vuitoichat
12-09-2012, 16:17
http://123123up.com/images/77591675026596179757 .jpg
Ảnh minh họa. (Nguồn: internet)
Quan điểm của tôi là, Philippines chiếm đóng đảo san hô ở Nam Sa[ii] (http://anhbasam.wordpress.c om/My%20Documents/Downloads/%C4%90%C6%B0%E1%BB%9 Dng%209%20%C4%91o%E1 %BA%A1n.doc#_edn2) của Trung Quốc đích thực là xâm phạm chủ quyền Trung Quốc, nhưng ở lần tàu chiến Philippines đi vào đường 9 đoạn này, cần suy ngẫm lại chính là Trung Quốc[iii] (http://anhbasam.wordpress.c om/My%20Documents/Downloads/%C4%90%C6%B0%E1%BB%9 Dng%209%20%C4%91o%E1 %BA%A1n.doc#_edn3).
Đây là một đề tài mạo hiểm, mạo hiểm đến mức ai cũng tránh nó, tôi cũng không biết được là có sẽ tự rước lấy họa vào thân hay không, song nó thực sự nguy hiểm là ở chỗ: Lợi ích quốc gia đă bị mất đi trong vô thức một cách rầm rộ.
Tranh chấp Nam Hải ra sao, vấn đề trước tiên là ở ḿnh.
Ngày 1.7.2012, “Quảng Châu nhật báo” đăng bài “Tàu chiến Philippines đi vào vùng biển Nam Hải[iv] của nước ta nói là bảo vệ khí đốt tự nhiên”.
Lời nói này có sai không? Có!
“Đi vào”, có nghĩa là đương nhiên đă cân nhắc đến cương giới. Quả nhiên, bài báo đă sử dụng câu “đi vào vùng biển bên trong đường 9 đoạn”.
Tiếp đó, bài báo đă dùng lời của đại tá Lư Kiệt, nghiên cứu viên Viện nghiên cứu quân sự hải quân, nói “đường 9 đoạn đă được hoạch định từ lâu khỏi cần tranh căi”.
Có vấn đề rồi đây.
Trước tiên tôi muốn được thanh minh, tôi vô cùng ngưỡng mộ khả năng nghiên cứu về các lĩnh vực trang bị hải quân…của ông Lư kiệt, song dù anh có tin hay không, th́ một hiện thực tương đối nghiêm trọng của Trung Quốc hiện nay là: Trong các luật công mấy chục năm qua, chưa hề nh́n thấy có luật công quốc tế, cho đến nay, trong giới báo chí, giới quân sự, giới chính trị Trung Quốc, số người hiểu biết về luật quốc tế đều không nhiều, c̣n giới luật học Trung Quốc th́ lại rất thận trọng với vấn đề Nam Hải, chỉ giới hạn trong các bàn thảo về học thuật chứ chưa bao giờ tuyên bố công khai. Cộng thêm căn bệnh thiếu đồng bộ giữa các ban ngành của Trung Quốc đă trở nên thâm căn cố đế, giới báo chí, giới quân sự, giới chính trị c̣n khiếm khuyết về mảng kiến thức luật học mà chẳng hề tự biết, hiện tượng càng truyền càng sai này đă trở nên thịnh hành.
Chớ có cho rằng đây chỉ là vấn đề về học thuật và khái niệm, mà nó sẽ quyết định cái cơ bản trong cuộc tranh giành Nam Hải của Trung Quốc
Nói “đường 9 đoạn” là không được
Tiêu chí công khai quan trọng nhất về lợi ích Nam Hải của Trung Quốc không nằm ngoài “đường 9 đoạn” (c̣n gọi là “9 đường đứt đoạn” hoặc “đường chữ U”). Tuy nhiên, từ dân chúng cho đến không ít các chuyên gia trong các lĩnh vực truyền thông và ngoài pháp luật vẫn c̣n chưa rơ về hàm nghĩa chính xác của đường 9 đoạn này, mà thường ngộ nhận là đường này thể hiện toàn bộ vùng biển nằm trong đường ấy là thuộc về Trung Quốc.
Đường này bắt nguồn từ tập “Nam Hải chư đảo vị trí đồ” do Ban phương vực Bộ nội chính chính phủ Quốc dân vẽ và xuất bản năm 1947, vốn là đường 11 đoạn vẽ ranh giới quốc gia chưa được xác định. Khi ấy Trung Quốc vừa mới thu hồi lại được các đảo Nam Hải từ tay quân chiếm lĩnh Nhật Bản, để đưa các đảo ấy vào bản đồ Trung Quốc, người ta đă áp dụng phương pháp giản tiện tốc kư địa lư này để vẽ các đường đứt đoạn trên bản đồ, tức vẽ đường lên các đảo san hô nằm ngoài ŕa nhất, bao gồm toàn bộ các rạn san hô nằm trong đó, để khỏi phải làm lẻ từng đảo một. Phương pháp này từng được sử dụng rộng răi trên thế giới vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 (bao gồm cả các bản đồ thời Mỹ cai trị Philippines, nhưng Mỹ tuyên bố rơ ràng rằng đó không đại diện cho ranh giới quốc gia).
Về hàm nghĩa chuẩn xác của đường 9 đoạn, giáo sư Lưu Nam Lai ở Viện nghiên cứu Luật quốc tế thuộc Viện khoa học xă hội Trung Quốc năm 2005 đă có bài viết “Địa vị pháp lư của đường h́nh chữ ‘U’ xét về luật quốc tế”[v] trên trang “Luật học Trung Quốc” quan điểm hết sức rơ ràng và là quan điểm đáng tin cậy nhất có thể t́m thấy hiện nay. Điều thú vị là, bài viết hiện vẫn t́m thấy ở phần đề mục của trang này, nhưng phần nội dung th́ không c̣n thấy nữa, quả thực không hiểu nổi đề tài này mạo hiểm đến nhường nào.
http://data.vietinfo.eu/News//2012/12/09/181179/1355051231.6167.jpg
Bài viết cho rằng, đường này mới đầu không phải là ranh giới quốc gia, các chính phủ kế tiếp của Trung Quốc cũng chưa từng tuyên bố toàn bộ vùng biển bên trong đường này là lănh hải Trung Quốc, đồng thời thừa hành quyền lănh hải. Hơn nữa, theo “Công ước về luật biển của Liên hợp quốc” (sau đây gọi tắt là “Công ước”), việc hoạch định lănh hải cần phải được xác định dựa theo lănh thổ để vẽ đường cơ bản lănh hải, đâu có phải cứ nói là “phân định” từ ngoại vi;
Đường này cũng không phải là “thủy vực mang tính lịch sử”, bởi v́ khái niệm này không hề được sự thừa nhận phổ biến của cộng đồng quốc tế, hơn nữa, “thủy vực mang tính lịch sử” là ngang bằng với “nội thủy”, tàu thuyền nước ngoài chưa được phép không được đi qua, điều này cũng không hiện thực. “Thủy vực mang tính lịch sử” c̣n yêu cầu nước ấy phải kiểm soát nó trong thời gian dài, đồng thời được sự thừa nhận của các nước khác;
Thứ ba, đường này cũng không phải là “đường quyền lợi mang tính lịch sử”, bởi v́ định nghĩa này cũng coi toàn bộ vùng biển nằm ngoài nội thủy bên trong đường ấy là vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của nước ta, nhưng không hề đồng nghĩa với việc hoạch định vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa căn cứ vào “đường quyền lợi mang tính lịch sử” theo luật biển quốc tế, các chính phủ kế tiếp của Trung Quốc cũng chưa từng chủ trương như vậy.
Kể từ sau khi nước Trung Quốc mới thành lập, chưa hề có thuyết minh chính thức nào về địa vị pháp lư và hàm nghĩa của đường này, nhưng từ các tuyên bố và bài nói có liên quan của chính phủ Trung Quốc có thể thấy, chính phủ Trung Quốc trong thực tế luôn dùng nó làm đường quy thuộc các đảo hoặc đường phạm vi các đảo.
Trong “Tuyên bố về lănh hải của chính phủ nước Cộng ḥa nhân dân Trung Hoa” năm 1958, đă dùng phương thức thừa nhận “cách đại lục bằng hải phận quốc tế” giữa Trung Quốc đại lục với các đảo ngoài khơi để loại bỏ khả năng nhầm lẫn khi giải thích vùng biển nằm giữa Trung Quốc đại lục với các đảo ngoài khơi và toàn bộ vùng biển nằm trong đường chữ “U” là vùng biển thuộc thẩm quyền Trung Quốc. Sau đó, chính phủ Trung Quốc khi nhiều lần nhấn mạnh về chủ quyền đều sử dụng từ ngữ đă chọn lọc “nước Cộng ḥa nhân dân Trung Hoa có chủ quyền không thể tranh căi đối với những ḥn đảo này cùng các vùng biển phụ cận”.
Quy định hành chính “Các quy định về việc biểu thị nội dung các bản đồ công khai”do Cục Đo đạc và Bản đồ Quốc gia ban hành năm 2003 và trong các văn bản học thuật do các chuyên gia Cục Thông tin Địa lư Đo đạc và Bản đồ Quốc gia (tên hiện nay) công bố đều nói rất rơ: Kí hiệu đường ranh giới quốc gia đứt đoạn trên vùng biển Nam Hải biểu thị đường phạm vi quy thuộc của các đảo Nam Hải. Thực ra đây là một cách nói đầy mâu thuẫn, làm sao lại có thể dùng kí hiệu “đường ranh giới quốc gia đứt đoạn” để biểu thị một ư nghĩa khác được?
Một sự thật khác nữa là, sở dĩ đường 11 đoạn lại biến thành đường 9 đoạn là bởi v́ sau khi nước Trung Quốc mới được thành lập, để tránh ảnh hưởng đến quan hệ hữu nghị Trung-Việt, nên đă chủ động xóa đi 2 đoạn ở phía đông bắc, điều này cũng nói lên tính chất bao gộp và phi xác thực của đường này. Đây không phải là bán nước, mà là xóa đi vịnh Bắc Bộ thuộc 2 đoạn, tranh căi về vấn đề phân chia biên giới trên biển Trung-Việt đă kéo dài mấy chục năm, cuối cùng gần đây đă giải quyết thành công thông qua đàm phán, cho thấy vấn đề lănh thổ là có thể giải quyết được, hơn nữa, chỉ có điều ước song phương th́ mới có thể giải quyết được triệt để.
C̣n có một chuyện nực cười khác, trang trí ở b́a dưới cuốn “Báo cáo về phát triển biển Trung Quốc”[vi] do Cục biển quốc gia xuất bản công khai năm 2011 lại kéo dài “đường 9 đoạn” về hướng đông bắc thành “đường 10 đoạn”, tôi tin đây chỉ là sự tùy tiện về mặt biên tập mỹ thuật, nhưng cái đoạn thêm này lại ở gần đảo Điếu Ngư, thế là vô t́nh lại sinh ra một chuyện dở khóc dở cười, chẳng lẽ khâu biên tập của nhà xuất bản cũng cho kiểu vẽ này là làm ra sự đă rồi?
Đương nhiên, về cách lư giải “đường 9 đoạn”, giới luật học cũng không phải là không có quan điểm khác nhau, song chủ yếu chỉ tập trung ở mặt chủ trương coi là “đường quyền lợi mang tính lịch sử”, chứ không có người nào lại chủ trương coi là đường ranh giới quốc gia cả, bởi v́ đây không thể là kiểu nói lấy được về mặt luật quốc tế, và cũng không mang tính có thể thao tác.
Hậu quả hỗn loạn
Khi đă hiểu được những kiến thức trên đây, th́ hiển nhiên là nhà nghiên cứu Lư Kiệt đă có đôi điều thiếu chuẩn xác trong những tŕnh bày về chủ quyền Nam Hải.
Các luật quốc tế như “Công ước”… có 3 nguyên tắc: Phát hiện trước, chiếm lĩnh trước, kiểm soát thực tế”. “Nhân dân Trung Quốc đă bắt đầu phát hiện, chiếm lĩnh và tuần tra các đảo san hô ở Nam Hải ngay từ trước năm 2000, điều này cũng đă có các chứng cứ lịch sử và văn bản lịch sử chứng minh”.
Đúng, v́ thế mà khỏi thèm bận tâm đến chứng cứ lịch sử của các nước như Việt Nam…, song điểm yếu của Trung Quốc là về mặt “kiểm soát thực tế”. Kiểm soát thực tế của Trung Quốc đối với Nam Hải, ngoài hoạt động của ngư dân ra, xét từ góc độ chính phủ, lâu nay chủ yếu được thể hiện thông qua phương thức “tuần tra” ngắt quăng, điều này đă bị các nước bóc mẽ. Nan đề về mặt luật pháp và đàm phán này, tôi giải quyết không nổi, và cũng không phải là chủ đề của ngày hôm nay.
Đứng trước nan đề ấy, một trong những chứng cứ mạnh mẽ nhất của Trung Quốc là “đường 9 đoạn” trên bản đồ. Lư Kiệt nói: Đă được hoạch định từ thời Quốc dân đảng cai trị, “khi ấy, các nước xung quanh không có ư kiến ǵ khác”.
Đích xác là không có ư kiến ǵ khác, nhưng điều rắc rối là, kiểu vẽ này không phải là phương pháp được thế giới công nhận. Trung Quốc ở thời cận đại yếu, chính quyền Quốc dân ra tay muộn để giành lấy chủ quyền, chỗ dựa lư luận yếu, phương pháp đơn nhất, coi như sự đă rồi, trách cứ ai cũng đều vô ích, nhưng với thế bế tắc về đường 9 đoạn này, th́ trong mấy chục năm gần đây, Trung Quốc cũng chẳng hề có được cách giải quyết nào tiến bộ hơn, đây lại là vấn đề mới mất rồi. Lănh thổ bị người ta chiếm mất là sự thực, nhưng tự ḿnh đă vẽ rơ nó trên bản đồ rồi, vốn không phải là nan đề, th́ lại do dự mất hàng mấy chục năm. Những nguyên nhân bên trong th́ phải là người thấu hiểu nội t́nh mới biết được.
Đương nhiên, “Công ước” có những chỗ c̣n mơ hồ về việc hoạch định đường cơ sở lănh hải nên cũng dẫn đến thực tế tranh chấp quá nhiều trong cộng đồng quốc tế, kết quả là có những đường cơ sở lănh hải mà quốc gia nào đó công bố là bất hợp lư rơ ràng (ví dụ như Việt Nam), sự thường xuyên nảy sinh xung đột lănh hải giữa các nước láng giềng chỉ có thể chờ giải quyết bằng sự đàm phán song phương, “Công ước” rút cuộc đến năm 1982 mới được thông qua, đường biên giới trên biển các nước trên thế giới hoạch định được là số ít, c̣n tranh căi hoặc không rơ là số nhiều.
Song cho dù hoạch định có khó đến mấy, th́ vấn đề là nếu không hoạch định nữa, th́ những nơi tự mâu thuẫn nhau sẽ liền xuất hiện, hơn nữa lại c̣n khá là hiểm hóc.
Ngày 7.5.2009, Đoàn đại diện thường trú tại Liên hợp quốc của Trung Quốc khi thông qua 2 bức công hàm, nhắm tới 2 nước Malaysia và Việt Nam, cùng 2 bản dự án hoạch định ranh giới thềm lục địa nằm ngoài 200 hải lư mà Việt Nam đă đơn phương đệ tŕnh lên Ủy ban về Ranh giới Thềm lục địa “Công ước về biển của Liên hợp quốc”, đă bày tỏ lập trường, yêu cầu Ủy ban này không thẩm duyệt chúng. Trong các công hàm ấy, để thể hiện quyền lợi chủ quyền và quyền quản lư của Trung Quốc đối với các đảo Nam Hải cùng các vùng biển phụ cận, Trung Quốc đă cung cấp các phụ lục bản đồ, trên đó vẫn vẽ “đường 9 đoạn” theo phương thức đường ranh giới quốc gia.
Về tính chất của đường này, vẫn không được giải thích. Nó là “đường quy thuộc các đảo được biểu thị bằng đường ranh giới quốc gia đứt đoạn” sao? Không ai dám nói với Liên hợp quốc, mà có nói th́ Liên hợp quốc cũng không thể nh́n nhận như thế này.
Công hàm mà cơ quan ngoại giao đệ tŕnh lên Liên hợp quốc đương nhiên là có hiệu lực pháp lư, song nội bộ trong nước lại chưa thể đi đến nhất trí, cộng thêm độ khó về mặt tính thao tác, vậy hiệu lực này sẽ tự xử ra sao đây? Huống chi chỉ vẻn vẹn có một tấm bản đồ thô phác tỷ lệ 1: 1060, chỉ có thể thể hiện được chủ trương về chủ quyền chung chung, chứ chẳng thể chi tiết hóa được. Căn cứ theo “Công ước”, Liên hợp quốc cũng sẽ không hề phán quyết cho tấm bản đồ này.
Ngay cả khi chính phủ nước ta đă quyết định dùng “đường 9 đoạn” để vẽ đường ranh giới quốc gia, mà lại không thông báo cho người dân th́ cũng không sao, chúng tôi cũng có thể hỗ trợ, nhưng cụ thể lại không thực hiện được, độ tin cậy về ranh giới quốc gia nằm ở đâu?
Ví dụ đơn giản nhất là như lần này, tin cho biết tàu chiến Philippines đă đi vào “đường 9 đoạn”, có nghĩa là đă xâm phạm đường ranh giới quốc gia, chúng ta lại chỉ là một nhà nghiên cứu, lấy tư cách cá nhân (hiển nhiên là không thể đại diện cho hải quân) để nhấn mạnh quyền lợi lịch sử, thế mà được à?
Trên thực tế, từ vị trí của “đường 9 đoạn” có thể thấy, nếu như anh tin rằng hải quân các nước xung quanh và hải quân Mỹ xưa nay không dám bước một bước qua băi ḿn th́ thật quái lạ. Rành rành là họ đang tuần tra, diễn tập bên trong ranh giới quốc gia của anh đấy, đường ranh giới quốc gia lại do anh vẽ, chẳng phải là tự chuốc nhục vào người sao?
Tôi tin là Bộ ngoại giao không phải là không biết điểm này, nhưng đă quá muộn, sự tŕ trệ và chậm trễ về mặt phối hợp và chế định các chính sách trong nội bộ Trung Quốc đă khiến cho khi vấn đề cấp thiết tới, th́ chỉ có thể nắm được chứng cứ luật pháp kiểu củ cải chưa kịp rửa sạch bùn mà vội vă xung trận vậy!
Trong quá tŕnh học những kiến thức có liên quan, điều tôi được nghe là, các quan chức ngoại giao nói về đường này là “quá nhạy cảm, không nói được”, các giáo sư luật học muốn t́m ṭi nghiên cứu, nhưng từ chối không tiết lộ danh tính. Mặt khác, rất nhiều cư dân mạng đă chửi như hát hay, nhưng lại không rơ nội t́nh, có những chuyên gia không thuộc phương diện luật pháp đă sai lầm về điều này mà không biết, lại cứ lấy tư cách nào đó của ḿnh để khiến cho nhận thức của công chúng càng thêm hỗn loạn.
Nói thực, tôi chẳng có thành kiến ǵ với “Quảng Châu nhật báo”, nhưng khi đọc thấy tin này cảm thấy rất nặng nề.
Khi tôi buột miệng nói “XX làm hại đất nước”, bà mẹ đă sợ hăi muôn phần mà bảo: “Con đừng có mà ngoặc vào XX đấy!”
Nỗi sợ vô h́nh này không phải là không có lư, có những chỗ họ chưa hiểu, nhiều khi làm không được việc là một nhẽ, nhưng nếu anh đến nói toạc ra, th́ anh chính là kẻ tội đồ.
Cho nên tôi đành nghĩ, nếu đă là như vậy th́ ḿnh phải học theo Mă Tư Thông[vii] thôi. Tất nhiên, cứ cho anh là hàng vai vế đi, Mă không được, vậy th́ cứ thử học theo Trần Thiên Hoa[viii] có phải là hơn không?
Thôi được, đừng có mà buồn như thế, tôi chẳng t́m cách ảnh hưởng đến bất cứ điều ǵ, mà chỉ t́m cách nói lên sự thật, có giá trị ǵ hay không không quan trọng, lời thật được nói ra tôi thấy ḿnh khỏe hơn.
May thay, về quan điểm cụ thể này cũng không phải là chưa có ai từng nói. Thiếu tướng không quân Kiều Lương vào cuối năm ngoái từng nói công khai trên “Kinh tế quan sát báo”: “Xét từ góc độ luật quốc tế, luật biển, có bao nhiêu lănh thổ biển thuộc về Trung Quốc, trước tiên chúng tôi cần biết rơ, những phần nào chắc chắn là của chúng ta, những phần nào trong tầm kiểm soát của chúng ta, c̣n những phần nào thuộc về chúng ta nhưng đă bị người khác chiếm mất. Không thể cứ nói chung chung Nam Hải thuộc về Trung Quốc được, “đường 9 đoạn” cũng phải có chú thích cho rơ ràng từng đoạn thuộc kinh độ vĩ độ nào. Nếu không, cứ mù mờ như thế th́ làm sao mà làm cho thiên hạ rơ được? Những cái này nói chưa rơ mà anh đă muốn ra tay, th́ đúng là xuất quân vô danh nghĩa, từ có lư biến thành vô lư mất rồi”.
Ảnh minh họa. (Nguồn: internet)
Quan điểm của tôi là, Philippines chiếm đóng đảo san hô ở Nam Sa[ii] (http://anhbasam.wordpress.c om/My%20Documents/Downloads/%C4%90%C6%B0%E1%BB%9 Dng%209%20%C4%91o%E1 %BA%A1n.doc#_edn2) của Trung Quốc đích thực là xâm phạm chủ quyền Trung Quốc, nhưng ở lần tàu chiến Philippines đi vào đường 9 đoạn này, cần suy ngẫm lại chính là Trung Quốc[iii] (http://anhbasam.wordpress.c om/My%20Documents/Downloads/%C4%90%C6%B0%E1%BB%9 Dng%209%20%C4%91o%E1 %BA%A1n.doc#_edn3).
Đây là một đề tài mạo hiểm, mạo hiểm đến mức ai cũng tránh nó, tôi cũng không biết được là có sẽ tự rước lấy họa vào thân hay không, song nó thực sự nguy hiểm là ở chỗ: Lợi ích quốc gia đă bị mất đi trong vô thức một cách rầm rộ.
Tranh chấp Nam Hải ra sao, vấn đề trước tiên là ở ḿnh.
Ngày 1.7.2012, “Quảng Châu nhật báo” đăng bài “Tàu chiến Philippines đi vào vùng biển Nam Hải[iv] của nước ta nói là bảo vệ khí đốt tự nhiên”.
Lời nói này có sai không? Có!
“Đi vào”, có nghĩa là đương nhiên đă cân nhắc đến cương giới. Quả nhiên, bài báo đă sử dụng câu “đi vào vùng biển bên trong đường 9 đoạn”.
Tiếp đó, bài báo đă dùng lời của đại tá Lư Kiệt, nghiên cứu viên Viện nghiên cứu quân sự hải quân, nói “đường 9 đoạn đă được hoạch định từ lâu khỏi cần tranh căi”.
Có vấn đề rồi đây.
Trước tiên tôi muốn được thanh minh, tôi vô cùng ngưỡng mộ khả năng nghiên cứu về các lĩnh vực trang bị hải quân…của ông Lư kiệt, song dù anh có tin hay không, th́ một hiện thực tương đối nghiêm trọng của Trung Quốc hiện nay là: Trong các luật công mấy chục năm qua, chưa hề nh́n thấy có luật công quốc tế, cho đến nay, trong giới báo chí, giới quân sự, giới chính trị Trung Quốc, số người hiểu biết về luật quốc tế đều không nhiều, c̣n giới luật học Trung Quốc th́ lại rất thận trọng với vấn đề Nam Hải, chỉ giới hạn trong các bàn thảo về học thuật chứ chưa bao giờ tuyên bố công khai. Cộng thêm căn bệnh thiếu đồng bộ giữa các ban ngành của Trung Quốc đă trở nên thâm căn cố đế, giới báo chí, giới quân sự, giới chính trị c̣n khiếm khuyết về mảng kiến thức luật học mà chẳng hề tự biết, hiện tượng càng truyền càng sai này đă trở nên thịnh hành.
Chớ có cho rằng đây chỉ là vấn đề về học thuật và khái niệm, mà nó sẽ quyết định cái cơ bản trong cuộc tranh giành Nam Hải của Trung Quốc
Nói “đường 9 đoạn” là không được
Tiêu chí công khai quan trọng nhất về lợi ích Nam Hải của Trung Quốc không nằm ngoài “đường 9 đoạn” (c̣n gọi là “9 đường đứt đoạn” hoặc “đường chữ U”). Tuy nhiên, từ dân chúng cho đến không ít các chuyên gia trong các lĩnh vực truyền thông và ngoài pháp luật vẫn c̣n chưa rơ về hàm nghĩa chính xác của đường 9 đoạn này, mà thường ngộ nhận là đường này thể hiện toàn bộ vùng biển nằm trong đường ấy là thuộc về Trung Quốc.
Đường này bắt nguồn từ tập “Nam Hải chư đảo vị trí đồ” do Ban phương vực Bộ nội chính chính phủ Quốc dân vẽ và xuất bản năm 1947, vốn là đường 11 đoạn vẽ ranh giới quốc gia chưa được xác định. Khi ấy Trung Quốc vừa mới thu hồi lại được các đảo Nam Hải từ tay quân chiếm lĩnh Nhật Bản, để đưa các đảo ấy vào bản đồ Trung Quốc, người ta đă áp dụng phương pháp giản tiện tốc kư địa lư này để vẽ các đường đứt đoạn trên bản đồ, tức vẽ đường lên các đảo san hô nằm ngoài ŕa nhất, bao gồm toàn bộ các rạn san hô nằm trong đó, để khỏi phải làm lẻ từng đảo một. Phương pháp này từng được sử dụng rộng răi trên thế giới vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 (bao gồm cả các bản đồ thời Mỹ cai trị Philippines, nhưng Mỹ tuyên bố rơ ràng rằng đó không đại diện cho ranh giới quốc gia).
Về hàm nghĩa chuẩn xác của đường 9 đoạn, giáo sư Lưu Nam Lai ở Viện nghiên cứu Luật quốc tế thuộc Viện khoa học xă hội Trung Quốc năm 2005 đă có bài viết “Địa vị pháp lư của đường h́nh chữ ‘U’ xét về luật quốc tế”[v] trên trang “Luật học Trung Quốc” quan điểm hết sức rơ ràng và là quan điểm đáng tin cậy nhất có thể t́m thấy hiện nay. Điều thú vị là, bài viết hiện vẫn t́m thấy ở phần đề mục của trang này, nhưng phần nội dung th́ không c̣n thấy nữa, quả thực không hiểu nổi đề tài này mạo hiểm đến nhường nào.
http://data.vietinfo.eu/News//2012/12/09/181179/1355051231.6167.jpg
Bài viết cho rằng, đường này mới đầu không phải là ranh giới quốc gia, các chính phủ kế tiếp của Trung Quốc cũng chưa từng tuyên bố toàn bộ vùng biển bên trong đường này là lănh hải Trung Quốc, đồng thời thừa hành quyền lănh hải. Hơn nữa, theo “Công ước về luật biển của Liên hợp quốc” (sau đây gọi tắt là “Công ước”), việc hoạch định lănh hải cần phải được xác định dựa theo lănh thổ để vẽ đường cơ bản lănh hải, đâu có phải cứ nói là “phân định” từ ngoại vi;
Đường này cũng không phải là “thủy vực mang tính lịch sử”, bởi v́ khái niệm này không hề được sự thừa nhận phổ biến của cộng đồng quốc tế, hơn nữa, “thủy vực mang tính lịch sử” là ngang bằng với “nội thủy”, tàu thuyền nước ngoài chưa được phép không được đi qua, điều này cũng không hiện thực. “Thủy vực mang tính lịch sử” c̣n yêu cầu nước ấy phải kiểm soát nó trong thời gian dài, đồng thời được sự thừa nhận của các nước khác;
Thứ ba, đường này cũng không phải là “đường quyền lợi mang tính lịch sử”, bởi v́ định nghĩa này cũng coi toàn bộ vùng biển nằm ngoài nội thủy bên trong đường ấy là vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của nước ta, nhưng không hề đồng nghĩa với việc hoạch định vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa căn cứ vào “đường quyền lợi mang tính lịch sử” theo luật biển quốc tế, các chính phủ kế tiếp của Trung Quốc cũng chưa từng chủ trương như vậy.
Kể từ sau khi nước Trung Quốc mới thành lập, chưa hề có thuyết minh chính thức nào về địa vị pháp lư và hàm nghĩa của đường này, nhưng từ các tuyên bố và bài nói có liên quan của chính phủ Trung Quốc có thể thấy, chính phủ Trung Quốc trong thực tế luôn dùng nó làm đường quy thuộc các đảo hoặc đường phạm vi các đảo.
Trong “Tuyên bố về lănh hải của chính phủ nước Cộng ḥa nhân dân Trung Hoa” năm 1958, đă dùng phương thức thừa nhận “cách đại lục bằng hải phận quốc tế” giữa Trung Quốc đại lục với các đảo ngoài khơi để loại bỏ khả năng nhầm lẫn khi giải thích vùng biển nằm giữa Trung Quốc đại lục với các đảo ngoài khơi và toàn bộ vùng biển nằm trong đường chữ “U” là vùng biển thuộc thẩm quyền Trung Quốc. Sau đó, chính phủ Trung Quốc khi nhiều lần nhấn mạnh về chủ quyền đều sử dụng từ ngữ đă chọn lọc “nước Cộng ḥa nhân dân Trung Hoa có chủ quyền không thể tranh căi đối với những ḥn đảo này cùng các vùng biển phụ cận”.
Quy định hành chính “Các quy định về việc biểu thị nội dung các bản đồ công khai”do Cục Đo đạc và Bản đồ Quốc gia ban hành năm 2003 và trong các văn bản học thuật do các chuyên gia Cục Thông tin Địa lư Đo đạc và Bản đồ Quốc gia (tên hiện nay) công bố đều nói rất rơ: Kí hiệu đường ranh giới quốc gia đứt đoạn trên vùng biển Nam Hải biểu thị đường phạm vi quy thuộc của các đảo Nam Hải. Thực ra đây là một cách nói đầy mâu thuẫn, làm sao lại có thể dùng kí hiệu “đường ranh giới quốc gia đứt đoạn” để biểu thị một ư nghĩa khác được?
Một sự thật khác nữa là, sở dĩ đường 11 đoạn lại biến thành đường 9 đoạn là bởi v́ sau khi nước Trung Quốc mới được thành lập, để tránh ảnh hưởng đến quan hệ hữu nghị Trung-Việt, nên đă chủ động xóa đi 2 đoạn ở phía đông bắc, điều này cũng nói lên tính chất bao gộp và phi xác thực của đường này. Đây không phải là bán nước, mà là xóa đi vịnh Bắc Bộ thuộc 2 đoạn, tranh căi về vấn đề phân chia biên giới trên biển Trung-Việt đă kéo dài mấy chục năm, cuối cùng gần đây đă giải quyết thành công thông qua đàm phán, cho thấy vấn đề lănh thổ là có thể giải quyết được, hơn nữa, chỉ có điều ước song phương th́ mới có thể giải quyết được triệt để.
C̣n có một chuyện nực cười khác, trang trí ở b́a dưới cuốn “Báo cáo về phát triển biển Trung Quốc”[vi] do Cục biển quốc gia xuất bản công khai năm 2011 lại kéo dài “đường 9 đoạn” về hướng đông bắc thành “đường 10 đoạn”, tôi tin đây chỉ là sự tùy tiện về mặt biên tập mỹ thuật, nhưng cái đoạn thêm này lại ở gần đảo Điếu Ngư, thế là vô t́nh lại sinh ra một chuyện dở khóc dở cười, chẳng lẽ khâu biên tập của nhà xuất bản cũng cho kiểu vẽ này là làm ra sự đă rồi?
Đương nhiên, về cách lư giải “đường 9 đoạn”, giới luật học cũng không phải là không có quan điểm khác nhau, song chủ yếu chỉ tập trung ở mặt chủ trương coi là “đường quyền lợi mang tính lịch sử”, chứ không có người nào lại chủ trương coi là đường ranh giới quốc gia cả, bởi v́ đây không thể là kiểu nói lấy được về mặt luật quốc tế, và cũng không mang tính có thể thao tác.
Hậu quả hỗn loạn
Khi đă hiểu được những kiến thức trên đây, th́ hiển nhiên là nhà nghiên cứu Lư Kiệt đă có đôi điều thiếu chuẩn xác trong những tŕnh bày về chủ quyền Nam Hải.
Các luật quốc tế như “Công ước”… có 3 nguyên tắc: Phát hiện trước, chiếm lĩnh trước, kiểm soát thực tế”. “Nhân dân Trung Quốc đă bắt đầu phát hiện, chiếm lĩnh và tuần tra các đảo san hô ở Nam Hải ngay từ trước năm 2000, điều này cũng đă có các chứng cứ lịch sử và văn bản lịch sử chứng minh”.
Đúng, v́ thế mà khỏi thèm bận tâm đến chứng cứ lịch sử của các nước như Việt Nam…, song điểm yếu của Trung Quốc là về mặt “kiểm soát thực tế”. Kiểm soát thực tế của Trung Quốc đối với Nam Hải, ngoài hoạt động của ngư dân ra, xét từ góc độ chính phủ, lâu nay chủ yếu được thể hiện thông qua phương thức “tuần tra” ngắt quăng, điều này đă bị các nước bóc mẽ. Nan đề về mặt luật pháp và đàm phán này, tôi giải quyết không nổi, và cũng không phải là chủ đề của ngày hôm nay.
Đứng trước nan đề ấy, một trong những chứng cứ mạnh mẽ nhất của Trung Quốc là “đường 9 đoạn” trên bản đồ. Lư Kiệt nói: Đă được hoạch định từ thời Quốc dân đảng cai trị, “khi ấy, các nước xung quanh không có ư kiến ǵ khác”.
Đích xác là không có ư kiến ǵ khác, nhưng điều rắc rối là, kiểu vẽ này không phải là phương pháp được thế giới công nhận. Trung Quốc ở thời cận đại yếu, chính quyền Quốc dân ra tay muộn để giành lấy chủ quyền, chỗ dựa lư luận yếu, phương pháp đơn nhất, coi như sự đă rồi, trách cứ ai cũng đều vô ích, nhưng với thế bế tắc về đường 9 đoạn này, th́ trong mấy chục năm gần đây, Trung Quốc cũng chẳng hề có được cách giải quyết nào tiến bộ hơn, đây lại là vấn đề mới mất rồi. Lănh thổ bị người ta chiếm mất là sự thực, nhưng tự ḿnh đă vẽ rơ nó trên bản đồ rồi, vốn không phải là nan đề, th́ lại do dự mất hàng mấy chục năm. Những nguyên nhân bên trong th́ phải là người thấu hiểu nội t́nh mới biết được.
Đương nhiên, “Công ước” có những chỗ c̣n mơ hồ về việc hoạch định đường cơ sở lănh hải nên cũng dẫn đến thực tế tranh chấp quá nhiều trong cộng đồng quốc tế, kết quả là có những đường cơ sở lănh hải mà quốc gia nào đó công bố là bất hợp lư rơ ràng (ví dụ như Việt Nam), sự thường xuyên nảy sinh xung đột lănh hải giữa các nước láng giềng chỉ có thể chờ giải quyết bằng sự đàm phán song phương, “Công ước” rút cuộc đến năm 1982 mới được thông qua, đường biên giới trên biển các nước trên thế giới hoạch định được là số ít, c̣n tranh căi hoặc không rơ là số nhiều.
Song cho dù hoạch định có khó đến mấy, th́ vấn đề là nếu không hoạch định nữa, th́ những nơi tự mâu thuẫn nhau sẽ liền xuất hiện, hơn nữa lại c̣n khá là hiểm hóc.
Ngày 7.5.2009, Đoàn đại diện thường trú tại Liên hợp quốc của Trung Quốc khi thông qua 2 bức công hàm, nhắm tới 2 nước Malaysia và Việt Nam, cùng 2 bản dự án hoạch định ranh giới thềm lục địa nằm ngoài 200 hải lư mà Việt Nam đă đơn phương đệ tŕnh lên Ủy ban về Ranh giới Thềm lục địa “Công ước về biển của Liên hợp quốc”, đă bày tỏ lập trường, yêu cầu Ủy ban này không thẩm duyệt chúng. Trong các công hàm ấy, để thể hiện quyền lợi chủ quyền và quyền quản lư của Trung Quốc đối với các đảo Nam Hải cùng các vùng biển phụ cận, Trung Quốc đă cung cấp các phụ lục bản đồ, trên đó vẫn vẽ “đường 9 đoạn” theo phương thức đường ranh giới quốc gia.
Về tính chất của đường này, vẫn không được giải thích. Nó là “đường quy thuộc các đảo được biểu thị bằng đường ranh giới quốc gia đứt đoạn” sao? Không ai dám nói với Liên hợp quốc, mà có nói th́ Liên hợp quốc cũng không thể nh́n nhận như thế này.
Công hàm mà cơ quan ngoại giao đệ tŕnh lên Liên hợp quốc đương nhiên là có hiệu lực pháp lư, song nội bộ trong nước lại chưa thể đi đến nhất trí, cộng thêm độ khó về mặt tính thao tác, vậy hiệu lực này sẽ tự xử ra sao đây? Huống chi chỉ vẻn vẹn có một tấm bản đồ thô phác tỷ lệ 1: 1060, chỉ có thể thể hiện được chủ trương về chủ quyền chung chung, chứ chẳng thể chi tiết hóa được. Căn cứ theo “Công ước”, Liên hợp quốc cũng sẽ không hề phán quyết cho tấm bản đồ này.
Ngay cả khi chính phủ nước ta đă quyết định dùng “đường 9 đoạn” để vẽ đường ranh giới quốc gia, mà lại không thông báo cho người dân th́ cũng không sao, chúng tôi cũng có thể hỗ trợ, nhưng cụ thể lại không thực hiện được, độ tin cậy về ranh giới quốc gia nằm ở đâu?
Ví dụ đơn giản nhất là như lần này, tin cho biết tàu chiến Philippines đă đi vào “đường 9 đoạn”, có nghĩa là đă xâm phạm đường ranh giới quốc gia, chúng ta lại chỉ là một nhà nghiên cứu, lấy tư cách cá nhân (hiển nhiên là không thể đại diện cho hải quân) để nhấn mạnh quyền lợi lịch sử, thế mà được à?
Trên thực tế, từ vị trí của “đường 9 đoạn” có thể thấy, nếu như anh tin rằng hải quân các nước xung quanh và hải quân Mỹ xưa nay không dám bước một bước qua băi ḿn th́ thật quái lạ. Rành rành là họ đang tuần tra, diễn tập bên trong ranh giới quốc gia của anh đấy, đường ranh giới quốc gia lại do anh vẽ, chẳng phải là tự chuốc nhục vào người sao?
Tôi tin là Bộ ngoại giao không phải là không biết điểm này, nhưng đă quá muộn, sự tŕ trệ và chậm trễ về mặt phối hợp và chế định các chính sách trong nội bộ Trung Quốc đă khiến cho khi vấn đề cấp thiết tới, th́ chỉ có thể nắm được chứng cứ luật pháp kiểu củ cải chưa kịp rửa sạch bùn mà vội vă xung trận vậy!
Trong quá tŕnh học những kiến thức có liên quan, điều tôi được nghe là, các quan chức ngoại giao nói về đường này là “quá nhạy cảm, không nói được”, các giáo sư luật học muốn t́m ṭi nghiên cứu, nhưng từ chối không tiết lộ danh tính. Mặt khác, rất nhiều cư dân mạng đă chửi như hát hay, nhưng lại không rơ nội t́nh, có những chuyên gia không thuộc phương diện luật pháp đă sai lầm về điều này mà không biết, lại cứ lấy tư cách nào đó của ḿnh để khiến cho nhận thức của công chúng càng thêm hỗn loạn.
Nói thực, tôi chẳng có thành kiến ǵ với “Quảng Châu nhật báo”, nhưng khi đọc thấy tin này cảm thấy rất nặng nề.
Khi tôi buột miệng nói “XX làm hại đất nước”, bà mẹ đă sợ hăi muôn phần mà bảo: “Con đừng có mà ngoặc vào XX đấy!”
Nỗi sợ vô h́nh này không phải là không có lư, có những chỗ họ chưa hiểu, nhiều khi làm không được việc là một nhẽ, nhưng nếu anh đến nói toạc ra, th́ anh chính là kẻ tội đồ.
Cho nên tôi đành nghĩ, nếu đă là như vậy th́ ḿnh phải học theo Mă Tư Thông[vii] thôi. Tất nhiên, cứ cho anh là hàng vai vế đi, Mă không được, vậy th́ cứ thử học theo Trần Thiên Hoa[viii] có phải là hơn không?
Thôi được, đừng có mà buồn như thế, tôi chẳng t́m cách ảnh hưởng đến bất cứ điều ǵ, mà chỉ t́m cách nói lên sự thật, có giá trị ǵ hay không không quan trọng, lời thật được nói ra tôi thấy ḿnh khỏe hơn.
May thay, về quan điểm cụ thể này cũng không phải là chưa có ai từng nói. Thiếu tướng không quân Kiều Lương vào cuối năm ngoái từng nói công khai trên “Kinh tế quan sát báo”: “Xét từ góc độ luật quốc tế, luật biển, có bao nhiêu lănh thổ biển thuộc về Trung Quốc, trước tiên chúng tôi cần biết rơ, những phần nào chắc chắn là của chúng ta, những phần nào trong tầm kiểm soát của chúng ta, c̣n những phần nào thuộc về chúng ta nhưng đă bị người khác chiếm mất. Không thể cứ nói chung chung Nam Hải thuộc về Trung Quốc được, “đường 9 đoạn” cũng phải có chú thích cho rơ ràng từng đoạn thuộc kinh độ vĩ độ nào. Nếu không, cứ mù mờ như thế th́ làm sao mà làm cho thiên hạ rơ được? Những cái này nói chưa rơ mà anh đă muốn ra tay, th́ đúng là xuất quân vô danh nghĩa, từ có lư biến thành vô lư mất rồi”.