi phạm luật tục phải chịu phạt tùy theo tội. Cha mẹ nào mà khuyến khích con đi ăn trộm th́ phải chịu trách nhiệm về hành vi của con ḿnh và phải bồi thường thiệt hại gây ra.
Có thể thấy, luật tục của người K’ho mặc dù ra đời từ rất sớm nhưng bên cạnh những h́nh thức phạt vạ nặng nề họ đă có được những điều tiến bộ vượt trội, đặc biệt là những quy định về nghĩa vụ của con cái đối với cha mẹ và ngược lại. TS. Nguyễn Tuấn Tài, nguyên Trưởng khoa Công tác Xă hội và Phát triển cộng đồng, Trường đại học Đà Lạt, cho biết, luật tục tư cách là góp phần vào quản lư cộng đồng, v́ thế nó cũng biến đổi cùng với xă hội. Chính trong giai đoạn phát triển mang tính bước ngoặt hiện nay, luật tục của các tộc người Tây Nguyên cũng đă và đang từ chuyển ḿnh điều chỉnh.
Kết hợp giữa luật tục và luật pháp trong việc quản lư cộng đồng. Mà trong sự kết hợp này, bên cạnh những điều phù hợp th́ cũng không tránh khỏi những bất cập, xung đột, thậm chí là trái ngược nhau.
Trong nhiều trường hợp, việc sử dụng pháp luật được sự hỗ trợ đắc lực của luật tục, v́ các quyền chủ thể mà luật tục cho phép, chẳng hạn pháp luật nước ta ghi nhận công dân có quyền sư dụng tài sản riêng như: nhà, trâu ,ḅ …th́ đối với việc thực thi các quy định của pháp luật về vấn đề này được các đồng bào tiếp nhận nhanh chóng, triệt để v́ bản thân luật tục cũng thừa nhận và cho phép điều này.
"Bên cạnh những điểm tốt th́ luật tục và các hoạt động của các ṭa án phong tục không phải không có những điểm xấu, nhiều địa phương, buôn làng quá sa đà vào việc sử dụng quy phạm của luật tục mà làm kiệt quệ đời sống nhân dân.
Chính v́ vậy với mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền th́ tạo điều kiện cho pháp luật được thực hiện rộng răi, sát thực đời sống, cũng như duy tŕ được luật tục tiến bộ phù hợp với đời sống, luật hóa những quy phạm luật tục mang tính tích cực" - TS. Nguyễn Tuấn Tài cho biết.
Theo Khắc Lịch – Huy Thành
Kienthuc
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="3"> <tbody> <tr> <td align="center">http://www.tienphong.vn/ImageHandler.ashx?Th umbnailID=253406&Width=450</td> </tr> <tr> <td class="pCaption">Thiếu nữ K’ho xưa.</td> </tr> </tbody> </table> Trong luật tục của người K’ho, ngoại t́nh là cực kỳ nghiêm trọng và tối kỵ nhất. Những người phạm vào điều này sẽ bị cộng đồng trừng phạt nặng nề bằng những vật phẩm phạt vạ thích đáng. Trước đây, hầu hết những trường hợp trót một lần “ăn vụng”, sau khi bị phạt vạ đă trở nên khuynh gia bại sản, thậm chí suốt đời không thể trả hết nợ v́ phải đi vay để nộp vạ và làm ḥa.
Già làng K’Tiếu, thôn Duệ, xă Đinh Lạc, huyện Di Linh (Lâm Đồng) cho biết, người đàn bà K’ho ngoại t́nh trước khi hết tang chồng th́ phải nộp phạt cho gia đ́nh người chết 6 con trâu, 1 áo, 1 mền, 1 ṿng đeo cổ, và làm lễ giao ḥa phải nộp thêm một ché rượu, 1 con vịt và 1 con gà mái.
Chẳng may người chồng qua đời, vợ chỉ được tái giá trước thời hạn ấn định khi cha mẹ người chồng quá cố cho phép.
<table align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="3"> <tbody> <tr> <td align="center">http://www.tienphong.vn/ImageHandler.ashx?Th umbnailID=253405&Width=450</td> </tr> <tr> <td class="pCaption">Thiếu nữ K’ho ngày nay.</td> </tr> </tbody> </table> Trong cuộc sống, không ít người chị dâu không thể cưỡng lại sức quyến rũ của em chồng, nhiều người đă t́m cách mê hoặc em chồng và đưa ra ngoài nằm bờ ngủ bụi với nhau. Khi bị cộng đồng phát hiện, tất nhiên họ sẽ bị coi là tội ngoại t́nh. Chiếu theo luật tục, người đàn bà phải nộp vạ và làm ḥa với những vật phẩm rất nặng. Nếu không đủ sản vật để nộp th́ bị cộng đồng coi thường, khinh bỉ vô cùng.
Luật tục của người K’ho cũng rất công bằng, người nào tố cáo người khác phạm tội ngoại t́nh mà không có chứng cứ để chứng minh sự xác thực của lời tố cáo th́ phải làm ḥa bằng cách nộp một ché rượu, 1 con gà mái và 1 đồng bạc bồi thường danh dự cho người bị vu khống.
Người chồng đă lập gia đ́nh mà có con với một người đàn bà khác th́ phải nộp cho người vợ bị phản bội 6 con trâu, 2 con dê, 1 con gà mái, 1 ché rượu, 1 cái áo, 1 ṿng đeo cổ, c̣n cô nhân t́nh th́ phải nộp 6 con trâu.
Trai gái quan hệ t́nh cảm với nhau đến khi có con th́ buộc phải lấy nhau. Nếu chàng trai từ chối th́ phải bồi thường 2 trâu, 2 ché rượu, 1 con dê, 1 con vịt, 1 con gà mái cho người đă ăn nằm với ḿnh.
Trước đây, luật tục của người K’ho cũng cho phép chủ gia đ́nh ăn nằm với con nợ. Sau cuộc “mây mưa”, con nợ nghiễm nhiên được coi như đă trả hết nợ.
Ngoại t́nh trong cộng đồng người K’ho được xác định là một tội lớn, bị trừng phạt nặng nề, do đó hành vi ngoại t́nh và ly hôn của người K’ho rất ít khi xảy ra. Trường hợp đặc biệt phải ly hôn th́ những người ly hôn phải chịu phạt và phải được bố mẹ, già làng chấp nhận. Con cái trong gia đ́nh người K’ho theo họ mẹ, được thừa kế những tài sản trong gia đ́nh. Trong gia đ́nh quyền hành phần nhiều thuộc về người phụ nữ.
Với người K’ho ở huyện Di Linh (Lâm Đồng), nếu không may chồng chết th́ không có sự phân biệt giữa tài sản h́nh thành trước và sau hôn nhân, người vợ làm chủ tất cả. Vợ chết chỉ có con gái mới được hưởng thừa kế, nếu không tất cả tài sản đó thuộc về gia đ́nh bên vợ. Người chồng góa cũng được hưởng ít nhiều tài sản nhưng không có quyền đ̣i hỏi mà do sự tự nguyện của bên vợ.
Đặc biệt, luật tục của người K’ho quy định, con nuôi không có quyền được nhận thừa kế nhưng con hoang lại được hưởng quyền thừa kế của cha mẹ để lại.
Luật tục của người K’ho c̣n quy định nghĩa vụ của con cái đối với cha mẹ. Con cái không được mắng chửi cha mẹ. Nếu mắng chửi cha mẹ phải ḥa giải bằng một ché rượu. C̣n khi đă phạm tội đánh đập cha mẹ th́ phải xin lỗi và ḥa giải bằng một ché rượu và một cái áo dài.
Mặt khác, luật tục K’ho cũng quy định trách nhiệm của cha mẹ đối vơi con cái. Trường hợp “con dại cái mang” cha mẹ phải bồi thường những thiệt hại do con ḿnh gây ra. Nếu con cái vi phạm luật tục phải chịu phạt tùy theo tội. Cha mẹ nào mà khuyến khích con đi ăn trộm th́ phải chịu trách nhiệm về hành vi của con ḿnh và phải bồi thường thiệt hại gây ra.
Có thể thấy, luật tục của người K’ho mặc dù ra đời từ rất sớm nhưng bên cạnh những h́nh thức phạt vạ nặng nề họ đă có được những điều tiến bộ vượt trội, đặc biệt là những quy định về nghĩa vụ của con cái đối với cha mẹ và ngược lại. TS. Nguyễn Tuấn Tài, nguyên Trưởng khoa Công tác Xă hội và Phát triển cộng đồng, Trường đại học Đà Lạt, cho biết, luật tục tư cách là góp phần vào quản lư cộng đồng, v́ thế nó cũng biến đổi cùng với xă hội. Chính trong giai đoạn phát triển mang tính bước ngoặt hiện nay, luật tục của các tộc người Tây Nguyên cũng đă và đang từ chuyển ḿnh điều chỉnh.
Kết hợp giữa luật tục và luật pháp trong việc quản lư cộng đồng. Mà trong sự kết hợp này, bên cạnh những điều phù hợp th́ cũng không tránh khỏi những bất cập, xung đột, thậm chí là trái ngược nhau.
Trong nhiều trường hợp, việc sử dụng pháp luật được sự hỗ trợ đắc lực của luật tục, v́ các quyền chủ thể mà luật tục cho phép, chẳng hạn pháp luật nước ta ghi nhận công dân có quyền sư dụng tài sản riêng như: nhà, trâu ,ḅ …th́ đối với việc thực thi các quy định của pháp luật về vấn đề này được các đồng bào tiếp nhận nhanh chóng, triệt để v́ bản thân luật tục cũng thừa nhận và cho phép điều này.
"Bên cạnh những điểm tốt th́ luật tục và các hoạt động của các ṭa án phong tục không phải không có những điểm xấu, nhiều địa phương, buôn làng quá sa đà vào việc sử dụng quy phạm của luật tục mà làm kiệt quệ đời sống nhân dân.
Chính v́ vậy với mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền th́ tạo điều kiện cho pháp luật được thực hiện rộng răi, sát thực đời sống, cũng như duy tŕ được luật tục tiến bộ phù hợp với đời sống, luật hóa những quy phạm luật tục mang tính tích cực" - TS. Nguyễn Tuấn Tài cho biết.
Theo Khắc Lịch – Huy Thành
Kienthuc