johnnydan9
01-04-2013, 01:34
Nếu phạm vào những điều cấm kỵ này th́ dù có khéo tay, kiên tŕ đến mấy chiếc nhẫn vẫn chẳng thể hoàn thành. Thêm nữa, người đặt nhẫn cũng chẳng thể có hạnh phúc bền vững.
Ya Tuất, 45 tuổi, dân tộc Churu, hiện sống ở thôn Ma Đanh (xă Tu Tra, Đơn Dương, Lâm Đồng), nghệ nhân chế tác nhẫn cuối cùng ở đất Tây Nguyên tiết lộ với tôi như vậy.
Bài 1: Những kiêng khem kỳ quặc khi chế tác đôi nhẫn giữ ǵn hạnh phúc
Biết là những ngày này, Ya Tuất tất bật với việc làm nhẫn đính ước nên tôi gọi điện thoại trước cho anh: “Sáng mai ḿnh xuống sớm để coi Ya Tuất làm mấy cái krá chanh, bọng lar… nhé!”.
Dẫu nhận ra giọng nói của người quen nhưng Ya Tuất vẫn dặn kỹ: “Anh phải nửa cái mùa trăng không ngủ với đàn bà th́ ḿnh mới cho xem! Không th́ cái nhẫn của ḿnh nó hư hết! Sắp đến mùa cưới chồng của con gái Churu rồi, nhẫn phải có nhiều mà…”.
Muốn viếng thăm nghệ nhân làm nhẫn th́ phải hoàn toàn... chay tịnh
Vẫn như những lần trước đây, chỉ hơn 3 giờ sáng là tôi dậy tắm rửa cho sạch sẽ hơn ngày thường rồi lên xe phóng thẳng xuống thôn Ma Đanh của Ya Tuất. Hơn thế, trên đoạn đường dài khoảng 60 cây số từ Đà Lạt xuống xă Tu Tra, tôi không hề dám “ngó ngang liếc dọc” bất kỳ cô gái đi đường nào để cho cả “cái mắt” của tôi cũng phải… sạch theo lời dặn của người nghệ nhân “khó tính” ấy.
Sau tiếng gơ cửa của tôi, Ya Tuất ló mặt ra và nh́n khách từ đầu đến chân, dẫu cho tôi là khách quen của anh. “Không có mang theo cái “hồn ma gái” đấy chớ?”.
Nghe Ya Tuất hỏi, tôi hơi tự ái nhưng biết rằng “cái nghề” làm nhẫn bạc của anh có những quy định nghiêm ngặt vậy nên tôi chỉ gật đầu xác tín: “Mở cửa cho tôi vào đi!”.
Trời vẫn c̣n nhá nhem. Trong căn pḥng không đèn, khuôn mặt Ya Tuất ch́m trong bóng đêm. Trong bóng tối lem nhem ấy, Ya Tuất một lần nữa nh́n tôi ở một cự ly rất gần như thể “kiểm tra lần chót” rồi sau đó mới mở cánh cửa phía sau nối thông với gian bếp: “Ừ, xuống dưới này đi!”.
Vậy là thủ tục kiểm tra việc “chay tịnh” của tôi đă xong, Ya Tuất cho phép tôi bước xuống “công xưởng” của anh. Trong ánh lửa lập ḷe nơi góc bếp, khuôn mặt chị Ma Well, vợ Ya Tuất, hiện ra với những đường nét gồ ghề của một phụ nữ khắc khổ: “Ơ…, xuống thăm đấy à…”.
<table style="margin:auto;" align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="3" width="1"><tbody><tr><td>http://res.vtc.vn/media/vtcnews/2013/01/03/1_7.JPG</td></tr><tr><td style="font-family:Arial; font-size:10pt;color:#002 060;" align="center">Vợ chồng Ya Tuất đang “độc diễn” nghề nhẫn bạc tại Liên hoan Văn hóa cồng chiêng Lâm Đồng năm 2012 </td></tr></tbody></table>Ma Well mở miệng bằng một câu không ra câu chào, cũng chẳng phải câu hỏi, rồi chị lại lẳng lặng tháo tháo, cắt cắt những chiếc nhẫn đính ước đang thành h́nh. Ya Tuất giờ trở nên xởi lởi hơn: “Có mấy cái đám cưới sắp đến ở trong làng nên mấy con trai con gái nó bắt ḿnh làm nhiều sri lắm. Ngày nào cũng làm”.
Để mặc khách muốn… làm ǵ th́ làm, Ya Tuất lại ngồi xuống bên bếp lửa tiếp tục nấu sáp ong. C̣n chị Ma Well th́ lấy khuôn gỗ tṛn đổ sáp ong vào để cắt thành h́nh những chiếc nhẫn…
Tôi hỏi Ya Tuất: “Nghe bảo, huyện có đầu tư xây một cái nhà xưởng thiệt to để Ya Tuất truyền nghề cho lớp trẻ mà. Sao không ra đó làm? Mà, có đứa trẻ nào học được nghề chưa, làm được nghề thành thạo chưa?”.
Không rời tay khỏi mấy chiếc khuôn, Ya Tuất giọng đều đều: “Ḿnh có ra nhà xưởng huyện xây để dạy cho tụi nhỏ làm cái nghề, chỉ dạy thôi, chứ không làm nghề ở đó. Làm ở đó, vợ ḿnh làm sao phụ giúp ḿnh được.
Ở ngoài đó dạy nghề, cái nghề khó vào trong cái đầu tụi nhỏ lắm! Có đứa chỉ học vài ba ngày rồi bỏ. Có đứa kiên tŕ học đến mấy tháng nhưng mỗi lần làm cái nhẫn là nó nứt ra làm hai, làm ba… Yàng không cho phép làm đó mà! C̣n ḿnh th́ chỉ làm ở nhà thôi. V́ ra xưởng của huyện th́ phải làm ban ngày mà cái nghề này th́ Yàng chỉ cho phép làm vào lúc mặt trời chưa thức dậy thôi!”.
Chỉ chế tác nhẫn khi mặt trời chưa tỉnh giấc
Tôi hỏi Ma Well: “Ḿnh vẫn chưa phân biệt được đâu là trống, đâu là mái. Cái nhẫn Ma Well đang làm là cái đực hay cái cái thế?”. Ma Well nói như “chê” tôi: “Ôi, xem mấy lần rồi mà cũng không biết à? Nó là cái “đực mạnh mẽ” đấy!”.
Cái “đực mạnh mẽ” này thường được Ya Tuất làm trước tiên của một ngày mới, bắt đầu làm từ 4 giờ sáng. Đến lúc gần kết thúc một buổi đúc nhẫn là làm cái “cái mạnh mẽ”.
Hóa ra, ngay trong nghề kim hoàn của người thiểu số Churu, cái “tầm” của quan niệm phồn thực cũng chi phối một cách đáng kể. Theo quan niệm này, nếu những cặp vợ chồng nào trao được cho nhau nhẫn “đực mạnh mẽ” và nhẫn “cái mạnh mẽ” th́ họ không những có cuộc sống vợ chồng luôn hạnh phúc và ḥa hợp mà c̣n sinh được “con đàn cháu đống”. Cùng đó, việc người này ngoại t́nh mà bỏ người kia để dẫn tới ly hôn là điều khó có thể xảy ra.
Jrông Thu, người Churu, hiện là Chủ tịch HĐND xă Pró (huyện Đơn Dương), nói với tôi rằng: “Theo quan niệm của người Churu, việc quan hệ nam nữ tiền hôn nhân không được xem trọng nhưng một khi phụ nữ đă có chồng và đàn ông đă được bắt làm chồng mà đi ngoại t́nh th́ đó là một trong những tội rất nặng.
Trong cộng đồng người Churu, hiện tượng ngoại t́nh không mấy khi xảy ra. Một trong những yếu tố thắt chặt thêm mối quan hệ hôn nhân giữa hai người đàn ông và đàn bà đó là chiếc nhẫn bạc đính hôn. Nói cách khác, chiếc nhẫn bạc đính hôn của người Churu không chỉ là vật trang sức mà c̣n là tín ước mang tính thiêng”.
<table style="margin:auto;" align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="3" width="1"><tbody><tr><td>http://res.vtc.vn/media/vtcnews/2013/01/03/2_7.JPG</td></tr><tr><td style="font-family:Arial; font-size:10pt;color:#002 060;" align="center">Ya Tuất đang là người duy nhất trong cộng đồng người Churu Lâm Đồng nắm được bí quyết của nghề làm nhẫn bạc truyền thống của người Churu </td></tr></tbody></table>Theo lời của Ya Tuất th́ thời điểm trao nhẫn bạc đính ước chính là cái mốc quan trọng đặc biệt trong một đời người. Nếu trước đó, con trai và con gái Churu được hoàn toàn tự do “t́m hiểu” th́ đến lúc chiếc nhẫn bạc đă được trao vào tay nhau rồi cũng có nghĩa là sự “tự do” ấy hoàn toàn biến mất.
Và, một trong những yếu tố “cột chặt” đời sống vợ chồng với nhau giữa một người đàn ông và một người đàn bà chính là tính thiêng của chiếc nhẫn đính hôn. Bởi vậy, khi làm nhẫn trống hay nhẫn mái, Ya Tuất phải cách ly hoàn toàn với người khác giới trong nhiều ngày để “cái nhẫn nó không có cái màu của đàn ông hay đàn bà” (như cách nói của Ya Tuất).
Jrông Thu là một người khá am hiểu những phong tục, tập quán của dân tộc Churu. Anh khẳng định với tôi rằng: “Trong cộng đồng người Churu từ trước đến nay, tuy khá hiếm nhưng ở thời điểm nào cũng có người, ít nhất là một người, theo học nghề đúc nhẫn bạc đính hôn nhưng người được phép làm nghề th́ chỉ đếm trên đầu ngón tay.
Minh chứng là cho đến thời điểm này, cả cộng đồng người Churu hơn 10 ngh́n người ở Lâm Đồng chỉ có một ḿnh Ya Tuất là người được Yàng cho phép hành nghề. Bởi, cứ hành nghề tràn lan, cái nhẫn bạc làm ra sẽ không c̣n tính thiêng nữa”.
Dùng nhẫn đính ước để giữ chồng, giữ vợ
Jrông Thu nói với tôi rằng: “Trong đời sống xă hội cổ truyền, người Churu đặc biệt coi trọng hôn nhân một vợ một chồng, ngoại t́nh là hiện tượng không mấy khi xảy ra. Hơn nữa, một khi hiện tượng này “lỡ” có xảy ra th́ cũng chính chiếc nhẫn bạc là tín vật đặc biệt quan trọng trong khâu ḥa giải”.
Theo tục lệ, trong lễ cưới, sau khi chàng trai và cô gái trao cho nhau nhẫn đính ước để chính thức trở thành vợ chồng th́ 2 chiếc nhẫn trống và nhẫn cái đó được mẹ của cô dâu cho vào một chiếc gùi nhỏ và bí mật cất giữ ở một nơi nào đó rất kín trong nhà. Đến khi đôi vợ chồng này có chuyện trục trặc th́ hai chiếc nhẫn bạc ấy được mang ra làm vật thiêng để nhắc nhở đôi vợ chồng.
Tôi từng được nghe anh Jrông Thu kể rằng, hiện nay, trong cộng đồng người thiểu số Churu ở Lâm Đồng c̣n lưu truyền câu ca: “Đêm qua tôi ngủ nằm mơ thấy con trăn nằm trên đầu giường” hoặc “Đêm qua tôi ngủ cũng nằm thấy con rắn nằm trên đầu giường…”.
Đó là câu ca có tính nhắc nhở người cùng chăn gối của ḿnh nên từ bỏ ư định ngoại t́nh nếu có ư định ngoại t́nh và từ bỏ cuộc t́nh nếu trót lỡ ngoại t́nh. Nếu câu ca ấy không có tác dụng, gia đ́nh 2 bên sẽ t́m cách khuyên răn chàng trai hoặc cô gái nên tôn trọng quan niệm: “Đă nằm xuống đây th́ chỉ tay trong tay nắm chặt. Để trọn đời có chửa có con” (một câu ca khác của nhiều dân tộc thiểu số ở Lâm Đồng).
Cuối cùng, nếu những biện pháp này vẫn chưa có tác dụng th́ mẹ của người con gái sẽ mang hai chiếc “nhẫn mái – nhẫn đực” trong lễ kết hôn của hai người trước đó ra để làm “bằng chứng” có ư nghĩa vừa khuyên can, vừa thuyết phục nhưng đồng thời hàm chứa sự răn đe về một h́nh phạt như một cực h́nh mà người ngoại t́nh phải gánh lấy nếu không chịu “quay đầu lại”.
“Trong cộng đồng người thiểu số Churu ở Đơn Dương từng xảy ra chuyện một người đàn bà bị cộng đồng cạo trọc đầu bôi lá độc và đuổi ra khỏi làng vĩnh viễn bởi không nghe theo cái lời của chiếc nhẫn trống do người chồng đeo vào tay trong ngày cưới”, Jrông Thu kể.
Câu chuyện của Jrông Thu nhuốm màu thần thoại: Về sau, người đàn bà này sống chung với một bầy thú và leo trèo, chạy nhảy như lũ thú rừng… Nhiều năm sau, khi “người thú” này bị dân làng bắt, mọi người thật bất ngờ khi trên ngón tay của “nó” là một chiếc nhẫn trống nhưng đó không phải là chiếc nhẫn đực trong ngày đính hôn, mà có thể đó là chiếc nhẫn trống của một người “bí mật” nào đó
Ya Tuất, 45 tuổi, dân tộc Churu, hiện sống ở thôn Ma Đanh (xă Tu Tra, Đơn Dương, Lâm Đồng), nghệ nhân chế tác nhẫn cuối cùng ở đất Tây Nguyên tiết lộ với tôi như vậy.
Bài 1: Những kiêng khem kỳ quặc khi chế tác đôi nhẫn giữ ǵn hạnh phúc
Biết là những ngày này, Ya Tuất tất bật với việc làm nhẫn đính ước nên tôi gọi điện thoại trước cho anh: “Sáng mai ḿnh xuống sớm để coi Ya Tuất làm mấy cái krá chanh, bọng lar… nhé!”.
Dẫu nhận ra giọng nói của người quen nhưng Ya Tuất vẫn dặn kỹ: “Anh phải nửa cái mùa trăng không ngủ với đàn bà th́ ḿnh mới cho xem! Không th́ cái nhẫn của ḿnh nó hư hết! Sắp đến mùa cưới chồng của con gái Churu rồi, nhẫn phải có nhiều mà…”.
Muốn viếng thăm nghệ nhân làm nhẫn th́ phải hoàn toàn... chay tịnh
Vẫn như những lần trước đây, chỉ hơn 3 giờ sáng là tôi dậy tắm rửa cho sạch sẽ hơn ngày thường rồi lên xe phóng thẳng xuống thôn Ma Đanh của Ya Tuất. Hơn thế, trên đoạn đường dài khoảng 60 cây số từ Đà Lạt xuống xă Tu Tra, tôi không hề dám “ngó ngang liếc dọc” bất kỳ cô gái đi đường nào để cho cả “cái mắt” của tôi cũng phải… sạch theo lời dặn của người nghệ nhân “khó tính” ấy.
Sau tiếng gơ cửa của tôi, Ya Tuất ló mặt ra và nh́n khách từ đầu đến chân, dẫu cho tôi là khách quen của anh. “Không có mang theo cái “hồn ma gái” đấy chớ?”.
Nghe Ya Tuất hỏi, tôi hơi tự ái nhưng biết rằng “cái nghề” làm nhẫn bạc của anh có những quy định nghiêm ngặt vậy nên tôi chỉ gật đầu xác tín: “Mở cửa cho tôi vào đi!”.
Trời vẫn c̣n nhá nhem. Trong căn pḥng không đèn, khuôn mặt Ya Tuất ch́m trong bóng đêm. Trong bóng tối lem nhem ấy, Ya Tuất một lần nữa nh́n tôi ở một cự ly rất gần như thể “kiểm tra lần chót” rồi sau đó mới mở cánh cửa phía sau nối thông với gian bếp: “Ừ, xuống dưới này đi!”.
Vậy là thủ tục kiểm tra việc “chay tịnh” của tôi đă xong, Ya Tuất cho phép tôi bước xuống “công xưởng” của anh. Trong ánh lửa lập ḷe nơi góc bếp, khuôn mặt chị Ma Well, vợ Ya Tuất, hiện ra với những đường nét gồ ghề của một phụ nữ khắc khổ: “Ơ…, xuống thăm đấy à…”.
<table style="margin:auto;" align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="3" width="1"><tbody><tr><td>http://res.vtc.vn/media/vtcnews/2013/01/03/1_7.JPG</td></tr><tr><td style="font-family:Arial; font-size:10pt;color:#002 060;" align="center">Vợ chồng Ya Tuất đang “độc diễn” nghề nhẫn bạc tại Liên hoan Văn hóa cồng chiêng Lâm Đồng năm 2012 </td></tr></tbody></table>Ma Well mở miệng bằng một câu không ra câu chào, cũng chẳng phải câu hỏi, rồi chị lại lẳng lặng tháo tháo, cắt cắt những chiếc nhẫn đính ước đang thành h́nh. Ya Tuất giờ trở nên xởi lởi hơn: “Có mấy cái đám cưới sắp đến ở trong làng nên mấy con trai con gái nó bắt ḿnh làm nhiều sri lắm. Ngày nào cũng làm”.
Để mặc khách muốn… làm ǵ th́ làm, Ya Tuất lại ngồi xuống bên bếp lửa tiếp tục nấu sáp ong. C̣n chị Ma Well th́ lấy khuôn gỗ tṛn đổ sáp ong vào để cắt thành h́nh những chiếc nhẫn…
Tôi hỏi Ya Tuất: “Nghe bảo, huyện có đầu tư xây một cái nhà xưởng thiệt to để Ya Tuất truyền nghề cho lớp trẻ mà. Sao không ra đó làm? Mà, có đứa trẻ nào học được nghề chưa, làm được nghề thành thạo chưa?”.
Không rời tay khỏi mấy chiếc khuôn, Ya Tuất giọng đều đều: “Ḿnh có ra nhà xưởng huyện xây để dạy cho tụi nhỏ làm cái nghề, chỉ dạy thôi, chứ không làm nghề ở đó. Làm ở đó, vợ ḿnh làm sao phụ giúp ḿnh được.
Ở ngoài đó dạy nghề, cái nghề khó vào trong cái đầu tụi nhỏ lắm! Có đứa chỉ học vài ba ngày rồi bỏ. Có đứa kiên tŕ học đến mấy tháng nhưng mỗi lần làm cái nhẫn là nó nứt ra làm hai, làm ba… Yàng không cho phép làm đó mà! C̣n ḿnh th́ chỉ làm ở nhà thôi. V́ ra xưởng của huyện th́ phải làm ban ngày mà cái nghề này th́ Yàng chỉ cho phép làm vào lúc mặt trời chưa thức dậy thôi!”.
Chỉ chế tác nhẫn khi mặt trời chưa tỉnh giấc
Tôi hỏi Ma Well: “Ḿnh vẫn chưa phân biệt được đâu là trống, đâu là mái. Cái nhẫn Ma Well đang làm là cái đực hay cái cái thế?”. Ma Well nói như “chê” tôi: “Ôi, xem mấy lần rồi mà cũng không biết à? Nó là cái “đực mạnh mẽ” đấy!”.
Cái “đực mạnh mẽ” này thường được Ya Tuất làm trước tiên của một ngày mới, bắt đầu làm từ 4 giờ sáng. Đến lúc gần kết thúc một buổi đúc nhẫn là làm cái “cái mạnh mẽ”.
Hóa ra, ngay trong nghề kim hoàn của người thiểu số Churu, cái “tầm” của quan niệm phồn thực cũng chi phối một cách đáng kể. Theo quan niệm này, nếu những cặp vợ chồng nào trao được cho nhau nhẫn “đực mạnh mẽ” và nhẫn “cái mạnh mẽ” th́ họ không những có cuộc sống vợ chồng luôn hạnh phúc và ḥa hợp mà c̣n sinh được “con đàn cháu đống”. Cùng đó, việc người này ngoại t́nh mà bỏ người kia để dẫn tới ly hôn là điều khó có thể xảy ra.
Jrông Thu, người Churu, hiện là Chủ tịch HĐND xă Pró (huyện Đơn Dương), nói với tôi rằng: “Theo quan niệm của người Churu, việc quan hệ nam nữ tiền hôn nhân không được xem trọng nhưng một khi phụ nữ đă có chồng và đàn ông đă được bắt làm chồng mà đi ngoại t́nh th́ đó là một trong những tội rất nặng.
Trong cộng đồng người Churu, hiện tượng ngoại t́nh không mấy khi xảy ra. Một trong những yếu tố thắt chặt thêm mối quan hệ hôn nhân giữa hai người đàn ông và đàn bà đó là chiếc nhẫn bạc đính hôn. Nói cách khác, chiếc nhẫn bạc đính hôn của người Churu không chỉ là vật trang sức mà c̣n là tín ước mang tính thiêng”.
<table style="margin:auto;" align="center" border="0" cellpadding="3" cellspacing="3" width="1"><tbody><tr><td>http://res.vtc.vn/media/vtcnews/2013/01/03/2_7.JPG</td></tr><tr><td style="font-family:Arial; font-size:10pt;color:#002 060;" align="center">Ya Tuất đang là người duy nhất trong cộng đồng người Churu Lâm Đồng nắm được bí quyết của nghề làm nhẫn bạc truyền thống của người Churu </td></tr></tbody></table>Theo lời của Ya Tuất th́ thời điểm trao nhẫn bạc đính ước chính là cái mốc quan trọng đặc biệt trong một đời người. Nếu trước đó, con trai và con gái Churu được hoàn toàn tự do “t́m hiểu” th́ đến lúc chiếc nhẫn bạc đă được trao vào tay nhau rồi cũng có nghĩa là sự “tự do” ấy hoàn toàn biến mất.
Và, một trong những yếu tố “cột chặt” đời sống vợ chồng với nhau giữa một người đàn ông và một người đàn bà chính là tính thiêng của chiếc nhẫn đính hôn. Bởi vậy, khi làm nhẫn trống hay nhẫn mái, Ya Tuất phải cách ly hoàn toàn với người khác giới trong nhiều ngày để “cái nhẫn nó không có cái màu của đàn ông hay đàn bà” (như cách nói của Ya Tuất).
Jrông Thu là một người khá am hiểu những phong tục, tập quán của dân tộc Churu. Anh khẳng định với tôi rằng: “Trong cộng đồng người Churu từ trước đến nay, tuy khá hiếm nhưng ở thời điểm nào cũng có người, ít nhất là một người, theo học nghề đúc nhẫn bạc đính hôn nhưng người được phép làm nghề th́ chỉ đếm trên đầu ngón tay.
Minh chứng là cho đến thời điểm này, cả cộng đồng người Churu hơn 10 ngh́n người ở Lâm Đồng chỉ có một ḿnh Ya Tuất là người được Yàng cho phép hành nghề. Bởi, cứ hành nghề tràn lan, cái nhẫn bạc làm ra sẽ không c̣n tính thiêng nữa”.
Dùng nhẫn đính ước để giữ chồng, giữ vợ
Jrông Thu nói với tôi rằng: “Trong đời sống xă hội cổ truyền, người Churu đặc biệt coi trọng hôn nhân một vợ một chồng, ngoại t́nh là hiện tượng không mấy khi xảy ra. Hơn nữa, một khi hiện tượng này “lỡ” có xảy ra th́ cũng chính chiếc nhẫn bạc là tín vật đặc biệt quan trọng trong khâu ḥa giải”.
Theo tục lệ, trong lễ cưới, sau khi chàng trai và cô gái trao cho nhau nhẫn đính ước để chính thức trở thành vợ chồng th́ 2 chiếc nhẫn trống và nhẫn cái đó được mẹ của cô dâu cho vào một chiếc gùi nhỏ và bí mật cất giữ ở một nơi nào đó rất kín trong nhà. Đến khi đôi vợ chồng này có chuyện trục trặc th́ hai chiếc nhẫn bạc ấy được mang ra làm vật thiêng để nhắc nhở đôi vợ chồng.
Tôi từng được nghe anh Jrông Thu kể rằng, hiện nay, trong cộng đồng người thiểu số Churu ở Lâm Đồng c̣n lưu truyền câu ca: “Đêm qua tôi ngủ nằm mơ thấy con trăn nằm trên đầu giường” hoặc “Đêm qua tôi ngủ cũng nằm thấy con rắn nằm trên đầu giường…”.
Đó là câu ca có tính nhắc nhở người cùng chăn gối của ḿnh nên từ bỏ ư định ngoại t́nh nếu có ư định ngoại t́nh và từ bỏ cuộc t́nh nếu trót lỡ ngoại t́nh. Nếu câu ca ấy không có tác dụng, gia đ́nh 2 bên sẽ t́m cách khuyên răn chàng trai hoặc cô gái nên tôn trọng quan niệm: “Đă nằm xuống đây th́ chỉ tay trong tay nắm chặt. Để trọn đời có chửa có con” (một câu ca khác của nhiều dân tộc thiểu số ở Lâm Đồng).
Cuối cùng, nếu những biện pháp này vẫn chưa có tác dụng th́ mẹ của người con gái sẽ mang hai chiếc “nhẫn mái – nhẫn đực” trong lễ kết hôn của hai người trước đó ra để làm “bằng chứng” có ư nghĩa vừa khuyên can, vừa thuyết phục nhưng đồng thời hàm chứa sự răn đe về một h́nh phạt như một cực h́nh mà người ngoại t́nh phải gánh lấy nếu không chịu “quay đầu lại”.
“Trong cộng đồng người thiểu số Churu ở Đơn Dương từng xảy ra chuyện một người đàn bà bị cộng đồng cạo trọc đầu bôi lá độc và đuổi ra khỏi làng vĩnh viễn bởi không nghe theo cái lời của chiếc nhẫn trống do người chồng đeo vào tay trong ngày cưới”, Jrông Thu kể.
Câu chuyện của Jrông Thu nhuốm màu thần thoại: Về sau, người đàn bà này sống chung với một bầy thú và leo trèo, chạy nhảy như lũ thú rừng… Nhiều năm sau, khi “người thú” này bị dân làng bắt, mọi người thật bất ngờ khi trên ngón tay của “nó” là một chiếc nhẫn trống nhưng đó không phải là chiếc nhẫn đực trong ngày đính hôn, mà có thể đó là chiếc nhẫn trống của một người “bí mật” nào đó