woaini1982
12-10-2012, 03:59
Nhà đầu tư biết, người thi công cũng biết và người nhận kết quả đó cũng biết nhưng v́ quyền lợi, lợi ích nhóm mà bỏ qua những khâu cần bảo đảm kỹ thuật. Hiện nay Việt Nam đang xảy ra yếu tố đó”
"Bây giờ người ta làm ǵ cũng muốn thu tiền thật nhanh. Do đó, khi thảo luận, chúng ta cần phải dựa trên tinh thần đảm bảo độ an toàn cho dân, tránh thiệt hại cho dân chứ không phải thắng hay thua. C̣n chuyện trách nhiệm ai làm ra cái đó th́ chuyện khác chứ đừng ra sức bảo vệ là tôi đúng và tôi đúng". - GS. TSKH Phan Văn Quưnh - nguyên Chủ nhiệm bộ môn Địa chất Dầu khí, Trường đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) chia sẻ.
Về sự cố ở thủy điện Sông Tranh 2, chúng ta cần phải nh́n nhận như thế nào, thưa giáo sư?
Thực ra, bài học Sông Tranh rất quư với chúng ta v́ nó cho thấy rằng, ḿnh uống thuốc này tưởng bổ hóa ra lại bị dị ứng.
Trước tiên phải khẳng định với nhau rằng, cái ǵ xảy ở Sông Tranh 2 th́ không nên phủ nhận ví như ở Sông Tranh 2 đă xảy ra động đất kích thích liên tục từ khi tích nước nhưng khi thiết kế th́ người ta lại đánh giá động đất kích thích bằng 0. Họ cho là dưới 1 tỉ m3 nước và ở đây không có động đất kích thích nhưng khi tích nước th́ có động đất kích thích, tức xảy ra ngoài tính toán.
Người dân th́ hốt hoảng, lo lắng vậy mà lại bảo động đất là không đáng lo th́ ai nghe được. V́ các anh ở Hà Nội, không thấy được cảm giác cái ban thờ, chiếc cốc nó nhảy dựng đứng lên, lăn qua lăn lại rơi xuống đất, rồi tường nứt toác ra th́ làm sao hiểu được người dân ở đây đang lo sợ đến mức nào. Hiện tại chúng ta phải thảo luận đi vào thực chất, không nên ông nói gà, bà nói vịt và căi vă nhau làm mất phương hướng, không giải quyết được cái ǵ cả.
http://dantri4.vcmedia.vn/L6citQa4PR6kuP9vPSuL/Image/2012/12/thuydien1-12f8d.jpg
GS.TSKH Phan Văn Quưnh
Giáo sư đánh giá như thế nào về hiện tượng đứt, găy xảy ra tại Sông Tranh 2?
Đứt găy tại Sông Tranh 2 trước mắt không tạo ra nguy hiểm bằng việc xây đập trên nền đá granit. Đá granit đúng là rất cứng, nhưng tiếp xúc với nước sẽ tạo thành cao lanh, mà cao lanh th́ trắng, mềm, trơn. Chỉ cần một mùa, các tảng granit có thể thành các cục nhỏ, nát ra. Thực tế hiện trường, trượt lở khu vực thủy điện Sông Tranh 2 rất là nhiều, thung lũng khu vực rất to chứng tỏ đá đă bị phá hủy rất mạnh.
Động đất kích thích ở Sông Tranh 2 cũng không giống với hồ Ḥa B́nh, Sơn La… v́ ngoài áp suất cột nước c̣n là do cấu tạo địa chất phức tạp nên rất khó dự đoán.
Vậy đây có phải là nguyên nhân dẫn tới t́nh trạng “vượt ra ngoài dự báo của thiết kế” ở Sông Tranh 2 hay không, thưa giáo sư?
Vừa rồi, Hội Địa chất công tŕnh có tổ chức một cuộc hội thảo và rút ra kết luận nền móng vẫn an toàn th́ tôi cho rằng, đó cũng chỉ là sách vở mà thôi. C̣n đi sâu vào bảo là cái đá đó cứng nhưng cấu trúc nền móng của toàn bộ hệ thống đó có c̣n cứng hay không lại là vấn đề khác. Tức là ở đây nó đă bị nứt nẻ đi, lâu rồi và bị quá tŕnh phong hóa nên đă yếu đi. Bây giờ xây cái đập thế này, đá phía bắc, đá phía nam đều đă bị phong hóa hết rồi và nước sẽ ṛ rỉ theo đó làm yếu cái đập đi.
Tại Hội thảo đó, có 2 thông tin được đưa ra là: Có đứt găy đi qua thân đập tức là có đứt găy dưới nền móng thân đập và lúc khoan khảo sát có hiện tượng mất nước tức là dưới thân đập có lỗ hổng. Trong trường hợp này, khi thiết kế, người ta tính động đất kích thích thường chỉ tính đến áp suất của cột nước. Tuy nhiên, động đất kích thích ở Sông Tranh 2 lại lớn dần lên là bởi v́ nó liên quan đến các phát hủy kiến tạo bởi nước vẫn đọng theo các đứt găy xuống sâu hơn và xuống càng sâu th́ áp suất này nó biến đổi mạnh hơn, tạo nên các động đất kích thích.
Theo giải thích của giáo sư th́ nguy cơ ở Sông Tranh 2 đang ngày một tăng lên?
Ở Sông Tranh, ngoài cột nước ra th́ c̣n có quá tŕnh thấm nước theo các đứt găy phát hủy kiến tạo. Khi tôi đo nền nứt ở Sông Tranh th́ thấy, các vết nứt này chạy theo phương 160o có nghĩa là gần hướng Bắc – Nam và khe đứt cắt là chạy theo hướng Đông – Tây có nghĩa là hiện nay nó đang bị ép về hướng Bắc – Nam và giải thích theo khoa học th́ đập Sông tranh đang bị dồn ép theo hướng Bắc – Nam và nó cho thấy trấn tiêu nó nằm rất gần.
Có thể h́nh dung như thế này, nếu động đất 8 độ richter ở Tứ Xuyên (Trung Quốc) th́ Hà Nội sẽ chịu tác động nhẹ thôi nhưng ở đây, chỉ 5 độ richter thôi th́ sóng truyền đến sẽ mạnh hơn. Về mặt khoa học, khi động đất xảy ra th́ cái nguy hiểm là đập sẽ rung theo một tốc độ riêng, nước riêng, đá cũng riêng và nó làm cho khối đập rời ra, tách dần ra. Nó giống như việc chúng ta đóng cái đinh vào tường, nếu rút thẳng ra th́ chắc chắn không được nhưng nếu dùng tay lắc mạnh th́ lại rất dễ dàng.
Việc ông Nguyễn Tài Sơn - Tổng giám đốc Công ty Tư vấn xây dựng điện 1 - đơn vị tư vấn thiết kế công tŕnh - thản nhiên công bố Thủy điện Sông Tranh 2 chịu được động đất cấp 9 với gia tốc nền 350 cm/s2 là sự tùy tiện, thể hiện sự thiếu hiểu biết và không tôn trọng người nghe. Ở đây, ông Sơn không hiểu một điều là đập có thể trôi do cấu trúc nền móng, chứ không phải do vỡ thân đập.
Có nghĩa dù không có động đất ở Sông Tranh th́ cũng có thể dẫn tới trôi đập, thưa giáo sư?
Nguy cơ trôi đập Sông Tranh 2 tất nhiên ở th́ tương lai, chứ không phải ở th́ hiện tại nhưng nguy cơ đó đă lồ lộ ra trước mắt. Họp Hội đồng Nghiệm thu Nhà nước, nhiều người cứ nói đập không thể nứt, rồi động đất chỉ có thể lên 5,5 độ richter. Tôi cho rằng, đó là tập trung căi ở chỗ không thật quan trọng. Bởi nếu xây đập trên nền granit, không cần động đất vẫn có khả năng nền móng bị yếu dẫn đến trôi đập. Bây giờ vào thủy điện Sông Tranh 2 đă thấy hai vai núi giữ hai bờ đập thủy điện bắt đầu có hiện tượng sạt, do đá granit ở vai bắt đầu tác dụng với nước và vỡ vụn ra. Chủ đầu tư đă phải gia cố đá trong rọ sắt đắp lên chỗ bị sạt. Đập bê tông có thể rất chắc, nhưng nguy cơ hai vai đập sạt th́ thân đập không c̣n điểm t́, có thể trôi. Mà đập trôi th́ hậu quả không khác ǵ vỡ đập cả. Tôi cho rằng chúng ta cần thẳng thắn nh́n vào nguy cơ này.
Nứt nẻ của đá móng đập, đứt găy với cấu trúc mặt trượt có thể xác định hướng chuyển dịch
Nói như giáo sư có nghĩa là những nỗ lực khắc phục tại Sông Tranh 2 thời gian vừa qua không có tác dụng?
Sự cố ở thủy điện Sông Tranh 2 không chỉ nằm ở độ bền vững của thân đập bê tông, mà c̣n nằm ở nền móng công tŕnh. Hội đồng Nghiệm thu Nhà nước gần như muốn lờ đi vấn đề này. Cũng có thể các nhà xây dựng giỏi về bê tông cốt thép nhưng không giỏi về đá, về kiến tạo, về biến dạng địa chất nên không thấy hết sự nguy hiểm.
Trên thế giới cũng khó t́m được các nhà xây dựng dám liều xây dựng đập trên đới cà nát của đứt găy đang hoạt động phát triển trong đá granit. Ở đây cũng cần nói rằng, các tai biến đập trên thế giới 43% nguyên nhân rơi vào cấu trúc nền móng.
Sau một loạt những sự cố tại các dự án thủy điện xảy ra thời gian vừa qua, có rất nhiều ư kiến cho rằng, nguyên nhân sâu xa của những vụ việc đó là do khâu khảo sát, thiết kế, lập dự án và giám sát thi công tại các công tŕnh thủy điện ở nước ta có vấn đề. Xin giáo sư cho biết quan điểm của ḿnh về vấn đề này?
Đúng như vậy. Hết Đắkrông 3 (Quảng Trị) đến Sông Tranh 2 (Quảng Nam) gặp sự cố và giờ là Đăk Mek 3 (Kom Tum) vỡ v́ một cú va chạm của xe tải, chất lượng các công tŕnh thủy điện ở nước ta đang có vấn đề.
Thực ra, không phải đến tận bây giờ mới có hiện tượng vỡ đập mà trong quá khứ cũng từng có những vụ việc tương tự, vấn đề là kể từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, tính chất và quy mô của vấn đề đó ngày càng lớn. V́ kể từ lúc nước ta chuyển sang nền kinh thị trường, người ta ai cũng thích tiền, đôi lúc v́ lợi ích nhóm mà bỏ qua nhiều khâu kỹ thuật để thu được tiền một cách nhanh nhất. Nhà đầu tư biết, người thi công cũng biết và người nhận kết quả đó cũng biết nhưng v́ quyền lợi, lợi ích nhóm mà bỏ qua những khâu cần bảo đảm kỹ thuật. Hiện nay Việt Nam đang xảy ra yếu tố đó”
Xin giáo sư nói rơ hơn về vấn đề này?
Thực tế ở Việt Nam có câu chuyện thế này, khi tôi chấm đây là địa điểm công tŕnh rồi th́ mới đề nghị tiến hành khảo sát, nhưng khi tôi khảo sát xong và đề nghị thay đổi địa điểm công tŕnh th́ người ta sẽ có động tác thuê nhóm khác ngay. Đây là vấn đề có tính nguy hiểm lâu dài v́ đó là trung thực trong khoa học nhưng ở Việt Nam th́ nó lại đang rất thiếu.
Một điểm nữa, trong quá tŕnh thi công, người ta đă có số liệu cả rồi nhưng vấn đề là họ có thực ḷng hay không, có dám làm liều hay không? Ngay như một nhà máy thủy điện anh cứ tưởng chủ đầu tư, nhưng trong đó có những người tham gia cổ phần đầu tư th́ anh không thể biết được, có quan chức chính quyền tham gia hay không. Nếu như quan chức chính quyền cũng có tiền đầu tư trong đó th́ nó lại phức tạp hơn nữa. Do đó, vấn đề ở đây c̣n xoay quanh câu chuyện thành phần những người tham gia đầu tư, nó không đơn giản là sự thật mà là sự rích rắc của quá tŕnh đầu tư và v́ quyền lợi ích của từng nhóm.
Theo giáo sư, để giải quyết vấn đề này, chúng ta cần phải làm ǵ?
Tôi cho rằng, cần phải có sự vào cuộc của pháp luật và dù vấn đề này chưa có tiền lệ th́ chúng ta cũng cần phải xây dựng tiền lệ pháp luật trong khoa học chứ không thể tuỳ tiện được. Trước kia, trong nền kinh tế bao cấp, cái ǵ cũng là của Nhà nước nên phải bảo vệ, v́ Nhà nước sinh ra, Nhà nước đầu tư vốn nhưng giờ chuyển sang kinh tế thị trường, nó làm nhiều vấn đề méo mó. V́ chạy theo tiền, theo cơ chế thị trường nên nó đă tạo ra cái mâu thuẫn xă hội giữa cái chủ thể Nhà nước và cái đồng tiền cá nhân.
Ví dụ như Đăk Mek3 chẳng hạn bảo là đầu tư 200 tỉ nhưng chưa chắc là đă đầu tư hết 200 tỉ. Họ sướng họ nói lên thế thôi bởi với xi măng như thế, đất như thế th́ có khi chỉ vài chục tỉ mà thôi.
Hiện nay mà nói, pháp luật cần phải duy tŕ biện pháp quản lư và khoa học phải vào cuộc làm rơ trách nhiệm của chủ đầu tư và các bên liên quan. Anh muốn làm, muốn bảo đảm kỹ thuật th́ cũng phải theo các quy định của pháp luật. Nói ǵ th́ nói, anh gây ra động đất bởi thực tế động đất kích thích ở Sông Tranh 2 sinh ra sau khi tích nước th́ anh phải chịu trách nhiệm. Bây giờ việc đă rồi nhưng cần phải xem xét trách nhiệm v́ đó là bài học kinh nghiệm c̣n vấn đề xử lư ai là chuyện của pháp luật. Nhưng rơ ràng cần phải rút kinh nghiệm để làm những cái khác.
http://dantri4.vcmedia.vn/L6citQa4PR6kuP9vPSuL/Image/2012/12/Thuydien2-12f8d.jpg
Sự cố thấm nước tại thủy điện Sông Tranh 2
Nhưng đó là câu chuyện của tương lai, c̣n trước mắt, mà cụ thể ở Sông Tranh 2 cần phải có những biện pháp cấp bách ǵ thưa giáo sư?
Trước mắt ở Sông Tranh 2 là cần phải có một hợp đồng bảo hiểm nếu xảy ra sự cố. Bây giờ, Hội đồng Nghiệm thu Nhà nước (chứ không phải cơ quan thông thường), Bộ Xây dựng và Hội Địa chất công tŕnh công bố là an toàn nhưng Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng bảo không yên tâm tức là có cái lư của nó. Như tôi bay từ Hà Nội vào Sài G̣n th́ họ phải bảo hiểm cho tôi, nếu máy bay rơi th́ tôi phải được bảo hiểm th́ giờ công tŕnh mà anh làm nó là một mối hiểm họa th́ anh phải bảo hiểm, như thế dân t́nh họ mới yên tâm được.
Nếu giờ được bảo hiểm, tôi là dân Sông Tranh 2, tôi chết tôi được 4 tỉ đồng con tôi được 8 tỉ đồng th́ dân chắc cũng chẳng bỏ đi đâu. Nhưng tôi thấy, việc giải quyết các vấn đề ở Sông Tranh 2 vừa rồi rất lúng túng và chúng ta không đi vào giải quyết cái cụ thể. Ở Sông Tranh 2 có nguy cơ thật, có phá hủy thật, có di chuyển thật và đó là những số liệu khoa học, có đứt găy là sự thật chứ không thể nói tôi nghĩ thế này, tôi nghĩ thế kia được.
Tôi cho rằng, cần phải có bảo hiểm ở Sông Tranh 2 tức là phải có một cam kết chính trị và kinh tế với người dân. Nó sẽ không vỡ ngay đâu nhưng cần phải theo dơi sát sao, khi nào có biến động th́ phải có phương án xử lư ngay. C̣n trước mắt th́ động đất phải bồi thường nhà cửa, kư bảo hiểm cho dân.
Nhưng về mặt khoa học, kỹ thuật giáo sư thấy thế nào?
Về mặt này, chủ đầu tư, các cơ quan cần phải trả lời và giải thích cho dân hiểu tại sao động đất kích thích ở đây là dài và nhiều như vậy. Chỉ khi nào làm được điều này th́ anh mới t́m ra được vấn đề c̣n không th́ cứ căi chày, căi cối măi. Anh bảo đá móng Sông Tranh 2 là rất cứng th́ tôi có bảo là nó không cứng đâu nhưng sau khi bị tác động đứt găy, nó bị phá ra thành từng khối, khi nước nó xuyên vào và làm phong hóa, ở đây không phải là ngày 1 ngày 2 mà đă xảy ra bao nhiêu năm rồi, giờ nó xuống sâu và khi anh xây dựng công tŕnh, anh mới chỉ hớt được cái mặt trên c̣n ở dưới th́ chưa hớt được. Thực tế, ở Sông Tranh 2 đă có suối nước nóng trào lên rồi, có nghĩa là đă có sự giao lưu giữa nước dưới sâu và bề mặt.
Vấn đề của Sông Tranh 2 là nền móng không vững. Tôi không phải chuyên ngành về bê tông, cốt thép nhưng tôi tin khi Hội đồng Nghiệm thu nói rằng có đứt bê tông, cốt thép ở Sông Tranh 2 th́ có nghĩa là có.
C̣n quyết định không tích nước ở Sông Tranh 2, theo giáo sư đây có phải là một giải pháp lâu dài không?
Ở đây có một vấn đề, khuyết điểm và cũng do kinh tế là Sông Tranh 2 đă không làm cửa xả đáy nên giờ xảy ra sự cố, Sông Tranh 2 đă không có cửa xả đáy để xả nước đi và mực nước thấp nhất luôn luôn là 140m, nhưng lũ về sẽ lên 162m, thậm chí 175m. Chúng ta vô phương cứu chữa.
http://c.statcounter.com/t.php?sc_project=502 3594&resolution=1280&h=1024&camefrom=http://www.luyenchuong.com/forum/forumdisplay.php?f=1 85&u=http://www.luyenchuong.com/forum/showthread.php?t=877 699&t=Ng%C3%B4i%20tr%C6% B0%E1%BB%9Dng%20t%E1 %BA%B7ng%20th%C6%B0% E1%BB%9Fng%20cho%20h %E1%BB%8Dc%20sinh%20 n%C3%B3i%20d%E1%BB%9 1i%20-%20LuyenChuong%20-%20Vietnamese%20Best %20Network&java=1&security=570a034a&sc_random=0.45128277 736112822&sc_snum=1&p=0&invisible=1
Quan điểm của tôi là cứ cho nó lên cao xem t́nh huống nó xảy ra khi không có băo, có lũ như thế nào chứ để lúc xảy ra, vừa lo chống băo, vừa lo chống lũ,… th́ tai họa sẽ khó tưởng tượng. Chỉ riêng động đất không, ở một nơi khác không có công tŕnh thủy điện, 4,6 độ richter có thể chịu được nhưng ở Sông Tranh 2 lại khác, nó như “quả bom” tỉ m3 nước mà không gỡ được.
Vậy chúng ta có nên chấp nhận “thà một lần đau” phá đập để tránh các nguy cơ không, thưa giáo sư?
Thực ra cũng có nhiều người bảo phá nhưng thực tế phá cũng khó lắm chứ, cũng mất bao nhiêu tiền.
Nói như giáo sư, có nghĩa chúng ta, mà cụ thể là người dân ở Sông Tranh 2 phải chấp nhận sống với nguy cơ?
Theo tôi, vẫn c̣n giải pháp. Trên Sông Tranh 2 đang có Sông Tranh 1 và dưới c̣n có Sông Tranh 3 đang xây. V́ vậy, cần tính toán cơ chế vận hành hồ chứa thật hợp lư Sông Tranh 1 và 3 có thể “gánh” cho Sông Tranh 2. Đặc biệt, Sông Tranh 3 đang xây, cần tính xem có thể gia cố thân đập cũng như chiều cao để có thể chịu được, ngăn nước xuống hạ du ngay cả khi đập Sông Tranh 2 trôi. Lâu dài, tôi cho rằng cần tính lại việc xây đập thủy điện trên nền đá granit, bởi thủy điện Lai Châu cũng được xây trên nền đá này. Không cẩn thận, nó sẽ lặp lại đúng câu chuyện của Sông Tranh 2.
Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi?
Theo Đức Thanh
Petrotimes
"Bây giờ người ta làm ǵ cũng muốn thu tiền thật nhanh. Do đó, khi thảo luận, chúng ta cần phải dựa trên tinh thần đảm bảo độ an toàn cho dân, tránh thiệt hại cho dân chứ không phải thắng hay thua. C̣n chuyện trách nhiệm ai làm ra cái đó th́ chuyện khác chứ đừng ra sức bảo vệ là tôi đúng và tôi đúng". - GS. TSKH Phan Văn Quưnh - nguyên Chủ nhiệm bộ môn Địa chất Dầu khí, Trường đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) chia sẻ.
Về sự cố ở thủy điện Sông Tranh 2, chúng ta cần phải nh́n nhận như thế nào, thưa giáo sư?
Thực ra, bài học Sông Tranh rất quư với chúng ta v́ nó cho thấy rằng, ḿnh uống thuốc này tưởng bổ hóa ra lại bị dị ứng.
Trước tiên phải khẳng định với nhau rằng, cái ǵ xảy ở Sông Tranh 2 th́ không nên phủ nhận ví như ở Sông Tranh 2 đă xảy ra động đất kích thích liên tục từ khi tích nước nhưng khi thiết kế th́ người ta lại đánh giá động đất kích thích bằng 0. Họ cho là dưới 1 tỉ m3 nước và ở đây không có động đất kích thích nhưng khi tích nước th́ có động đất kích thích, tức xảy ra ngoài tính toán.
Người dân th́ hốt hoảng, lo lắng vậy mà lại bảo động đất là không đáng lo th́ ai nghe được. V́ các anh ở Hà Nội, không thấy được cảm giác cái ban thờ, chiếc cốc nó nhảy dựng đứng lên, lăn qua lăn lại rơi xuống đất, rồi tường nứt toác ra th́ làm sao hiểu được người dân ở đây đang lo sợ đến mức nào. Hiện tại chúng ta phải thảo luận đi vào thực chất, không nên ông nói gà, bà nói vịt và căi vă nhau làm mất phương hướng, không giải quyết được cái ǵ cả.
http://dantri4.vcmedia.vn/L6citQa4PR6kuP9vPSuL/Image/2012/12/thuydien1-12f8d.jpg
GS.TSKH Phan Văn Quưnh
Giáo sư đánh giá như thế nào về hiện tượng đứt, găy xảy ra tại Sông Tranh 2?
Đứt găy tại Sông Tranh 2 trước mắt không tạo ra nguy hiểm bằng việc xây đập trên nền đá granit. Đá granit đúng là rất cứng, nhưng tiếp xúc với nước sẽ tạo thành cao lanh, mà cao lanh th́ trắng, mềm, trơn. Chỉ cần một mùa, các tảng granit có thể thành các cục nhỏ, nát ra. Thực tế hiện trường, trượt lở khu vực thủy điện Sông Tranh 2 rất là nhiều, thung lũng khu vực rất to chứng tỏ đá đă bị phá hủy rất mạnh.
Động đất kích thích ở Sông Tranh 2 cũng không giống với hồ Ḥa B́nh, Sơn La… v́ ngoài áp suất cột nước c̣n là do cấu tạo địa chất phức tạp nên rất khó dự đoán.
Vậy đây có phải là nguyên nhân dẫn tới t́nh trạng “vượt ra ngoài dự báo của thiết kế” ở Sông Tranh 2 hay không, thưa giáo sư?
Vừa rồi, Hội Địa chất công tŕnh có tổ chức một cuộc hội thảo và rút ra kết luận nền móng vẫn an toàn th́ tôi cho rằng, đó cũng chỉ là sách vở mà thôi. C̣n đi sâu vào bảo là cái đá đó cứng nhưng cấu trúc nền móng của toàn bộ hệ thống đó có c̣n cứng hay không lại là vấn đề khác. Tức là ở đây nó đă bị nứt nẻ đi, lâu rồi và bị quá tŕnh phong hóa nên đă yếu đi. Bây giờ xây cái đập thế này, đá phía bắc, đá phía nam đều đă bị phong hóa hết rồi và nước sẽ ṛ rỉ theo đó làm yếu cái đập đi.
Tại Hội thảo đó, có 2 thông tin được đưa ra là: Có đứt găy đi qua thân đập tức là có đứt găy dưới nền móng thân đập và lúc khoan khảo sát có hiện tượng mất nước tức là dưới thân đập có lỗ hổng. Trong trường hợp này, khi thiết kế, người ta tính động đất kích thích thường chỉ tính đến áp suất của cột nước. Tuy nhiên, động đất kích thích ở Sông Tranh 2 lại lớn dần lên là bởi v́ nó liên quan đến các phát hủy kiến tạo bởi nước vẫn đọng theo các đứt găy xuống sâu hơn và xuống càng sâu th́ áp suất này nó biến đổi mạnh hơn, tạo nên các động đất kích thích.
Theo giải thích của giáo sư th́ nguy cơ ở Sông Tranh 2 đang ngày một tăng lên?
Ở Sông Tranh, ngoài cột nước ra th́ c̣n có quá tŕnh thấm nước theo các đứt găy phát hủy kiến tạo. Khi tôi đo nền nứt ở Sông Tranh th́ thấy, các vết nứt này chạy theo phương 160o có nghĩa là gần hướng Bắc – Nam và khe đứt cắt là chạy theo hướng Đông – Tây có nghĩa là hiện nay nó đang bị ép về hướng Bắc – Nam và giải thích theo khoa học th́ đập Sông tranh đang bị dồn ép theo hướng Bắc – Nam và nó cho thấy trấn tiêu nó nằm rất gần.
Có thể h́nh dung như thế này, nếu động đất 8 độ richter ở Tứ Xuyên (Trung Quốc) th́ Hà Nội sẽ chịu tác động nhẹ thôi nhưng ở đây, chỉ 5 độ richter thôi th́ sóng truyền đến sẽ mạnh hơn. Về mặt khoa học, khi động đất xảy ra th́ cái nguy hiểm là đập sẽ rung theo một tốc độ riêng, nước riêng, đá cũng riêng và nó làm cho khối đập rời ra, tách dần ra. Nó giống như việc chúng ta đóng cái đinh vào tường, nếu rút thẳng ra th́ chắc chắn không được nhưng nếu dùng tay lắc mạnh th́ lại rất dễ dàng.
Việc ông Nguyễn Tài Sơn - Tổng giám đốc Công ty Tư vấn xây dựng điện 1 - đơn vị tư vấn thiết kế công tŕnh - thản nhiên công bố Thủy điện Sông Tranh 2 chịu được động đất cấp 9 với gia tốc nền 350 cm/s2 là sự tùy tiện, thể hiện sự thiếu hiểu biết và không tôn trọng người nghe. Ở đây, ông Sơn không hiểu một điều là đập có thể trôi do cấu trúc nền móng, chứ không phải do vỡ thân đập.
Có nghĩa dù không có động đất ở Sông Tranh th́ cũng có thể dẫn tới trôi đập, thưa giáo sư?
Nguy cơ trôi đập Sông Tranh 2 tất nhiên ở th́ tương lai, chứ không phải ở th́ hiện tại nhưng nguy cơ đó đă lồ lộ ra trước mắt. Họp Hội đồng Nghiệm thu Nhà nước, nhiều người cứ nói đập không thể nứt, rồi động đất chỉ có thể lên 5,5 độ richter. Tôi cho rằng, đó là tập trung căi ở chỗ không thật quan trọng. Bởi nếu xây đập trên nền granit, không cần động đất vẫn có khả năng nền móng bị yếu dẫn đến trôi đập. Bây giờ vào thủy điện Sông Tranh 2 đă thấy hai vai núi giữ hai bờ đập thủy điện bắt đầu có hiện tượng sạt, do đá granit ở vai bắt đầu tác dụng với nước và vỡ vụn ra. Chủ đầu tư đă phải gia cố đá trong rọ sắt đắp lên chỗ bị sạt. Đập bê tông có thể rất chắc, nhưng nguy cơ hai vai đập sạt th́ thân đập không c̣n điểm t́, có thể trôi. Mà đập trôi th́ hậu quả không khác ǵ vỡ đập cả. Tôi cho rằng chúng ta cần thẳng thắn nh́n vào nguy cơ này.
Nứt nẻ của đá móng đập, đứt găy với cấu trúc mặt trượt có thể xác định hướng chuyển dịch
Nói như giáo sư có nghĩa là những nỗ lực khắc phục tại Sông Tranh 2 thời gian vừa qua không có tác dụng?
Sự cố ở thủy điện Sông Tranh 2 không chỉ nằm ở độ bền vững của thân đập bê tông, mà c̣n nằm ở nền móng công tŕnh. Hội đồng Nghiệm thu Nhà nước gần như muốn lờ đi vấn đề này. Cũng có thể các nhà xây dựng giỏi về bê tông cốt thép nhưng không giỏi về đá, về kiến tạo, về biến dạng địa chất nên không thấy hết sự nguy hiểm.
Trên thế giới cũng khó t́m được các nhà xây dựng dám liều xây dựng đập trên đới cà nát của đứt găy đang hoạt động phát triển trong đá granit. Ở đây cũng cần nói rằng, các tai biến đập trên thế giới 43% nguyên nhân rơi vào cấu trúc nền móng.
Sau một loạt những sự cố tại các dự án thủy điện xảy ra thời gian vừa qua, có rất nhiều ư kiến cho rằng, nguyên nhân sâu xa của những vụ việc đó là do khâu khảo sát, thiết kế, lập dự án và giám sát thi công tại các công tŕnh thủy điện ở nước ta có vấn đề. Xin giáo sư cho biết quan điểm của ḿnh về vấn đề này?
Đúng như vậy. Hết Đắkrông 3 (Quảng Trị) đến Sông Tranh 2 (Quảng Nam) gặp sự cố và giờ là Đăk Mek 3 (Kom Tum) vỡ v́ một cú va chạm của xe tải, chất lượng các công tŕnh thủy điện ở nước ta đang có vấn đề.
Thực ra, không phải đến tận bây giờ mới có hiện tượng vỡ đập mà trong quá khứ cũng từng có những vụ việc tương tự, vấn đề là kể từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, tính chất và quy mô của vấn đề đó ngày càng lớn. V́ kể từ lúc nước ta chuyển sang nền kinh thị trường, người ta ai cũng thích tiền, đôi lúc v́ lợi ích nhóm mà bỏ qua nhiều khâu kỹ thuật để thu được tiền một cách nhanh nhất. Nhà đầu tư biết, người thi công cũng biết và người nhận kết quả đó cũng biết nhưng v́ quyền lợi, lợi ích nhóm mà bỏ qua những khâu cần bảo đảm kỹ thuật. Hiện nay Việt Nam đang xảy ra yếu tố đó”
Xin giáo sư nói rơ hơn về vấn đề này?
Thực tế ở Việt Nam có câu chuyện thế này, khi tôi chấm đây là địa điểm công tŕnh rồi th́ mới đề nghị tiến hành khảo sát, nhưng khi tôi khảo sát xong và đề nghị thay đổi địa điểm công tŕnh th́ người ta sẽ có động tác thuê nhóm khác ngay. Đây là vấn đề có tính nguy hiểm lâu dài v́ đó là trung thực trong khoa học nhưng ở Việt Nam th́ nó lại đang rất thiếu.
Một điểm nữa, trong quá tŕnh thi công, người ta đă có số liệu cả rồi nhưng vấn đề là họ có thực ḷng hay không, có dám làm liều hay không? Ngay như một nhà máy thủy điện anh cứ tưởng chủ đầu tư, nhưng trong đó có những người tham gia cổ phần đầu tư th́ anh không thể biết được, có quan chức chính quyền tham gia hay không. Nếu như quan chức chính quyền cũng có tiền đầu tư trong đó th́ nó lại phức tạp hơn nữa. Do đó, vấn đề ở đây c̣n xoay quanh câu chuyện thành phần những người tham gia đầu tư, nó không đơn giản là sự thật mà là sự rích rắc của quá tŕnh đầu tư và v́ quyền lợi ích của từng nhóm.
Theo giáo sư, để giải quyết vấn đề này, chúng ta cần phải làm ǵ?
Tôi cho rằng, cần phải có sự vào cuộc của pháp luật và dù vấn đề này chưa có tiền lệ th́ chúng ta cũng cần phải xây dựng tiền lệ pháp luật trong khoa học chứ không thể tuỳ tiện được. Trước kia, trong nền kinh tế bao cấp, cái ǵ cũng là của Nhà nước nên phải bảo vệ, v́ Nhà nước sinh ra, Nhà nước đầu tư vốn nhưng giờ chuyển sang kinh tế thị trường, nó làm nhiều vấn đề méo mó. V́ chạy theo tiền, theo cơ chế thị trường nên nó đă tạo ra cái mâu thuẫn xă hội giữa cái chủ thể Nhà nước và cái đồng tiền cá nhân.
Ví dụ như Đăk Mek3 chẳng hạn bảo là đầu tư 200 tỉ nhưng chưa chắc là đă đầu tư hết 200 tỉ. Họ sướng họ nói lên thế thôi bởi với xi măng như thế, đất như thế th́ có khi chỉ vài chục tỉ mà thôi.
Hiện nay mà nói, pháp luật cần phải duy tŕ biện pháp quản lư và khoa học phải vào cuộc làm rơ trách nhiệm của chủ đầu tư và các bên liên quan. Anh muốn làm, muốn bảo đảm kỹ thuật th́ cũng phải theo các quy định của pháp luật. Nói ǵ th́ nói, anh gây ra động đất bởi thực tế động đất kích thích ở Sông Tranh 2 sinh ra sau khi tích nước th́ anh phải chịu trách nhiệm. Bây giờ việc đă rồi nhưng cần phải xem xét trách nhiệm v́ đó là bài học kinh nghiệm c̣n vấn đề xử lư ai là chuyện của pháp luật. Nhưng rơ ràng cần phải rút kinh nghiệm để làm những cái khác.
http://dantri4.vcmedia.vn/L6citQa4PR6kuP9vPSuL/Image/2012/12/Thuydien2-12f8d.jpg
Sự cố thấm nước tại thủy điện Sông Tranh 2
Nhưng đó là câu chuyện của tương lai, c̣n trước mắt, mà cụ thể ở Sông Tranh 2 cần phải có những biện pháp cấp bách ǵ thưa giáo sư?
Trước mắt ở Sông Tranh 2 là cần phải có một hợp đồng bảo hiểm nếu xảy ra sự cố. Bây giờ, Hội đồng Nghiệm thu Nhà nước (chứ không phải cơ quan thông thường), Bộ Xây dựng và Hội Địa chất công tŕnh công bố là an toàn nhưng Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng bảo không yên tâm tức là có cái lư của nó. Như tôi bay từ Hà Nội vào Sài G̣n th́ họ phải bảo hiểm cho tôi, nếu máy bay rơi th́ tôi phải được bảo hiểm th́ giờ công tŕnh mà anh làm nó là một mối hiểm họa th́ anh phải bảo hiểm, như thế dân t́nh họ mới yên tâm được.
Nếu giờ được bảo hiểm, tôi là dân Sông Tranh 2, tôi chết tôi được 4 tỉ đồng con tôi được 8 tỉ đồng th́ dân chắc cũng chẳng bỏ đi đâu. Nhưng tôi thấy, việc giải quyết các vấn đề ở Sông Tranh 2 vừa rồi rất lúng túng và chúng ta không đi vào giải quyết cái cụ thể. Ở Sông Tranh 2 có nguy cơ thật, có phá hủy thật, có di chuyển thật và đó là những số liệu khoa học, có đứt găy là sự thật chứ không thể nói tôi nghĩ thế này, tôi nghĩ thế kia được.
Tôi cho rằng, cần phải có bảo hiểm ở Sông Tranh 2 tức là phải có một cam kết chính trị và kinh tế với người dân. Nó sẽ không vỡ ngay đâu nhưng cần phải theo dơi sát sao, khi nào có biến động th́ phải có phương án xử lư ngay. C̣n trước mắt th́ động đất phải bồi thường nhà cửa, kư bảo hiểm cho dân.
Nhưng về mặt khoa học, kỹ thuật giáo sư thấy thế nào?
Về mặt này, chủ đầu tư, các cơ quan cần phải trả lời và giải thích cho dân hiểu tại sao động đất kích thích ở đây là dài và nhiều như vậy. Chỉ khi nào làm được điều này th́ anh mới t́m ra được vấn đề c̣n không th́ cứ căi chày, căi cối măi. Anh bảo đá móng Sông Tranh 2 là rất cứng th́ tôi có bảo là nó không cứng đâu nhưng sau khi bị tác động đứt găy, nó bị phá ra thành từng khối, khi nước nó xuyên vào và làm phong hóa, ở đây không phải là ngày 1 ngày 2 mà đă xảy ra bao nhiêu năm rồi, giờ nó xuống sâu và khi anh xây dựng công tŕnh, anh mới chỉ hớt được cái mặt trên c̣n ở dưới th́ chưa hớt được. Thực tế, ở Sông Tranh 2 đă có suối nước nóng trào lên rồi, có nghĩa là đă có sự giao lưu giữa nước dưới sâu và bề mặt.
Vấn đề của Sông Tranh 2 là nền móng không vững. Tôi không phải chuyên ngành về bê tông, cốt thép nhưng tôi tin khi Hội đồng Nghiệm thu nói rằng có đứt bê tông, cốt thép ở Sông Tranh 2 th́ có nghĩa là có.
C̣n quyết định không tích nước ở Sông Tranh 2, theo giáo sư đây có phải là một giải pháp lâu dài không?
Ở đây có một vấn đề, khuyết điểm và cũng do kinh tế là Sông Tranh 2 đă không làm cửa xả đáy nên giờ xảy ra sự cố, Sông Tranh 2 đă không có cửa xả đáy để xả nước đi và mực nước thấp nhất luôn luôn là 140m, nhưng lũ về sẽ lên 162m, thậm chí 175m. Chúng ta vô phương cứu chữa.
http://c.statcounter.com/t.php?sc_project=502 3594&resolution=1280&h=1024&camefrom=http://www.luyenchuong.com/forum/forumdisplay.php?f=1 85&u=http://www.luyenchuong.com/forum/showthread.php?t=877 699&t=Ng%C3%B4i%20tr%C6% B0%E1%BB%9Dng%20t%E1 %BA%B7ng%20th%C6%B0% E1%BB%9Fng%20cho%20h %E1%BB%8Dc%20sinh%20 n%C3%B3i%20d%E1%BB%9 1i%20-%20LuyenChuong%20-%20Vietnamese%20Best %20Network&java=1&security=570a034a&sc_random=0.45128277 736112822&sc_snum=1&p=0&invisible=1
Quan điểm của tôi là cứ cho nó lên cao xem t́nh huống nó xảy ra khi không có băo, có lũ như thế nào chứ để lúc xảy ra, vừa lo chống băo, vừa lo chống lũ,… th́ tai họa sẽ khó tưởng tượng. Chỉ riêng động đất không, ở một nơi khác không có công tŕnh thủy điện, 4,6 độ richter có thể chịu được nhưng ở Sông Tranh 2 lại khác, nó như “quả bom” tỉ m3 nước mà không gỡ được.
Vậy chúng ta có nên chấp nhận “thà một lần đau” phá đập để tránh các nguy cơ không, thưa giáo sư?
Thực ra cũng có nhiều người bảo phá nhưng thực tế phá cũng khó lắm chứ, cũng mất bao nhiêu tiền.
Nói như giáo sư, có nghĩa chúng ta, mà cụ thể là người dân ở Sông Tranh 2 phải chấp nhận sống với nguy cơ?
Theo tôi, vẫn c̣n giải pháp. Trên Sông Tranh 2 đang có Sông Tranh 1 và dưới c̣n có Sông Tranh 3 đang xây. V́ vậy, cần tính toán cơ chế vận hành hồ chứa thật hợp lư Sông Tranh 1 và 3 có thể “gánh” cho Sông Tranh 2. Đặc biệt, Sông Tranh 3 đang xây, cần tính xem có thể gia cố thân đập cũng như chiều cao để có thể chịu được, ngăn nước xuống hạ du ngay cả khi đập Sông Tranh 2 trôi. Lâu dài, tôi cho rằng cần tính lại việc xây đập thủy điện trên nền đá granit, bởi thủy điện Lai Châu cũng được xây trên nền đá này. Không cẩn thận, nó sẽ lặp lại đúng câu chuyện của Sông Tranh 2.
Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi?
Theo Đức Thanh
Petrotimes